Menselijke fout oorzaak ramp
Speculaties over schade aan graanoogst van Sovjet-Unie
Vergissing Amerikanen
„Voorkom uitlevering
IRA-leden aan Britten"
„Meten van
radio-activiteit
onafhankelijk
van overheid"
RUSSISCHE PARTIJLEIDER:
Jorbatsjov
jwi jgt over
ongeluk
lissident
reest
esmetting
warte Zee
jnerikaanse
cholieren
cht besmet
BUITENLAND
EeidwOowuvnt
ZATERDAG 3 MEI 1986 PAGINA 9
NDEN De vrees dat
Russische suikerbieten-
k u graanoogst is besmet
'por de radioactieve fall-
van de kernramp in
jjernobyl heeft op de
erikaanse handels-
irs voor een stormloop
kopers voor beide
lukten gezorgd en is
de oorzaak van dat de
lijzen gestegen zijn.
^ndelaren zeggen dat ze nog
m berichten uit de eerste
hand hebben ontvangen over
de schade aan de gewassen,
maar menen dat sommige ge
bieden in de Oekraïne en in
Polen waarschijnlijk wel ra
dioactief besmet zullen zijn.
De belangrijkste landbouw
gronden in de Oekraïne liggen
echter ten zuiden van Tsjerno-
byl en anderen menen daarom
dat deze gebieden tot nu toe
onstnapt zijn aan de ergste ra
dioactieve straling. De wind
heeft de fall-out in noordelijke
richting geblazen, over minder
produktieve gebieden.
Hoewel dus de onzekerheid
over de schade aan de gewas
sen nog voortduurt, nemen de
handelaars geen risico's en
probeert men zich zo goed mo
gelijk in te dekken voor de
toekomst. Het feit dat er in de
wereld echter nog voldoende
voorraad aan zowel suiker als
graan is, heeft er voor gezorgd
er slechts sprake is van een
beperkte prijsstijging. Er
wordt bovendien een record-
oogst aan tarwe verwacht en
ook de voorraad suiker zit
dicht tegen haar record aan.
De Oekraïne is een belangrij
ke bron voor suikerbieten en
wintergraan. Volgens deskun
digen in Londen neemt het ge
bied ongeveer de helft van de
suikerbietenproduktie van de
Sovjet-Unie voor haar reke
ning. In een goed jaar produ
ceert de Sovjet-Unie ongeveer
acht miljoen ton, maar toch
moet het land daarbij nog twee
tot drie miljoen ton importe
ren voornamelijk uit
Cuba om aan de binnen
landse vraag te kunnen vol
doen.
De Oekraïne levert ongeveer
veertien procent van de Russi
sche graanproduktie en is
daarmee derde op de lijst van
graanproducerende gebieden
in de Sovjet-Unie. Hoewel de
Sovjet-Unie er naar streeft
voldoende graan voor de eigen
consumptie te produceren,
heeft men dit doel nog niet be
reikt. In 1984/85 bedroeg de
oogst slechts 170 miljoen ton
en moest er een record van 57
miljoen ton aan tarwe en mais
geïporteerd worden. De ver
wachte betere oogst van 190
miljoen ton van dit seizoen zou
de behoefte aan geïmporteerd
graan terugbrengen tot 32 mil
joen ton, aldus de laatste schat
tingen.
Wanneer de oogst nu mislukt
vanwege de ramp in Tsjerno-
byl zal er extra suiker en
graan geïmporteerd moeten
worden. Cuba verwacht echter
een slechte suikerbietenoogst
en daarom menen sommige
waarnemers dat het voor Mos
kou lastig zal zijn om voldoen
de suiker te importeren. Ook
kan een ernstige en uitgebrei
de besmetting van het gebied
bijvoorbeeld wanneer de
radioactieve fall-out door
dringt tot de watervoorraden
die bestemd zijn voor irrigatie
van het land op de lange
termijn een flinke terugslag
betekenen voor de Russische
landbouw.
Er bestaat ook een kans dat
het vee door de straling be
smet is geraakt, waardoor
vlees, boter en melkprodukten
schaarser worden. In bepaalde
delen van Polen wordt net de
bevolking wegens het besmet
tingsgevaar afgeraden om
melk te drinken en verse
groenten te eten.
Zelfs wanneer de werkelijke
schade aan de gewassen te
verwaarlozen is, zou de kern
ramp nog altijd voor ernstige
problemen in de Russische
landbouw kunnen zorgen. In
bepaalde gebieden zal het mis
schien onmogelijk zijn om la
ter in het jaar de oogst binnen
te halen. Ook het transporte
ren van graan naar de steden
zou moeilijker kunnen verlo
pen en er door het uitvallen
van de kerncentrale van
Tsjernobyl zou er een energie
tekort kunnen ontstaan in de
suikerbietfabrieken.
De autoriteiten, die op dit mo
ment belangrijkere zaken aan
hun hoofd hebben, hebben nog
niets losgelaten over eventueel
besmette landbouwgrond of
vee. Waarschijnlijk prevelen
ze wel af en toe een schietge
bedje dat de wind niet van
richting zal veranderen, zodat
de rijke landbouwgronden ten
zuiden van Kiev zullen ont
snappen aan de fall-out.
aAMBURG Het hoofd
4n de communistische
Ïtij in Moskou, Boris
tsin, heeft voor de
stduitse televisie ver
klaard dat een menselijke
ityjt de oorzaak is van de
rip met de kerncentrale
Tsjernobil. Hij zei dat
nog steeds een zone
rond de centrale is, die le
vensgevaarlijk is voor
mensen. Vier plaatsen
binnen een straal van der
tig kilometer zijn geëva
cueerd, opdat de bewo
ners niet besmet raken.
Jeltsin vertelde dat de radio-
activieti in het gebied welis
waar aanzienlijk is gedaald
sinds de ramp, maar dat de ra
dio-actieve straling er nog
steeds ongeveer 200 REM per
uur is. Een dergelijke dosis is
over langere periode dodelijk
voor mense en dier. Doses van
500 REM of meer zijn vrijwel
altijd direct dodelijk. Een een
malige doses van 100 REM kan
over het hele lichaam bloedar
moede, bloedingen, infecties
en misselijkheid veroorzaken.
Jeltsin zei dat de Russische au-~
toriteiten het verspreiden van
radio-activiteit uit de kernre
actor bestrijden door met heli
kopters lood, zand en het neu
tronen absorberende element
borium te laten vallen op de
installatie. De uitstoot zou in
middels tot een minimum zijn complex, op ongeveer 130 kilo-
teruggebracht. meter ten noorden van Kiev.
Volgens de partijleider zijn en- Eerder had Jeltsin de westerse
kele waterreservoires in het pers beschuldigd de omvang
gebied besmet, maar zou daar- van het ongeluk te overdrij-
van niets te merken zijn in de ven teneinde de „anti-Sovjet
rivieren. Direct na het onge- hysterie op te voeren". Hij was
luk is de reactor gesloten, te vooral woedend over „flagran-
samen met de andere drie re- te leugens" in sommige West
actoren op het Tsjernobyl- duitse „bourgois-bladen".
JDSKOU De Russische
Jtijleider Michail Gorbatsjov
Ipft gisteren in zijn eerste
jknbare verklaring sinds het
■geluk in de kerncentrale
Tsjernobil met geen
,ford over de ramp gerept. In
daarvan propageerde hij
van het Krem-
4 om te komen tot een ver-
van kernproeven.
S'rbatsjov's verklaring was
i reactie op een boodschap
arin Argentinië, India,
fcxico, Tanzania, Zweden en
itiekenland op een verbod
m kernproeven aandrongen,
«lgens een door het officiële
ifsbureau Tass verspreide
bevatte de op 8 april ver
boodschap een drin-
pd verzoek aan de Russische
en de Amerikaanse pre
sent Ronald Reagan om
ast te maken met hun Ge-
fefse ontwapeningsonder-
ndelingen. Het antwoord
n Gorbatsjov werd zes da-
a na de ramp met de kern-
atrale in Tsjernobil open-
-ar gemaakt. Het enige offi-
ile commentaar op de ramp
jtaat uit een verklaring van
iraad van ministers waarin
twee doden en 197 gewon-
i gesproken wordt.
LmBURG Sovjetdissident
bioloog Zjores Medvedev
dat als gevolg van de
tnp met de kerncentrale in
[ernobyl het stuwmeer van
t rivier Dnjepr en het kust-
iter van de Zwarte Zee voor
>ge tijd radioactief besmet
|len zijn. Medvedev zei dit
[een interview met de West-
tse krant „Die Welt". De
loog verklaarde dat „de
veelheid radioactiviteit die
vrijgekomen, niet alleen
doende is om het stuwmeer
de Dnjepr ernstig te he
etten, maar ook om het ge-
iiik van drinkwater in het
bied voor lange tijd onmoge-
p te maken. Bovendien be-
het gevaar ook het wa-
1 aan de kusten van de
farte Zee, omdat dit een ge
iten zee is zonder openingen
de oceaan". Medvedev
in 1958 de kernramp
Kysjtim wereldkundig. Bij
pe ramp kwam toen ook een
iioactieve wolk vrij, die in
zuiden van de Oeral neer-
YORK Bij een groep
scholieren die te-
jkeerde uit de Sovjet-Unie,
sen lichte graad van radio-
ieve besmetting geconsta-
rd aan hun schoenen. Ver-
edelijk hebben de scholie-
in een gebied gelopen
ar radioactieve stofdeeltjes
ren neergedaald die afkom-
waren uit de centrale in
ernobil. De scholieren wa-
i alleen in Leningrad en
geweest en via Heisin-
teruggereisd. Er was geen
len tot bezorgdheid. Van
groep Franse studenten
terugkeerde uit Kiev en in
ijs werd onderzocht op
tling, bleek niemand be-
Leden van de ME, dit keer niet in gevechtstenue, slepen een
actievoerder bij de kerncentrale in Dodewaard weg.
Borssele wacht blokkade
BORSSELE De Zeeuwse Anti-Kernbeweging heeft zijn
aanhang opgeroepen morgen de kerncentrale van Borssele
te blokkeren van 14.30 tot 20.00 uur. Met de blokkade willen
de actievoerders bereiken dat de voorbereiding voor de
bouw van de tweede kerncentrale in Borssele wordt stopge
zet en dat de bestaande kerncentrale onmiddellijk wordt
stilgelegd.
Ongeveer vijftig actievoerders hebben gistermiddag heel
even symbolisch de kerncentrale bij Dodewaard geblok
keerd. Het in- en uitgaande verkeer werd wel tot de centra
le toegelaten.
Italië beperkt
invoer uit
veel landen
ROME Italië heeft in ver
band met de kernramp beper
kingen ingesteld van de in
voer uit veertien Europese
landen. Het schortte de ver
koop van sommige verse
groenten op en adviseerde
kinderen onder de tien en
zwangere vrouwen geen verse
melk te drinken. Ook waar
schuwde het de bevolking
voor het eten van bladgroen
ten als sla en kool.
De minister van volksgezond
heid, Constante Degan, ver
bood de invoer van groente en
dierlijke produkten uit de
Oekraïne. Ook mogen geen le
vende dieren en vlees van
wild meer ingevoerd worden
uit de rest van de Sovjet-Unie,
Oostenrijk, Finland, Denemar
ken, Noorwegen, Zweden,
Zwitserland, Bulgarije, Honga
rije, Tsjechoslowakije, Oost-
Duitsland, Polen, Roemenië en
Joegoslavië. Groenten en dier
lijke produkten uit die landen
mogen alleen ingevoerd wor
den als er een officiëel certifi
caat bijzit dat deze produkten
voor 30 april zijn geoogst, ge
slacht of geproduceerd. De mi
nisteries van volksgezondheid
en van de bescherming van de
burgerbevolking maanden de
Italianen al het fruit en alle
groenten zorgvuldig te wassen,
geen regenwater te drinken en
het vee geen vers voer te ge
ven.
WASHINGTON Amerika
heeft gisteren het bericht her
roepen dat ook een tweede
kerncentrale in Tsjernobil in
brand zou staan. Men had dat
geconcludeerd uit foto's van
een satelliet. De mysterieuze
tweede rode vlek op de foto is
bijna zeker een brand in een
fabriek die even naast de cen
trale staat. Ondanks de her
roeping van de tweede „melt
down" blijft de Amerikaanse
regering overtuigd van de
enorme omvang van de ramp,
die volgens haar veel groter is
dan de Russische berichtge
ving doet vermoeden. Volgens
functionarissen is de kern van
de reactor zaterdag gaan smel
ten en is bij de reddingsopera
tie zondag een chemische ex
plosie ontstaan. Lee Thomas,
voorzitter van het agentschap
voor milieubewaking, ver
klaarde dat niet met zekerheid
gezegd kan worden dat de
brand in de kerncentrale ge
blust is, maar dat dit zeer
waarschijnlijk wél het geval is.
De Russen zeiden gisteren dat
de brand volledig onder con
trole is. Maar ook al zou de
centrale nog branden, dan zou
er nauwelijks meer uitstoot
van radio-activiteit zijn.
Smeekschriften uit Mazegevangenis in Belfast:
BELFAST/DEN HAAG
„Mannen werden één
voor één uit hun cellen
gedreven, tegen de grond
getrapt en met geweren
geslagen. In de tussen tijd
werden persoonlijke bezit
tingen in stukken gegooid.
Vervolgens moesten de
mannen naakt tussen
waakhonden doorrennen.
U kunt zich voorstellen
dat ze zeer ernstig werden
gebeten". Dit is geen be
richt uit Chili, Afghanis
tan of Zuid-Afrika, maar
uit de Maze-gevangenis in
het Noordierse Belfast.
„De mannen" zijn in dit
geval gevangen IRA-le
den.
De drie brieven die de buiten
landredactie van deze krant de
afgelopen dagen ontving, zijn
in minuscule lettertjes ge
schreven op aan elkaar ge
plakte vloeitjes. Twee zijn on
dertekend met „een mede-ge
vangene"; de ander was niet
persoonlijk ondertekend, maar
is waarschijnlijk getekend
door degene die de brief de ge
vangenis uitsmokkelde. In de
brieven wordt een oproep ge
daan de twee IRA-leden die in
ons land worden vastgehou
den, Brendan MacFarlane en
Gerard Kelly niet uit te wijzen
naar Noord-Ierland. Deze zaak
dient volgende week dinsdag
in hoger beroep voor de Hoge
Raad.
MacFarlane (34) en Kelly (30)
ontsnapten in september 1983
uit de Mazegevangenis en wer
den op 16 januari in Amster
dam aangehouden in het bezit
van wapens en munitie. Tij
dens de rechtszitting in maart
eiste de officier van justitie
uitlevering van de twee aan
Ierland, op dat zij daar hun le
venslange gevangenisstraf we
gens moord en bomaanslagen
moeten uitzitten. „MacFarlane
en Kelly hebben de afgelopen
vijftien jaar letterlijk op leven
en dood gevochten om de ver
wezenlijking van hun politiek
ideaal (Noord-Ierland niet lan
ger een Britse provincie, maar
Iers, red.) dichterbij te bren
gen, zo betoogde hun advocaat
W.J. van Bennekom.
Bedreigingen
De brieven uit de Mazegevan
genis kunnen de vraag doen
rijzen of Nederland daar om
humanitiare niet vanaf zou
moeten zien. „Brendan Mac
Farlane en Gerry Kelly lagen,
evenals honderden medege
vangenen, jarenlang naakt irf
hun cellen. Ze mochten alleen
komen kijken waneer anderen
gemarteld, geslagen en mis
bruikt werden. Zij leden ver
schrikkelijke ontberingen
voordat zij ontsnapten".
„Het Nederlandse volk heeft
ook geleden onder bezettin
gen: jullie voorouders hebben
geleden onder Britse handen,
maar misschien kwam voor
jullie het uur der waarheid on
der nazi-terrorisme. In deze
tijden zijn honderden Ieren in
koelen bloed gedood door de
zelfde Britse krachten troepen
waartegen MacFarlane en
Kelly en ontelbare anderen
zich verzetten. Als de twee
Ierse mannen (MacFarlane en
Kelly, red) wederom in de
handen van de Britten vallen,
zal de ondervraging en marte
ling doorgaan".
„Gevangenbewakers hebben
al vele bedreigingen tegen
Brendans' leven geuit en wij
twijfelen er niet aan of die be
dreigingen worden uitgevoerd.
Ontsnapte gevangenen, die te-
wv"?. jf.rU
v.A.™
y— --v-viA -v -«Ï A1V;U,'
5 xV-V' - w-iT."v.
sTU'.r.V"'** S..A-
Cv - tv
SWU.
'V...
0 ^5 w«--sr V-o CQC4IV4 c. V
«i i.
- v-«- v
Eén van de brieven die de buitenlandredactie van deze krant een
dezer dagen ontving.
rug zijn gebracht, werden her- lang bloedend achtergelaten
haaldelijk bewusteloos gesla- voordat hij hulp kreeg". De
gen. Ook die gevangene die brieven eindigen met: „Ik
een schot in zijn been had en smeek u alles te doen wat in
niet eens kon staan, werd be- Uw macht ligt om uitwijzing te
wusteloos geslagen en uren- voorkomen".
Groninger onderzoeker meet drie
keer per etmaal straling
GRONINGEN „Als wetenschapsman heb je de
morele plicht om metingen te doen naar radio-acti
viteit wanneer je daartoe de mogelijkheden hebt.
Die metingen moeten onafhankelijk van de over
heid worden gedaan, dat laten de gebeurtenissen in
de Sovjet-Unie duidelijk zien. De bevolking moet
kunnen rekenen op onafhankelijke voorlichting".
Dat zijn de beweegredenen van dr. R. de Meijer, universitair
hoofddocent aan de Rijksuniversiteit te Groningen om drie
keer per etmaal metingen te verrichten naar de hoeveelheid
radio-activiteit in de lucht in Groningen. Behalve aan de
overheid stelt hij de resultaten van zijn onderzoek beschik
baar aan de media. Dinsdagmiddag is hij daar mee begonnen
en sindsdien heeft hij overdag en 's avonds metingen ver
richt. Gistermorgen was De Meijer die als eerste een lichte
verhoging van radio-activiteit in Nederland constateerde.
Noch de regering, noch de Rijksuniversiteit of een andere
organisatie hadden hem gevraagd de metingen te verrich
ten. Hij nam daartoe zelf het initiatief nadat hij van het on
geluk had gehoord. Dat hij van mening is dat het onderzoek
moet worden gedaan door onafhankelijke instanties bete
kent overigens niet dat hij geen vertrouwen heeft in de Ne
derlandse overheid.
De Meijer is natuurkundige en verbonden aan het Kernfy
sisch Versneller Instituut (KVI) in Paddepoel. Bij dit insti
tuut wordt onderzoek verricht naar de structuur van ato
men. Hij is verantwoordelijk voor de stralingsveiligheid bin
nen het instituut. De metingen in Groningen worden op een
schijnbaar simpele manier verricht.
Op het dak van het Kernfysisch Versneller Instituut hebben
de onderzoekers een luchtpomp en een oude gasmeter neer
gezet. Met behulp van die pomp wordt anderhalve kubieke
meter lucht per uur aangezogen. De lucht komt door een fil-
tertje dat na enige tijd wordt verwijderd. Dat filter nemen
de onderzoekers mee naar beneden waar het in een compu
ter wordt gestopt.
Beelscherm
De computer kan dan de hoeveelheid gammastraling meten
dat aanwezig is in het stof dat op het filter is achtergeble
ven. De computer geeft precies aan van welke scheikundige
elementen zoals cesium en jodium de straling afkom
stig is. Dat is dan op een beeldscherm af te lezen. Op een
eenvoudig schoolbord houden de onderzoekers de resultaten
van de verschillende metingen bij.
Behalve in Groningen worden op nog enkele plaatsen in ons
land metingen verricht. Dat gebeurt door het KNMI en door
het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne
in Bilthoven. De Meijer geeft de resultaten van zijn onder
zoek door aan een coördinator in Den Haag die de resultaten
van alle metingen in Nederland vergelijkt.
Ook dit weekeinde is de heer De Meijer doorgegaan met zijn
metingen. Drie keer per etmaal, en wanneer de overheid er
om vraagt nog vaker. Tijd om de krant te lezen heeft hij de
komende tijd ook niet want hij blijft meten tot het probleem
niet meer relevant is.' Wat vindt De Meijer van het ongeluk
in de kerncentrale in Tsjernobyl?
„Er is nog veel te weinig informatie beschikbaar om daar
een oordeel over te kunnen geven. In ieder geval vind ik
dat de Russen verplicht zijn om alle informatie te geven. Al
leen van rampen kun je leren hoe je iets beter kunt beveili
gen. Zo heeft de burgerluchtvaart geleerd van de vliegtuig
ongelukken die er zijn geweest", zegt hij.
Of uit dit ongeluk nu gebleken is dat kernenergie een on
veilige manier is om energie op te wekken, daarover wil De
Meijer zich niet uitlaten. „Ik ben natuurkundige en geen
deskundige op het gebied van kernenergie. Wel weet ik dat
de kans op ongelukken in Nederlandse kerncentrales theo
retisch ook aanwezig is. Het is onzin om dat te ontkennen.
Het gaat er echter om om dat risico zoveel mogelijk te be
perken en aanvaardbaar te maken".
