CDA zal zich tegenover
niet scherp opstellen
I
„Ik was bang dat D66
te groot zou worden"
CNV verwacht grotere invloed CDA op beleid
CDA en D66
profiteren van
verdwijnen CPN
Nijpels: Binnen vijf weken
nieuw kabinet CDA-VVD
KIEZINGEN
--een
jlitiek,
~jaar
pfde
SeidócCoivuvnt
DONDERDAG 22 MO 1986 PAGINA 5
ian „hoopt" kamer-
zitter te blijven
HAAG De huidige voorzitter van
Kamer Diek Dolman, hoopt als
j-kamerlid ook de komende vier jaar
►orzitterschap te kunnen bekleden,
n zei dit gisteravond, toen duidelijk
[dat de PvdA niet langer de grootste
tal zijn.
►op eigenlijk wel dat ik zal worden
:en. ook als het CDA groter is dan
iartij. In '81 wfis het CDA ook groter
"1 kon ik toen aanblijven", aldus Dol-
ïinnen Het CDA gaan echter stem-
j om wel degelijk het kamervoorzit-
,jp voor de komende vier jaar te clai-
Het CDA-kamerlid Van Muiden: „Nu
DA zo duidelijk de grootste partij is
Hen moeten wij eindelijk ook eens
brzitterschap in de Kamer opeisen"
Weer CDA-winst
in het zuiden
DEN HAAG Voor het
eerst sinds 1959 heeft het
CDA in de provincies Bra
bant en Limburg weer winst
kunnen boeken. Het verlies
dat deze partij nog tijdens de
gemeenteraadsverkiezingen
„beneden de Moerdijk"
moest incasseren, is nu tot
staan gekomen. Het succes
van het CDA in het zuiden
wordt overigens nog over
troffen door dat van de
PvdA. In traditionele CDA-
steden als Maastricht, Heer
len en Tilburg wisten de so
cialisten grote progressie te
boeken.
Joekes in
stemming
WD-
kandidaat
Theo Joekes
bracht gisteren
In een goede
stemming zijn
stem uit in een
Haags
stemlokaal. Hij
hoopt ondanks
zijn lage plaats
op de kieslijst
toch zoveel
voorkeur
stemmen te
hebben
gekregen dat
hij kamerlid
kan blijven.
Waddeneilanden:
ruim 100 procen t
DEN HAAG De over het hele
land hoge opkomst bij de verkie
zingen vertoonde op de Waddenei
landen een piek: meer dan hon
derd procent! Toen de uitslagen
's avonds binnenkwamen bleken
op Ameland, Vlieland en Schier
monnikoog opkomstpercentages te
zijn gemeten van respectievelijk
122,8, 129,8 en 127,3 van het aantal
stemgerechtigden. Deze cijfers be
tekenen niet dat op de eilanden
sprake is van verkiezingszwendel.
Veel vakantiegangers hebben,
voor of na bezoek aan het zonnige
strand, gebruik gemaakt van de
mogelijkheid te stemmen buiten
de eigen woonplaats.
Angst voor
rode balpen
NIJMEGEN In meerdere
gemeenten is gisteren niet
met het gebruikelijke rode
potlood gestemd, maar met
een balpen. Dat gebeurde
onder meer in Boskoop en
Nijmegen.
Vele tientallen inwoners
van die laatste plaats waren
ten onrechte bang dat
een stem met een balpen
niet geldig was en belden
daarover de gemeente en
diverse stembureau's. In
Nijmegen is overigens al
eens eerder met balpennen
gestemd in plaats van met
potloden.
Dekker: Europa
niet aan bod
TILBURG Het is opmerke
lijk dat bij de verkiezingsstrijd
het onderwerp Europa helemaal
niet aan bod is gekomen. Dat
zei dr Wisse Dekker, voorzitter
van de Raad van Toezicht van
Philips, gisteren tijdens een
lunchbijeenkomst in Tilburg.
Dekker zei daarover nogal ver
baasd te zijn. „Ons bestaan is
absoluut afhankelijk van wat er
in Europa gebeurt. Als we niet
snel orde op zaken stellen en er
voor zorgen dat er werkelijk
één Europa komt, zonder on
derlinge grenzen, worden we
een industriële natie van de
tweede rangorde".
Eerste
uitslag uit
Renswoude
DEN HAAG Evenals
bij de gemeenteraads-
verkiezingen het geval
was, was ook gisteren -
Renswoude de eerste
gemeente waar de uit
slag bekend was. Dat
was omstreeks kwart
over zeven. Er werden 1
in totaal 2.136 stemmen
uitgebracht (oftewel een
opkomstpercentage van
90,6 procent) die wer
den geteld met twee
elektronische stemma-
chines.
HAAG „Het
zal zich na de grote
ist van vandaag niet
♦%rp opstellen tegen-
J]r de VVD noch tegen-
sa- andere partijen.
Tt het vertouwensvo-
dat we kregen is tot
ad gekomen met be-
fe van vele niet-tradi-
fele CDA-kiezers.
ir zijn we ons van be
kt. Dat schept ver-
ïhtingen die we de ko-
nde tijd niet mogen
geten".
1 door de enorme zetel-
tt van zijn partij blij ver-
t premier en CDA-lijst-
roerder drs. Ruud Lub-
"elzei dit gisteravond in de
gse Pulchri-studio in een
tie op de grote verkie-
zege van het CDA. „De
iZ^el bij de kiezers of ons re-
ngsbeleid wel effect zou
jen is verdwenen. Men
[t geconstateerd dat er nu
ke is van een betere
5 jcgelegenheidssituatie en
—ook de koopkracht is ver-
rd", zo lichtte Lubbers de
ag toe.
i demissionaire premier
>0.te zich nog niet wagen aan
voorspelling over de mo-
2 ik duur van de kabinets-
l'patle en kondigde aan dat
de drukke campagne-
en eerst eens de gelegen-
wil hebben om de zaken
rdenen. Voor zijn coalitie
her en grote verliezer,
JjMeider Ed Nijpels, was
1 ondanks de forse neder-
Jvan zijn partij een uitge-
kte zaait dat er binnen de
ste keren (hooguit vijf
len) een nieuw kabinet
CDA en VVD kan aan-
OOjtn.
5J
voortzetting van de CDA-
VVD-coalitie geen uitge
maakte zaak. Gezien het feit
dat ook de socialisten een dui
delijke winst maakten vond
Kok dat „we goed moeten na
gaan hoe de winst van CDA
en PvdA zich kan vertalen in
een politieke combinatie
waarin de kiezers zich her
kennen".
Den Uyl bevestigde die visie.
Volgens de PvdA moet er bij
de komende formatie ook
naar „de aardverschuiving"
worden gekeken die binnen
de coalitie heeft plaatsgevon
den. Kok en Den Uyl erken
den dat ze op meer hadden
gehoopt, maar concludeerden
dat de PvdA toch een goede
uitslag heeft geboekt. Het feit
dat het CDA flink heeft ge
wonnen ten koste van de
VVD is volgens Den Uyl een
geluk bij een ongeluk. „Een
kabinet van CDA en VVD zal
nu een wat zachter en soepe
ler beleid gaan voeren", ver
wachtte hij.
die ons uit het lijsttrekkersde
bat heeft geweerd".
CPN-drama
Voor CPNdijstaanvoerder Ina
Brouwer en de éveneens ver
trekkende communistische
kamerleden Evelien Eshuis
en Marius Ernsting was het
een dramatische avond. Vol
gens een bedroefde Ina Brou
wer is het feit dat haar partij
voor het eerst sinds 1922 niet
meet in het parlement verte
genwoordigd zal zijn, te wii-
ten aan het falen van de
PvdA-strategie. „De socialis
ten wilden stemmen wegha
len bij rechts, maar in plaats
daarvan hebben ze hun winst
voor een groot deel behaald
ten koste van klein links. Dat
betekent een verzwakking
van de oppositie als geheel'
aldus Ina Brouwer.
PPR-fractievoorzitter Ria
Beckers was blij met het be
houd van de twee zetels, maar
toonde zich erg teleurgesteld
over de zege van de rege
ringscoalitie. „Dat wordt de
komende vier jaar hard wer
ken, maar ik blijf geloven in
een progressieve samenwer
king' aldus Beckers die ook
de PvdA-strategie hekelde.
„Ik probeerde een duidelijk
alternatief te bieden in de
vorm van een progressief
schaduwkabinet, maar de
PvdA voelde daar niets voor.
Welnu, ik heb mijn best ge
daan", voegde ze er nog aan
toe. PSP-lijsttrekker Andree
van Es is ervan overtuigd dat
haar partij de klap van de te
ruggang van drie naar een ze
tel kan verdragen en overle-
Tegen kwart voor twaalf gisteravond feliciteerden Joop den Uyl (links) en Ruud Lubbers elkaar in
de NOS-studio met de winst van hun respectieve partijen.
„Voortzetting van het herstel
beleid staat voor ons voorop",
zei Nijpels nadat duidelijk
werd dat de liberalen een for
se nederlaag leden, maar niet
temin samen met het CDA
een ruime meerderheid in de
Tweede Kamer hadden be
houden. „Dat was de inzet
van onze campagne en daarin
zijn we geslaagd", aldus de
VVD-lijsttrekker.
De Groningse commissaris
der koningin Henk Vonhoff
meende dat het VVD-verlies
voor een groot deel te wijten
is aan de RSV-affaire. Hij
vond dat die zaak „ten on
rechte" is toegerekend aan
minister Van Aardenne. „Die
affaire heeft onze eerste man
parten gespeeld bij zijn func
tioneren als vice-premier. Er
is daardoor in de beeldvor
ming een duidelijke oneven
wichtigheid ontstaan", aldus
Vonhoff.
Niet uitgemaakt
Voor de PvdA-leiders Joop
den Uyl en Wim Kok is
Wedergeboorte
Voor lijstaanvoerder Hans
van Mierlo van D'66 kon de
avond niet meer stuk nadat
duidelijk werd dat de Demo
craten negen zetels in de Ka
mer gaan bezetten. „We had
den het niet durven dromen,
maar het is gelukt", zo riep hij
zijn geestverwanten toe. Hij
noemde de winst van 3 zetels
„van vitale betekenis" en
sprak over „de tweede weder
geboorte van zijn D66". Hij
moest echter erkennen dat de
door zijn partij nagestreefde
„andere politiek" gezien de
meerderheid van de CDA-
VVD-coalitie nog wat langer
op zich zal laten wachten.
Voorzitter Kohnstamm van
D'66 sprak over een „giganti
sche overwinning op iedereen
Aansporing
De niet in de Kamer terugke
rende Cathy Ubels van de
Evangelische Volkspartij
vindt in de nederlaag een
„des te grotere aansporing
door te gaan met wat wijzien
als de enige echte christelijke
politiek". Succes voor de EVP
is afhankelijk van een menta
liteitsverandering en dat gaat
nu eenmaal langzaam, aldus
mevrouw Ubels.
Van de kleine rechtse christe
lijke partijen leed alleen de
RPF verlies. Lijsttrekker
Meindert Leerling verklaart
dit uit het Lubbers-effect.
Over de terugkeer van het
kabinet Lubbers toonde hij
zich evenwel verheugd.
Spanning en
ontzetting in
het CPN-
kamp, waar
men ten slotte
ook het verlies
van de laatste
kamerzetel,
van Ina
Brouwer
(rechts), moest
incasseren.
DEN HAAG Het heeft er alle schijn van dat zowel
CDA als D66, dank zij het verdwijnen van de CPN uit
de Tweede Kamer, er een zetel bij hebben gekregen.
De lijstverbinding die CPN met PPR en PSP was aan
gegaan ter vergaring van restzetels, werkte niet meer
toen duidelijk werd dat de communisten de kiesdeler
niet hadden gehaald. Die restzetels zijn daardoor ver
schoven naar CDA en D66. Waarschijnlijk is die om
standigheid er mede de oorzaak van dat de PSP niet
één, maar twee zetels verloor.
De communisten zullen na 64 jaar niet meer in de Tweede Ka
mer vertegenwoordigd zijn. Directe „schuld" voor de twee zetels
verlies in het linkse kamp mag gaan naar de 0,1 procent, die de
afsplitsing van de CPN, het VCN (Verbond van Communisten
in Nederland) heeft vergaard. Die tiende procent meer was net
voldoende geweest om de CPN voor de Kamer te behouden, in
welk geval ook nog de nu teloor gegane restzetel aan de PSP
was toegekend.
CPN-lijsttrekker Ina Brouwer reageerde gisteravond teleurge
steld: „Ik vind het een dramatische uitslag, niet alleen voor de
CPN maar voor heel links. Wij zullen ons gevecht buiten de Ka
mer voortzetten. We zullen terugkomen!"
D66-senator Vis, staatsrechtgeleerde te Groningen, wijst op de
unieke situatie dat de CPN wel met twee zetels in de nieuw ge
kozen Eerste Kamer is vertegenwoordigd, maar niet meer in de
Tweede Kamer.
2J
25J
-W Hel feest had
tsdagmiddag eigenlijk
b twaalf uur moeten
pnen, maar laat in de
Jag zat lijsttrekker
J Dekker van de partii
50Uk voor Iedereen
-f; lijst 17) nog altijd in
eentje. Gestoken in
glitterig artiestenjasje
l tte hij in een zijzaal-
'an -café „Onder de
•n" in het slechts en-
boerderijen tellende
'rse gehucht Oeken
rummen) desondanks
'ol de komst van zijn
trs af. „Want waar
li hoop is, is niets
jV r", aldus Kees Dekker.
lei kon wat hem betreft
erkiezingsdag al niet
stuk. Want het bleek
nauwelijks te inte
rn, of er stemmen op
voor Iedereen
worden uitge-
Het ene moment
kijkend, maar di-
laarop weer enthou-
huppelend, zei hij:
(jerjgaat ons niet om poli-
maar om liefde, dus
1 ÖPm uiteindelijk toch
.aan de macht. Voor
zich baseert op uni-
Jf/e liefde, staat zoiets
Voorbaat vast. „De par-
en fel uitgroeien tot een
uw nationale beweging.
ee zijn immers allen
je fiers en zusters?"
thwelslagen van het
feVezingsfeest in Oeken
in hem woensdagmid-
°veel meer bezig. „Het
Igehucht komt vast,
soj oudste kandidate
""gweduwe van 83) is
t|ni ban de partij en we
achten zelfs mensen
utphen Hoeveel gas-
hij uiteindelijk kreeg,
Rlbekend. Op de PGI
en 1229 stemmen uit-
Hans van Mierlo toonde
zich een verheugde lijst
trekker van D66, dat
twee zetels minder haal
de dan was voorspeld.
AMSTERDAM Teleur
stelling. Met dit woord
kan het best de stemming
bij D66 worden omschre
ven. Ondanks het behalen
van negen kamerzetels,
drie meer dan men er tot
gisteren had, bleek de
D66-achterban duidelijk
op meer gerekend te heb
ben, verwend als men was
geraakt door recente uit
slagen van opiniepeilin
gen waarin de partij elf of
twaalf kamerzetels wer
den toebedeeld. Toch
noemde lijsttrekker Van
Mierlo de winst van drie
zetels voor de terugkeer
van de partij van vitale
betekenis: „de tweede we
dergeboorte van D66".
Eigenlijk zat de stemming er
bij de Democraten gisteravond
in Krasnapolsky van het begin
af aan al niet goed in. Het aan
tal opgekomen leden viel te
gen. De traditionele groene
kledij, de kleur van de partij,
overheerste niet zoals bij eer
der bijeenkomsten het geval
was.
Na het bekend worden van de
eerste prognoses van bureau
Intomart trachtte men elkaar
voortdurend op te beuren.
Partijvoorzitter Kohnstamm
sprak over een „gigantische
winst die we zullen maken,
naar acht tot twaalf kamerze
tels", maar moest tegelijk toe
geven dat de aanval op het ka
binetsbeleid was mislukt.
Onder de aanwezigen gingen
de discussies van lieverlee
meer over het feit dat CDA en
VVD de meerderheid hadden
behouden, dan over de eigen
winst die toch nog 50 procent
bleek te zijn. „Echt een bittere
teleurstelling", meende sena
tor Glastra van Loon.
Niets was terug te vinden van
de euforie uit 1981, toen D66
elf kamerzetels won en de
toenmalige lijsttrekker Ter-
louw zijn voorganger Van
Mierlo voorhield: „Ja Hans,
dat heb jij nooit bereikt". „Ik
was ontzettend bang dat we te
groot zouden worden", pro
beerde een Democraat als ver
klaring. „Zeventien zetels was
veel te veel".
Van Mierlo noemde de winst
van D66 meer dan hij enkele
maanden geleden nog durfde nu de verkleinde VVD nog
te hopen. Hoewel hij de Demo- sterker onder het juk van het
craten in de oppositie ziet be- CDA door zal moeten. Partij-
landen, meende hij echter te- voorzitter Kohnstamm sprak
gelijk een nieuwe taak voor zowaar al over het verkie-
D66 te hebben ontdekt: bewa- zingsprogramma van 1990.
king van het liberale erfgoed, CAREL GOSELING
BUNNIK Met een wrange
glimlach nam de VVD-aan-
hang gisteravond, verzameld
in boerderij De Beesde in Bun-
nik de uitslag van de verkie
zingen in ontvangst. Gepaste
blijheid, geen uitbundigheid.
Want de coalitie had het dan
wel gered, de VVD zelf had
toch een forse veer moeten la
ten en was behoorlijk in zetels
gedaald.
Voor kamerlid Ad Nijhuis uit
Noordwijkerhout, 34e op de
kandidatenlijst, betekent de
uitslag dat hij voor de verbou
wing van zijn huis nog even
geen tijd heeft. Wekenlang
voorspelden de opiniepeilin
gen dat voortzetting van de
coalitie er niet in zou zitten.
Nijhuis ging er dan ook steeds
van uit dat voor hem geen te
rugkeer in het parlement mo
gelijk zou zijn. Dank zij de
enorme CDA-winst lijkt de
(►laats voor Nijhuis in het par
ement nu verzekerd.
Echt tevreden is hij echter
niet. „Het betekent toch dat
we dadelijk bij de formatie be
hoorlijk zullen moeten inleve
ren, vooral wat betreft de im
materiële wensen van de
VVD, zoals op het gebied van
de euthanasie en de Wet Gelij
ke behandeling". Het feit dat
25 procent van de VVD-stem-
mers uit 1982 nu een andere
keus hebben gemaakt is vol
gens Nijhuis te wijten aan de
VVD-lijsttrekker stond niet
zichtbaar stil bij het grote ver
lies van zijn eigen partij, maar
toonde vreugde over het zo
goed als zekere voortbestaan
van de coalitie.
„verliezersstrategie" van de
VVD van de afgelopen vier
jaar. „Het was een hink-stap-
sprong-beleid. Eerst hard vast
houden aan bepaalde stand
punten en even later beken
nen dat we onder onder druk
van het CDA een ommezwaai
hebben moeten maken. Dat zit
bij veel mensen niet lekker.
Daar komt nog dit bij: we den
ken wel dat kiezers snel aller
lei gebeurtenissen vergeten,
maar dat is niet zo. De affaire-
Van Aafdenne bijvoorbeeld
blijkt nog een heleboel mensen
dwars te zitten".
Onder de vijfhonderd in Bun-
nik verzamelde VVD'ers heer
ste duidelijk een zoetzure
stemming. Zoet omdat de
meerderheid van de coalitie
behouden bleek, zuur vanwege
het verlies van negen zetels en
de overstap van zovele VVD-
stemmers naar het CDA. Van
een echt feest was dan ook
geen sprake. Lijsttrekker Nij
pels, die de duimen zo af en
toe nog wel omhoog durfde te
steken, moest in zijn toespraak
tot het toegestroomde volk af
en toe slikken.
Onder de liberalen werd hevig
gespeculeerd over de vraag
hoe het met de voorkeursactie
voor Joekes af zou lopen. Ve
len spraken de verwachting
uit dat de man goed zal zijn
voor maar liefst twee voor
keurszetels.
Fractieleider Nijpels toonde
zich desgevraagd optimistisch
over de komende kabinetsfor
matie. „Ik wed dat we er bin
nen vijf weken uit zullen zijn".
Sprekend tot Lubbers, zicht
baar op één van de aanwezige
televisietoestellen, zei hij:
„Ruud jongen, samen maken
we een nieuw kabinet". Vol
gens Nijpels mag de VVD dan
wel hebben verloren, „maar
het belangrijkste hebben we
behouden: het kabinetsbeleid
gaat voort".
MARGA RIJERSE
DEN HAAG Met ge
mengde gevoelens rea
geerde de vakbeweging
op de zege van het CDA.
CNV-voorzitter Harm van
der Meulen hoopt zich de
komende vier jaar wat
meer te kunnen vinden in
het beleid dan de afgelo
pen regeringsperiode. „Nu
de VVD zo heeft verloren
lijkt het waarschijnlijk dat
het CDA het beleid meer
kan beïnvloeden" veron
derstelde hij. Voor de uit
keringstrekkers ziet hij de
eerstkomende jaren nog
geen verbetering optre
den.
Van der Meulen wil dat de
werknemersverzekeringen in
élk geval uit het politieke cir
cuit verdwijnen. „Wij willen
de verantwoordelijkheid daar
voor bij de sociale partners
leggen".
De FNV vreest dat het in de
afgelopen jaren zo fel bekriti
seerde kabinetsbeleid zal wor
den voortgezet. Voorzitter
Hans Pont voorspelde dat de
uitkeringsgerechtigden de gro
te verliezers zullen zijn. De
FNV zal trachten in overleg
met de werkgeversorganisaties
het kabinet te houden aan de
afspraak die gemaakt is in de
Stichting van de Arbeid om de
werkloosheid in 1990 terug te
dringen tot onder de 500.000.
Maar Pont verwacht dót er
nog de nodige discussies met
het nieuwe kabinet zullen
moeten worden gevoerd, voor
dat mén het eens wordt over
de te treffen maatregelen.
Meer investeringen
De werkgevers hebben de zege
van Lubbers en het overeind
blijven van de regeringscoali
tie met instemming begroet.
VNO-voorzitter Van Lede
voorspelde dat de investe
ringsbereidheid van hét
bedrijfsleven nog zal toene
men. Volgens Van Lede heeft
de op economisch herstel ge
richte aanpak van het kabinet-
Lubbers de werkgevers ervan
overtuigd dat het beleid moet
worden voortgezet.
In soortgelijke bewoordingen
liet ook voorzitter Van Eijke-
lenburg van de christelijke on-
dernemersorganisatie NCW
zich uit. De christelijke mid
denstandsorganisatie NCOV
hoopt dat de positie van kleine
en middelgrote ondernemin
gen verder zal worden ver
sterkt ALEX SNELLEMAN
