„Ik ben
zó lang zo
ongelukkig
geweest"
Waar komt de naaimachine vandaan?
CHRIS REA
GRAF
CcidócGouAtuit
9^ 4B 8 3 De geschiedenis
8 10 8 3 in huis (10)
Enig idee hoe de mensen
itenswaren koel hielden
vóórdat elk huis z'n
Jcoelkast had? Was het
V 2 down gekend dat de rolveger
dje leven ofiooit was uitgevonden als
:ij dit gebeusen handelaar in porselein
niet toevallig allergisch
1 Sch voor stof zou zijn geweest?
2 Ru [n de serie over het
luishouden en
ïuishoudelijke zaken is
in west. Na 4et vandaag de beurt aan
ameren om |e naaimachine.
at 10, 2161 e
Naald en garen hebben al in de vroege
prehistorie, toen de mens zich met die
renhuiden tegen de kou ging bescher
men, een vertrouwde plaats verworven
tussen de spullen van alledag. De eerste
naalden werden gemaakt van been. In de
klassieke wereld wist men met naald en
draad de fraaiste gewaden te vervaardi
gen. De oude Romeinen kenden ook
reeds de vingerhoed. De inhoud van de
naaidoos is dus in al die eeuwen niet
eens zo veel veranderd. Maar er is op dit
gebied wel iets bijzonders bijgekomen:
de naaimachine.
Dat ging niet zomaar. De uitvinding van
de naaimachine is een lange geschiedenis
van vallen en opstaan. Reeds aan het
einde van de achttiende eeuw werden de
eerste schetsen en modellen van een
naaimachine gemaakt. Maar het appa
raat werkte niet goed. Na veel knutselen
ontstond eindelijk een machine die het
naaien werkelijk enigszins vergemakke
lijkte. In 1830 werd deze naaimachine in
gebruik genomen om uniformen te ma
ken voor het Franse leger. Kleermakers
waren echter bang voor broodroof en al
snel vielen ze de fabriek binnen om de
gehate machines te vernielen. Gelijke ta
ferelen speelden zich af in 1848. Derge
lijke acties hebben de ontwikkeling van
naaimachines vertraagd, maar ze hebben
de uiteindelijke mechanisering toch niet
kunnen tegenhouden.
De eerste naaimachines waren nog zo
primitief, dat ze nauwelijks sneller wa
ren, en zeker niet beter, dan de hand. De
Amerikaan Howe verwierf in 1846 een
patent op een sterk verbeterd toestel.
Zijn uitvinding raakte echter in de ver
getelheid. Later, toen de naaimachine
grote opgang maakte, wist hij zijn uit
vinding alsnog erkend te krijgen en in
1867 stierf hij als een rijk man.
Zijn landgenoot Isaac M. Singer, zoon
van arme Duitse immigranten, heeft nog
veel meer aan de naaimachine verdiend.
Zijn machine werd in 1851 gepatenteerd
en maakte gebruik van voet- inplaats
van handbeweging (het trappen). Boven
dien ging bij zijn machine de naald niet
heen en weer, maar op en neer. De Sin-
ger-naaimachine werd in vele fabrieken
gebruikt en drukte d.e kosten van fabri
cage van kleding enorm. De confec-
tie-industrie werd geboren. Niet alleen
Singer, maar ook andere fabrikanten, zo
als M. Pfaff en Anchor, brachten naai
machines in de handel. Het was echter
opnieuw Singer die als eerste de machi
ne in de huiskamer introduceerde, door
vanaf 1856 machines op afbetaling te
verkopen.
De naaimachine is de eerste moderne
machine in de woonhuizen. De Indiase
leider Gandhi, prees de naaimachine
zelfs als een van de weinige uitvindingen
uit de Westerse wereld, die ook werke
lijk nuttig zijn
M AU RITS VAN ROOI JEN
41
88
105
136"
"154
(191
115;
181
283
r
9 1
13
5 1
96
„On The Beach", de laatste
langsp«ler van de Engelse
gitarist, zanger en componist
Chris lea, is een heel
romantische elpee geworden.
Om zij) „meesterwerk" toe te
lichter bezocht de muzikant
enkel* Europese landen. „Het
is net Kerstmis", zegt hij op
een zmnige middag in
Amsfcrdam. „Ik zie al mijn
oude vrienden weer terug".
Hoevel de elpee alle reden
geefteens uitgebreid te
disctssiëren en ook het concert
op 24 april in het Utrechtse
Muiekcentrum V redenburg
een lanleiding had kunnen
zijn heeft Rea andere zaken op
zijnhart. Hij legt ze bloot in
het neest openhartige
inteview dat hij volgens eigen
zegen ooit gaf.
Chri'
i:
ISTERDAM - Na twee uur praten
nt Chris Rea zelf tot de conclusie dat
.nogal opstandig is geweest. De Engel-
nrnJniuz'kan* heeft, op soms humoristi-
vormcje wjjze vioer aangeveegd met het
deHaarrtste ^eel van huidige vertegen-
lUdn» narordl8CTS van de popmuziek. Tegelij-
"a;tijd vergeleek hij deze culturele tak
kon 1 zowel een Srote ballon, waar je
L ilfiifal ™et 330 ma8 komen omdat hij
™lr 5ers knalt als met het Franse hof ten
iets meer <£e van L0lhs XIV, waar toneelspelen
de dagelijkse bezigheden behoorde.
OOST heb m'Jn ziel n°ê nooit °P deze wij
pas blootgelegd, maar het wordt nu toch
6 KJ is tijd, dót iemand een standpunt in
pas ;mt tegen de Nick Kershaws van deze
,i. Ik omschrijf hun muziek altijd als
oord de juinallende ballonnen in kathedralen",
+800 (was laatft in Duitsland voor een tele-
plaats v$efestjVa met zo'n dertig verschillen-
istte. groepen De enige normale personen
er rondliepen waren Kate Bush en
te van de We hefcoen samen in volle verbazing,
na gestockeerd, naar al die figuren
ten kijkrn. Kate is fantastisch, luister
lar naai haar laatste elpee „Hounds
Love",Ze houdt zich om de juiste re
nen me muziek bezig. Dat kan ik van
inig anderen zeggen. Ik vind het heel
tellig on te converseren, maar bij jon-
is zoal. Tears For Fears haak ik af. Ik
u mij niet bezig met de kleur van
~~jn scloenen of de stijl van mijn
ar".
"aak vordt mij verweten dat ik in het
rleder leef. Dan zeg ik altijd: „Omdat
iw phat zes weken geleden is uitgeko-
:n, wl dat nog niet zeggen dat hij be
is dm een produkt uit 1971". Heel
oneeleverdmisic' denken dat ze goede muziek
;jken omdat ze moderne apparatuur
>ruilen. Wat ze vergeten is dat het
0;t on de apparatuur, maar om de mu
le pat. Je hebt helemaal geen miljoen
trpdnodig om een plaat te maken. Dat
ooeeld heb ik zelf in huis. „Water
en', Shamrock Diaries", „Wired To
iMoon" en mijn nieuwe elpee „On
i Beach" hebben samen maar een
frgetie gekost van wat is uitgegeven voor
mijn debuut „Whatever Happened To
Benny Santini". Toch overtreffen vooral
de laatste twee langspelers kwalitatief
ruimschoots mijn eersteling. „Water-
sign" is eigenlijk een demonstratieband
je. De platenmaatschappij had in die pe
riode zo weinig interesse in Chris Rea,
dat ze de demo's op plaat hebben gezet.
Grappig is dat het mijn best verkochte
elpee werd. „Kiss",-de nieuwe single van
Prince is ook een voorbeeld. Die plaat
herinnert mij aan Al Green en klinkt als
of hij zeven dollar heeft gekost. Toch is
het een fantastische single. Voor de eer
ste elpee van Sade geldt hetzelfde. Toch
is het één van de best verkochte langspe
lers van vorig jaar".
Huwelijk
Chris Rea is veranderd. Hij is niet lan
ger het „eenzame pandabeertje" van een
paar jaar geleden. Zijn huwelijk met
Joan en de komst van Josy (voor wie hij
„Josephine" schreef) hebben van hem
een gelukkig mens gemaakt. Hij praat
met veel enthousiasme over tuinieren,
architectuur en ontwerpen. Het zijn on
derwerpen waarover hij ook veel discus
sieert met Max Middleton, de geniale pi
anist van de Chris Rea Band. Chris:
„We trekken heel veel met elkaar op. Ik
zie hem een beetje als mijn grote broer".
Hoewel Chris een paar keer benadrukt
heel gelukkig te zijn, gaat hij wat minder
zorgeloos door het leven dan een paar
jaar terug. Zo komen de financiën een
paar keer ter sprake. Chris heeft tenslot
te een gezin en een groep te onderhou
den. „Geld interesseert mij nog steeds
niet, als ik maar gelukkig ben. Zo kan
het mij ook eigenlijk niet schelen dat ik
geen Amerikaans platencontract heb. Er
is dit jaar toch geen tijd om er op tour
nee te gaan. Ik ontken niet dat ook ik
graag wat meer geld zou willen hebben.
Al was het alleen maar om mijn groep
financiële zekerheid te geven. De boete
echter die ik betaal om geen Paul Young
te zijn, is dat ik muzikaal kan doen wat
ik wil".
„Ik voel mij soms net een stamhoofd.
Zo zou ik bijvoorbeeld al mijn rancunes
opzij zetten en naar Amerika vertrekken
als ik de groep daarmee door een anders
drie maanden durende werkeloze perio
de sleep. Dat is ook de reden dat ik een
platenmaatschappij wil beginnen: Cho
colate Records. Kijk, als schrijver heb ik
wat financiële zekerheid. Er komt zelfs
geld binnen als ik thuis zit te niksen. Bij
musici ligt dat anders. Als er geen vol
gende tournee of studio-opnamen op de
agenda staan, komt er niets binnen".
Jongerebroer
„Ik schrijf vreselijk veel materiaal. Na
dat de opnamen voor de elpee in februa
ri waren afgerond, heb ik weer zeven
nieuwe nummers gecomponeerd. Boven
dien heb ik nog een stapeltje liggen. Niet
alle vierendertig songs gingen op de el
pee. Mijn bedoeling met Chocolate Re
cords is een schare muzikanten rond mij
te verzamelen die bijvoorbeeld mijn
werk kunnen uitvoeren. Voor de groep
hebben we een opzet bedacht zoals bij
Crusaders, Booker T en The MG's. Zij
kunnen de nummers instrumentaal uit
voeren. Mijn jongere broer, die nu als
manusje-van-alles op tournee is met El-
ton John, zal zich graag lenen voor het
meer rocky-werk".
Chris heeft zijn Londense flat inmiddels
ingeruild voor een onderkomen in
Yorkshire. Chris: „Ik had Joan beloofd
dat op de dag dat ik daar niet meer hoef
de te zijn, we zouden verhuizen. Mijn
Londense periode was de tijd dat ik alles
moest aanpakken om mijn hoofd boven
water te houden. Er was niets georgani
seerd. Dat is nu heel anders. Zo weet ik
wat mij dit jaar te wachten staat. We
hebben besloten om het stramien van de
laatste drie jaar - elpee-toumee-elpee -
te doorbreken. Dit vooijaar doen we een
kleine tour in het najaar gevolgd door
een wat langere data-reeks. Het heeft te
maken met de plannen rond Chocolate
Records. Bovendien vind ik het steeds
moeilijker worden om langere tijd bij
mijn gezin weg te zijn (na ons interview
vloog Rea nog diezelfde avond met een
privé-vliegtuig terug naar Engeland). Ik
neem ze wel eens mee op tournee, maar
ik heb niet zo'n zin om Josy overal mee
naar toe te slepen in Europa. Ze is nog te
klein om daarvan te genieten. Joan gaat
graag mee naar Parijs, maar als we naar
Birmingham moeten, laat ze mij heel be
reidwillig alleen gaan. Ik heb een goede
verstandhouding met haar. We zijn erg
eerlijk tegen elkaar", zegt hij lachend.
Romantischer
Met elke elpee die verschijnt, lijkt Chris
Rea romantischer te worden. Chris: „Ik
denk dat het komt doordat ik steeds
meer ontspannen door het leven ga, ik
geniet van de zaken waarmee ik bezig
ben en probeer mij niet anders voor te
doen dan ik ben. Of het mij wel of niet
aan een ster-status helpt interesseert mij
geen lor. Zo ver ik weet, zal ik nooit een
ster worden. Dat ligt niet in mijn aard.
Ik probeer klassiek song-materiaal af te
leveren zoals „Send In The Clowns",
een van de mooiste composities ooit ge
schreven. Ik heb te lang geprobeerd te
doen wat platenmaatschappijen van mij
vroegen in plaats van mijzelf te zijn. Ik
probeer weer beknopte scenario's te
schrijven, nummers te componeren om
de nummers, zoals een schrijver een
boek aflevert om het boek en niet om
een of andere politieke boodschap over
te brengen".
„Als we op tournee zijn testen Max en
ik heel vaak songs van anderen om te
kijken of het om standaard-werk gaat.
Een goede song kun je namelijk in een
cocktail-jasje gieten zonder dat het af
breuk aan het materiaal doet. Bij de
meeste moderne composities lukt dat
niet omdat de teksten nergens op slaan.
„A Rose in Spanish Harlem" is dan wel
geen Shakespeare, maar het swingt wel.
Het materiaal van het Tears For Fears-
album, dat we uitprobeerden, was af
schuwelijk. Het bewijst vooral dat een
hit niet direct een goede song hoeft te
zijn".
Tevreden
Dat goede materiaal is wel terug te vin
den op „On The Beach". Chris: „Eerlijk
gezegd is het de eerste elpee waar ik he
lemaal tevreden over ben en dat veront
rust mij eigenlijk een beetje. Ik ben zo
lang zó ongelukkig geweest„Sham
rock Diaries" kwam in de buurt, maar
als je goed luistert, kun je daarop de
strijd beluisteren tussen Chris Rea, de
platenmaatschappijen en de producers.
Die strijd is op „On The Beach" gestre
den. Ik laat nu ook rustig allerlei partij
en aan de tweede gitarist in de groep
over of aan Max op de piano. Ik reali
seerde mij laatst dat de gitaarakkoorden
die ik bedacht en speelde eigenlijk wer
den geschreven met Count Basie en
Duke Ellington in gedachten. Ze waren
zeker niet bedoeld als heavy-metalpartij-
en. Ik ben doodziek van het steeds maar
weer horen van dezelfde geluiden. Ik be
doel de held van dit jaar klinkt hetzelfde
als de held van vong jaar. Als ik naar
Bryan Adams wil luisteren, kan ik net zo
goed Foreigner opzetten of The Eagles.
Wat dat betreft stelt het hele copyright
systeem niet veel meer voor. In de jaren
zestig ten tijde van de Brill Building in
New York (een collectief schrijvers en
componisten) was dat wel even anders.
Als jouw song maar een beetje leek op
die van een ander, stond je al snel voor
de rechtbank. Als dat ook nu het geval
zou zijn geweest, had ik al lang Mark
Rnopfler van Dire Straits aangeklaagd.
Zijn gitaarpartijen lijken regelrecht gein-
spireerd door mijn vroegere platen".
ZATERDAG 29 MAART 1986
Wal gebeurt er als je beroemd bent
en toch doodgaat? Dan word je
begraven op een wijze die je zelf
niet in de hand hebt. Sommige
beroemde of rijke mensen proberen
hun begrafenis op voorhand te
regelen. Die nemen een voorschot
op de eeuwigheid en geven zelf aan
hoe ze onder de zoden gestopt
moeten worden. Dal leidt vaak lot
een stuitende potsierlijkeid. Of tot
een verdacht vertoon van
bescheidenheid. Er is eigenlijk
maar een manier om begraven te
worden: gewoon onder een houten
kruis dat niet langer overeind mag
blijven staan dan onkruid oud kan
worden. Maar soms laten roem en
status zelfs bescheidenheid niet toe.
Je heet dan Willem de Zwijger.
Onbekende Soldaat of John F.
Kennedy.
Kennedy ligt begraven op de
erebegraafplaats Arlington in
Washington. Het is de plaats waar
de westelijke oever van de Potomac
overgaat in een soort heuvel.
Toen ik er was scheen een milde
winterzon en stond een flauw
zuidelijk briesje. Ik beklom de
heuvel, liep tussen eindeloze rijen
witte kruisen naar boven en keek
uit over de stad. Om de paar
minuten zakte een vliegtuig, op weg
naar de naburige National Airport,
uit de onwezenlijke helderheid van
de dag naar beneden. Aan de
einder was de witte koepel van het
Capitool te zien. De monumenten
van Lincoln en Jefferson lagen aan
mijn voeten.
De familie Kennedy had smaak,
stijl en geld. De oude Joe Kennedy,
een rechtse ijzervreter, had een
fantastisch fortuin vergaard en zich
daarmee ingekocht in de
Amerikaanse aristocratie. Hij
bracht een getalenteerd en
stijlgevoelig kroost voort dat
opgroeide nabij Boston, dat de
beste scholen en de beste
universiteiten bezocht en dat
vervolgens trouwde met dragers van
de beste aristocratische namen.
John Kennedy werd doodgeschoten
in Dallas, een stad in het ruwe.
hete zuiden. Later zou een
wereldberoemde televisierserie.
bevolkt met steenrijke en
machtswellustige patsers, juist naar
die stad worden genoemd.
Er moest een graf voor Kennedy
komen en dat kwam er dan ook.
Toen het nog een eenvoudig graf
was. omgeven door andere graven,
was het een mooi graf. Maar nu is
het een graf waar een eeuwige vlam
op brandt en dat is omgeven door
een grote hoeveelheid graniet die
hier en daar van markante
uitspraken van de overledene is
voorzien. Aldus toegerust hield het
graf op een mooi graf te zijn.
Als je familie smaak, stijl en geld
heeft, is ze merkwaardigerwijze
niet meer bij machte de juiste
grafdelver voor je te vinden. Als de
natie bovendien vindt dat ze iets
aan ie verschuldigd is. dan is de
aanleg van een soort granieten
taart boven je overblijselen niet
meer te verhinderen. Dan krijg je
een graf dat alleen maar door
kinaeren op schoolreis en
oud-strijders mooi wordt gevonden.
Er is geen ontkomen aan: als
nationale gevoelens in gebouwen,
graven, tombes, parken,
standbeelden en herdenkingstekens
worden omgezet, ontstaat er een
onverbiddelijke, eeuwigdurende
lelijkheid. Dat is ook met het graf
van John F. Kennedy het geval,
zijn staatsmanschap en zijn gevoel
voor stijl ten spijl.
Alleen de plaats van het graf is
verrukkelijk, zeker op een zonnige
winterdag als een anders zo
ongenaakbaar Washington zich
naar de vochtig-warme zon keert.
Wat smaak, stijl en geld niet
kunnen, doet het landschap. En de
geschiedenis natuurlijk. Want als
de geschiedenis je eenmaal een
plaats gunt temidden van diegenen
die ze voor de onsterfelijkheid heeft
bestemd, kart zelfs de lelijkheid van
je graf ie naam niet meer
bezoedelen.
Mannen als Kennedy rusten dan
ook niet in een graf, maar in de
geschiedenis. Die maakt de
mooiste graven die er zijn.
JO WIJNEN
