Instructie bevrijdingstheologie:
Waardering en kanttekeningen
£eidóc@ou4ci/nt
aan tafel
ACHTERGROND
EcicbeSoiwant
kerk
wereld
Ratzinger: Geen rechtvaardiging
verkeerde bevrijdingstheologieën
Vakbondsfront
brieven
lezers
DONDERDAG 1 MEI 1986 PAGINA 2
Amerikaanse bisschoppen tegen doodstraf
De Amerikaanse bisschoppenconferentie heeft protest aangete
kend tegen plannen van de Amerikaanse regering om op lan
delijk niveau de doodstraf weer in te voeren.
De bisschoppen hebben hun „diepe bezorgdheid" geuit over
het groeiend aantal executies in staten waar de doodstraf is
toegestaan. De bisschoppen noemen de doodstraf een „onaan
vaardbare vorm van straf". De samenleving moet betere we
gen vinden om misdadigers te bestraffen, aldus de bisschoppen.
Zij vinden het verder zorgwekkend dat vooral armen en zwar
ten ter dood worden veroordeeld. Tenslotte wijzen zij er op dat
van de doodstraf geen enkele afschrikwekkende werking uit
gaat.
Zuid-Afrika: Reisschema predikanten blijft geheim
De Afrikaans-Nederlandse Werkgemeenschap, die het reis
schema heeft samengesteld voor drie Nederlandse predikanten
die zaterdagochtend in Zuid-Afrika aankomen, weigert hun
reisschema openbaar te maken. Naar secretaris mevrouw An-
natjie du Plessis verklaarde stelt de Werkgemeenschap het al
lerminst op prijs, dat van de reis van de drie zoveel ophef
wordt gemaakt in Nederland. Het betreft de gereformeerde
predikanten LH Kwast en A.S. Rienstra en de Nederlands ge-
reormeerde predikant K H. de Groot. Bij de voorbereiding van
de reis heeft het Comité Overleg Zuid-Afrika medewerking
verleend Dat comité deelt het standpunt van de blanken, dat
gescheiden ontwikkeling in dat land de beste weg is naar een
vreedzame toekomst.
Veel heb ik geleerd
van mijn onderwijzers,
meer van mijn
vrienden, het meest
van mijn leerlingen
Op de „Instructie over
enige aspecten van de the
ologie van de bevrijding",
die kort geleden in Rome
werd gepresenteerd,
wordt heel verschillend
gereageerd. Naast zeer po
sitieve reacties van bij
voorbeeld dr. J. Hulshoff,
studiesecretaris van het
R.-K. Kerkgenootschap in
Nederland, is er een reactie van prof. dr. J. van Nieu-
wenhove uit Nijmegen waarin waardering, ook kriti
sche opmerkingen voorkomen. Met deze hoogleraar
van de vakgroep missiologie voor kerk en theologie
van Latijns-Amerika, in Nijmegen, een gesprek rond
de Instructie van de Congregatie voor de Geloofsleer.
„Je kunt op verschillende manieren spreken over
de nieuwe Instructie van de Congregatie voor de
Geloofsleer", aldus prof. dr. J. Van Nieuwenhove
uit Nijmegen, een van de meest gezaghebbende Ne
derlandse theologen op het terrein van de bevrij
dingstheologie. „Er is de erkenning dat uitspraken
van bisschoppenconferenties in bijvoorbeeld La
tijns-Amerika ook van belang zijn voor het westen.
Deze erkenning betekent voor theologen een stimu
lans en opdracht om verder te werken.
Een ander positief punt is dat
de Instructie ook rust geeft:
Er is een basis gelegd voor
verdere studie en nader ge
sprek; alle katholieken wor
den uitgenodigd om uitdruk
kelijk na te denken over het
evangelie en de bevrijding
van groepen en volkeren die
in de knel zitten. Het raam
werk daarvoor is nu gege
ven".
Een andere benadering is die
van de normatieve werking.
De discussie krijgt een ver
plichtender karakter, omdat
Rome nu zelf met een stand
punt is gekomen. „Daarbij
moeten we niet. vergeten dat
het eerste document van de
Congregatie, van 1984, met
daarin de felle veroordeling
van aspecten uit de bevrij
dingstheologie. niets van z'n
geldigheid heeft verloren. De
documenten moeten samen
worden gelezen".
Belangrijk in de Instructie
noemt de Nijmeegse hoogle
raar de aandacht voor de ma
nier waarop in het westen
mensen het met het begrip
vrijheid omgaan. De wijze
waarop die vrijheid wordt
gebruikt, bij onder meer we
tenschap en techniek, heeft
niet geleid tot oplossingen
voor een wereldprobleem als
honger. Prof. Van Nieuwen
hove noemt voorts de solida
riteit. die meer dan vroeger
een prominente plaats heeft
gekregen. Ook vraagt hij
aandacht voor de woorden
gewijd aan de armen: Jezus
laat zich volgens de Instruc
tie ook via hén kennen. De
voorkeur voor de armen is
ingebed in het christen-zijn
en geen „specialisme" meer
van de religieuzen.
Een van de punten waarbij
prof. Van Nieuwenhove een
kanttekening wil plaatsen, is
dat de Instructie in een ande
re taal is getoonzet dan die
waarin Latijnsamerikaanse
theologen en bisschoppen
spreken. De Instructie
spreekt leerstellig, abstract
en kil ten aanzien van de
realiteit van veel gelovigen
in de derde wereld; Latijns-
Amerika spreekt vanuit de
werkelijkheidsbeleving van
mensen, met warmte en heel
concreet. In die verhalen
wordt gesproken over de di
lemma's waarvoor gelovigen
staan in hun dagelijks be
staan. „Je kunt het ook zo
zeggen: De Instructie geeft
principes aan op grond waar
van je standpunten dient in
te nemen. Dat is iets anders
dan een boodschap uitdragen
aan mensen in hun concrete
situatie. En dat laatste is het
geval bij veel theologen en
bisschoppen in Latijns-Ame-
Eenheid
Maar het Vaticaan wilde een
document voor de wereld
kerk maken en was dus ge
noodzaakt de Latijnsameri
kaanse verhalen te veralge
meniseren, met als gevolg
een abstracter document?
„De Congregatie voor de Ge
loofsleer heeft de eenheid ge
zocht met als uitgangspunt
een raamplan van principes
waaraan ieder zich heeft te
houden. Daarbinnen zijn ver
schillende toepassingen mo-
gelijk".
„Je kunt ook op een andere
wijze eenheid zoeken en vin
den. Bijvoorbeeld door het
verzamelen van de diverse
regionale stemmen over be
vrijdingstheologie en de
hoofdpunten daarvan als uit
gangspunt nemen voor ge
sprek; je kunt het een soort
platform-model noemen"
Prof. Van Nieuwenhove her
innert eraan hoe de Brazili
aanse bisschoppen in de jaren
zeventig in alle openheid dis
cussieerden over bevrijdings
theologie. Er was geen spra
ke van een meningsvorming
alleen van bovenaf, maar
van discussie en ontmoeting
binnen de geloofsgemeen
schap. „Het was dezelfde
sfeer van het Tweede Vati
caans Concilie. Helaas is er
nu weinig meer van die
openheid naar alle lagen van
de geloofsgemeenschap te
merken. In De Rooms-Ka-
tholieke Kerk voert het hië
rarchisch denken weer de
boventoon".
Daarmee houdt verband de
constatering dat eigenlijk al
leen de intellectueel gevorm
de mensen de Instructie kun
nen lezen. De gelovige in de
sloppenwijk van Santiago die
dagelijks strijdt met de vra
gen hoe christelijk te leven,
begrijpt die taal niet. De In
structie is meer geschreven
voor de beleidsmensen dan
voor de gewone mensen in
de derde wereld".
V rijheid
Vrijheid en bevrijding zijn
kernbegrippen in de Instruc
tie Prof. Van Nieuwenhove
is blij met de ruime aandacht
die hieraan wordt besteed.
„Maar ik moet ook constate
ren dat de Instructie vooral
ingaat op de westerse visie op
vrijheid en bevrijding en dus
minder aandacht heeft voor
andere culturen. Heel het
verhaal van de autonome
mens die zijn eigen vrijheid
schept; vanuit het ik-gerichte
denken zijn eigen zaken ver
dedigt, is een analyse van de
westerse cultuur. Ook de
„oplossing" die de Instructie
aandraagt, namelijk de vrij
heid in solidariteit, is een ur
gentie die bestaat in de wes
terse cultuur; want elders is
die solidariteit nog een ken
merk van het volk. Analyse
en oplossing zijn meer ge
schreven vanuit en voor de
gesaeculariseerde mens in
het westen dan vanuit en
voor de religieuze mens van
de derde wereld die wacht op
bevrijding".
„Ik acht het een drama dat
de Congregatie niet in staat is
geweest buiten de eigen filo-
sifische en culturele geschie
denis te treden. Want, on
danks beloften voor inspira
tie vanuit andere „geschiede
nissen" en werkelijkheden,
wordt dat eigen verhaal nor
matief gesteld voor de ge
loofsgemeenschap over de
hele wereld. Ik zeg met opzet
„drama" omdat het gesprek
met andere culturen eh gods
diensten toch enigszins wordt
geblokkeerd".
Prof. Van Nieuwenhove
komt nog even terug op wat
de Instructie zegt over de ar
men. „Je kunt daaraan zien
„Hoop dat boodschap aan
sluit bi] de werkelijkheid van
de lokale geloofsgemeensa-
chap"
welke de positie is van de
Congregatie. Er is sprake van
een kerk die „onderweg
moet zijn naar de armen".
Daarmee is de zaak treffend
aangegeven: de armen staan
dus buiten de kerk en de In
structie is vanuit de kerk ge-
Schreven".
Afrondend zegt prof. Van
Niewenhove: „De toekomst
zal leren hoe de Instructie,
het raamplan van principes,
zal uitwerken. Ik hoop van
harte dat de bisschoppen
vanuit het document een
boodschap kunnen doorge
ven die dichter aansluit bij
de werkelijkheid van de lo
kale geloofsgemeenschappen,
vooral die in de derde we
reld".
LÜTSEN KOOISTRA
Het tweede document van
het Vaticaan over bevrij
dingstheologie mag niet als
„een rechtvaardiging van
verkeerde vormen van be
vrijdingstheologie" worden
verstaan. Bovendien is het
geen „correctie" op het eerste
document. Deze waarschu
wing heeft kardinaal Ratzin
ger. president van de Vati
caanse congregatie voor de
geloofsleer, geuit in een
vraaggesprek met het Itali
aanse rooms-katholieke- tijd
schrift „Trenta Giorni".
Op die manier wordt het do
cument uitgangspunt voor
een nieuwe literatuur over
het thema bevrijding en
christelijke verantwoorde
lijkheid voor politieke zaken.
Hij toonde zich verheugd dat
het document door bijna ie
dereen positief is beoordeeld.
Dit kan er echter toe leiden
dat de boodschap ervan door
alle lof wordt weggedrukt, zo
zei de Westduitse kardinaal.
In een ander interview laakt
de kardinaal „het wijd ver
breide afwijken van veel mo
raaltheologen van wat de
Kerk leert" als uitdrukking
van een burgerlijk christen
dom. Daarmee gaat hij indi
rect in op het geschil met de
Amerikaanse moraaltheoloog
Charles Curran van de Ka
tholieke Universiteit van
Amerika, die aanmerkelijk
Kardinaal Ratzinger; „Geen
rechtvaardiging"
mildere stellingen dan de
Kerk huldigt op seksuolo-
gisch gebied.
Onder „burgerlijk christen
dom" verstaat de prefect een
christendom dat niet meer de
impuls geeft tot een nieuw
antwoord en geen nieuwe
hoop betekent ten opzichte
van overleefde civilisatievor
men. maar nog slechts erfe
nis is van het verleden.
Daarvan wil men dan niet
direct afscheid nemen: eer
der tracht men het met eigen
wensen in overeenstemming
te brengen. Een zodanig bur
gerlijk christendom heeft
volgens de kardinaal geen le
venskracht, maar wordt als
last beschouwd die men zo
licht mogelijk wenst te hou
den.
Combisynode beslist nog
niet over financieel beheer
De gezamenlijke vergadering van de hervormde en gerefor
meerde synode (combi-synode) zal eind mei nog geen besluit
nemen over het financieel beheer. De „beheersregeling in
zake de verzorging van stoffelijke aangelegenheden" van
hervormde gemeenten en gereformeerde kerken die een fe
deratie aangingen, zal slechts op informatieve wijze aan de
orde komen. Daarin wordt voorgesteld dat de gemeenschap
pelijke kerkeraad van een gefedereerde Samen op Weg-ge-
meente de verantwoordelijkheid voor het beheeer krijgt.
Wel worden er besluiten genomen over o.a. de spelregels
voor de gemeenschappelijke synodevergadering, de behan
deling van bezwaren en geschillen van gefedereerde her-
vormd-gereformeerde kerkelijke lichamen, de brede federa
tie van een hervormde centrale gemeente en een gerefor
meerde kerk met wijkkerkeraden. de verkiezing en bevesti
ging van ambtsdragers in een gefedereerde gemeente. De
vergadering, die van 29 tot en met 31 mei te Bunnik wordt
gehouden, bespreekt verder het rapport het rapport „zen
ding en evangelisatie - een oecumenisch akkoord" van de
Wereldraad van Kerken.
Zuidafrikaanse bisschoppen vergaderen onder hoogspanning
Drieendertig rooms-katholie-
ke bisschoppen uit Zuid-Afri
ka, Lesotho. Swaziland en
Botswana zijn in Mariannhill
in Natal aan een buitengewo
ne algemene vergadering be
gonnen, waar hoogst explo
sieve gespreksonderwerpen
ter tafel komen Daartoe be
horen het al of niet steun
verlenen aan een tot het bui
tenland gerichte oproep de
investeringen in Zuid-Afrika
ongedaan te maken en het
land economisch te isoleren.
Het tweede hoogst gevoelige
onderwerp is de standpunt
bepaling over het bij de ker
kelijke bespreking in Harare
vorig jaar aanvaarde Kairos-
document. Daarin wordt ver
klaard dat het uur der waar
heid voor Apartheid heeft
geslagen Tenslotte komt een
pastorale brief in bespreking
over de toestand waarin
Zuid-Afrika zich bevindt.
Om voortijdig uitlekken van
standpunten te voorkomen
heeft voorzitter Denis Hur
ley, aartsbisschop van Dur
ban en een vurig tegenstan
der van Apartheid, de deel
nemers een slot op de mond
gegeven: niemand mag iets
zeggen vóór de bijeenkomst
officieel is gesloten. Volgens
vicaris-generaal Cawcutt van
Kaapstad kan dat vrijdag of
zelfs zaterdag zijn en komt er
zonder twijfel een verklaring
over sancties tegen Zuid-
Afrika.
Ter tafel ligt een document
waarin de bisschoppen wor
den uitgenodigd te verklaren,
dat aangezien de gevoerde
dialoog met de regering niet
tot het gewenste resultaat
heeft geleid, andere wegen
moeten worden gezocht die
naar een rechtvaardige sa
menleving leiden, maar dan
wel steeds van niet-geweld-
dadige aard. Daaronder wor
den gerangschikt boycot
maatregelen, burgerlijke on
gehoorzaamheid en economi
sche druk, met inbegrip van
desinvestering en sancties.
Amerikaanse
kerkelijke
delegatie bezoekt
Cuba
Voor een bezoek van een
week is op Cuba een delega
tie aangekomen van de Na
tionale Raad van Kerken van
de Verenigde Staten met als
doel, een bijdrage te leveren
aan verbetering van de Ame
rikaans-Cubaanse betrekkin
gen.
Delegatieleider bisschop Phi
lip Cousens verklaarde dat
christenen „bouwers van
bruggen moeten zijn waaro
ver vredestichters kunnen
gaan". Dat slaat ook op staten
waartussen scheiding is ont
staan, aldus Cousens.
Naar hij meedeelde zou de
Raad van Kerken graag zien
dat tussen de Verenigde Sta
ten en Cuba weer diplomatie
betrekkingen worden aange
knoopt. De delegatie hoopt
op het eiland begrip te ont
moeten voor het bestaan van
vrije kerken die heel open
met elkaar kunnen spreken,
mede in het belang van de
samenleving als geheel. Hij
omschreef zijn delegatie als
„boodschappers van goede
wil in de naam van Jezus-
Christus".
De Amerikanen zullen be
sprekingen voeren met de
Cubaanse Raad van Kerken
en met de leider van het mi
nisterie voor religieuze aan
gelegenheden. Ook hoopt de
delegatie dat president Fidel
Castro tijd zal vinden voor
een gesprek.
Gebakken scholfilet met sla, aardappelen en
mosterdsaus citroenrijst met vla
Voor twee personen heeft u nodig: 300 g scholfilet, zout,
peper, 1 volle lepel bloem, 1 lepel paneermeel, paar le
pels olie, 15 g margarine, halve citroen;
sla, 2 lepels azijn, zout, peper, suiker, mosterd, 1 lepel
olie, sla-uitje of bieslook, 1 hardgekookt ei;
Vt tot 1 kg aardappelen
10 g bloem, 2 dl water, 1 bouillonblokje, mosterd naar
smaak, 10 g margarine;
50 g rijst, 2,5 dl water, 1 citroen, 45 g suiker 2,5 dl gele
vla (2,5 dl melk, 12 g custard, 15 g suiker).
Spoel de scholfilet af met koud water, laat hem uitlekken en
strooi er zout en peper over. Haal de vis na vijf minuten door
bloem met paneermeel (schud er het teveel weer af). Bak de
stukken schol in warme olie met margarine bruin en gaar.
Voor dunne stukken duurt dat vier a vijf minuten, dikkere
filet moet iets langer bakken. Leg de vis op een warm bord
en garneer hem met parten citroen.
Pluk de sla in kleinere stukken, was de groente en laat haar
ten minste een half uur uitlekken. Maak een sausje van azijn,
zout, peper, suiker, mosterd en olie en meng er het kleinge
sneden sla-uitje of de fijngeknipte bieslook en de sla door.
Garneer met plakken of parten ei.
Meng in de pan de bloem met weinig water tot een glad pap
je, voeg de rest van het water en het bouillonblokje toe en
breng het mengsel al roerende aan de kook. Laat het sausje
twee minuten koken en roer er de mosterd en margarine
door.
Strooi de gewassen rijst in het aan de kook gebrachte water.
Boer tot het water weer kookt en laat het een half uur zacht
doorkoken. Doe er van het vuur citroensap en suiker bij. Be
dek de afgekoelde citroenrijst met gele vla.
JEANNE
In het conflict tussen werkgevers en werknemers over de
metaal-cao zijn eind vorige week de gelederen tussen FNV
en CNV weer gesloten. Voorlopig blijven beide bonden één
lijn trekken. Na een tumultueus verlopen stakingsdag dreig
de aanvankelijk een definitieve scheuring in het werkne
mersfront. Nadat de metaalwerkgevers (FME) hadden ver
klaard alleen verder te willen praten als de acties werden
beëindigd, had het hoofdbestuur van de CNV-bond laten we
ten dat men in tegenstelling tot de FN V-collega's deze voor
waarde accepteerde. Het stakingsparool werd danook inge
trokken.
Woedende reacties van de achterban brachten de topj
van de christelijke vakbond echter snel tot andere gedach
ten. Samen met twee bonden van middelbaar en hoger per
soneel voerde het CNV nog wel overleg met een werkge
versdelegatie. Maar daarbij werd al snel geconstateerd dat de
werkgevers weinig nieuws hadden te bieden, waarna de
draad van de acties weer schielijk werd opgepakt. „Een taxa
tiefout", zo beoordeelde de top van de CNV-bond achteraf
het eigen optreden.
De vakbondsrijen mogen dan voor het oog weer zijn geslo
ten, er is intussen veel kwaad geschied. Tijdens de emotione
le uren van onzekerheid over de opstelling van het CNV
hebben kaderleden van deze bond en woordvoerders van
grote broer FNV zo enthousiast met modder naar elkaar ge
gooid, dat de gebeurtenissen van eind vorige week verder
gaan dan een incident. De gang van zaken lijkt veeleer
symptomatisch voor een fundamenteel verschil van inzichl
over de rol en werkwijze van een vakbond in deze tijd.
Het gaat daarbij niet alleen om de manier van actievoeren,
al is dat zeker een belangrijk onderdeel van het probleem
Het CNV kiest van oudsher minder snel en rigoureus vooi
„harde actie" dan het FNV, en men kan de christelijke vak
centrale daar slechts om waarderen. Terecht bijvoorbeelt
heeft CNV-voorzitter Harm van der Meulen er tegen gepro
testeerd dat poortblokkades zijn misbruikt om werkwilliger
de toegang tot bedrijven te beletten. De Dordtse rechter heef
nu een dergelijke poortactie bij het bedrijf Mercon verboden
Te vaak immers brengen harde acties de bedrijven -
daarmee de werkgelegenheid onevenredig veel schad<
EeN simpele manoeuvre van werkgeverszijde was vorige
week voldoende om een wig te drijven in het vakbondsfront
en dat is tekenend voor de situatie. Zoiets is alleen maar mo
gelijk als het niet goed botert tussen de bonden. Historiscl
bezien is dat overigens geen nieuw verschijnsel. Waar d<
FNV het conflictmodel bepaald niet schuwt, hanteert he
CNV pricipieel het harmoniemodel als vertrekpunt vooi
vakbondsactiviteiten.
Dat zijn fundamenteel verschillende visies op de verhou
ding tussen werkgever en werknemer en als uitvloeisel daar
van op de rol van de vakbond. Wil de vakbeweging een fac
tor van betekenis blijven in onze samenleving en over d<
noodzaak daarvan zal weinig verschil van mening zijn
dan zal de FNV begrip moeten opbrengen voor het afwijken
de standpunt van het CNV.
GEBEURT dat niet, dan resteert straks weinig anders dar
een losse verzameling van belangengroepen die eenvoudig
tegen elkaar kunnen worden uitgespeeld. De eigen weg die
de centrales van middelbaar en hoger personeel in verschei
dene van de huidige cao-besprekingen gaan, heeft al bewe
zen hoe snel een scheiding van geesten kan ontstaan.
Zonnig
DE BILT Het lang ver
wachte zachte voorjaarsweer is
er nu. Vanmiddag was het op
tal van plaatsen 18 a 19 gra
den. Morgen wordt de 20 gra
den bereikt en in het weekein
de zal de zon de temperatuur
's middags ruim boven de 20
graden brengen. Ook in ons
omringende landen wordt het
Verwacht wordt dat in het
weekeinde boven Spanje en
zuid-Frankrijk onweersstorin
gen tot ontwikkeling zullen
komen, die zich langzaam naar
het noorden zullen uitbreiden.
Zondagavond of maandag zou
zo'n storing ons land kunnen
bereiken. De kans op nacht
vorst wordt nu snel kleiner.
Weersvooruitzichten voor di
verse Europese landen, geldig
voor zaterdag en zondag:
Zuid-Scandinavie: zonnig,
maar langs de Noorse West
kust bewolkt en mogelijk re
gen. Middagtemperatuur van
12 graden aan de Noorse West
kust tot 18 graden in de omge
ving van Oslo en zuid-Zwe
den.
Britse Eilanden: half tot zwaar
bewolkt en in zuid-Engeland
kans op een regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur
van 11 graden en Schotland
tot 19 graden in de omgeving
van Londen.
Benelux: zonnig, vanaf zon
dagmiddag kans op een regen-
of onweersbui. Middagtempe
ratuur ongeveer 21 graden.
Duitsland: zonnig, middagtem
peratuur ongeveer 22 graden.
Frankrijk: half tot zwaar be
wolkt en regen- en onweers
buien Middagtemperatuu
van 15 graden in Bretagne to
22 graden in zuidoost-Frank
rijk.
Alpengebied: half tot zwaa
bewolkt en enkele regen- o
onweersbuien. Middagtempe
ratuur ongeveer 22 graden
Portugal en Spanje: periode
met zon, maar ook enkele reL.
gen-of onweersbuien. Middag
temperatuur van 15 gradei
aan de Atlantische kust tot 2
graden aan de Costa Del Sol. f
Italië en de Joegoslavisch
kust: perioden met zon, zonda,
in Italië enkele onweersbuier
Middagtemperatuur ongevee
23 graden.
Vlusingen c
Zd. Limburg c
Aberdeen i
Barcelona 1
I
o fe
18 13 02
21 17 0 2
Kolpingfilm
'F I
Brieven graag kon en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekonen
Vandaag, 1 mei, zal de AR fli
van 17.45 tot 19.20 met een t
film de persoon en het wei
van Adolf Kolping uitgebre l^|
in beeld brengen. Wie geint
resseerd is in de figuur v;
deze Duitse priester, de bezi
lende kracht achter de ook
ons land bekende Gezelle
vereniging, mag deze ka
niet voorbij laten gaan.
E.M.J. van Wees,
DEN HAAG.
