De onwerkelijke werkelijkheid
van Helena van der Kraan
TT
Nationale
Ballet:
jubileum
en afscheid
Bevlogen Italiaanse avond
[assie-
>ncert in
Jeerrijke
inpak
^liUNST
Ecidóe Soman t
ZATERDAG 29 MAART 1986 PAGINA 9
icert door het gemengd
I Hagacantore. het Wellington
kge Chapel Choir (dirigent Ste-
Anderaon), Alexander Otfen-
bariton. Jan Schmitz, orgel,
|Ro*kam. hobo. het Toonkunst-
it Leiden, het geheel o.l.v. René
meester en mevrouw
rmans behoorden gister-
in de Lutherse Kerk tot
ilrijke bezoekers van het
ieconcert dat werd gege-
inder auspiciën van Ha-
tare en dat werd geleid
René Verhoeff. Aantrek-
onderdeel van dit con-
was de medewerking van
gastkoor, het „Wellington
ïge Chapel Choir", geheel
Jnaar lande uit jongeren die een
ekende vertegen woordi-
ct wilt >ieken van de waardevolle
rzoek ,ise koortraditie. Dirigent
in Anderson koos naast
sfoorv yan de Missen van Mozart
al dan aantal Engelse composities
Byrd, Morley en Tallis.
togen, verfijnde en stra-
gezongen vertolkingen,
itig uitgebalanceerd en
an uw krijk. En dan te weten dat
n het n6e'se bodem tal van ko-
edere 5P niveau hun mede-
ïPiiiko :in6 verlenen aan kerk-
1 sten. Om jaloers op te
len.
Verhoeff en zijn ge-
je jd koor Hagacantare pre-
erden op dit Passiecon-
een tweetal onbekende
ites van anonieme compo-
ra en een werk van Gre-
afkomstig uit de biblio-
t van de Hernhutters. Met
in de cantate „Herr, ich
lieb die Statte deines
es" was sprake van een
ndige en levendige aan-
De begeleiding werd uit-
door het correct en at-
reagerende Leidse Toon-
t-orkest, dat ook in de
eantate „Ich habe genug"
Bach klankvol werk le-
De cantate werd ver-
W door Alexander Offen-
ïn werking aan dit concert
gingen »nde ook de Haagse orga-
Irijfs- an Schmitz. Met boeien-
«PS a stijlvolle vertolkingen
j Jach's koraalvoorspel „O
ch bewein dein Sünde
I Staat en van Krebs „Herzlich
aich verlangen" bewees
ture itz, dat hij na een carriè-
j) vijftig jaar nog altijd tot
rol spel weet te komen,
"n/vl dankbaar gebruikma-
van de schoonheid van
iding latzorgel dat tegenwoor-
mini- eel te weinig wordt be-
ADRIAAN HAGER
BAT1S ELKE WOENSDAG DE
?en
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
alaric ORMATIEOVEF FILMS.MUZIEK
,3' iATER. RECREATIE.EXPOSITIES
>nma neen complete agenda
den. H
ienwij H WÊÊÊ
Voorrondes Opera Concours
beginnen op zondag 6 april
HILVERSUM - De zangers Marco Bakker en Len Del Ferro zul
len tussen nu en 25 mei amateur operazangers en -zangeressen
selecteren voor onder meer een optreden in het nieuwe televi
sieprogramma van Marco Bakker. Daartoe wordt een Opera
Concours gehouden met voorrondes op de zondagen 6, 13, 20 en
27 april en op de zondagen 4, 11 en 18 mei. De voorrondes zijn in
het Amsterdamse Marriott hotel. Ze beginnen telkens om 16.00
uur en duren twee uur. De finale is op 25 mei. Degene die als
beste opera-zanger of -zangeres uit die finale komt krijgt in elk
geval een 'aanmoedigings-optreden' in het nieuwe televisiepro
gramma van Marco Bakker. De zestig deelnemers zijn inmiddels
via zes auditiies geselecteerd. Tijdens die audities bleek een hoge
kwaliteit onder de zangers en zangeressen. Initiatiefnemer tot
het Opera Concours is Len Del Ferro geweest. Via een televisie-
-oproep kwamen uit het hele land ongekend veel aanmeldingen
binnen. Voor de winnares of winnaar zal mogelijk een plaats in
de professionele opera-wereld beschikbaar komen.
TROS vraagt ontbinding radiocontract met de regio
HILVERSUM De TROS zal
in de eerstvolgende vergade
ring van het Copra, het college
van radio-directeuren, een
snelle beëindiging van het
contract bepleiten, dat de lan
delijke en regionale omroepen
vorig jaar sloten.
De TROS is van mening, dat
de te letterlijke interpretatie
van het contract van de kant
van de regionale omroepep tot
gevolg heeft dat zij haar taak
op de landelijke nieuws- en
actualiteitenzender Radio 1
niet naar behoren kan uitvoe
ren, waardoor haar luisteraars
niet optimaal worden bediend.
De TROS ervaart het als grie
vend, dat zij zich samen met
de VOO aan een door de re
gionale omroepen aangevraag
de arbitrage moet onderwer
pen. In dit geval gaat het om
Omroep Brabant. Deze regio
nale omroep wendde zich eer
der deze week tot de arbitra
gecommissie van Radio 1. Di
recteur Grijpink van Omroep
Brabant wenste dat aan een
eventuele veroordeling van
deze landelijke zendgemach
tigden, tevens een dwangsom
zou worden verbonden van
5.000 gulden per nieuwe over
treding.
Vorige week nog had de
TROS samen met de andere
landelijke omroepen een aan
tal compromissen aan de re
gionale omroepen voorgesteld.
Bij de ondertekening van het
contract is de TROS er van
uitgegaan dat het belang van
alle luisteraars voorop zou blij
ven staan bij de oplossing van
de toen ook al voorziene con
flicten. Het eisen van dwang
sommen, zoals de regionale
omroepen nu voorstellen aan
de arbitragecommissie, past
geenszins in die filosofie.
Wat te denken van de woor
den van Flip Bool, geschre
ven in het bij de tentoonstel
ling „Helena van der Kraan
Fotografie" behorende boek
je: „De voornaamste onder
werpen zijn stilleven en por
tret. Het onderscheid tussen
hen is echter binnen de con
text van haar recente werk
niet essentieel. Beiden stre
ven naar een complexiteit,
waarin het onderwerp onder
geschikt wordt gemaakt aan
de verwerking, de verbeel
ding".
Tot zover valt een en ander
redelijk te volgen, maar in de
slotzinnen lijkt de auteur
blijkbaar het door Helena
van der Kraan uitgezette
dwaalspoor bijster: „De ab
stracte identiteit van de foto
is de eindwaarde, ze wordt
als eerste geëxamineerd.
Maar ze komt tot stand via
de meervoudige omweg van
de figuratie, de doortekening,
die haar een individuele
identiteit verleent en in de
tijd na het eerste gezicht, de
functie van de eindwaarde
overneemt".
Haags Gemeentemuseum, Stad
houderslaan 41 In Den Haag: Hele
na van der Kraan Fotografie. Van
15 maart tot en met 11 mei 1986.
Galerie Podium, leplaan 2 in Den
Haag: Boulevards. Zwart-wit foto's
van Eric de Vries. Van 29 maart tot
en met 18 april 1986.
Ook de schrijver van het
persbericht van het Gemeen
temuseum debiteert trouwens
enige onzin als hij zegt dat
het werk mede niet spectacu
lair oogt vanwege het ge
bruik van uitsluitend zwart-
witfilm. Alsof de faam van
de fotografie juist niet is ge
grondvest op het indringend
spel van licht en donker met
alle gradaties wit, zwart en
grijs. Als men fotografie
meer volwaardige plaats wil
geven tussen de andere kun
sten, zal men naar publiek en
pers toe toch een meer door-
dachter en doorzichtiger
woordgebruik moeten hante
ren.
Het kan natuurlijk ook zo
zijn, dat men door de gepre
senteerde foto's in verwar
ring is gebracht. De fotografe
maakt het de kijker niet ge
makkelijk. Drijvende of on
dergedompelde flessen in een
Eric de Vries: Brighton 1986
badkuip, willekeurige voor
werpen gegroepeerd in duis
tere verbanden, de mens
„ontmenst" en ondergeschikt
aan kennelijk nagestreefde
symboliek. Maar waar ande-
Helena van
der Kraan:
Stilleven
1981.
1
éf
ren zich in hun streven naar
een vervreemdende vorm
bedienen van de totale on
herkenbaarheid, blijft Helena
van der Kraan werken met
figuratieve gegevens. De
kunstenares doet dat zonder
valse hoogdravenheid en
zoekt de onwerkelijkheid in
de werkelijkheid: portretten
in portretten, stillevens in
stillevens. Met als resultaat
prenten, die je als het ware
„nakijken" en noden tot een
tweede onderzoek en bespie
geling.
Eric de Vries
Kan men voornoemde foto's
onderbrengen (zo dat al zou
moeten) in de groep van het
magisch realisme, dan wel
spreken van een volkomen
eigen „stijlloze" benadering,
in het werk van Eric de
Vries domineren meer tradi
tionele tendenzen. Zijn werk,
zeker qua themakeuze, sluit
gedeeltelijk aan bij dat van
vele andere jonge Nederland
se fotografen, wier werkter
rein zich bij voorkeur be
vindt aan de vaderlandse
kust en meer speciaal de
Britse. De Vries mijdt echter
de suggestie van de connota
tie, de (niet-bestaande) bin
ding met toevallig aanwezige
elementen. In tegenstelling
tot menig collega gaat hij uit
van een realiteit die soms op
zich al vreemd genoeg is.
De nu getoonde weergave
van zijn jongste reis in janua
ri jl. naar Engeland, aange
vuld met wat Londense en
aan onze winterse kust ge
maakte beelden, vormt een
bestendiging van de van hem
bekende kwaliteit. Eerder dit
jaar al was een uitgebreide
proeve van deze zand-zee-
wolken-fotografie te zien in
het Rijswijks Museum, waar
bij wij opmerkten dat een
verbreding van de onder
werpkeuze een ons inziens
meer begaanbare weg leek.
Een bemerking die wij hand
haven, al kan Eric de Vries
het talent tot het scheppen
van mooie, direct aanspre
kende impressies niet ont
zegd worden.
CHARLES BELS
ïlektrisch^ merkelijke productie
hem resscl amateurverenigingen
takten m toneeiverenigjng De Hofspelers en het Haag
landen zirn6d koor Vocabaal brengen in april een bijzondere pro
nt van Bertold Brechts „Opkomst en ondergang van de
ihagonny". Aan de productie van de beide amateurvere-
n doen meer dan zestig mensen mee, waaronder een or-
waardig. n tien mensen. De regie is in handen van Ron Oostdam,
gelijke fur, zijn aanpak van aanpak van stukken van Fassbinder,
ïrecht en Mann al eerder van zich deed spreken. Oost-
tppen. >n vorig jaar de regie-prijs van het Haags Centrum voor
id. rtoneel voor zijn „Mephisto", terwijl De Hofspelers het
5 jaar. rvoor met de door hem geregisseerde „Driestuiveropera"
i-competitie wonnen. De muzikale leiding is in handen
leelnama van Leeuwen. -
,ee schreef „Mahagonny" tegen de achtergrond van het
de nationaal-socialisme in Duitsland. Hij schildert de
en stad Mahagonny, waar alles mag, de ieder-voor-zich
leit de boventoon voert en mensen letterlijk ten onder
loogsteden het genot dat zij zoeken. De verbeelding van deze we-
t. t.n.v. de)r De Hofspelers en Vocabaal is op 12 april te zien in De
i Naaldwijk, op 17 april in De Doelen in Delft en 24 april
^^M^^^ongresgebouw in Den Haag. Kaarten kosten 12.50.
Programma 111 in de aerie Italiaan
se muziek van deze eeuw door het
Schönberg Ensemble met mede
werking van Dorothy Dorow. Ko
ninklijk Conservatorium, vrijdaga
vond.
Op de derde van de vier avon
den die het Schönberg ensem
ble aan de hedendaagse Itali
aanse muziek wijdt, kwamen
weliswaar wederom dezelfde
componisten als bij de voor
gaande concerten aan de orde,
maar vanuit een andere hoek
gezien. Het ging ditmaal om
zes kamermuziekwerken voor
hetzij een zangstem, hetzij een
solo-instrument met begelei
dend ensemble. De nadruk lag
daarbij op composities van
Dallapiccola, Berio en Nono
voor sopraan en een aantal in
strumenten tot een maximum
van veertien. De composities
stamden alle uit de periode
1953-1973. Het minst bekend
waren beide stukken van Gia-
cinto Scelsi, Kya voor klarinet
en zeven instrumenten en
Pranam II voor altviool en ne
gen instrumenten. Beide stuk
ken hebben met elkaar ge
meen dat zij een sterk medita
tief karakter hebben en als het
ware langzaam verglijden.
Rond een tooncentrum drijven
alle instrumenten in lange le
gato tonen rond, veelal uniso
no of slechts met halve toon
afstanden zich langzaam be
wegend. Het meest suggestief
was wat dit betreft het myste
rieuze Pranam II. Het andere
puur instrumentale werk was
Chemins II voor altviool en
negen instrumenten van Luci
ano Berio. In dit vrij lange
stuk verdwijnt de altviool nog
aleens in de veelkleurige en
sembleklank waarin een rijk
gevarieerd slagwerk de boven
toon lijkt te voeren. De vorm
en de ontwikkeling binnen het
stuk, dat in drie secties rond
de centrale harp en twee slag
werkers was opgedeeld, laat
zich niet zo gemakkelijk vin
den, maar als briljant flonke
rend sieraad doet het instru
ment het heel goed. Dit brengt
mij direct bij de sopraan Do
rothy Dorow, die met vol
maakte techniek en een nog
steeds soepel en stralend stem
geluid perfekt gekozen bleek
om van de liederen, niet alleen
de overschone buitenkant,
maar ook iets van de door de
tekst uitgedrukte binnenkant
te laten horen. Het bekendst
was misschien wel „Air" uit
1970 met zijn transparante in
strumentale begeleiding. Inte
ressant en ook heel spannend
was het op eén toon gezongen
„Monotone". Als ik zou moe
ten kiezen, zou ik echter toch
het eerst uitkomen bij, hetzij
de romantische Dallapiccola
hetzij Nono. Beiden gebruik
ten teksten van Antonio Ma-
chado die in de vier liriche
van Dallapiccola dun en ge
heimzinnig werden verklankt,
terwijl Nono in de „Canciones
a Guiomar" de sopraan grote
sprongen laat maken en met
slagwerk gitaar en strijkers
veelkleurige effecten op de
achtergrond tovert. Alles was
deze hele avond heel geraffi
neerd en Italiaans verfijnd.
Een genot voor de esthetische
liefhebber, maar waarschijn
lijk niet de meest inspirerende
bron voor de jongste Neder
landse componisten-generatie.
Voor Reinbert de Leeuw, Do
rothy Dorow, het Schönberg
ensemble en niet te vergeten
de vier leden van de slagwerk-
groep Den Haag, een kompli-
ment voor deze gave avond.
BESIER
Geen krant ontvangen Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur, za
terdags tussen 14.00 en 15.00
uur, telefoonnr.071-122248 en
uw krant wordt nog dezelfde
avond nabezorgd.
Dali uitgeblust
Salvador Dali maakt een wat
uitgebluste indruk. Het gaat
dan ook niet goed met de be
roemde Spaanse kunstenaar.
Dat kon ook de voorzitter van
de Cathalaanse autonomisten
vorige week vaststellen toen hij
bij de schilder op bezoek ging.
Omgeven door doktoren en
verpleegsters mocht hij maar
heel even met hem praten.
„Niet lang, want dat is te ver
moeiend", had een van de
doktoren hem voor de ont-
moetino laten weten
Rudi van Dantzig (op de foto met Rudolf Nurejev) ...wennen
aan nieuw onderkomen...
AMSTERDAM Het
Nationale Ballet viert
dit jaar het 25-jarig jubi
leum en neemt tegelij
kertijd in de Stads
schouwburg dansend af
scheid van dit „eigen
huis" aan het Amster
damse Leidseplein. De
geboorte van Het Natio
nale Ballet, dat momen
teel internationale faam
geniet, was net zo pijn
lijk als nu het vertrek
uit de Stadsschouwburg
naar het Muziektheater
aan het Waterlooplein is
voor velen van dit gezel
schap, onder wie artis
tiek leider Rudi van
Dantzig.
In 1961 werden het Amster
dams Ballet en Nederlands
Ballet tot één gezelschap sa
mengevoegd. Het Amster
dams Ballet was weer ont
staan uit een fusie van Ope
ra Ballet en het Ballet der
Lage Landen onder leiding
van Mascha ter Weeme. De
vorming van Het Nationale
Ballet gebeurde volgens
Rudi van Dantzig zomaar.
Zonder enige voorbereiding
werden diverse groepen met
elk een sterke eigen identi
teit bij elkaar gegooid, aldus
Rudi van Dantzig, die toen
danste bij het Nederlands
Ballet onder leiding van So-
nia Gaskell.
Belangrijk hoogtepunt voor
Het Nationale Ballet was on
der meer de komst van Ru-
dolf Noerejev, de voormalig
danser van het befaamde
Kirov Ballet uit Leningrad,
die in 1961 tijdens een West-
europese toernee in het wes
ten bleef. „Noerejev verte
genwoordigde de topkunst
van de wereld. En zijn sa
menwerking met Het Natio
nale Ballet betekende een
enorme erkenning. Dat Toer
van Schayk met choreogra
fie begon en de komst van
Hans van Manen naar Het
Nationale Ballet waren an
dere belangrijke gebeurte
nissen die elkaar snel op
volgden, aldus Van Dantzig.
„Het ging steeds beter. We
kregen een publiek met een
eigen gezicht en een eigen
smaak. We kwamen bijvoor
beeld met een produktie als
„Life, Life" (choreografie
Van Dantzig) in Carré, dat
goed bij het publiek viel.
Onze eerste grote produktie
was „Sleeping Beauty", die
op alle fronten sterk en gaaf
was. Steeds meer bracht Het
Nationale Ballet produkten
(choreografie) van eigen bo
dem en we werkten ook met
muziek van Nederlandse
componisten", betoogt Van
Dantzig.
In tegenstelling tot het bui
tenlandse publiek weet het
Nederlands publiek balletten
met muziek van moderne
componisten als Strawinsky
en Webern te waarderen.
Door de steeds hogere kos
ten worden buitenlandse
tournees overigens steeds
moeilijker, voegt Van Dant
zig er aan toe.
Het Nationale Ballet is al be
gonnen met zijn afscheid
van de Stadsschouwburg dat
samenvalt met het 25-jarig
jubileum. In het kader daar
van wordt tot en met 3 april
een programma opgevoerd
van „Midzomernachts-
droom" van Frederick Ash-
ton, het ballet „Rythme en
klank" van Het Nationale
Ballet-oprichtster Sonia Gas
kell en de wereldpremière
van de nieuwste schepping
van huischoreograaf en ont
werper Toer van Schayk op
Beethovens zevende symfo
nie. Vanaf gisteravond
wordt daaraan toegevoegd
de wereldpremière van „Af
zien" van Rudi van Dantzig,
gezet op het adagio uit het
vioolconcert van Bach. Op 3
april vindt een besloten jubi
leumvoorstelling plaats.
Het afscheid is moeilijk en
pijnlijk voor velen, vertelt
Van Dantzig. „Het nieuwe
Muziektheater is overweldi
gend. Het is zo groot en
nieuw. Sommigen zijn daar
van ondersteboven, maar
anderen hebben moeite met
het afscheid van de door
leefde ruimte van de Stads
schouwburg en één van hen
ben ik," laat hij er op vol
gen. „Wij zullen geen slaaf
mogen worden van dat ge
bouw, maar ons eigen stem
pel er op moeten drukken.
Wij zullen de verambtelijkte
sfeer op anarchistische wijze
tegemoet moeten treden. Als
kunst aan banden wordt ge
legd van de technische appa
ratuur, als kunst niet rebels
meer is, gaat zij verloren,"
geeft Van Dantzig als zijn
mening.
„Het Muziektheater stelt
nieuwe eisen. Alleen de af
metingen al, de grotere
ruimte zal vermoeidheid
veroorzaken. Het eerste jaar
zullen we wat je noemt „uit
wedstrijden" spelen," aldus
Van Dantzig. „Het gebouw
zal ook wel op onze zenuwen
werken. Het is de vraag of
het publiek komt en zal blij
ven komen".
Rudi van Dantzig kan zich
best de vrees voorstellen van
schouwburgdirecteuren dat
de provincie niet meer aan
zijn trekken komt als Het
Nationale Ballet zijn nieuwe
thuistheater heeft betrok
ken, omdat voorstellingen in
de provincie drastisch wor
den teruggedraaid. Het wer
ken in de provincie is alleen
al moeilijk omdat de decors
grotere afmetingen zullen^
krijgen, afgestemd op de
grote ruimte van het Mu
ziektheater aan het Water
looplein. Er wordt evenwel
gezocht naar mogelijkheden
om ook in de provincie
voorstellingen te geven. Van
Dantzig vindt het ook be
langrijk voor de dansers
contact te hebben met en re
acties te krijgen van het pu
bliek daar. Tevens zijn er
gesprekken gaande met het
Scapino Ballet om produk-
ties van Het Nationale Ballet
over te nemen en buiten de
Randstad voor het voetlicht
te brengen.
Ook zullen er over enige tijd
weer buitenlandse tournees
worden gemaakt. Het plan
bestaat om in 1988 of 1989
een tournee door de gehele
Verenigde Staten te maken.
Daarna komt de Sovjetunie
waarschijnlijk aan bod.
Begin volgende maand stopt
Het Nationale Ballet zijn
voorstellingen voor dit sei
zoen definitief. Daarna zul
len de dansers korte tijd op
vakantie gaan om vervol
gens nieuwe balletten van
Toer van Schayk, Hans van
Manen en Rudi van Dantzig
in te studeren. Het werk van
Van Dantzig wordt naast
een opera van Otto Ketting
door de Operastichting opge
voerd op de openingsavond
van het Muziektheater op 23
september. Voor het eerste
seizoen staat ook „Cinderel
la" (Assepoester) van Ash ton
op het programma. Ook de
decors van „Giselle" en
„Sleeping Beauty" zijn be
waard voor mogelijke op
voering.
Het Nationale Ballet heeft
niet alleen in de 25 jaar
faam gekregen als dansge
zelschap. Het was ook een
kweekplaats van dansers
van hoog niveau (Alexandra
Radius en Han Ebbelaar bij
voorbeeld), choreografen,
die werken bij binnen- en
buitenlandse gezelschappen,
en leerkrachten, onder meer
verbonden aan Nel Roos
Akademie, Koninklijk Con
servatorium en Scapino.
Rudi van Dantzig hoopt dat
in de toekomst ook stimu
lansen en prikkels zullen
uitgaan van het Muziekthea
ter. De ligging is ook van in
vloed. De Amstel en een his
torische plek als het Water
looplein kunnen volgens
hem uitwerking op de geest
hebben. De Amstel en zijn
bruggen bij Carré geven ook
stemming, aldus de artistiek
leider van Het Nationale
Ballet.
