„Asjeblieft
vijf miljard
bezuinigd!"
EeidóeSoifuwit
JOOP VAN
DER REIJDEN:
POLITICUS I
ZONDER
POESPAS
eachtelen?", vroegen tientallen Tweede-
^"Kamerleden zich af toen zij in
5kamcfJ982 geconfronteerd werden met
'ihnk^de nieuwe CDA-staatssecretaris
if"" "Ivan welzijn, volksgezondheid en
1 (cultuur. De man in kwestie, drs.
1 Joop van der Reijden, voorname-
lijk belast met volksgezondheid en
iportzaken, bleek inderdaad een
pmerkelijke persoonlijkheid te
*k"fcjn. Het was niet eens zozeer zijn
^IeIDSCHENDAM - Triomfantelijk
kt Joop van der Reijden een map van
i/oorz vin cijfers te voorschijn haalt. „Dit is
r (6x3.5tjieuws. jongens! Het zijn de meest re-
;n (6x3)Unle berekeningen van wat ik sinds de
oute^erfst van 1982 op de volksgezondheid
leb kunnen bezuinigen. Tot voor kort
•erd er van uit gegaan dat het ruim
Iriceneenhalf miljard was. Maar het is
•eel meer! Asjeblieft: vijf miljard! Nou
ja, het is eigenlijk 4,9 maar voor het ge-
mak ronden we dat maar af. Van die vijf
>il®t- *turniljard is zo'n anderhalf miljard opge-
!,,f" IVacht door de burgers zelf, onder meer
jlafondsD
t schouvc°°r "1C medicijnenknaak voor zieken-
ït hgbadiondsverzekerden en de verhoogde eigen
lasboiierhijdrage voor de Algemene Wet Bijzon-
Hartjijere Ziektekosten. En straks levert trou-
lyens ook de opheffing van het vrijwillig
15 oog ziekenfonds nog een miljard op. Bezui-
'ingingen onder de streep noemen we
sskacMP' De rest is boven de streep wegge-
ramenjhaald: dat waren harde bezuinigingen op
ie geheede overheidsuitgaven voor volksgezond-
nogeli|kheid".
J.Dic financiële snoei-operaties waren
00-~jiaid nodig, ja. De kosten van de ge-
rhouder^ondheidszorg rezen echt de pan uit. De
/oorz vkverheid en de burgers moesten er
Me'etftccds méér voor gaan betalen. Dat kon
siaapka20 mel langer. Hier, kijk maar op deze
label. Tussen 1973 en 1978 zijn de kos-
ien van de totale gezondheidszorg, dus
iS.OOO.-frtle ziekenhuizen, verpleeghuizen, spe
et voor-Pa''sten' salarissen van verpleegkundi
gen enzovoorts, opgelopen van twaalf
Joorzoniniljard per jaar tot vierentwintig miljard
t deurerper jaar. Een verdubbeling! Men was het
i, badkatr jn de politiek dan ook wel over eens
qaskete^3' er ^'n'c ^ezu'n'8d moest worden.
Maar het probleem was: dat lukte niet.
iHet eerste kabinet-Van Agt bijvoorbeeld
(vilde de uitgaven met twee miljard ver
hinderen. Daarvan is nul gerealiseerd.
De bclangnjksté oorzaak daarvan was,
dat de bereidheid van mensen in de ge
zondheidszorg om eraan mee te werken
ïO.OOO.-nihil was. Toen kwam in het volgende
i en actkabinet Til Gardeniers als minister van
sP'l,rafcolksgezondheid met het plan om het
jor ope^antay ziekenhuisbedden te verminderen
zijkamer" ze'^s bepaalde ziekenhuizen te slui-
iakkape^cn Daar is ook nauwelijks wat van te
rzien vafechtgekomen, want het regende protes-
:onsoiie*en en bovendien bleek dat tweede kabi
net-Van Agt niet zo'n lang leven bescho-
18.000.-™"
^udgettering
teVrkamei'^n^n' loen ^wam ik. Ik had in mijn
jasgeiser^°rige functies, onder meer bij het Ver
bond van Nederlandse Ondernemingen
en bij het Zilveren Kruis, al vaak uitge-
GOO--foepen: Zo kan het niet langer met tiie
t fietserhogc kosten van de gezondheidszorg. Er
>ensiaanrnocl ccht wat gebeuren, punt uit. Dat
en su'tiyjide ik dus waarmaken. Welnu, het re-
Menw^u'taat 's inm'ddels zichtbaar gewor
den".
LHet belangrijkste bezuinigingswapen
dat ik in stelling heb gebracht is de zie
kenhuis-budgettering. Elk ziekenhuis
^Srrreg vanaf 1983 een vast jaarbudget en
yÉ|^ttaar moest men het maar mee zien te
rP*aooen: Dat heeft op een uitstekende ma-
^^pier kostenbesparend gewerkt. Je kunt je
natuurlijk afvragen, waarom het jaren-
175, 5|ang niét is gelukt en nu opeens wél. Het
oq antwoord daarop is, denk ik, dat men in
veld van de gezondheidszorg langza-
erhand óók was gaan inzien dat er be
ngen nodig waren. Ik had wat dat
gewoon het tij mee. Bovendien
[vonden de ziekenhuizen die budgette-
fingsmaatregel veel acceptabeler dan het
systeem van beddenreductie. Men zag er
meer vrijheid van handelen in, want het
opgelegde budget kon geheel naar eigen
inzicht besteed worden. Tot dan toe wa
ren de uitgaven aan strenge regels gebon-
len. Men moest van alles en nog wat
'erantwoorden, bij wijze van spreken tot
an de koksmutsen toe",
s i.Verder ben ik gaan bezuinigen door te
P knabbelen aan bepaalde inkomens in de
Hezondheidszorg, bijvoorbeeld die van
le medisch specialisten. Zoals bekend
loopt dat nog niet helemaal zoals het
poet, maar daar kom ik straks nog wel
pp terug. En tenslotte zijn er enkele
maatregelen onder de streep genomen,
feoals ik eerder al zei. De burgers zelf
poesten dus ook wat meer voor de ge-
f§ eöndheidszorg opbrengen".
Plotseling valt de woordenstroom van
Van der Reijden stil. Hij kijkt ons door
dringend aan en zegt langzaam en na
il drukkelijk: „Nu lijkt het net of ik mijzelf
'hier zit te presenteren als een eh
I c4a,s een Patser' een macho-mannetje.
61 O^Maar dat bén ik helemaal niet en dat wil
veel aiik niet zijn ook. Ben je gek, zeg! Ik ben
p een piteraard dolblij met die bezuinigingen,
imaar het is echt niet zo dat ik continu
handenwrijvend als een machtswelluste-
setkeukijng rondloop met de gedachte: waar zal
vloerajk ze nou weer eens pakken. Ik sta altijd
0. NaJopen voor overleg. Dat geldt ook voor
sren vlodie kwestie rond de tarieven- van de me-
Idisch specialisten. In de media is die
mers afzaak opgeklopt tot een ware oorlog. On-
iterslaazin ik het> er alle vertrouwen in dat we
bad/d<pjtejn(jeijjk tot overeenstemming kun
nen komen".
fnet toJ.,Op 13 maart heb ik samen met de mi-
ar' r3nistcrs De Koning en Deetman en mijn
Jt op ^collega-staatssecretaris Van Zeil een in-
.dringend gesprek gevoerd met de Lande-
'Olijke Specialisten Vereniging. En, eerlijk
■BM|is eerlijk, we hebben moeten toegeven
^Bdat er een paar elementen in hun ver
sweer zitten die we nog niet eerder bij
ons beleid hadden betrokken. Op basis
van die nieuwe gezichtspunten gaan we
binnenkort verder praten. Maar ik houd
ietwat warrige verschijning, die de
aandacht trok, maar veeleer zijn
manier van praten en optreden.
Hij sprak zowaar gewoon huis-
tuin-en-keuken-Nederlands,
maakte van zijn hart geen moord
kuil, toonde zich niet afkerig van
grappen en grollen en bewoog
zich met zoveel gemak door het
politieke circuit dat het leek of hij
zijn leven lang al bewindsman was
geweest. De verbazing die de nieu
we „staats" onder de parlementa
riërs wekte, verkeerde al spoedig
in een gevoel van sympathie.
Maar voorlopig bleef het nog wel
de vraag wat Van der Reijden in
politiek opzicht waard was. Nu,
drieëneenhalf jaar later, is het ant
woord hierop duidelijk. In een bij
na griezelige eensgezindheid'zijn
links en rechts het erover eens dat
Joop van der Reijden een politi
cus is die uit een weinig gangbare
maar niettemin degelijke hout
soort is gesneden.
Terugblikkend op zijn ambtspe
riode toont de 59-jarige Van der
Reijden zich een tevreden mens.
Tijdens een drie uur durend ge
sprek in zijn werkkamer te Leid-
schendam vertelde hij ons wat hij
heeft bereikt („vijf miljard op de
volksgezondheid bezuinigd!") en
wat hem nog voor ogen staat („als
er weer zoveel gesnoeid moet wor
den, doe ik niet meer mee"). Ui
teraard werd ook het sportieve ge
deelte van zijn portefeuille niet
vergeten. „Nu eens zit je in een
tochtig voetbalstadion en dan
weer sta je met je kouwe benen op
het kampioens-ijs van Inzeil". En
voor de gokkers: „Amsterdam
heeft vijfentwintig procent kans
op de Olympische Spelen van
1992".
wel vast aan mijn voornemen om in elk
geval een deel van de noodzakelijke be
zuinigingen te realiseren door voor de
specialisten een zogeheten „degressief ta
riefsysteem" in te voeren. Dat betekent
dat na afloop van een kalenderjaar
wordt bekeken hoe groot de omzet van
een specialist was. Komt dat boven een
bepaald bedrag uit, dan wordt er een
korting op toegepast en leveren ze dus
achteraf alsnog geld in".
„Ik hoor trouwens de laatste tijd vanuit
de bevolking geluiden in de trant van:
„Waar zeur je nou over? Het is toch niet
onredelijk dat die specialisten zoveel
verdienen, want die mensen zijn toch
van onschatbare waarde?". Ik denk dat
we dit soort gevoelens, waar ik alle be
grip voor heb, ook mee moeten wegen.
Het lijkt populair om de specialisten te
pakken, het lijkt of ik het grootste deel
van de bevolking achter, me heb staan,
maar daar ben ik niet zo zeker van. Als
het erop aan komtals de specialisten
echt actie gaan voeren, dan zal het me
niet verbazen als steeds meer mensen
die bij specialisten onder behandeling
zijn zich tegen mij keren".
Welletjes
Van der Reijden heeft al verschillende
malen publiekelijk laten weten dat er
wat hem betreft in de volgende kabinets
periode niet meer zoveel bezuinigd mag
worden op de volksgezondheid. Die op
vatting heeft zich nog steviger in zijn
hoofd vastgezet toen hem werd geopen
baard dat de uitgaven sinds eind 1982 al
met vijf miljard zijn verminderd. Met
de rechterwijsvinger tikkend op de nog
steeds voor hem liggende tabellen met
bezuinigingsbedragen zegt hij: „Voorlo
pig is het welletjes, hoor. We kunnen in
Staatssecretaris Joop van der Reijden: „Ik ben dolblij met de behaalde bezuinigingen, maar het is echt niet zo dat il
continu handenwrijvend als een machtswellusteling rondloop met de gedachte: waar zal ik ze nou weer eens pakken"
de komende jaren echt niet meer in zul
ke grote hoeveelheden snoeien. Forget it.
Dat is gewoonweg niet haalbaar. Dan
wordt de kwaliteit van de gezondheids
zorg aangetast. Ik heb al enkele malen
laten weten dat ik dit werk best wil
voortzetten, en dan het liefst als minis
ter, maar als er dan weer zoveel ge
snoeid moet worden, doe ik niet mee.
Hoeveel vind ik dan wel acceptabel?
Moeilijk te zeggen, maar vooruit: een
bezuinigingsbedrag van twee miljard in
de komende vier jaar zie ik als het maxi
mum. En dan is het nog de vraag of het
moet gaan om bezuinigingen boven of
onder de streep".
Miljoenen woorden zijn de afgelopen
maanden gezegd en geschreven over de
opheffing van de vrijwillige ziekenfonds
verzekering en de bejaardenverzekering,
een operatie die in april moet ingaan.
Op den duur levert die opheffing de
staat een besparing op van een miljard
gulden omdat zo'n achthonderdduizend
mensen naar een particuliere ziektekos
tenverzekering zullen overstappen. Bo
vendien wordt het stelsel van ziektekos
tenverzekeringen nu een stuk overzichte
lijker. Het CDA en de linkse partijen
willen echter aansturen op een stelsel,
dat het karakter heeft van een algemene
volksverzekering tegen ziektekosten.
Welke toekomstige ontwikkeling staat
Van der Reijden voor ogen?
Y olksverzekering
Terwijl er kommen soep en kroketten
worden binnengebracht, schuift de
staatssecretaris wat dichter naar de tafel
en legt tussen de happen door breedvoe
rig uit hoe hij geleidelijk aan tot een
volksverzekering denkt te komen. Nu en
dan maakt hij met de soeplepel denk
beeldige aantekeningen in de lucht, als
ware hij een leraar die een moeilijke wis
kundige berekening aan zijn leerlingen
uitlegt.
„We hebben straks nog maar drie zuilen
over: de Algemene Wet Bijzondere Ziek
tekosten, de AWBZ dus, vervolgens het
verplichte ziekenfonds en tenslotte de
particuliere verzekering. Dat drietal
vormt de basis voor een verdergaande
stelselwijziging. Om te beginnen vind ik
dat de AWBZ-premies niet meer via de
werkgevers aan de staat moeten worden
afgedragen. De fiscus zal die premies
voortaan rechtstreeks moeten innen, ge
woon door middel van een opslag in ie
ders belastingtabel. Dan is in elk geval
de AWBZ een echte volksverzekering ge
worden".
„Dan resten ons nog het verplichte zie
kenfonds en de particuliere polissen.
Binnen die beide verzekeringsvormen
stel je een beperkt basispakket samen,
waartegen iedereen zich m<^( verzeke
ren. Dat wordt een heidense operatie,
want de vraag is natuurlijk: wat stop je
in zo'n pakket? Maar goed, stel dat zo'n
basisverzekering er eenmaal is, dan gaan
werkgevers en werknemers bij de cao
onderhandelingen vaststellen welke aan
vullingen er op dat pakket komen. Die
extra voorzieningen worden dan deels
door de werkgevers en deels door de
werknemers betaald. „En de mensen dan
die geen werkgever hebben?", zult u vra
gen. Heel simpel. Die komen in een af
zonderlijke regeling. En tenslotte is de
derde trap van deze raket dat iedereen
zich ook nog persoonlijk voor bepaalde
gezondheidsvoorzieningen kan bijverze
keren, hetzij bij het ziekenfonds, hetzij
bij een particuliere maatschappij. Is het
een beetje duidelijk zo? Volgens mij is
dit systeem in 1988 al te realiseren".
„Ik heb er trouwens al een regenbui van
kritiek op gehad, hoor. De FNV zegt bij
voorbeeld: een echte volksverzekering
heb je pas als iedereen in 't ziekenfonds
zit. Het spijt me, maar dat zal nooit luk
ken. Dat wordt veel te duur en boven
dien zou dat een enorme klap zijn voor
de particuliere verzekeringsmaatschap
pijen. De reële mogelijkheden die ik zie
voor een volksverzekering zijn ten eerste
die AWBZ-nieuwe-stijl en ten tweede
een uiteindelijke financiële koppeling
tussen die genoemde basispakketten".
Via een keur aan verdere onderwerpen,
zoals hartoperaties („Ik vraag me af of
iedereen die op een wachtlijst staat, er
wel op hoort") en alternatieve geneeswij
zen („gewone artsen moeten meer met
alternatieve genezers gaan samenwer
ken") belanden we bij de ziekte die het
afgelopen jaar het meest in de belang
stelling heeft gestaan: aids.
„We moeten uit alle macht zien te voor
komen dat we hier paniekreacties krij
gen zoals in de Verenigde Staten< Een
van mijn dochters woont in California.
Wat zij daar meemaakt! Mensen die niet
meer in het restaurant van een hotel
durven eten, maar op hun kamer met ei
gen bestek hun zelf meegebrachte voed
sel nuttigen. Mensen die alleen nog maar
luchtdicht verpakte etenswaren kopen
uit angst voor besmettingdat soort
toestanden. Helaas is er op dit moment
op onze begroting niet zoveel geld meer
over voor aids-onderzoek en behande
lingen van aids-patiènten. Het Acade
misch Medisch Centrum in Amsterdam
wil een speciale aids-kliniek inrichten.
Prima. Daarom heb ik ze vorig jaar 1,4
miljoen extra gegeven en vervolgens in
januari nog eens 350.000 gulden. Nu
hebben ze nóg vier miljoen extra ge
vraagd. Dat heb ik momenteel niet, echt
niet. Dë koek is bijna op. Maar volgend
jaar kunnen ze dat bedrag krijgen".
Sport
Iets heel anders nu. Van de volksgezond
heid stappen we over op een deeltje van
Van der Reijdens portefeuille, dat niet
direct in de letters WVC terug te vinden
is, namelijk sport. Doet hij daar zelf wel
eens wat aan? Diepe zucht. „Ik heb me
een paar jaar geleden nu en dan overge
geven aan het joggen, maar daar komt
nu helaas niets meer van. Geen tijd. Het
ntselt voortdurend om je oren in dit
vak. Ik ben al blij als ik thuis even rustig
in een stoel kan zitten. In m'n tuin heb
ik een zwembadje, overgehouden uit
m'n rijke dagen. Daar duik ik hooguit
nog vier keer per jaar in".
Beschouwt Van der Reijden het bezoe
ken van allerlei spgrtieve evenementen,
uit hoofde van zijn functie, niet als een
aangename onderbreking van het drukke
werk? Dat blijkt een domme vraag.
„Aangename onderbreking?", roept hij
met luider stemme. „Het bezoeken van
sportwedstrijden is óók werken hoor! En
slopend. Nu eens zit je in een tochtig
voetbalstadion en dan weer sta je met je
kouwe benen op het kampioens-ijs van
Inzeil of op de Bonkevaart in Leeuwar
den. Ja, als het zou gaan om het bijwo
nen van een incidentele wedstrijd, dan is
het hartstikke leuk, maar als je er twintig
achter elkaar hebt gehad, weet je het
langzamerhand wel. En bedenk ook dat
sportevenementen vaak in een weekend
plaatsvinden. Zodoende werk je vaak ze
ven dagen per week".
De afgelopen maanden heeft Van der
Reijden zich veel moeite getroost, inter
nationaal reclame te maken voor Neder
land als gastland voor de Olympische
Spelen in 1992. Toen een maand geleden
de Elfstedentocht werd verreden waren
er toevallig twee leden van het Interna
tionaal Olympisch Comité in ons land.
Een Zweed en iemand uit Zwaziland.
Die zijn gelijk meegetroond naar het
hoge noorden om het schaatsen en klu
nen met eigen ogen te kunnen aanschou
wen. Waren zij niet onder de indruk van
dit staaltje van Nederlands organisatie
talent?
„Nou, ze waren wèl onder de indruk van
het gebeuren op zich", zegt Van der
Reijden. „Dat was natuurlijk ook een<
prachtig stuk Holland Promotion. Maar
wat het organisatietalent betreft, ik denk
dat elk kandidaatland daar wel een voor
beeld van kan laten zien. Weet je waar
allerlei IOC-leden die ik in de loop der
tijd heb gesproken zéér van onder de in
druk waren? Van het simpele feit dat de
Nederlandse regering zo lastig is geweest
tegenover degenen die zo graag de Spe
len naar Amsterdam willen halen. We
hebben aanvankelijk heel wat reserves
getoond en dat heb ik ook iedereen ver
teld. Zouden we het nou wel doen, kun
nen we dat nou wel aan, wat kost het
niet allemaal? Pas toen we zeker wisten
dat het voor elkaar zou kunnen komen,
zijn we ons er sterk voor gaan maken.
Nou nou, dat vinden die IOC-leden ge
weldig. Dat er zoveel wikken en wegen
aan die Amsterdamse kandidatuur voor
af was gegaan en dat alles tot in de klein
ste details was besproken en vastgelegd.
Dat wekt vertrouwen. Nederland was
beslist niet over een nacht ijs gegaan!".
„Ik denk dat Amsterdam vijfentwintig
procent kans heeft. Er zijn nog maar vier
serieuze kandidaten: Barcelona, Brisba
ne, Parijs en Amsterdam. De kansen lig
gen voor alle vier gelijk. Het is onzin te
denken dat Barcelona de grootste kans
hebber is. En als we het niet worden?
Dan zeg ik gewoon: jammer hoor, maar
morgen om zes uur sta ik weer op en
dan heb ik weer heel andere dingen aan
m'n hoofd. Zo'n teleurstelling moet je
sportief opvatten".
DICK VAN RIETSCHOTEN
DICK HOFLAND
FOTO: MILAN KONVALINKA
