Marmer
Verwarmingen
in de woning
EEN
NATUURSTEEN MET
GEBRUIKS
AANWIJZING
Nieuws
uit de
uincentra
CcicbcSouocmt
DONDERDAG 20 MAART 1986
N HAAG - Wie indruk
maken gebruikt mar-
Dat was vroeger zo en
is nog steeds zo. De tijd
dit bouwmateriaal al-
i te betalen was door de
l rijken is echter voor-
Te pas en te onpas
•dt het nu gebruikt. Ver
in wordt vaak dat er on
eer drieduizend natuur-
msoorten bestaan waar-
vooral de marmersoor-
een eigen aanpak be
ven. Wie daar niet van
de hoogte is komt al
w van een koude ker-
thuis. Het juiste mar-
op de juiste plaats,
r gaat het om.
:ken en Romeinen bouw
er al hun tempels en ker-
mee. Ook in Portugal en
nje bestaan er prachtige
rbeelden van wat er moge-
is met marmer. Tegen woor-
vind je grote oppervlakten
mer vooral in prestige-pro-
jecten. Het onvergankelijke ka
rakter van het marmer moet
uitstralen op het werk dat in
dat gebouw verricht wordt.
Overheidsgebouwen, ziekenhui
zen, grote bank- en verzeke
ringsgebouwen zijn daar voor
beelden van. Maar ook de de
gewone man heeft het marmer
als symbool voor luxe en dege
lijkheid ontdekt.
MODE
Een steeds grotere groep men
sen weet de weg naar de onge
veer tweehonderd vijftig steen
houwerijen in ons land te vin
den. De voornaamste bezigheid
van deze steenhouwers betreft
nog steeds de niet aan mode
onderhevige grafsteen. Maar
daarnaast bieden ze ook steeds
vaker een ruime sortering aan
kalksteensoorten voor vloeren
en wanden. Zonder te stellen
dat marmer ooit echt uit de
mode is geweest, kan wel ge
zegd worden dat er zeker de
laatste vijf jaar sprake is van
een opleving. Marmer kom je
tegen in de hal, de badkamer en
in de woonkamer, terwijl ook
de marmeren tafel, uit de steen
houwerij of uit de meubelzaak,
geen zeldzaamheid meer is.
Niet alles wat marmer ge
noemd wordt, kan zich echter
tot deze steensoort rekenen. In
het spraakgebruik wordt elke
polijstbare kalksteen al gauw
marmer genoemd. Marmer be
hoort tot de metamorfen (om
zettingsgesteenten) die hon
derdduizenden jaren geleden
werden gevormd. Zo'n omzet
ting is het gevolg van druk en
temperatuurwerkingen. In te
genstelling tot kalkstenen zijn
marmers nooit bont of zo ver
ward decoratief. Geheel los van
het feit hoe de oorspronkelijke
kalksteen er heeft uitgezien,
worden de marmers zo goed als
helemaal wit: figuren als wol
ken en knollen die in natuur
steen te zien zijn, verdwijnen.
Eventuele kleuren ontstaan
door verbindingen. In het alge
meen kan men zeggen dat voor
de rode kleuren in marmers het
ijzeroxyde, voor de gele kleuren
het ijzerhydroxyde, voor de
anthracietldeur de grafiet en
voor het groen een aantal sila-
katen verantwoordelijk zijn.
MISVERSTANDEN
Rond het „onvergankelijke na
tuursteen" bestaan vele misver
standen. Te vaak wordt alleen
gelet op de esthetische aspecten
als kleur, glans en structuur.
Het Voorlichtingscentrum Na
tuursteen in Rijswijk hoorde de
afgelopen jaren honderden
klachten aan.
Voorlichter H. Bouwman:
„Marmer is natuurlijk een
prachtig bouwmateriaal, maar
het moet wel op de juiste wijze
verwerkt worden. Daar ont
breekt het nog wel eens aan, zo
wel bij de consument als bij de
steller of legger. Als er iets fout
gaat bij het gebruik of toepas
sing van marmer, dan ligt het
niet aan het materiaal maar aan
de mensen die ermee werken.
Zo is bijvoorbeeld een marme
ren aanrecht, hoe mooi ook, be
slist niet aan te bevelen. Zouten
en zuren laten ook in marmer
sporen na. Ook een marmeren
tafel heeft een goede bescherm
laag nodig. En dan nog moet je
i marmeren vloer gaat vaak een leven lang mee. (fa. Beisterveld, Utrecht).
de resten van een omgevallen
glas wijn niet een nacht laten
inwerken".
Alvorens over te gaan tot het
kopen van marmer is het dan
ook belangrijk niet alleen op de
esthetische kanten, maar ook
op de technische en bouwfysi
sche eigenschappen van het na
tuursteen te letten. Een pro
bleem hierbij is dat vakkennis
wel eens ontbreekt. De bouw
wereld kent geen goede oplei
ding voor steenhouwers die
met natuursteen werken.
Bouwman: „Vroeger leerde
men het vak in de praktijk. Er
werd gewerkt met marmersoor
ten die men door en door ken
de. Tegenwoordig verkoopt
men wat de klant wenst; het
marmer gaat zonder gebruiks
aanwijzing de deur uit".
„Ook architecten maken gere
geld fouten. Gedwongen door
bezuinigingen of door de na
drukkelijk wens van de klant
kiezen ze wel eens voor een
marmersoort waarvan ze de ei
genschappen niet kennen. Een
bepaalde tijd na de oplevering
word ik dan gebeld met de
vraag hoe het toch mogelijk is
dat de marmeren vloer scheu
ren vertoont, verkleurt of stof
afgeeft".
DUUR
Hoewel marmer tegenwoordig
voor een groter publiek betaal
baar is, blijft het een duur tot
zeer duur produkt, afhankelijk
van de kwaliteit. De ontginning
en de hoge transportkosten
- marmer komt vooral uit Ita
lië - houden de prijs hoog. Wie
voor een dubbeltje op de eerste
rij wil zitten kan echter bedro
gen uitkomen.
„Het juiste marmer op de juiste
plaats, daar gaat het om. De
prijs per vierkante meter mar
meren vloer loopt uiteen van
zestig tot driehonderd gulden.
Daar wordt vaak ten onrechte
op bezuinigd. Een gezin met
opgroeiende kinderen kan beter
voor kwaliteit kiezen. Echt
goedkoop is het natuurlijk niet,
maar bij de juiste keus gaat een
marmeren vloer een leven lang
mee".
Wie de prijs wil drukken door
het marmer zelf te leggen moet
weten waar hij mee bezig is.
Het leggen van een marmeren
vloer is bepaald geen klusje
voor een vrije zaterdag. Dat is
werk voor de vakman.
Bouwman: „Wie daaraan be
gint moet alles afweten van de
te gebruiken steensoort, de op
bouw van de ondergrond en de
juiste mortelsamenstelling. Het
aanbrengen van een vloerver
warming is helemaal precisie
werk. Daarbij kan van alles
misgaan. Verder zijn er ook
nog mensen die een marmeren
wandtegel gebruiken als vloer
tegel. Dat kan echt niet. Zo'n
tegel is daarvoor veel te dun.
Als iemand z'n stoel een keer
ongelukkig neerzet vliegen de
barsten erin".
BUITEN
Een ander misverstand geldt
het gebruik van marmer en
kalksteensoorten in de buiten
lucht. De luchtverontreiniging
slaat ook hier toe.
Bouwman: „Zeker in gebieden
met veel industrie is in het al
gemeen het gebruik van mar
mer in de buitenlucht zonder
meer af te raden. Daar komt
nog eens bij dat lang niet alle
marmersoorten vorstbestendig
zijn. Al na vijf jaar zie je een
begin van afbrokkeling. Alleen
de hardere steensoorten, bij
voorbeeld de meeste granieten,
zijn buiten nog te gebruiken".
„Trieste voorbeelden van de
gevolgen van luchtverontreini
ging vind je in landen als Italië,
Griekenland en Portugal. Eeu
wenoude monumentale gebou
wen zoals de Sint Pieter in
Rome, zie je in korte tijd met
grote stappen achteruit gaan.
Zeer ingrijpende restauraties
zijn onvermijdelijk. Veel ge
bouwen zijn al niet meer te red
den. Als je ze nog wilt zien,
moet je haast maken".
FONS VAN RIJN
Voor inlichtingen kan men te
recht bij de Stichting Voorlich
tingscentrum Natuursteen, Bur
gemeester Elsenlaan 24J, 2280
MA Rijswijk. Tel. 070-908891.
Tuingereedschappen en produkten voor in de tuin wijzi
gen van jaar tot jaar. Vooral de gewijzigde inzichten over
beter en veiliger gebruik liggen hieraan ten grondslag.
Maar ook mode en goedkopere produktiemethoden spe
len een rol. Nu de tuincentra uit hun winterslaap ontwa
ken en veel nieuwe handelswaar binnen krijgen, zien we
dat „het milieu" ook hier doorwerkt.
Chemische produkten voor de particuliere tuin worden in toene
mende mate vervangen door natuurlijke middelen. Kunstmest en
bestrijdingsstoffen op natuurlijke basis zijn er te kust en te keur.
Het op natuurlijke en milieuvriendelijke wijze tuinieren wordt in
Nederland en in het buitenland steeds meer toegepast. Ook nieu
we inzichten op het gebied van het gebruik van natuurlijke afval-
produkten is daar een voorbeeld van. Zo werden tuinen tot voor
kort winterklaar gemaakt door alle oude bladeren te verwijderen
en de bloembedden af te dekken. Nu wordt steeds meer het herfst-
gebladerte gebruikt om bloembedden tegen vorst te beschermen.
In veel sectoren wint het inzicht terrein, dat de mens belangrijker
is dan het gereedschap. In huis- en kantoormeubilair wordt al ja
ren over ergonomisch gevormde stoelen gesproken. Ook bij de
tuingereedschappen speelt de ergonomie een belangrijke rol. Veel
werkzaamheden in de tuin zijn fysiek zwaar, zoals onder meer
spitten. De fabrikanten van tuingereedschappen brengen steeds
meer aan de gebruiker aangepaste gereedschappen op de markt.
Handgrepen van scharen voor gras en heg worden meer en meer
naar de hand van de gebruiker gevormd. Ook de stelen van schof
fels, spaden en harken krijgen een steeds meer aan het menselijk
lichaam aangepaste vorm.
Het schrikbeeld van afgemaaide vingers en beschadigde benen
kent iedere tuinier. En dergelijke ongelukken vinden nog steeds
plaats. Reden voor de fabrikanten van vooral gereedschappen die
worden aangedreven door een motor om nieuwe beveiligingen in
te bouwen. Bij de heggescharen heeft eerst het bedieningsgemak de
overhand gehad. De motorische schaar die met één hand kon wor
den bediend. Nu is er de heggeschaar die met beide handen moet
worden vastgehouden. Het voordeel: u houdt geen hand vrij die
tussen de messen kan komen!
Verzekeringsmaatschappijen mogen dan niet dol zijn op open haarden, sfeervol zijn ze wel. Zo
als deze prachtige schouw van Barbas.
DEN HAAG - Wie nu
nog narilt van de lange
koude februarimaand en
met zorg denkt aan de
energiekosten, zal beslist
al zijn gaan bekijken of
zijn huis wel optimaal
verwarmd, geïsoleerd en
geventileerd is. En of het
niet tijd wordt dat in het
verwarmingssysteem elek
tronisch tijdgestuurde of
weersafhankelijke regelin
gen worden gebouwd.
Deze lente en zomer zal hij
kunnen benutten om in alle
rust de zwakke kanten van
zijn klimaatsysteem te verbe
teren of - veiliger - te laten
verbeteren. Waarbij steeds
zal gelden, dat om warmte
verlies te voorkomen de iso
latie van het huis beter moet
zijn, waardoor ook weer
zwaardere eisen aan de venti
latie worden gesteld. Wie zelf
geen vakman is, hoor je de
vakman al zeggen, laat de in
stallatie van een nieuw ver
warmingssysteem of in elk
geval de eindcontrole van het
zelf geïnstalleerde systeem
over aan beroepslui. Vooral
hoge luchtvochtigheid vraagt
om goede ventilatie. Vocht-
problemen worden overigens
nooit veroorzaakt door de
isolatie, tenzij deze niet goed
is aangebracht.
Het aandeel luchtverwar-
mingsinstallaties in nieuwe
woningen met centraal ge
plaatste luchttoevoerroosters
is sterk stijgende en zal vol
gens de deskundigen straks
zeker tientallen procenten be
dragen. Luchtverwarming is
een combinatie van ventilatie
en verwarming en garandeert
voldoende ventilatie. Een
aparte luchtverversingsinstal
latie met filter maakt het kli
maat optimaal. Door de
warmteterugwinning (zeven
tig procent) is luchtverwar
ming tevens een energiezui
nig systeem.
Een tijdje terug leek vloerver
warming het toppunt van
verwarmingsluxe te worden.
Professor ir. A. Heetman van
de TH in Eindhoven zag daar
echter niets in. Hij vond het
zonde dat energie werd ver
spild om eerst de koude ste
nen vloer te verwarmen,
waar de eenmaal opgeslagen
warmte vervolgens weer pas
heel langzaam uit verdwijnt.
Nee, dacht Heetman, ik ont
wikkel voor mijn nieuwe huis
zelf iets beters en bovendien
iets minder duurs. Hij vond
de ventilator-radiator uit, die
werd gebouwd door IBC uit
Best en uitgebracht door
Snikkers Handel Mij. uit
Strijen.
Heetman, een professor in de
elektronica, kwam op het
idee doordat in zijn vakge
bied apparatuur dikwijls door
een ventilator wordt afge
koeld. De ventilator blaast
daarbij de warmte de ruimte
in. De uit enkele proefmodel
len ontwikkelde geluidarme
ventilator-radiator doet het
zelfde. De installatie is per
ruimte te regelen en doordat
het systeem slechts vijftig li
ter water bevat (in plaats van
de „normale" hoeveelheid
van tweehonderd liter in de
centrale verwarming) kan een
vertrek snel worden ver
warmd. De warmte wordt
ook gericht en door het juist
instellen van de snelheid van
de ventilator kan overal een
constante temperatuur heer
sen. Dat in tegenstelling tot
de gewone cv, waar alle
warmte direct naar boven
gaat waardoor de radiator ei
genlijk op een veel te hoge
temperatuur moet worden ge
bracht om alle hoeken te ver
warmen.
VERSTOPPEN
Verwarmingsradiatoren zijn
zelden mooi. Ze worden dan
ook vaak weggewerkt, ver
stopt achter gordijnen of een
bank. Ondanks dit feit is er
de laatste vijftig jaar nauwe
lijks iets gedaan aan het ui
terlijk van de radiator. Begin
dit jaar introduceerde Insta-
mat BV te Vaassen een radia
tor die „gezien" mag worden
en in uiterlijk volledig afwijkt
van het gangbare. Een open
scheidingswandje in de ka
mer of een trapleuning als ra
diator? Dat kan, aldus direc
teur J.J. Vogelsang van Insta-
mat BV in Vaassen, een on
derneming die al dertien jaar
actief is op het gebied van
energieopwekking en warmte
terugwinning. Vogelsang:
„Nu hebben we een nieuwe
afdeling Warmtetechniek op
gericht die Thermic Design
radiatoren verkoopt. Mooie
radiatoren. - In België heeft
men het produkt verder ont
wikkeld, wij hebben de al
leenvertegenwoordiging ge
kregen voor Nederland".
Vogelsang gelooft niet dat ie
dereen zich momenteel ver
schrikkelijk ergert aan de hui
dige radiator. „Men weet niet
beter". De Thermic Design
radiatoren zijn duidelijk voor
het „oog" ontwikkeld. Ze le
veren niet meer warmte dan
de standaardbroertjes. „Óp
het punt van het verbeteren
van het rendement is niet
veel meer mogelijk. Dat zou
in principe wel hoger kunnen,
maar dan wordt het gevaar
lijk voor bijvoorbeeld kinde
ren die zich dan zouden kun
nen branden. Toch levert die
mooiere vorm veel voordelen
op. Deze radiatoren' kan men
midden in een woning of een
zaak plaatsen, bijvoorbeeld
als halfopen scheidingswand
je. Dit dan als extra, omdat
de radiator onder het raam
als eerste blokkade tegen de
kou van het.raam niet gemist
kan worden. Maar ook m een
hal, in een trappehuis kan
men door speciale modellen,
zelfs als maatwerk zoals een
trapleuning, op een fraaie
manier de ruimte verwar
men".
Vooral in de representatieve
niimten moet de Thermic
Design aanslaan. Vogelsang:
„En dan toch vooral in de
vrije-sectorbouw. De prijs
speelt daarbij een rol. Uitein
delijk zijn deze radiatoren
drie keer zo duur als het tra
ditionele model".
OPEN HAARD
Wie bij het stoken niet alleen
gebruik wil maken van elek
triciteit, gas, olie of zonne-
energie maar ook nog de
open haard wil zien branden
op hout, moet rekening hou
den met de1 Onderlinge Ver
zekeringsmaatschappij Ha-
velte/Uffelte. Zoals wellicht
bekend heeft deze maat
schappij (te) veel verbrande
boerderijen moeten vergoe
den waarbij het gebruik van
de open haard als oorzaak
werd gezien. Bij een overkoe
pelende organisatie is nu aan
gekaart of in de verzekerings
polis het gebruik van de open
haard niet kan worden verbo
den.
De Dienst voor het Stoom
wezen heeft als leus '86
„Energie besparen goed, maar
maak van uw open haard
geen bom". Een haard die is
aangesloten op een cv-instal-
latie moet aan enkele eisen
voldoen, wil de Stoomwet
niet worden overtreden. Een
belangrijke eis is, dat de
warmtewisselaar van de open
haard afzonderlijk voorzien
is van ten minste één veilig
heidsklep, met een veilig, niet
afsluitbare afvoer naar bui
ten, of naar een ruimte met
atmosferische druk. Verkeer
de kranen of handelingen
kunnen leiden tot stoomdruk
die de haard kunnen doen
ontploffen.
BADKAMER
Verwarming in een badkamer
is een hoofdstuk apart. Juist
hier is vloerverwarming heer
lijk, omdat je er bijna altijd
op je bloten voeten loopt.
Maar er kan ook een verwar
mingselement in de ombouw
van de kuip worden ver
werkt, waardoor tevens het
badwater op temperatuur
blijft. Een combigeiser is een
kamerverwarmer die tevens
zorgt voor de warmwater
voorziening. Een kinderveilig
en snel apparaat is de wand-
gaskachel. Dit kacheltje zendt
gerichte warmtestralen de
ruimte in. Voor een kleine
badkamer is er de verwar
mingslamp. Een kwartsstraler
geeft dank zij infrarode stra
len snel warmte en geen licht.
Genoemde opwarmers zijn
natuurlijk ook in de nóg klei
nere kamertjes van een wo
ning te gebruiken.
HERMAN JANSEN
