„In tijden van crisis
ben ik op m'n sterkst"
„Ga zo normaal mogelijk om met Centrumpartij"
finale
Deining
Burgemeester Corporaal over de affaire Kedichem:
Afstandelijk
VERENIGING NEDERLANDSE GEMEENTEN:
Vooruitzien
Noodrem
ZATERDAG 5 APRIL 1986
Door een gemeentelijke herindeling kreeg
burgemeester D. Corporaal (CDA) van Leerdam op 1
januari van dit jaar ook het dorpje Kedichem onder
zijn bestuur.
Veel verandering in zijn werkzaamheden had dat niet
tot gevolg. Tot actievoerders het hotel Cosmopolite in
brand staken uit woede tegen een
verzoeningsvergadering van Centrumpartij en
Centrum Democraten. Een moord op de democratie,
noemde Corporaal de acties. Wat een willekeurige
collega had kunnen overkomen, overkwam hem: een
anonieme burgemeester van een doorsnee-gemeente
werd een nationale bekendheid. Hoe ingrijpend dat
is, probeerde onze verslaggever te achterhalen aan de
hand van Corporaals agenda.
LEERDAM - Exact op tijd komt
hij de trap van het gemeentehuis
op lopen; gehaast, maar niet ren
nend. Hij hangt zijn jas op, vraagt
om een glaasje mineraalwater, zegt
dat hij om zes uur echt weer weg
moet en bevestigt enigszins lachend
dat hij de laatste dagen nogal over
spoeld is. Behoedzaam slaat hij
vervolgens de blaadjes van zijn be
trekkelijk kleine agenda om. De
dagen zijn van begin tot eind ge
vuld met bezigheden die tot ver
buiten de gemeente strekken. Een
Chinese maaltijd met leden van de
vrijwillige Leerdamse brandweer en
ambulancedienst is het enige ver
tier tussen overleg en vergaderin
gen met iedereen en nog wat.
Woensdagavond, 26 maart, volle maan.
Informeel had een man van tachtig hem
op een bijeenkomst verteld dat de Cen
trumpartij en de Centrum Democraten
in Kedichem een geheime en besloten
verzoeningsbijeenkomst zouden houden.
Leuk had hij het niet gevonden, maar
burgemeester Corporaal tilt nu eenmaal
zwaar aan het grondwettelijk recht van
vrijheid van vereniging en vergadering.
En ach, het was geheim en de CP heeft
tenslotte een zetel in de Leerdamse ge
meenteraad. Dat heeft nooit aanleiding
tot problemen gegeven. Wel had hij de
volgende dag voor de zekerheid wat
maatregelen getroffen: twee agenten zou
den het hotel in de gaten houden en de
surveillance zou worden verhoogd. Maar
rellen of andere moeilijkheden ver
wachtte hij niet.
Verder had hij die woensdagavond nog
een tijdje doorgebracht bij de politie, om
enkele raadsleden te laten zien hoe agen
ten met vuurwapens omgaan. Daarna
had hij tot ver over enen het college van
Ben W voorgezeten. De donderdag was
ook weer tot op de minuut volgepland,
met de geestelijke gezondheidszorg in
Dordrecht, de hoofdredacteur van het
streekblad, de directie van Baas-kaas,
burgers die als gebruikelijk op zijn weke
lijkse spreekuur afkwamen en afsluitend
de raadsvergadering. Vrijdag, Goede
Vrijdag, had hij wat getuinierd, maar
daar tussendoor had hij wel alvast ant
woorden op de begrotingsbehandeling
voor dit jaar doorgenomen.
De zaterdag begon zoals gebruikelijk,
niet als een vrije dag, maar met een ge
sprek. Dit keer over het ontslag van een
directielid van het ziekenhuis, dat nogal
wat deining had veroorzaakt. Daarna
had hij wat boodschappen gedaan en
met zijn vrouw de open dag van een
jongerencentrum bezocht. Net thuis, het
was inmiddels kwart voor vier, kwam
HET TELEFOONTJE. De politie. Er
zijn mensen gesignaleerd bij het station,
die hebben zich gegroepeerd en zijn rich
ting Kedichem gegaan, had iemand aan
de andere kant van de lijn gezegd.
Vanaf dat moment was u een andere
„Ik denk dat het nog te vroeg is om dat
te zeggen. Maar het is mogelijk, heel
goed mogelijk".
U dacht natuurlijk meteen aan die man
van tachtig: had die u willen tippen, na
mens enkele actievoerders misschien?
„Hadden ze dat maar gedaan, hadden ze
dat maar gedaan. Ja, natuurlijk, toen
eenmaal duidelijk was hoe erg de situa-
Hoe konden de
actievoerders
weten dat de
Centrumpartij
in hotel
Cosmopolite
vergaderden?
Burgemeester
Corporaal: „Ik
denk dat enkele
actievoerders
de handel en
wandel van
deze
groeperingen
heeft gevolgd,
sommigen
moeten
Janmaat als
een detective in
de gaten
hebben
gehouden".
tie was, zei die man dat hij me had wil
len waarschuwen. Nou, geloof dat maar
niet hoor. Als de actievoerders dat wér
kelijk hadden gewild, hadden ze dat toch
echt wel anders gedaan. En zeker niet
via iemand van tachtig".
U hebt geen moment gedacht: hoe kon
den die actievoerders weten dat de CP in
dat hotel in Kedichem zat?
„Ik denk dat enkele actievoerders de
handel en wandel van deze groeperingen
heeft gevolgd, sommigen moeten Jan
maat als een detective in de gaten heb
ben gehouden.
U realiseerde zich meteen wal er aan de
hand was?
„Meteen, maar dat was natuurlijk niet
zo moeilijk".
Uw hart stond niet even stil?
„Het borrelde natuurlijk wel daar bin
nen, maar op zo'n moment is er geen
tijd voor emoties. Het énige dat telt is
een zo verstandig mogelijke aanpak.
Proberen dingen te regelen. Er komen
feiten op je af en dan heeft het geen pas
jezelf te beklagen. Daar schiet je niets
mee op. Maandagavond pas, na een héél
lang weekeinde voelde ik me moe, echt
moe. Vooral in de benen, zo'n lood
zwaar gevoel dat ik anders nooit heb,
terwijl ik toch altijd bezig ben".
Net zo planmatig als hij zijn gewone
werk zegt aan te pakken, zo strak ging
hij de waarschijnlijk historische gebeur
tenis te lijf. Hij ging meteen naar het po
litiebureau, onènteerde zich, hoorde dat
het hotel in lichterlaaie stond en bekeek
wat er tot dan toe gedaan was. Inmid
dels bleek dat er mensen uit het eigen
korps en de regiokorpsen waren opgeroe
pen. Hij ging na of brandweer en ambu
lances waren gealarmeerd en of korps
chef en officier van justitie waren geïn
formeerd. Toen bleek dat alles liep, ging
hij met een adjudant meteen naar Kedi
chem toe. Omstreeks half vijf was hij op
de plek des onheils; drie kwartier nadat
hij was gealarmeerd.
Om elf uur was hij weer thuis, waar mi
nister Korthals Altes van justitie opbel
de om de burgemeester sterkte te wen
sen. Een kwartier later zaten ze samen in
„Met het oog op morgen" voor de NOS-
radio. Vrij snel daarna ging hij naar bed
en sliep uitstekend. De volgende mor
gen, Eerste Paasdag, pleegde hij eerst
nog een paar telefoontjes om wat dingen
te regelen, voordat hij naar de kerk ging.
Later dronk hij thuis wat koffie en reed
om half een weer naar het politiebureau
voor overleg met korpschef en officier
van justitie. De dag verliep rustig.
Afgezien van de pittige discussie voor
het NOS-journaal met de hoteleigenaar
die niet wilde dat zijn uitgebrande eigen
dom helemaal werd gesloopt, verhaalt
Corporaal bijna afstandelijk van alle ge
beurtenissen. En vooral van het geregel
met alle instanties als politie, recherche,
justitie, pers, brandweer, ambulances,
ziekenhuizen, sympathisanten van de ge
arresteerden en niet te vergeten de ge
meenteraad.
Je mag dit wel crisismanagement noe
men. Dat ligt u?
„In dat soort situaties ben ik op m'n
sterkst. Ik ben eerder secretaris van de
ARP geweest en heb verscheidene ver
kiezingscampagnes van het CDA geleid.
Tijdens verkiezingen voor de Tweede
Kamer kreeg ik te maken met de school-
bezetting in Smilde en de treinkaping in
Wijster. Dan sta je voor de vraag: zoveel
kinderen gegijzeld, zoveel dingen mis,
wat doe je nu met je campagne? Daar
moet je dan ook binnen enkele minuten
beslissingen over nemen".
Zou u dan niet liever burgemeester van
een andere, woeliger gemeente willen
zijn?
„Leerdam is woelig genoegr We hebben
wel vaker spannende dingen meege
maakt. Een half jaar geleden nog waren
er rellen in de Molukse wijk. Maar ik
weet niet eens of ik wel altijd burge
meester blijf. Voor een gemeente is dat
niet zo goed, op z'n tijd is verfrissing no
dig".
U vindt dat u de affaire Kedichem goed
hebt aangepakt?
„Die vraag vind ik niet interessant.
Daarover moeten alleen maar mensen
oordelen die daartoe bevoegd zijn. En
dat ben ik zelf niet".
De laatse bladzijden van zijn agenda
hadden er weer gewoon uitgezien. Dins
dag, 1 april: tandarts, bespreking met
een wethouder over een bank in Gor-
kum, bezoek aan een echtpaar dat vijftig
jaar getrouwd was. Hij had het moeilijk
gevonden om over te schakelen. De aan
leiding voor al die opwinding van de
laatste dagen was natuurlijk vervelend,
maar hij is nu eenmaal graag actief be
zig. En anonimiteit vindt hij maar niks.
Bestuurders horen zo dicht mogelijk bij
de burgers te staan, en dat stonden ze in
Kedichem. Na de eerste dag had zijn
vrouw hem emotioneel gevonden en dat
was hem nog zelden overkomen.
DICK HOFLAND
FOTO: MILAN KONVALINKA
Als burgemeester D.
Corporaal van Leerdam
had kunnen voorzien dat
er ongeregeldheden
zouden ontstaan tijdens
de vergadering van de
Centrumpartij en
Centrum Democraten
had hij juridisch gezien
aan de „noodrem"
kunnen trekken en de
bijeenkomst kunnen
verbieden. „Maar dat
mag alleen als er gerede
vrees bestaat voor de
verstoring van de
openbare orde", zegt mr.
E. J. Meijer, hoofd
afdeling Algemene en
Juridische Zaken van de
Vereniging van
Nederlandse Gemeenten
in Den Haag. „Als een
burgemeester weet dat
een bepaalde gebeurtenis
leidt tot „geduvel" kan
hij naar dit middel
grijpen. Maar uiteraard
niet al te lichtvaardig;
het is een soort
noodrecht. We hebben
in ons land immers
vrijheid van vereniging
en vergadering. Niemand
behoeft daar vooraf
toestemming voor te
vragen. Een vergadering
mag dus niet worden
verboden uit een soort
angsthazerij. De reden
moet beslist iets meer
zijn dan de vrees.die elke
bestuurder wel heeft
voor ongeregeldheden".
Gezien de
spanningen die
bijeenkomsten van de
Centrumpartij
opwekkenzou het
volgens de
Vereniging van
Nederlandse
Gemeenten
verstandiger zijn als
Janmaat (rechts op
de foto bij het
afgebrande hotel) en
de zijnen hun
vergaderingen van
tevoren aankondigen.
„Dan zijn ze
tenminste verzekerd
van enige
politiebescherming".
Bij demonstraties is
niet altijd te
voorkomen dat de
zaak uit de hand
loopt. Want lieden
die de boel op stelten
willen zetten en
daartoe bijvoorbeeld
brandbommen
meenemen zoals in
Kedichem, laten dat
van tevoren niet
weten.
DEN HAAG - „Ga zo normaal
mogelijk om met de Centrumpar
tij. Die groepering heeft weliswaar
opvattingen waarmee de meeste
Nederlanders ongelukkig zijn,
maar het is geen verboden organi
satie en ze is langs legale weg geko
zen bij de verkiezingen. Je kunt er
van denken wat je wilt, maar de
CP maakt deel uit van de Tweede
Kamer en gemeenteraden. Dus als
gemeentebestuurders ons vragen
hoe men daarmee moet omgaan
dan luidt ons advies: zo normaal
mogelijk".
Voor mr. E. J. Meijer, hoofd afdeling Al
gemene en Juridische Zaken van de in
Den Haag zetelende Vereniging van Ne
derlandse Gemeenten staat een ding
vast: „Hoe meer ophef men in het open
baar maakt over het kamerlid Janmaat
en diens aanhangers in de gemeentera
den. hoe meer problemen men schept.
Hier en daar denkt men aan een boycot
van de CP-fractie in commissies en dat
soort zaken. Wij zeggen echter: betrek
die mensen gewoon bij de dagelijkse
gang van zaken. Men kan wellicht een
les trekken uit vier jaar ervaring in de
Tweede Kamer met Janmaat die thans
in feite onopvallend aan het parlemen
taire gebeuren deelneemt. Nogmaals,
hoe meer accent men er op legt, hoe
meer drukte men er over maakt en hoe
meer men dus van de Centrum Partij
een soort „underdog" maakt, hoe meer
men juist in de kaart speelt van deze
groepering".
Op de vraag of burgemeesters extra gea
larmeerd moet zijn wanneer, zoals in
Kedichem, de Centrumpartij een zo op
het eerste gezicht kleine vergadering
houdt die naar verwachting rustig zou
verlopen, antwoordt Meijer dat ook
voor een burgemeester het devies „rege
ren is vooruitzien" geldt. „Maar je kunt
niet alles vooruitzien", voegt hij er aan
toe. „De gebeurtenissen in Kedichem
zijn uiteraard weer voor iedere gemeen
tebestuurder een waarschuwing dat be
paalde bijeenkomsten extra aandacht
vergen. Dat moet gebeuren in samen
spraak met het organiserende comité en
de zaalverhuurder. Ook moet in overleg
met de politie zo goed mogelijk worden
nagegaan welke verstoringen kunnen
worden verwacht. Maar het vervelende
is dat mensen die rotzooi schoppen van
tevoren niet bellen. Soms kan een burge
meester heel duidelijk voorzien dat er
acties zullen volgen. Bijvoorbeeld in
Woensdrecht nadat de Tweede Kamer
een bepaald besluit heeft genomen".
Meijer deelt de visie van burgemeester
Corporaal van Leerdam dat dit soort on
geregeldheden niet altijd voorspelbaar
zijn. „Een demonstratie bij Dodewaard
werd enkele jaren geleden vooraf keurig
aangekondigd. De escalatie daarvan was
ook niet voorzien", stelt hij vast. „Nu
dit zich weer heeft voorgedaan, kan
men. omdat er een escalerende werking
van uit gaat, sneller verwachten dat er
elders ook zoiets kan gebeuren en zijn de
burgemeesters extra op hun hoede. Het
zelfde geldt voor sommige voetbalwed
strijden. Kijk, zolang er niets gebeurt, is
er geen enkele reden om bepaalde groe
pen mensen extra in de gaten te hou
den".
De burgemeester weet in het algemeen
welke maatregelen hij in samenspraak
met de politie moet treffen om de open
bare orde te handhaven. „Maar laten we
wel bedenken dat er in ons land vrijheid
van vereniging en vergadering bestaat.
Een vergadering behoeft niet te worden
aangemeld. Wie met zijn tennisclub wil
vergadereil hoeft dat niet te melden. En
dat geldt ook voor politieke partijen. Als
PvdA, CDA, WD of welke club dan
ook ergens bijeen wil komen dan doet ze
dat. Dat maakt de zaak soms wel eens
lastiger voor een gemeentebestuur, want
dan is het niet voorbereid op eventuele
ongeregeldheden. Het lijkt dan ook, ge
zien de spanningen die zo'n bijeenkomst
oproept, verstandiger als Janmaat en
diens aanhangers een vergadering aan
melden. Dan is het tenminste verzekerd
van enige politiebescherming".
Volgens Meijer gaat er van de gebeurte
nissen in Kedichem een schokeffect uit.
„Maar", zegt hij, het is niet zo dat bur
gemeesters nu voortaan elke vergadering
van de Centrumpartij kunnen verbie
den. Ze kunnen slechts incidenteel op
grond van verkregen informatie hande
len volgens artikel 219 van de Gemeen
tewet. Dat artikel maakt het mogelijk de
bijeenkomst voor die keer, op die plaats
en op dat tijdstip te verbieden. Maar
dan moet het verbod wel gebaseerd zijn
op gedegen informatie over mogelijk te
verwachten ongeregeldheden. Dan moet
het ook nog een goede inschatting zijn.
Want niet elke demonstratie behoeft uit
de hand te lopen. Dat zijn allemaal din
gen die meespelen. Het hele punt is dat
een burgemeester niet al te lichtvaardig
aan de noodrem mag trekken, om er
maar zeker van te zijn dat hij geen rot
zooi krijgt. Want dan is men bezig met
ondermijning van grondrechten, ook al
gaat het om een club waarvan de meeste
Nederlanders hopen dat hij nooit een
bestuurlijke rol van betekenis zal spelen.
Vuistregel voor burgemeesters is dat ze
uitsluitend naar het „noodrecht" kunnen
grijpen als er werkelijk groot gevaar
dreigt voor verstoring van de openbare
orde".
„Een gemeente kan verder als eigenaar
van bepaalde panden weigeren een zaal
aan de Centrumpartij te verhuren. Nie
mand kan worden gedwongen een con
tract te sluiten. Dus een caféhouder die
op grond van principiële overwegingen
een bepaalde club niet in zijn gebouw
wil toelaten kan weigeren een huurcon
tract te sluiten. Daar is hij vrij in".
ALEX SNELLEMAN
