Robotjes zonder
elektronica
Boete doen
en meteen weer
zondigen in
Knokke-Heist
'Caidóc Coulant
ItNOKKE - De Belgische bad-
jlaats Knokke-Heist verkondigt al
aren lang dat het ook 's winters en
n het vooijaar aan zee gezellig kan
rijn. Er is daar een formule ont
wikkeld voor korte vakanties,
waarin de ene hand geeft wat de
indere weer terugneemt. Li
chaamsbeweging en het opsnuiven
/an de Jodiumrijke zeelucht" ko-
Inen de gezondheid ten goede,
jnaar na afloop van deze exercities
(vachten de deelnemers schuimen-
Je pinten, slagroomwafels en gas-
ïonomische diners, die het effect
[ïeteen weer tenietdoen.
|och vinden veel mensen het prettig om
tichzclf op zo'n plezante manier voor de
ick te houden. Ook veel Nederlanders
joeken voor de relatief goedkope week-
jnd-arrangementen. temeer omdat de
lanbiedingen voortduren tot eind mei.
pat maakt de kans op een verblijf met
•on en hogere temperaturen zeker niet
fenkbecldig.
Vlaar ook als een felle noordooster over
je zeedijk blaast, is het aan de Vlaamse
cust goed toeven. Drommen Belgen zet-
en zich schrap tegen het soms barre
empcest om boete te doen voor een on-
[ezond bestaan op de werkdagen. Op de
jrcde boulevard trappen zij zich buiten
idem in de typische auto-trapfietsen
ook wel bekend als billencars) met een
femanning tot wel acht personen. Even-
lis in Nederland bloeit hier de illusie, als
lou een uurtje flink doorstappen en diep
demhalen een nieuw weekrantsoen aan
jczondheid opleveren. Joggers, ruiters te
jaard en vrouwen in dure bontmantels
jetuigen en passant van hun modebe-
7i vustheid. Het ziet er dus allemaal heel
jezond en exclusief uit op de boulevards
ian Knokke-Heist.
Vijf gezichten
uit het buurland verbazen zich
iteeds weer over die andere wereld, op
sen boogschot van de grens met ons ei-
jen Zeeuws-Vlaanderen. De Belgen laten
iet aan ons over om te piekeren over
eed en onrecht in verre landen en de
•onde van de overdaad. Zij wijden zich
-■ jnbekommerd aan de geneugten des le-
11 iens, vooral tijdens zo'n „verademings-
:t weekend", zoals het in de jaren zestig
verd genoemd. Een bijzondere attractie
it /ormt daarbij het kijken en kopen in de
•e |ure winkelstraten, zoals de Lippens-
g &an, de Dumortierlaan en de Kustlaan,
n laar de kassa's ook des zondags blijven
r? in kelen.
ft )e directeur van de Dienst voor Toeris-
n ne: „Gij onderkent hier als het ware vijf
pichten. Alles wat select en duur ge
(oernd kan worden is voorhanden in
>t Cnokke en Het Zoute. Dan volgt Albert-
c itrand, ook gedistingeerd en centrum
foor het uitgaansleven. Maar ten ande-
p en komen dan Duinbergen en Heist de
s ij sluiten, met hun wat huiselijker at-
nosfeer en lagere prijzen",
De aldus omschreven kuststrook heeft
c (en lengte van twaalf kilometer, maar op
e laterdag en zondag concentreert het ge-
^oel van flanerende mensen zich toch in
NEUCHATEL - Zelfs kinderen
die al met robotjes en computers
tnogen spelen, kijken hun ogen ilit
l in het Historisch Museum te Neu-
:hatel, als daar drie poppen tot le-
ven komen. Ze worden Androïden
n eenoemd, deze automaten in hun
n* 18e eeuwse kledij, die in staat zijn
n bepaalde menselijke handelingen
na te bootsen. Het is al meer dan
tweehonderd jaar geleden dat Pier-
e re Jaquet Droz, een geniale mecha-
n nicus en wiskundige, hen tot leven
wekte in La Chaux-de-Fond, Zwit-
n seriand. Temeer daar hij ook nog
theologie had gestudeerd voelde hij
rich een verlengstuk van de grote
Schepper. Pierre Jaquet Droz blies
rijn creatie op die dag in 1774 geen
adem in, maar liet ze reageren op
e een uiterst vernuftig mechaniek.
r bJa ruim twee eeuwen hanteert zijn
schrijvertje nog altijd de ganzeveer om
Elke gewenste boodschap aan de mens
heid over te brengen voorzover die be
staat uit niet meer dan veertig letters. In
tussen gebruikt een andere knaap de te
kenpen, om naar keuze een profiel van
Lodewijk XV te schetsen, de omtrekken
van hel guitige hondje Toutou of nog
twee tekeningen.
be derde levende automaat is een wat
nuffige musicienne met een hoofd vol
(pijpe)krullen; volgens kenners het
mooiste wat op dit gebied bestaat. Zij
bespeelt echt (alle tien vingers doen er
Kan mee) de toetsen van een soort spi-
et, dat door middel van blaasbalgen
overigens fluitmuziek ten gehore brengt.
Haar hoofd gaat mee van links naar
rechts, zij slaat de ogen op of neer en
achter het keurslijfje zwoegt de kleine
boezem, totdat zij met een gracieuze
buiging haar concert heeft beëindigd.
Uurwerken
- Elke zondagmorgen worden er in het
fnuseum twee voorstellingen gegeven
- door deze wonderkinderen, waarbij het
- publiek een kleine arena bevolkt. Jong
t en oud blijven zich verbazen over dit
- schouwspel, waarmee in 1774 een oude
droom werd verwezenlijkt. De uurwer
kindustrie had reeds frappante voorbeel-
i den te zien gegeven van taferelen met
i bewegende figuurtjes. Sommige waren
- zo klein dat zij hun voorstellingen kon-
1 den geven in tabaksdozen en ringen; an
dere waren weer groot genoeg om het
publiek te vermaken vanaf een kerkto-
Een herdersklok had Pierre Jaquet Droz
zo beroemd gemaakt, dat hij werd opge
roepen voor een demonstratie aan het
hof in Madrid. De koning viel bijna van
zijn troon en kocht meteen dit gecompli
ceerde uurwerk. Het is nu nog te zien in
een van de Spaanse paleizen.
Maar de Androïden wekten diepere
emoties. Hiermee betrad men immers
min of meer heilige grond, omdat er een
poging was gedaan de schepping na te
bootsen. In Frankrijk had Jacques Van-
causon het al een heel eind gebracht met
zijn poppen die de fluit en andere instru
die duurdere regionen, waar ook het ca
sino te vinden is. Achter de betonnen fa-
ades van dit cultuurpaleis is ruim baan
gegeven aan de pronkzucht.
„Even op adem komen", wordt zo'n
speciale weekeinde-aanbieding tegen
woordig genoemd. Het bonboekje geeft
recht op een uur fietsen of zwemmen,
een wandeling door het Zwin met de
zeldzame flora en fauna en het verorbe
ren van een wafel of pannekoek, maar
zelden ontbreekt ook het gastronomische
diner. Zo'n maaltijd kan bijvoorbeeld
genuttigd worden in de Magrittezaal van
het casino.
Terwijl het orkest speelt en de kristallen
luchters hun schittering ten toon sprei
den, wijdt men zich aan verfijnde ge
rechten als de terrine van ganzelever en
kalfszwezerik (met jonge groentes) en de
gekarameliseerde peer op de chocolade
taart. In de jaren vóór de oorlog bleef
zo'n belevenis gereserveerd voor de rij
ken der aarde. Thans kan zo'n diner in
het casino zijn inbegrepen bij een week
end met overnachting in een luxe hotel,
plus ontbijt, lunche en diverse extra's,
voor de prijs van totaal circa honderd
vijftig gulden per persoon.
Schijn ophouden
De tijd dat Knokke-Heist het hebben
moest van de beter gesitueerden, be
hoort tot het verleden. De speelzaal is
toegankelijk voor iedereen die er netjes
uitziet en een identiteitsbewijs kan to
nen. Een badplaats met vierenveertig
duizend logeerbedden kan zich geen eli
tair gedrag meer veroorloven, zo blijkt
ook uit het programma voor de uit
gaansavonden in het casino. Waar Mau
rice Chevalier en Richard Tauber hun
triomfen vierden voor een select pu
bliek, komt nu ook Urbanus op het to
neel, spoedig gevolgd door Rob de Nijs.
Galavoorstellingen (avondkledij ver
AAN MEER VAN NEUCHATEL
Foto rechts: Volgens kenners is de
wat nuffige musicienne met een
hoofd vol (pijpe)krullen het
mooiste wat er bestaat op het
gebied van mechanische poppen.
Foto boven: Het schrijvertje van
Pierre Jaquet Droz hanteert nog
altijd de ganzeveer om elke
gewenste boodschap aan de
mensheid over te brengen.
menten bespeelden. En toen in Zwitser
land het trio van Droz werd gepresen
teerd, had de Oostenrijker Friedrich von
Knauss al een schrijver klaar, die nu nog
ijverig zit te pennen in een Weens mu
seum en langere brieven kan maken dan
zijn vriendje te Neuchatel.
Niet eerlijk
Maar volgens deskundigen heeft Von
Knauss de boel een beetje geflest, door
het mechaniek buiten het lichaam te la
ten functioneren in een grote stalen bal.
En dat is niet eerlijk. Een oprechte An-
droide draagt het hart op de juiste plaats
en verbergt onder de sierlijke kleding al
les wat nodig is aan cilindertjes, nokken
en assen, pinnen, hefboompjes, schijven,
moeren en bouten.
De poppen van Droz hebben een derge
lijk samenstelsel van raderwerken en zij
wekken zelfs in dit tijdperk van chips
een niet geringe bewondering. De schrij
ver bijvooibeeld, zo te zien een opgedoft
kind van omstreeks drie jaar met jabot
en kuitbroek, zittend op een Louis-Quin-
zestoeltje. heeft alles in huis. Zodra het
fluwelen jasje opzij wordt geschoven
toont hij een open rugje, zoals geen arts
dat ooit gezien heeft. Hij is volgebouwd
met stangen en cilinders en een hele sta
pel schijfjes stelt hem in staat via arm en
elleboog de hand naar het papier op zijn
lessenaartje te brengen en echt te schrij
ven. Dik en dun zelfs, waarbij de ganze
veer verticaal en horizontaal bewogen
kan worden. Zijn ogen volgen het schrift
dat ook de hoofdletters met schuwt en
zelfs puntjes op de i niet mist. Ook toen
konden deze voorlopers van de robot al
geprogrammeerd worden. De knaap
roept de verblufte toeschouwer een har
telijk welkom toe: „Soyez les bienvenus
a Neuchatel" en kan elke gewenste tekst
produceren.
Heel lang geleden schreef hij, na een
toernee door Zwitserland, al een bedank
briefje aan de Bundesrat in Bern. De te
kenaar zit iets minder ingewikkeld in el
kaar met zijn twaalf-nokkensysteem,
maar men staat toch vreemd te kijken
als hij schoksgewijs zijn profiel schetst
en dan bovendien nog eens krachtig de
stofjes van zijn tekening blaast, als de
Foto links: Zo zag Knokke er vroeger
uit. Maar de grandeur van toen heeft
ernstig geleden onder de
onverschakeling naar het
massatoerisme.
Foto onder: Het casino, stralend
middelpunt van een winters weekend
aan zee in Knokke-Heist.
ZATERDAG 19 APRIL 1986
plicht) houden nog de schijn op, met
pretentieuze modeshows en het spekta
kel van „De Grote Nacht van het Zou
te", maar het is gedaan met de glorie
van weleer, toen er nog een paardentram
door de Lippenslaan reed en de zeedijk
verlicht werd door gaslantaarns. De cul
tuurschok laat zich ook gelden tijdens de
wintermaanden. Vroeger bleven in dit
seizoen de hotels tot Pasen gesloten; nu
kan het gewone volk profiteren van de
kamers, die in de drie zomermaanden
een stuk duurder zijn. De nieuwe rijken
kunnen hun geld stuk slaan in moderne,
dure nachtclubs (zoals die van het casi
no) en op de shows van Gucci en Nina
Ricci. Ingewijden geven elkaar de adres
sen door van restaurants met weer nieu
we culinaire verrukkingen, die voor de
meeste toeristen onbetaalbaar zijn.
Verwoesting
Helaas heeft het aanzien van de bad
plaats duchtig geleden onder de over
schakeling naar het massatoerisme. Hoe
het er vroeger uitzag tonen de resten van
Le Grand Hotel aan de zeedijk, een
pompeus bolwerk uit de gloriejaren. Er
resten van dit monument nog slechts
bouwvallen. Een ware verwoesting is
aangericht toen projectontwikkelaars
ontdekten, dat appartementsgebouwen
aanzienlijk meer rendement konden op
leveren dan hotels. Van heel het indruk
wekkende erfgoed aan monumenten,
hoe potsierlijk ze er soms ook uitzagen
met hun namaak-klassieke architectuur,
is bijna niets meer over.
De appartementsgebouwen zonder tal
vormen nu een borstwering van glas, be
ton en marmer. Slechts enkele hotels
met een zweem van de oude grandeur
hebben de ramp overleefd, zoals het
honderdjarige Prins Boudewijn aan de
Lippenslaan, een ware bezienswaardig
heid met al dat pluche en mahonie. Dat
renovaties mogelijk zijn met behoud van
het eigen karakter, bewijst het smaakvol
le Astoria aan het Albertstrand. Verras
send genoeg zijn de prijzen in deze ou
dere hotels niet bijzonder hoog en in de
winter zelfs uiterst billijk.
Het is nu al zo ver gekomen, dat slechts
dertien procent van de overnachtingen
in hotels wordt doorgebracht. Dertien
duizend appartementen en villa's doen
hen concurrentie aan, maar deze wan
verhouding zal niet voortduren. Er zijn
plannen voor de bouw van vier nieuwe
hotels, waaronder een buitengewoon
luxe exemplaar, met in elke kamer een
hot-whirlpool, zo'n dampend bruisbad
met onderwatermassage.
Er is in de vijf badzones overigens wel
tamelijk veel keus uit kleinere hotels,
met een aantal kamers variërend van
één tot circa drie dozijn. „Knokke-Heist
wil ook een centrum zijn voor kunst en
cultuur", aldus de heer E. Desutter, wet
houder voor toerisme en de grote stimu
lator van allerlei evenementen in zijn ge
meente. „Ook uw landgenoten weten dat
op de juiste waarde te schatten. Bij ons
vindt iedereen iets van zijn goesting, of
dat nu een wafelke met suiker is, een ex
cellent diner of een sculptuur van Niki
de Saint-Phalle, van wie in Knokke en
omgeving veel werk te zien is".
LEO LEEUWIS
balg in zijn kleine hoofd hem daartoe
beweegt. Ook dit wonderkind is gepro
grammeerd en biedt een keus uit vier te
keningen.
Charme
Dank zij haar vrouwelijke charme steelt
het dametje achter de toetsen toch altijd
de show, met haar blauwe jurk vol bloe
men en de kanten stola om de hals. Zij
lijkt het meest op een mens, omdat zij
echt ademt en niet zomaar wat met haar
handjes over de toetsen dwaalt, maar
het instrument echt bespeelt. Hoe kan
dat? Het lijkt bijna een indecent gebaar,
als de „vader" van dit trio - een werk
tuigbouwkundige in stofjas - haar rug
ontbloot en voor een bittere ontgooche
ling zorgt door deze kleine medemens te
reduceren tot een mechaniek. Is dat het
hartediefje, wier repertoire maar liefst
vijf composities omvat? In haar binnen
ste draait een grote trommel rond, een
cilinder die met honderden tandjes haar
tien vingers dirigeren. Ingewikkelde con
structies sturen haar armen en de lucht
voor de muziek wordt geleverd door
twee blaasbalgen.
Andere hefboompjes laten haar ademen,
het hoofd bewegen en discreet de ogen
neerslaan of ten hemel heffen. Deze
mooiste onder het erfgoed van de An
droïden heeft samen met haar broertjes
de halve wereld afgereisd. Eerst stroom
den de mensen toe naar La Chaux-de-
Fonds, later ging het trio zelf op reis om
vorstenhoven en salons in de Europese
hoofdsteden te bezoeken. Londen, Pa
rijs, Brussel, Madrid, Kazan (Rusland),
overal verwekten de wonderkinderen
sensatie en een grote publiciteit, zodat
een Spaanse impresario er wel brood in
zag. Hij kocht het drietal in 1787 en trok
er ook mee rond. De hoofdpersonen uit
zijn reizende theater werden in 1904
overgenomen door de verzamelaar Carl
Marfels, die ze grondig liet restaureren
en later voor vijfenzeventigduizend
Zwitserse franken - een fortuin in die
tijd - verkocht aan het Gesellschaft für
Geschichte und Archéologie in het kan
ton Neuchatel.
Zo kwamen de Androïden in 1908 te
recht in Le Musée d'Histoire, aan het
hemelsblauwe meer, waar zij onverdro
ten blijven musiceren, schrijven en teke
nen, daarmee getuigend van een weerga
loze veerkracht in hun binnenste en het
genie van Pierre Jaquet Droz (1721-
1790), zijn zoon Henri Louis (1752-
1791) en hun rechterhand Jean Frederic
Leschot (1746-1824) een zeer knappe
mechanicus ook. Eerstgenoemde was
met zijn gevarieerde wetenschappelijke
opleiding een geleerde uitzondering in
het gezelschap van de vele mannen die
ervan droomden menselijke handelingen
te reproduceren met behulp van auto
maten.
Dat luisterde nauw. Geen robot kan ge
voeliger zijn dan bijvoorbeeld de kleine
schrijver. Zodra de temperatuur in het
museum enkele graden stijgt of daalt,
raakt hij uit zijn humeur. Hij slaat dan
wel eens een letter over of bewaart niet
de juiste afstand tussen de woorden, ter
wijl hij in het juiste klimaat toch altijd
de puntjes op de i zet.
