golf'
finale
B
grijze
inliet
\m
heeft klok
■fkt Binnenhof'
55
ZATERDAG 24 MEI IJ
I
Nederlandse Spoorwegen let op groeiende schare ouderen
De NS is van plan in het beleid meer
rekening te gaan houden met de groei
ende schare ouderen. Daartoe worden
op de stations bijvoorbeeld gratis
exemplaren van de Seniorenwijzer
verstrekt, een periodiek verschijnende
krant, met tips voor de houders van
DEN HAAG - „Voor 65-plussers
koffie 65 cent". Het is oktober
1985. Op de boulevard in Scheve-
ningen verlengt een café het sei
zoen door bejaarden een aalmoes
te schenken. Een voorbijganger,
aanzienlijk te jong om van deze re
ductie te kunnen profiteren, vraagt
zich grinnikend af of de oudjes
daar slootwater te drinken krijgen.
Zodra de grote drukte voorbij is, worden
de opa's en oma's overal weer met open
armen ontvangen. „Als je op een dag
tocht maar zorgt voor lekkere grote
taartpunten heb je er geen kind aan",
verklaart een ober, die veel grijze bus
passagiers bedient.
Als het over bejaarde reizigers gaat schij
nen veel horecamensen en touroperators
nog altijd dat beeld voor ogen te hebben
van simpele zielen, gewillig luisterend
naar de cassettes met evergreens. Het in
zicht dat men daarmee achter de feiten
aanloopt zal echter spoedig doorbreken.
Het is verstandiger de grijze golf niet als
een grijze plaag te beschouwen. Er is al
voorspeld dat binnen een kwart eeuw
het aantal 65-plussers ongeveer zal ver
dubbelen van 1,7 tot 3,5 miljoen. In het
jaar 2000 zal al 26 procent van onze be
volking 55 jaar of ouder zijn. De com
mercie onderscheidt nu al .jonge senio
ren". Daarmee hebben zij mensen op
het oog die veel vrije tijd hebben en
meer geld dan een nog oudere generatie
dank zij een prima vut-regeling. Andere
landen zijn ons hier in voorgegaan.
Inlopen
Zal deze achterstand hier nu snel ingelo
pen worden met meer extra's dan een
grote taartpunt en de zout- en vetarme
voeding? Tot op heden ontbrak het aan
een duidelijke formule. Er wordt veel ge
rommeld in de marge, zoals met reduc
ties voor de dierentuin en het museum
op vertoon van Pas 65. Het „Lekker weg
in eigen land" staat bol van de „liefda
digheid", ontleend aan de stereotiepe be
nadering van ouderen. Maar hoeveel
mensen generen zich ervoor, om altijd
maar weer te zwaaien met die bonnetjes
en pasjes, terwijl zij er soms uitzien of ze
nog geen vijftig zijn? Vaak is er trou
wens sprake van een reservoir waaruit
geput wordt om lege plaatsen op te vul
len, zodat al de reducties toch nog een
redelijk profijt opleveren. Zoals bij de
NS, het overwinteren en bij de korting
op onrendabele vluchten bij KLM en
Swissair. Zo vallen er meer kruimels van
de tafel.
Structureel gezien is er in ons land nau
welijks sprake van een seniorenmarkt.
Afgaande op de naam zou Lützel-
flüh het dorpje kunnen zijn uit een
komische opera. Toch worden hier
geen decorstukken met balken
overeind gehouden. Alles is echt,
ondanks het feit dat het gewest
waartoe het plaatsje behoort óók
een naam heeft die aan de fantasie
ontsproten zou kunnen zijn: Die
kleine Schweiz. Klein Zwitserland
dus. Zo noemt men overal in lage
re landen de eerste aanzet tot een
heuvelachtig terrein, niet veel meer
dan molshopen soms, om toeristen
in de maling te nemen.
Lützelflüh doet daar niet aan mee. De
bergen reiken tot in het Berner Mittel
land niet hoog genoeg om zich te kun
nen meten met de Alpen, vandaar wel
licht de bijnaam die duidt op zoveel be
scheidenheid. Maar er wachten de be
zoeker in dit deel van Zwitserland ande
re geneugten dan toppen met eeuwige
sneeuw en Lützelflüh brengt dit op tref
fende wijze onder woorden.
Het is even knus, boers en schilderachtig
als de naam doet vermoeden en houdt
veel eeuwenoude tradities in ere. De hier
in 1854 ontslapen predikant Jeremias
Gotthelf heeft het plaatsje onsterfelijk
gemaakt, door boeken na te laten als
„Elsi, die seltsame Magd" en „Wie fünf
Madchen im Branntwein jammerlich
umkommen". Het toerisme in ditlgebied
rondom Bern en met name het Emmen-
tal, waar de dominee-schrijver zijn werk
terrein had, profiteert nog dagelijks van
zijn oeuvre. Zijn graf in Lützelflüh, het
gedenkteken en de Stube waarin hij pre
ken en verhalen schreef, worden door
veel dankbare lezers bezocht.
Het Mittelland dus, dat slechts van verre
uitzicht geeft op de besneeuwde flanken
van het Berner Oberland. Veel reizigers
gaan voorbij aan deze meer tot heuvelen
geneigde landstreek met de regionen
Emmental, Gürbetal, Sensetal, Oberaar-
gau, Schwarzenburgerland en Seeland-
Bielersee.
Eerstgenoemde streek alleen al bewijst
dat een landschap niet altijd mooier
wordt naarmate de bergen er hoger zijn.
Waar de Emme langs boerderijen en
dorpjes haar weg zoekt naar de brede da
len, zich door kloven perst of een eeuwe
noude Spycher (schuur) weerspiegelt,
denkt niemand meer aan hoogterecords.
Schilderachtig
Er zijn boeren, als uit een trilogie, die
van geslacht op geslacht hun kazen met
grote gaten (de beroemde Emmentaler)
maken, terzijde gestaan door vrouwen,
wier klederdracht 's zondags niet alleen
gedragen wordt om toeristen te behagen.
De schilderachtigheid lijkt soms een
beetje verdacht. Zijn ze echt niet op een
maquette geplakt, de hoeven die uit de
verte gezien als sierlijk bewerkte weer-
huisjes in het landschap staan? Rustiek
is alles wat de koekoeksklok slaat in het
Emmental, daar ten oosten van Bern.
60+ kaarten. „Uit met Pas 65" ver
schijnt om de twee maanden en kan
gratis afgehaald worden op de VVV-
en ANWB-kantoren. De inhoud is ge
wijd aan recreatie in eigen land en ver
meldt de reducties voor houders van
Pas 65. „Wijs op Reis" is een boekje
uit de Seniorenreeks van de Neder
landse Federatie voor Bejaardenbeleid.
Het is verkrijgbaar door 7,50 gulden
over te maken op postrekening 531100
van genoemde federatie, met vermel
ding van de titel. Adres: Eisenhower-
laan 114, 2517 KM Den Haag.
Gratis krant voor senioren
De Senior Vakantiekrant 1986 ver
schaft informatie over vakantiemoge
lijkheden voor ouderen, die men niet
aantreft in de reisbrochures. Er staan
tientallen adressen in, verwijzend naar
instellingen en bureaus met ervaring
in het organiseren van bejaardenrei-
zen. De Senior Vakantiekrant is gratis
verkrijgbaar bij: Stichting GPÖB,
Nieuwe Gracht 27, 3512 LC Utrecht.
Bestelling bij voorkeur per briefkaart.
Bij aanvraag van meer exemplaren
wordt een kleine vergoeding gevraagd.
toerisme
4.
- - - - T-—
De „Grijze golf' heeft vanuit de bus al grote delen van Europa aan zich voorbij zien trekken.
Heeft ons volk er eigenlijk wel zin in
echt op vakantie te gaan met leeftijdge
noten? Afgezien van de vele dagtochten
waarvoor ouderen zichzelf selecteren, is
er betrekkelijk weinig animo voor een
langdurig optrekken met mensen van
dezelfde lichting. Slechts enkele algeme
ne reisorganisaties voor ouderen hebben
een bescheiden klantenkring.
Veel bejaarden willen wel met leeftijdge
noten op stap, als die ook maar behoefte
hebben aan hetzelfde geestelijk voedsel
dat zij zelf zo graag nuttigen. Dit ver
klaart het succes van veel kleinere bu
reaus, zoals die welke zijn gespeciali
seerd in bedevaarten of de bureaus waar
van de grondslagen soms zo onvervalst
reformatorisch zijn dat aan psalmgezang
de voorkeur wordt gegeven boven ever
greens.
Alles is mogelijk, maar de „verzuiling"
speelt als bindende factor in reizen voor
ouderen een grotere rol dan de leeftijd.
Vandaar misschien dat de grote reisorga
nisaties er weinig aan doen. Zij volstaan
met incidentele aanbiedingen met extra
rust en comfort.
Hoofden geteld
De European Travel Association en de
International Hotel Association hebben
onlangs de grijze hoofden geteld. Zij
kwamen tot de conclusie, dat de bevol
king van dit werelddeel voor de eeuw
wisseling voor een kwart zal bestaan uit
mensen van 65 jaar en ouder. Duidelijk
werd dat die „grijsgekuifde" reiziger van
de toekomst anders is dan zijn voorgan-
fer. Velen van de oudste generatie va-
antiegangers, die nog op weg moest
worden geholpen, hebben hun laatste
reis gemaakt. Hun opvolgers hebben half
Europa aan zich voorbij zien trekken
vanuit het vliegtuig of de bus of achter
het stuur van de eigen auto. Zij weten
van wanten. Grote taartpunten zullen
straks niet meer beslissend zijn voor het
welslagen van een reisje.
De tijd zal leren of voor de vakantiegan
ger die zijn leerschool heeft doorlopen,
de leeftijd een belangrijk criterium zal
zijn. Opleiding, inkomen, levensbe
schouwing, ondernemingslust en condi
tie blijven ook na het passeren van de
grens grote verschillen tonen. Te groot
om alle senioren tevreden te kunnen
stellen met een groepsreisje langs de
Rijn of het bustochtje naar de waterval
len van Coo, eens de hoogtepunten van
een buitenlandse vakantie.
LÉO LEEUWIS
nominee
STILGEZET IN
emmltttal
Het Berner Mittelland geeft imposante panorama's te zien: een gebied met heuvels en lage bergen met op de achtergrond de
machtige Alpentoppen.
Boerderijen met de balkons vol gerani
ums, deuren met houtsnijwerk staan er
bij honderden; de pronkjuwelen van de
boeren, die bekend zijn om hun honk
vastheid, zodat het bezit vaak al eeu
wenlang van de ene generatie op de an
dere is overgegaan.
„Grüessech", roepen de mensen hier;
hartelijk welkom! Dat geldt zeker voor
de vijftien boeren, die een pool gevormd
hebben van paarden en wagens, bestemd
voor plezierritjes door het Emmental.
Christian Gerben (63) is een van hen,
dikwijls zelf op de bok gezeten in een
soort Hindeloper kiel. Zich half om
draaiend doet hij vaak een greep uit zijn
moppentrommel, waarbij voornamelijk
de Appenzellers het moeten ontgelden,
net als bij ons de Belgen. Soms gaat hij
schuin door de bocht als zijn gezelschap
na een stop met veel pittige Kaffeefertigs
(koffie met sterke drank erin) rijp is
voor het grapje van de boerin en de
koopman. Maar het blijft luchthartige
scherts. Die boeren van de verenigde
„Rösslifahrten" hebben het goed beke
ken. Het is dé manier om de omgeving
te verkennen, in huifkarren met twee of
vier paarden ervoor, ook voor groepen,
die op bestelling een harmonikaspeler
kunnen meekrijgen.
De herbergen waar wordt aangelegd zijn
al even romantisch als de hoeven en
soms wordt daar net een bruiloft ge
vierd, nadat de stoomtrein het gezel
schap heeft aangevoerd. Ze werken
nauw samen, de Rössli Reisedienst en
de mannen met de gebiesde petten van
een spoorwegonderneming.
Ook tussen de rails hakkepuft veel kneu
terigheid aan het oog van de beschouwer
voorbij. Er zijn maatschappijtjes, die
maar een kilometer of dertig onder hun
beheer hebben, terwijl zij toch plechtige
namen dragen. Terwille van de onlesba
re dorst naar romantiek houden zij hun
ziedende stoomtractie beschikbaar voor
bruiloften en partijen en groepen toeris
ten. Een rijdende Emmentaler Stube
staat bol van de rusticiteit en biedt on
derweg hetzelfde schenkgenot als een
herberg. Het is duidelijk: dit is een van
de laatste paradijzen voor mensen die de
oude volkscultuur beminnen.
Mooiste
Voor wandelaars en fietsers is dit het
mooiste wat Zwitserland te bieden heeft,
zegt de waard van Hotel Mohren in
Huttwil, terwijl ik onthutst de naam van
zijn herberg geïllustreerd zie door ie
mand die inderdaad zo zwart als een
moriaan, het wit van de koksmuts ac
centueert. Hij blijkt als vluchteling uit
Ghana, samen met zijn vrouw, tot het
personeel te behoren. Het eerbiedwaar
dige hotel, in 1340 voor het eerst door
brand geteisterd en sindsdien herhaalde
lijk in vlammen opgegaan (in 1834 sloeg
de bliksem toe), biedt warmte en gebor
genheid, passend in de Emmentaler tra
ditie.
De kamers zijn grotendeels van hout
met soms extra bedden op een galerij.
Alle kasten en kussens zijn 's avonds
bezaaid met hartjes van chocolade, ver
pakt in rood zilverpapier. Grüessech!
Des morgens stapt een Amerikaanse
professor welgemoed op de racefiets, die
hij al berijdt sinds zijn start in Bor
deaux. op weg naar de Zwitserse stad
waar hij uitgenodigd is voor een gastcol
lege.
Fietsen en wandelen, van hotel tot hotel.
Zelfs Japanners schijnen er voor naar
het Berner Mittelland te komen. Routes
zijn overal verkrijgbaar.
De Emmentalers zijn gastvrij, maar
wringen zich niet in allerlei bochten om
het vreemdelingen naar de zin te maken.
Laat die gasten maar lopen of op forel
len vissen, huurpaarden beklimmen en
met hun fiets een roffel slaan op de vele
houten bruggen over de Emme, waar ze
ook kunnen schuilen voor de regen, om
dat er een dak opzit. Het kan hier alleen
maar leuk blijven als de boeren gewoon
hun gang gaan en het aantal toeristen
binnen de perken wordt gehouden.
Geen pretparken
Pretparken en grote appartementscom
plexen ontbreken gelukkig in het Em
mental en er liggen maar vier campings
in het Berner Mittelland. De herbergen,
tevens bezienswaardigheden dank zij
hun karakteristieke interieur met bij
voorbeeld vlegels en mestvorken aan de
muur, heten er Baren, Löwen. Hirschen
of Rössli. Stoptreintjes voeren naar de
kleinste gehuchten waar allicht een ba
rok godshuisje op bezichtiging wacht of
een mooie bron dorstige wandelaars
laaft.
Aan afwisseling is dus geen gebrek voor
wie van natuurschoon houdt en tevre
den is met de eenvoudige tijdpassering
waaraan de bewoners zelf ook hun ple
zier ontlenen. In één vakantie komt nie
mand uitgekeken op het grandioze bezit
aan boerenhoeven in het Emmental, hier
en daar plaats makend voor burcht of
slot, een levendig stadje of het streekmu
seum waarin de geschiedenis wordt geïl
lustreerd door oude werktuigen, snuiste
rijen en costuums. De meeste kerken
zijn een bezoek waard.
Er is een grote variatie aan mogelijkhe
den om hier op ontdekkingsreis te gaan,
waarbij de vele lokaalspoortjes en post
bussen goede diensten kunnen bewijzen,
ook via speciale abonnementen voor de
vakantie. Ten westen van Bern vormen
de meren van Neuchatel, Biel en Mürten
een trio, dat ook een plaats in deze om
megang verdient. Informatie bij Ver-
kehrsverband Berner Mittelland, postbus
2700 CH-3001, Zwitserland of bij het
Zwitserse Verkeersbureau in Amster
dam.
LEO LEEUWIS
„Beden boterham
Geroutineerde Engeland-bez
kers hoef je niet meer te overt
gen van de aantrekkelijkheid
kwaliteit van het Bed a
Breakfast". Ook in eigen la
komt het ..Bed en Boterhai
steeds meer in trek. In Fri
land bestaat het al geruime l
en heet het „Bed en Bröchj
maar het systeem is hetzelfd
De VVV van Friesland gt
jaarlijks een lijst uit met daa
de adressen van de vijfenzes
families die een kamer besch
baar stellen. Een voorwaai
die aan de kamerverhuurd
wordt gesteld, is dat de gas
de beschikking krijgen over t
slaapkamer waarin behalve b
den ten minste ook twee stoe
en een tafel staan. Een apa
zitkamer is niet verplicht. I
gaat dikwijls om boerderijen
aan een schildje op de mi
zijn te herkennen. De prijs v
een overnachting bedrat
22,50 gidden per persoon,
een langer verblijf wordt de pi
twee tientjes per overnachtii
De meeste gasten bij het „B
en Bröchie" zijn echter op do
reis en blijven niet langer d
twee nachten.
Ook in het Noordlimburgse d
van de Peel is de „Bed en B
terham", zoals hel hier
noemd wordt, doorgebroh
Daar betaalt men tussen de
en 25 gulden per persoon vi
een overnachting in een goe
kamer en een „stevig Limbui
ontbijt".
Wees wijs op reis
Goede raad behoeft niet duur
zijn, zeker niet waar het zinv
Ie vakantieinformatie betn
Wie zeker wil weien of bij t
vakantievoorbereidingen nii
over het hoofd wordt geziè
kan bij het ministerie van bi
tenlandse zaken in Den Hal
de brochure Wijs op reis" ad
vragen. Buitenlandse Zaké
dat elk jaar wordt geconfró
teerd met de moeilijkheden vj
Nederlandse toeristen, heeft
meest voorkomende problem
verwerkt in tips, te gebruikl
vóór en tijdens de vakantie. H
belangrijkste punt van BZ: sli
een reisverzekering af N\
steeds gaat zo'n 25 procent v
de Nederlanders onverzekerd i
vakantie. „Wijs op reis" behi
delt achtereenvolgens: de reist
cumenten, de verzekering, ge
zaken, uitkeringen en vakant
beveiliging van het huis tijde
de vakantie, „onderweg", ont
val en ziekte. Het laatste hop
stukje is gewijd aan de con.
laire hulp. Over dit onderwerp
nogal eens wat te doen, omtj
vakantiegangers-in-nood n
zelden de indruk hebben dat
door een ambassade met
kluitje-in-het-riet worden
stuurd. Desondanks: wie in
buitenland in de problemen
en er zelf helemaal niet u
komt, moet vooral niet aarzel
de ambassade te bellen.
Nog veel meer informatie vc
„onderweg" is te vinden in
ANWB-folder Vakantie vi
keer", die bij alle ANWB-kan
ren is te verkrijgen. In deze J
der per land uitgesplitste inj\
malie over de drukke periot
op de autowegen, over de v
keer sin format ie op de radio, I
langrijke telefoonnummers, zi
wijkroutes en andere reisadi
Voordelig kamperei
Kamperen op erkende campii
hoeft geen kostbare zaak te zi
Een voorbeeld daarvan is i
aanbod van het Deense Toe\
tenbureau, dat voor deze zon
de campingcheques heeft ge
troduceerd. Deze maken i
mogelijk om voor een bedt
van 21 gulden (auto, tent of i
ravan en alle inzittenden in
grepende nacht door te br
een op in totaal twintig van
beste Deense campings. De c
aues moeten tevoren in Ned
tand worden gekocht en levei
zo een korting op van gem
deld twintig procent op de n
male zomertarieven. Het is
bedoeling dat de cheques i
gend jaar door meer campi\
worden geaccepteerd. V
meer informatie: Deens l
keersbureau. Piet Heinstraal
2519 CB Den Haag.
Klederdrachten
De Zwitserse Klederdrachtvt
niging telt meer dan 25.000
den. Eens in de tien jaar kon
ze bij elkaar voor het gezam
lijke Eidgenössische Tracht
/est, een groots spektakel i
zang en aans, waarop de ri
verscheidenheid van ae Zwin
se volkscultuur tot uiting ko\
Dit jaar wordt het feest geh
den in Genève. Op zaterdag
en zondag 22 juni staat de
hele stad in het teken van
klederdrachtfestival. Meer
lichtingen hierover zijn te
krijgen bij het Zwitserse l
keersbureau in Amsterdam.
