Botha kiest voor
nog hardere aanpak
Groot-Brittannië
onder zware druk
WERELD REAGEERT GESCHOKT EN BOOS
1
izc
hA
NA KORTE FLIRT MET HERVORMINGEN:
Scholierenprotest Sowetf
werd in bloed gesmoord
Sovjet-plan voor „Sterrenvrede"
BUITENLAND
CeidaeSomonl
VRIJDAG 13 JUNI 1986 PAG
Reagan stuntelt weer
op perseonferentie
WASHINGTON Ondanks de hulp van
een gehoorapparaat heeft president Reagan
woensdag op zijn persconferentie antwoord
gegeven op vragen die hem niet gesteld wer
den en geen antwoord gegeven op vragen
die wél gesteld waren. Op een vraag over
abortus verwoordde Reagan het standpunt
van zijn regering over euthanasie. Een vraag
over het voorstel tot troepenvermindering
van het Warschau-pact beantwoordde hij
met een verhaal over kernwapens. De vraag
waarom Reagan Sovjet-leider Gorbatsjov vo
rige week had vergeleken met Castro, Ara
fat en Khaddafy leverde ook problemen op.
Reagan keek stomverbaasd en zei: „Ik gelooi
niet dat ik hem daarbij gezet heb. Ik moei
ergens geblunderd hebben, want geloof mij.
ik stop hem niet in dezelfde categorie".
Opbrengst van
„handenactie"
valt tegen
LOS ANGELES Zo'n 5,6 miljoen
Amerikanen hebben elkaar op 25 mei
de hand gegeven en een keten van
6.700 kilometer gevormd om de ar
men te helpen, maar er is „slechts"
van de 28 miljoen dollar binnengeko
men, terwijl de organisatoren 50 mil
joen dachten te krijgen. Toch zijn de
organisatoren van mening dat het
Amerikaanse geweten is wakker ge
schud over het probleem van de be-
hoeftigen en daklozen in de Verenig
de Staten. Met frisse tegenzin nam
ook president Reagan aan de actie
deel. In totaal zal de actie waarschijn
lijk 36 miljoen dollar opbrengen.
Thatcher schenkt thee
voor toeristen V5
LONDEN Premier Margaret Thatcher
heeft gisteren in haar ambtswoning in
Downing Street thee met boterhammetjes
geserveerd aan Amerikaanse toeristen. De
32 bezoekers hadden een loterij gewonnen
die door de Britse luchtvaartmaatschappij
British Airways was georganiseerd om het
verval op te vangen in het Amerikaanse
toerisme naar Engeland als gevolg van de
Amerikaanse luchtaanval op Libië in
april. Na een babbeltje van een uur leidde
Thatcher haar gasten rond door haar huis
en poseerde daarna met hen op de stoep
onder nummer 10. Volgens een van de be
zoekers. Mark Ze walk uit Tampa in Flori
da. leek Thatcher teleurgesteld dat haar
„Cucumber sandwiches" niet veel aftrek
vonden.
Nederlandse „witwasser"
gepakt in Zwitserland
LUZERN In Zwitserland is een
inwoner van Nederland aangehou
den die enkele honderdduizenden
Franse franks wilde „witwassen" die
afkomstig waren van het losgeld van
de ontvoeringszaak-van der Valk in
Nuland in 1982.
De arrestant, wiens naam niet is be
kendgemaakt, was er al in geslaagd
bij bankkantoren in Luzern 350.000
Franse frank om te zetten in kleine
coupures en stond op het punt dat
ook te doen met een aantal biljetten
van 1.000 Franse franks.
Het personeel van een van de ban
ken vond 's mans gedrag verdacht en
waarschuwde de politie, die hem aan
hield.
Broers
verdrinken
in zelfde
zwembad
CARY Een 6-jarig
jongetje uit Cary in de
Amerikaanse staat Illi
nois is in hetzelfde
zwembad verdronken
als zijn 12-jarige broer,
die een jaar eerder de
dood vond. Christopher
Bullock overleed even
als zijn broertje Bryan
als gevolg van een hart
aanval in het gemeente
zwembad. Het waren de
enige twee kinderen van
het echtpaar Bullock.
Walesa gaat
naar Italië
WARSCHAU Solidariteitslei-
der Lech Walesa heeft gisteren
verklaard dat hij een uitnodi
ging van de Italiaanse regering
heeft geaccepteerd om volgende
maand in Rome een internatio
nale vredesconferentie bij te
wonen. Walesa reisde niet meer
naar het buitenland sinds de af
kondiging van de staat van be
leg in zijn land in december
1981, omdat hij vreesde bij te
rugkeer niet meer in Polen te
worden toegelaten. De confe
rentie vindt van 2 tot 4 juli in
Rome plaats. Walesa zal de
Poolse autoriteiten vragen om
garanties voor zijn terugkeer.
Zoon sjah
getrouwd
'i
NEW YORK Cyri
Sjah, 26-jarige zoon
laatste sjah van Iran, i 1
ren in de staat New Yi#
trouwd met de 18-jarij
min Etemad-Amini, ee
Verenigde Staten w
Iranese. De ceremonie
in zeer besloten kring
en werd alleen bijge
door de leden van de v JL
lige keizerlijke familie eI
Reza, oudste van de vi
deren van Mohammec
en ex-keizerin Farah
na de dood van zijn v
Egypte in 1980 de titlZl
Sjah van Iran gekregen
k
Pieter Botha: „Geen intimida-
(Van onze correspondent
Margaret Jacobsohn)
KAAPSTAD Voor de
derde keer in 26 jaar heeft
Zuid-Afrika de noodtoe
stand uitgeroepen. Het is
veelbetekenend dat partij
en die rechts van de rege
rende Nationale Partij
staan met enthousiasme
op de verklaring reageer
den, terwijl de linkse par
tijen in woede uitbarstten.
De blanke oppositieleider
Colon Eglin beschreef de
maatregelen als „de ern
stigste beperking van de
burgerlijke vrijheid en
van de vrijheid van me
ningsuiting in de geschie
denis van Zuid-Afrika".
De noodtoestand betekent dat
veiligheidsdiensten het recht
hebben mensen veertien da
gen vast te houden zonder ar
restatiebevel of vooronder
zoek. Die periode kan telkens
worden verlengd. De autoritei
ten hebben de volledige be
voegdheid om huiszoeking te
doen en voorwerpen in beslag
te nemen. De maatregelen
vrijwaren de regering bij voor
baat van eventuele juridische
tegenacties en geven de hoofd
commissaris van politie de mo
gelijkheid om speciale orders
uit te vaardigen. Zo kunnen
gebieden tot rellen-regio's
worden verklaard en afgeslo
ten worden van de buitenwe
reld.
De pers wordt gemuilkorfd: zo
durfde het internationale pers
bureau Reuters gisteren bis
schop Tutu niet langer te cite
ren en mogen geen beeld- en
geluidsopnamen worden ge
maakt in onrustige gebieden.
Journalisten moeten officiële
toestemming hebben in con
flictgebieden te werken en het
zal zeer gevaarlijk worden
voor verslaggevers om een
verhaal te schrijven over de
onlusten dat afwijkt van de of
ficieel goedgekeurde versie.
Dit geldt ook voor eventuele
kritiek over de handelswijze
van de regering tijdens de
noodtoestand. De boetes op
overtredingen variëren van
10.000 rand sinds de drama
tische koersdaling circa 10.000
gulden tot tien jaar gevan
genisstraf.
Waarnemers menen dat de
nieuwe voorschriften veel ver
der gaan dan de noodmaatre
gelen, die vorig jaar juli in di
verse districten werden afge
kondigd. Die noodtoestand
werd 7 maart jJ. opgeheven,
hoewel het aantal doden als
gevolg van de onlusten on
geveer vier per dag niet
verminderd is. De huidige
maatregelen vertonen meer
overeenkomsten met de ver
gaande voorschriften van de
noodtoestand van 1960, die
van kracht werden na rellen,
nadat de politie in Sharpeville
69 mensen doodgeschoot.
Uit president Botha's speech in
het parlement van gistermid
dag bleek duidelijk dat de re
gering vindt dat de bestaande
wetgeving niet krachtig ge
noeg is om de gebeurtenissen
op te vangen die in de komen
de dagen worden verwacht,
als zwarte activisten de op
stand in Soweto op 16 juni
1976 herdenken. Botha bena
drukte sterk de communisti
sche en Russische invloed in
het Afrikaanse Nationale Con
gres en leek vooruit te lopen
op een strategie om de echte
zwarte nationalisten in het
ANC te scheiden van de com
munisten.
Het ziet er dus naar uit dat de
Zuidafrikaanse regering na
een korte flirt met hervormin
gen beslist heeft dat het voor
lopig terugkeert naar een har
de aanpak. Deze beslissing is
ook genomen onder de enorme
druk die de onrust in de zwar
te wijken, zoals Crossroads en
Alexandra met zich mee
brengt. De angst onder de
blanken is op een punt geko
men waarop velen van hen,
speciaal de Afrikaner Nationa
listen, roepen om „krachtdadi
ge" actie. Andere blanken, nu
nog een minderheid, waaron
der enkele leden van de rege
rende Nationale Partij, geven
de voorkeur aan zinvolle on
derhandelingen met erkende
zwarte leiders. Voorlopig is het
leven onder een noodtoestand
de realiteit voor iedereen in
Zuidafrika, net als in 1960 en
(Van onze correspondent Roger Simons)
LONDEN De voormalige Australische premier Mal
colm Fraser heeft er gisteren sterk op aangedrongen
dat Groot-Brittanië toch meedoet aan economische
sancties tegen Zuid-Afrika. Fraser is een van de twee
voorzitters van de EPG, de groep van zeven „eminente
personen", die het Gemenebest vertegenwoordigden
tijdens een mislukte vredesmissie in Zuid-Afrika.
De Britse premier Thatcher is de enige leider van de 48 Geme-
nebestlanden, die fel tegen economische maatregelen is, omdat
het de eigen economie te veel zou schaden; het land heeft mil
jarden in Zuid-Afrika geïnvesteerd. Groot-Brittannië heeft wel
iswaar teleurgsteld gereageerd op de afkondiging van de nood
toestand, maar Thatcher haastte zich te waarschuwen dat geen
al te snelle beslissingen genomen mogen worden. Zij wil het de
bat afwachten dat het Gemenebest op 3 augustus houdt aan de
hand van het rapport van de EPG-commissie. Groot-Brittannië
zal echter eind van deze maand al onder druk komen te staan
tijdens de EG-top in Den Haag. Minister Van den Broek heeft
immers voorgesteld wel strengere sancties te nemen. Wanneer
de EG niet tot een eensluidend standpunt kan komen, wordt het
nemen van sancties moeilijker gezien het feit Groot-Brittannië \/rouwen en kinderen, die gisteren in Kaapstad demonstreerden, worden door de politie met c
...i. 1 weid in politie-auto's geduwd.
DEN HAAG CDA, PvdA
en VVD hebben geschokt ge
reageerd op het uitroepen van
de noodtoestand in Zuid-Afri
ka De twee regeringspartijen
willen echter niet dat Neder
land buiten de Europese Ge
meenschap om maatregelen
neemt tegen het regime in
Pretoria. Een dergelijke stap is
niet effectief, aldus de specia
listen van CDA en VVD, De
Boer en Weisglas. Mevrouw
Herfkens van de PvdA toonde
zich diep teleurgesteld over
deze houding. „Wij vragen aan
CDA en VVD hoeveel doden
er nog moeten vallen in Zuid-
Afrika, voordat ze echt bereid
zijn om harde maatregelen te
gen dat land te nemen". Het
moderamen (bestuur) van de
Gereformeerde Kerken in Ne
derland en de Nederlandse
bisschoppen hebben eveneens
geprotesteerd tegen de afkon
diging van de noodtoestand.
Kardinaal Simonis zei ge
schokt te zijn door de arresta
ties van katholieke priesters.
Op voorstel van de Bondsre
publiek Duitsland hebben alle
EG-landen besloten hun am
bassades in Pretoria op 16 juni
te sluiten. De Amerikaanse re
gering veroordeelde de nood
toestand in scherpe bewoor
dingen en zei „ontsteld" te zijn
door deze „onderdrukkende
maatregel". Canada besloot
onmiddellijk de verkoop van
Zuidafrikaanse produkten en
reclame voor reizen naar
Zuid-Afrika te verbieden. De
Veiligheidsraad heeft vandaag
een verklaring uitgegeven
waarin de afkondiging van de
noodtoestand en het massale
gebruik van geweld worden
afgekeurd.
In 1976 honderden doden door politiekogels
ir
DEN HAAG Met vele
honderden arrestaties,
perscensuur en de invoe
ring van de noodtoestand
probeert de Zuidafri
kaanse regering te ver
hinderen, dat de zwarte
bevolking aanstaande
maandag het bloedbad
van Soweto herdenkt. Na
de opstand in Sharpeville
in 1960 was het scholie
renprotest in Soweto de
tweede massale uitbar
sting van verzet tegen
het apartheidsbewind.
Sindsdien is het geweld
steeds verder toegeno
men.
Terug naar Soweto, 16 juni
1976. Tussen de vijftien- en
twintigduizend zwarte scho
lieren lopen in een vastbera
den mars door de stoffige
straten. De jongeren, gemid
deld rond de zestien jaar, zijn
tot het uiterste getergd. Zij
leven in barakken en krotten
ten zuidwesten van Johan
nesburg (Soweto betekent
South West Township); de
huren zijn laag, maar er is
dan ook geen elektriciteit,
geen riolering, nauwelijks
stromend water, geen ver
harde wegen. Het hele gebied
is afgezet met palen en prik
keldraad: wie van of naar
huis wil, moet het gehate
pasje tonen aan de bewakers
bij de slagbomen.
In Soweto wonen naar schat
ting ruim een miljoen men
sen bovenop elkaar. Er zijn
scholen, een universiteit, een
bioscoop een paar drinkloka-
len. De mannen en vrouwen
worden 's ochtends met
krakkemikkerige bussen
naar hun werk in Johannes
burg gereden. De scholieren
proppen zich in overvolle
klassen en proberen met
schamel lesmateriaal de basis
voor hun toekomst te leggen.
De schijnbare rust wordt elke
nacht verstoord: de crimina
liteit onder de bevolking die
geen uitweg ziet uit het de
primerende „concentratie
kamp" is groot.
Het smeulende lont wordt
aangewakkerd door een
nieuw voorstel uit Pretoria:
een belangrijk deel van het
onderwijs in Zuid-Afrika
mag niet langer in het En
gels, maar moet in het Afri
kaans worden onderricht. De
taal van de Boeren, puur ge
houden sinds Jan van Rie-
beeck in de zeventiende
eeuw op de Kaap arriveerde;
voor de zwarten de taal van
de overheerser, de bron van
alle kwaad; een taal dus, die
de onderdrukten weigerden
te spreken.
Op 16 juni marcheren de
scholieren door de straten:
boos en vastberaden, totdat
hun mars wordt gestopt door
politie- en legereenheden. De
jonge zwarten beginnen met
stenen te gooien; de politie
reageert nerveus op de opge
wonden menigte en laat als
waarschuwing een paar ko
gels over de hoofden fluiten.
Maar voordat de demon
stranten rechtsomkeer kun
nen maken, laten de agenten
de lopen van hun geweren
en revolvers zakken en
schieten kinderen en jonge
ren neer.
De demonstranten raken in
paniek en reageren op hun
beurt uitzinnig: twee blanke
politiemannen worden uit
hun auto gesleurd en gelyn-
ched. Alles dat blank is,
wordt doelwit van stenen,
messen en vuisten. Maar een
blanke waagt zich niet onge
wapend in de krottenwijk.
Na twee dagen ligt het aantal
zwarte slachtoffers al ruim
boven de honderd. gi
De opstand slaat ook |p
naar andere zwarte wool i
ken rond Durban, Kaaf
en Johannesburg. De 4r
houden aan en in de looii
de volgende bloedige wt:
vallen (officieus) tussefe
zeshonderd en duizenac
den, voornamelijk getm
door politiekogels en he»
rendeel geraakt in hetfc
terhoofd of rug.t
De gevechten beperken
evenwel tot de zwarte
wijken en de blanke wij)]
straten; voor de bewte
van de blanke woonwijlj
er nog steeds weinig ome
zorgen over te maken.!
regering laat zich niet in!
deren. Er zijn instructie,
geven recht en orde te Hl
haven, wat dit ook mog^j
ten", aldus de toennrf
premier Vorster. j
I
In 1960 had het gewek
politie-optreden in Shi
ville waarbij 69 doden vi
een litteken achtergelai
de geschiedenis van
Afrika; Soweto liet een
wond na. De rest van d<
reld keek geschokt e:
bijsterd toe. Pretoria
bedolven onder de prol
en afkeurende resolutii
er werd gedreigd met
ties. Maar het standbeeld
Paul Kruger bewoog nie*
Het verbieden van alle
eenkomsten ter herdenf
van het bloedbad Soweü
het afkondigen van de rf
toestand symboliseert de l
pigheid van het blanke
wind. Maar het is ook ee
ken van angst. Die ang
evenwel een slechte ra<
ver. Want het valt te
wachten dat de zwarte b
king zich niet door een n
toestand van de herdei
gen af zal laten houden.
SMIDJE VERHOLEN EN HET KNETTERCARTER
wmm
40-4061
106) „Hoe nu?" riep professor Tweesteen
verbaasd uit. „Heb ik werkelijk enkele opmer
kingen gemaakt, die mijn plaats in het knetter
mysterie hebben verraden? Daardoor ben ik
toch echt verbijsterd! Gestupefactieerd om eens
een moeilijk woord te gebruiken! Dat is latijn,
begrijpt U wel, en het betekent zoiets als met
stomheid geslagen!"Nu vond smidje Ver
holen de professor helemaal niet zo erg met
stomheid geslagen. De brave oude heer praatte
tenminste maar door met de snelheid van een
bergbeek, die over de rotsen naar beneden
huppelt.... „Ik zal het U uitleggen," ver
klaarde hij toen. „Tegen mijn leerjongen Karel-
tje hebt U gezegd, dat zijn kleine tweecylinder
kopkleppertje uitstekend geschikt was voor Uw
doel„Och.., heb ik dat werkelijk ge
zegd?" vroeg de professor vaagjes. „Werkelijk
zéér onachtzaam. En wat heb ik nog méér ge-
zegd?" „Wel...," antwoordde de smid.
„Die avond, waarop dezelfde kleine Kareltje
voor de televisie verscheen, hebt U staan gie
chelen in de gelagkamer van „Het Wapen van
Rijkhuyzen". U zei toen zoiets als: Mooi zo, op
deze wijze blijf ik voorlopig buiten schot!"
„Wel, wel...," zuchtte de professor. „En uit deze
feiten heeft U afgeleid, dat ik wel iets met de
knettercarters te maken zou hebben. Héél knap.
Héél knap." Zo sprak de professor nog
een hele tijd door. Hij legde uit, dat-ie wel proe
ven móést nemen op andere auto's, omdat-ie
zelf geen geld genoeg had voor dure experi
menten met dure auto's. Daarom was-ie begon
nen met een proefneming op Kareltje's zeepkis-
tje„Zulke proeven verslinden geld, me
neer Verholen," zei de professor. En dit alles
werd buiten afgeluisterd door de man met de
fijne neus voor het nieuws. Op onverklaarbare
wijze was ook hij terecht gekomen bij de woning
van professor Tweesteen. Hij was niemand min
der dan Sipko Stunt. Hij sloop zelfs van boom
tot boom achter de smid aan, toen die héél laat
naar huis ging
MOSKOU De Sovjet-Unie
heeft aan de VN een plan
voorgelegd voor een „Sterren
vrede", te bereiken in drie fa
sen vanaf nu tot het jaar 2.000.
Sovjet-premier Nikolaj Ryzj-
kov heeft de secretaris-gene
raal van de Verenigde Naties,
Javier Perez de Cuellar hier
over een brief geschreven.
Volgens het plan „moet er ui
terlijk in 1990 een internatio
nale conferentie komen of een
buitengewone zitting van de
Algemene Vergadering van de
VN, die is gewijd aan de ruim
te".
Doel moet zijn „een internatio
nale ruimte-organisatie in te
stellen, waarbij gemeenschap
pelijke programma's voor sa
menwerking in de ruimte
worden opgesteld".
De Sovjet-Unie had haar plan
al in augustus geformuleerd in
een brief aan de secretaris-ge
neraal, maar deze brief kwam
toen van minister van buiten
landse zaken, Edoeard Sje-
vardnadze. Kennelijk wil zij
meer gewicht hechten aan het
voorstel door het nu te laten
komen van de premier.
Het plan, om militarisering
van de ruimte te voorkomen,
moet kennelijk een tegenwicht
vormen voor het Strategische
Defensie Initiatief SDI van
president Reagan, een pro
gramma voor onderzoek naar
ruimtedefensie tegen vijande
lijke raketten.
Ryjzkov stelt dat „er eerst een
akkoord over een verbod op
ruimtewapens moet worden
gesloten tussen de SU en de
VS en dat dit daarna meer ba
sis moet krijgen doordat de
voornaamste industrielanden
verplicht deelnemen".
Om militarisering van de
ruimte te vookomen „is een
van de mogelijke stappen een
internationaal akkoord over
de onschendbaarheid van sa
tellieten, over stopzetting van
proeven met en plaatsing van
nieuwe anit-satellietsystemen
en over verwijdering van de
bestaande systemen".
Inval in woning Günter Wallraff
BONN Een officier van justitie heeft gisteren met tien agen
ten huiszoeking verricht in de woning van de Keulse journalist
en schrijver Günter Wallraff.
Urenlang hebben zij vergeefs gezocht naar filmmateriaal en vi
deobanden die worden gebruikt als basismateriaal voor een film
naar Wallraffs boek „Ganz unten" (in Nederland „Ik, Ali").
Wallraff had in zijn vermomming als Turkse gastarbeider Ali
met een verborgen camera opnamen gemaakt van een optreden
van de koppelbaas Vogel, toen die een ploeg illegalen ronselde.
Vogel vindt dat met de opnamen inbreuk wordt gemaakt op zijn
privacy. Wallraff heeft een strafklacht tegen de Münchense
rechter ingediend die toestemming voor de huiszoeking heeft
verleend. Hij beschuldigt de magistraat van rechtsverdraaiïng
en machtsmisbruik.
Buschauffeur vertikt het
CADILLAC Een buschauffeur van de Shortway North-
star Lines, die op weg was van Traverse naar Grand Rapids
in Michigan, kreeg het halverwege de rit te kwaad en ver
tikte het verder te rijden. De passagiers konden wel begrip
opbrengen voor de overwerkte man, maar zijn baas dacht
daar anders over. Gary Wilson, directeur van het busbedrijf,
verklaarde dat het de eerste keer was dat hij zoiets mee
maakte. De chauffeur had zich kwaad gemaakt over de
slechte staat waarin de bus verkeerde. Toen hij daarop in
een garage naar zijn werkgever belde, kreeg hij geen gehoor
voor zijn klachten en besloot toen niet verder te rijden. Na
45 minuten arriveerde een collega.
Arrestaties na,
dood
ministersdoclj
OXFORD Een nei
een vriendin van
Channon, de dochter v
Britse minister van ind
Paul Channon, zijn bei
digd van het geven va
roïne aan de jonge vrou
eerder deze week ove
Olivia Channon stierf
week na een feest ter
genheid van het afs
van de examenperiodi
de universiteit van O)
Olivia Channon overle
een kamer van de uni
teit van Oxford waar
vriend, de 23-jarige
Gottfried von Bismarck
feestje had gegeven ni
examen. Door de dood
de ministersdochter i
Groot-Brittannië weer
heftige publieke dis<
losgebarsten over hel
bruik van drugs door
edelen!
