Brother AX10,een handig type.
Van 799-voor599-
Mooi gecomponeerde
terugblik op oorlog
^&eenclomkdc buurt?
Holland Festival
presenteert voorlopig
(Frans) programma
i\
at
VROOMS DREESMANN
KUNST/ BOEKEN
CcidocSouomit
DINSDAG 11 MAART 1986 PAGINA 16
IA]
„Als je niet kunt lezen, dan sta
je in de hoek. Dan blijft de hele
wereld één groot gesloten
bock", dichtte Mies Bouhuys
eens voor de kindermusical
„Een broodje boek". Dat was
een vorige Boekenweek. We
zijn inmiddels aan een nieuwe
toe. Een fenomeen dat nog al
tijd in stand gehouden wordt
door de CPNB (Collectieve Pro
panda van het Nederlandse
Boek) die aan de record-oplaag
van het boekenweekgeschenk
(Marga Minco's „De glazen
brug" in 460.000 exemplaren")
een positief verwachtingspa
troon voor het boekwezen ont
leent. Niks crisis, roept de
CPNB en prolongeert haar mot
to op deuren, glazen en plastic
tasjes: „Van boeken krijg je
nooit genoeg".
Vanavond opent de Boeken
week met het traditionele Boe
kenbal, weer in Carré Amster
dam en ditmaal versierd door
leerlingen van de Rietveld-aca
demie in „Bloedrood Romantis
me". Flitsen ervan zijn op 12
maart te zien Boudewijn Biich
tv-programma (Vara, 17.45
uur).
Vanaf morgen zwermen
schrijvers weer uit om hunP
handtekeningen te zetten. Den arp
Haag heeft de schrijvcrscara-
vaan, onder de hoede van
Bzztöh, te gast in „Eindstation M je
Boekenmarkt" in het Centraal 'roegi
Station. Op 14, 15, en 16 maart3r
Van boeken krijg je nooit ge-
noeg. Een pagina om het te be-f^. z
wijzen.
hel
Adriaan
van Dis'
fi jnzinnige unie
in Atrecht
De Bijenkorf pleegt rond de
boekenweek (het warenhuis
heeft maart zelfs tot „boeken
maand" gepromoveerd en
waarom niet, als de CPNB zegt
dat je van boeken nooit genoeg
krijgt?) met een eigen „ge
schenkboekje" (niet helemaal
gratis, maar een kop koffie
met gebak in hetzelfde waren
huis is duurder) te komen. Het
werd op verzoek geschreven
door Adriaan van Dis, journa
list en sinds 1984 - met het
succesvolle „Nathan Sid" - ook
auteur. Het is even fijnzinnige
als flinterdunne novelle ge
worden: „De rat van Arras".
„Alles in dit verhaal is waar
gebpurd" staat voorin, „na
men. personen en feiten stem
men niet met de werkelijkheid
overeen". De ik-figuur in de
52 z bladzijden, die tezamen
waarschijnlijk net wat meer
zouden vullen dan een volle
tekstpagina in de krant, is een
journalist die voor zijn krant
bij een hypnose-sessie aanwe
zig is, waar een charlatan-ach-
tige figuur zijn publiek tegen
betaling contact met hun ver
leden aanpraat. De journalist
is een „ongelovige" in sessie-
land. maar krijgt niettemin
een binding met een oudere
dame die iets in hem herkent,
en hem later via brieven van
Adriaan vanDis
haar angstdromen kond doet.
Twee dingen vallen daarin sa
men: haar jappenkampverle
den in Indonesië en dromen
over een vorig bestaan in het
middeleeuwse Arras. Daar:;
Ratten, onderaardse crypten
en veel vluchten. Beide ver
trekken naar Arras en daar
ontstaat een subtiele binding,
een kleine Unie van Atrecht.
Klopt het met dat yorige be
staan? De ontdekkingreis
wordt een bevrijdingsproces
voor de vrouw. Zij wordt „ge
nezen", maar de journalist
wordt met de twijfel opgeza
deld.
Dat subtiele proces van osmose
wordt door Van Dis getekend
met het zachte krijt van mede
dogen en groeiend.begrip. Een
erg aardig boekje.
Adriaan van Dis: „De rat
van Arras", Bijenkorf, f 3,95.
BOEKENWEEKGESCHENK
DE GLAZEN BRUG
Niet alleen de sobere, maar o
zo welsprekende taal van
Marga Minco doet weldadig
aan in haar „De glazen
brug", uitgegeven als boe
kenweekgeschenk, maar ook
de afstand die zij opwerpt
tussen haar hoofdpersoon
Stella/Maria Roselier en het
onderwerp, de overleving
van de afgelopen wereldoor
log door een joods meisje.
Hoewel het verhaal zich bij
na geheel afspeelt tijdens de
oorlog, gaat het daar niet zo
over, maar meer over de
persoonlijke verwerking van
het feit dat het joodse meisje
Stella het persoonsbewijs
krijgt dat op naam staat van
Maria Roselier; een écht per
soonsbewijs, na de niet zo
beste vervalsingen die zij
eerder kreeg.
Juist omdat de eerder uitge
reikte persoonsbewijzen niet
zo best waren, krijgt het ech
te relief; het gaat leven voor
Stella, die niet alleen zo veel
mogelijk Maria Roselier moet
worden, maar zich ook voor
haar gaat interesseren. Wie
was ze, wat deed ze, is ze
overleden? Wat waren de
omstandigheden?
Voor deze vraag verrassend
wordt beantwoord, neemt de
schrijfster de lezer mee naar
het klimaat van joodse Ne
derlanders aar. het begin van
de oorlog waarin angst over
heerst. Het meisje Stella ont
komt aan deportatie door in
stinctief een vluchtroute
naar het dak van haar huis
te volgen, terwijl haar ouders
worden opgepakt. Dan trekt
zij van onderduikadres naar
onderduikadres. Marga Min
co legt dit als op afstand vast,
onderkoeld en beschrijvend.
Stella bezit vrijwel niets
meer dan een oude reistas en
ook die raakt zij kwijt. De
eenzaamheid van het meisje
dringt uitstekend door, de
eenzaamheid van iemand die
niets anders dan het leven te
verliezen heeft en zelfs daar
geen angst voor lijkt te heb
ben. Haar vlucht is zakelijk
en instinctief, tot zij een
tweede gestalte krijgt, die
van de onbekende Maria Ro
selier.
Het tweede deel van de ver
telling speelt zich af na de
oorlog, wanneer Stella/Maria
op zoek gaat naar het onbe
kende meisje, van wie enke
le gegevens worden ver
strekt door een huisarts.
Maar dan kan Stella met zoe
ken ophouden en zelfs een
foto van Maria wil zij niet
meer zien; liever behoudt zij
het beeld van de onbekende,
zoals zij dat eigenhandig
heeft opgebouwd om te kun
nen overleven.
De titel van de vertelling
„De glazen brug" slaat op de
uitdrukking „op het glazen
bruggetje te zijn geweest",
hetgeen betekent dat men in
doodsgevaar is geweest. Dit
beeld komt enkele malen in
de korte roman voor, wan
neer Stella haar vader volgt,
niet over, maar tot op een
glazen brug. Hetgeen bete
kent dat Stella haar vader
niet tot in de dood heeft ge
volgd - maar wel tot heel
ver. Deze beschrijving van
Minco komt fragmentarisch
over, als een verwaaide, ang
stige en zich herhalende her
innering. En deze verwoor
ding van gevoel, samen met
de speurtocht naar het onbe
kende meisje en de wijze van
overleving tijdens de oorlog,
maakt dat „De glazen brug"
in de eerste plaats een opval
lend mooi gecomponeerd
werk kon worden, met veel
in woorden vertaalde gevoel
selementen. Waardoor de be
tekenis van het werk een
diepe glans krijgt, over de
feitelijkheden heen.
FRITS BROMBERG
Marga Minco: De glazen
brug. Uitg. CPNB als Boe-
kcnwqcckgeschenk, gratis
bij aanschaf van 19,50
aan bocckcn.
„V ARA's" Betty van
der Laan overleden
HILVERSUM Op 71-jarige leef
tijd is afgelopen weekeinde oud
VARA-radio-omroepster Betty van
der Laan overleden. „Zij was een
van de omroepsters die het typi
sche VARA-geluid naar buiten
konden brengen", aldus een woord
voerster van de VARA. Haar
hoofdtaak, het omroepen van ra
dioprogramma's, vervulde zij van
1952 tot aan haar pensionering in
1980. Tussendoor was zij eveneens
actief voor speciale radio-program-
ma's voor vrouwen en ouderen. In
dé jaren zeventig werkte zij, samen
met Wim Bosboom, nog mee aan
het consumentenprogramma Ko
ning Klant op televisie.
,Dag voor vrijheid
tot schrijven"
AMSTERDAM De organisatoren van
tweede internationale conferentie „Index
Censorship" over de bestrijding
hebben met de deelnemers initiatief genomen
tot een internationale „freedom to write"-dag,
een dag voor vrijheid tot schrijven. De datum
waarop deze dag zal plaatsvinden moet nog
worden vastgesteld. De deelnemers, schrijvers,
journalisten, politici en andere belanghebben
den uit Europese, Afrikaanse, Aziatische en
Zuidamerikaanse landen hebben een oproep
gedaan tot de universiteiten in de gehele we
reld om onderzoek te gaan dden naar censuur.
Behalve politieke consequenties moet er vol
gens de deelnemers meer aandacht komen
voor de culturele context waai
plaatsvindt.
TWINTIG SCHILDERIJEN
VAN HITLER ONTDEKT
BRUSSEL Op een stoffige zolder in de buurt van
Luik zijn ongeveer 20 aquarellen gevonden die wor
den toegeschreven aan Adolf Hitler. Henri Mossiat
van Editions RTL zei dat Hitler de Noordfranse
landschapjes moet hebben geschilderd tijdens een
verlofperiode in de Eerste Wereldoorlog. De aquarel
len zullen binnenkort in een boekje worden gepubli
ceerd. Analyse van de aquarellen toonde aan dat de
werkjes voor 1918 moeten zijn gemaakt, omdat er ge
bouwen op voorkomen die tijdens de Eerste Wereld
oorlog werden gebombardeerd. Mossiat zei dat de
handtekeningen van Hitier uit de Eerste Wereldoor
log stammen, toen hij in Vlaanderen vocht. De ano
nieme eigenaar van de werken wil ze niet tentoon
stellen. In de jaren voor de Eerste Wereldoorlog pro-
er dan 1.000 schilderijen, stelt
Westduitser die uitgebreid over
Hitier heeft geschreven. Hij
in zijn werk.
duceerde Hitier
Werner Maser, e<
het schilderwerk
verkocht het meeste
Griekse kinderen in
actie voor teruggave
van Elgin Marbles
ATHENE Meer dan 50.000 Griekse kinde
ren hebben boodschappen op prentbriefkaar
ten geschreven aan de Britse premier Thatcher
en anderen, met een verzoek om teruggave
van de Elgin Marbles, de beelden die in de
19de eeuw door Lord Elgin van de Akropolis
werden gehaald en die nu in het British Mu
seum staan. De kaarten worden aan het eind
van de maand verstuurd aan Thatcher, leden
van het parlement, museumdirecteuren en ge
wone Britse burgers, aldus het Griekse minis
terie van Cultuur. Architect Yiannis Nazlidis,
die de campagne organiseerde, ontkende dat
het ging om een propaganda-actie. Wij wilden
de Griekse jeugd interesseren voor historische
en milieuproblemen en de beelden waren een
voor de hand liggend voorbeeld, zei hij.
Dat zoeken we even op.
In de 'Uit'bijlage natuurlijWj
'at N.
act kd.
an de
1U
AMSTERDAM Toneel, dans, muziek en opera uit
Frankrijk, West-Duitsland, Italië en eigen land; islami-
tische muziek uit niet-specifiek Arabische landen als1^1
Indonesië, Maleisië, Brunei en Pakistan; jeugdtheater
als een vast programma onderdeel, dat alles is te horen lis
en te zien op Holland Festival 1986 van 1 tot en met 30 tvoe;
juni. Dat blijkt uit het voorlopig programma dat giste- ;iUss<
ren is gepresenteerd in Amsterdam. Het definitieve inde!
programma zal pas eind april worden bekend gemaakt irsu
irsu
Deze jaailijks terugkerende manifestatie zal zich dit jaar evenals jn bi
het afgelopen jaar voornamelijk in de hoofdstad afspelen. Maaigemi
er staan ook voorstellingen op het programma voor in elk geval in, r
Middelburg, Utrecht en Groningen. n;
Op 1 juni zal het festival worden geopend met het optreden vai ken;
het Orkest van de XVIIIde Eeuw onder leiding van Frans BrUg- ur(
gen met werken van Rameau, Scheidt, Bach en Mozarts „Jupi-
tersymfonie" in het Concertgebouw.
>rwa
raalf
hout
Joofds
malig jsboe
Hoogtepunt
Eén van de hoogtepunten van het festival zal zijn
optreden van de Opera van Frankfort met „Die Entführung ausfcse 1
dem Serail" van Mozart onder regie van de Oostduitse regisseu
se Ruth Berghaus.
Muziek van hedendaagse Italiaanse componisten wordt uitge
voerd door onder meer het Radio Kamerorkest, het Nederland'
Blazers Ensemble/Le Groupe Vocal de France/Slagwerkgroej
Den Haag, Nieuw Ensemble en Arditti String Quartet. Verdei pnRt
zullen te beluisteren zijn werken van moderne Franse compo
nisten, voornamelijk uitgevoerd door Franse muziekgroepe
voor een deel ook in het kader van de manifestatie La Frani
aux Pays-Bas.
Het theater staat dit jaar vrijwel geheel in het teken van promi
nente Franse theatergroepen. Théêtre du Soleil brengt ondei cjdn
leiding van Ariane Mnouchkine een zeven uur durende (ver-pis'
deeld over twee dagen) produktie van „L'histoire terrible
inachevée de Norodom Sihanouk". Theêtre de le Tempête kom!
met „Rêves de Kafka" van Enzo Cormann en Theatre Sapajoi orde
brengt „Vermeer en Spinoza" voor het voetlicht. >n
Het dansprogramma wordt uitgevoerd door groepen als Het Ne .55
derlands Dans Theater, Pina Bausch uit Duitsland, het Tanzthe
ater Wuppertal, het ballet van de l'Opéra de Paris, Compagnit
Maguy, Karine Saporta, Compagnie DCA alsmede door het dan-
sechtpaar Alexandra Radius en Han Ebbelaar met
programma. In verband met de verhuizing
dit najaar zal het Nationale Ballet
U.SS
orde
erin
eleac
liiluss
aart
1 het Muziekthe
niet optreden iï ~q_,
het kader van het Holland Festival. Het deelnemen van het Na
tionale Ballet aan dit festival zal ook in de toekomst geen van
zelfsprekendheid 1
Jeugdtheater
Voor het Jeugdtheater zal dit jaar voor het eerst een
plaats worden toebedeeld. Voorts vermeldt het festivalprograrr
ma lezingen, film, tentoonstellingen, een vrouwencircr
multi-mediaproject en een theaterstuk met 70 rollen.
De gemeente Amsterdam en het ministerie van welzijn, volksgej
zondheid en cultuur zullen dit jaar met meer geld voor het Hol|
land Festival, dat een omzet heeft van 5 miljoen gulden, c
brug komen. Voor het eerst wordt dit jaar ook getracht sponsori
voor dit culturele evenement te interesseren. De resultaten zijrj
tot dusver bemoedigend: vijf ton is er tot dit moment al binneif
en dat bedrag kan nog groter worden.
De Brother AX 10 typemachine: die is altijd bij de hand. De AX 10
is een hypermoderne, elektronische portable typemachine,
die uiterst geschikt is voor al uw typewerk thuis.
Kom 'm proberen bij V&D, verbaas u over z'11 efficiency en z'n
typekomfort en neem '111 mee naar huis. CQQ
Tijdelijk kan dat voor de wel zéér bijzondere prijs van J7 A"
De nieuwste techniek
Met veel ingebouwde elektronica, dus vrijwel geen aan
mslijtage onderhevige onderdelen. Met automatische
korrektie van de laatste d() aanslagen als u het korri-
T| geerbaar carbonlint gebruikt. Moderne, eenvoudig te
a verwisselen letterschijf met keus uit vele lettertypes
(extra schijven 79.- p.st.). Snel oneenvoudig ver-
wisselbare lintcassette. Wagenbreedte: 30,1 cm,
/X» 3 regelafstanden en volledig instelbare tabulator.
Uitgekiende vormgeving
Zeer kompakt. Geen groot onhandig deksel, maar een losse
afdekkap voor het toetsenbord en een afdekkap(tevens
papiersteun) voor de wagen. Snoer en handgreep verdwijnen
onzichtbaar in de machine.
Betaalservice
Bij aankoop van 350.- of meer is gespreide betaling via Euro
metaal-) cheques of Girobetaalkaarten mogelijk. Ook kan
bemiddeling bij een persoonlijke lening via de verzekerings
balie verleend worden.
Totaalaanbod bij V&D
Uiteraard verkoopt V&D niet alleen typemachines, maar ook
allerlei overige zaken, zoals typemachinepapier, korrektie- en
schoonmaakvloeislof, letterschijven, lintcassettes, etc.
Voor een uitgebreide
agenda, ook voor de ko
mende dagen, raadplege
men „UIT", de gratis we
kelijkse bijlage van deze
krant.
straat 6. tel. 01720-20800):
Weird Science (al); 18.45, 21.15.
18.45, 21.00; The Goonies (al);
west (12); 20.00.
KINDERVOORSTELLINGEN
EUROCINEMA III; Donald
Duck's verjaardagspartijtje (al);
LEIDEN LUXOR (Stationsweg
19. tel. 071-121239): The Pro
tector (12); 19.00, 21.15.
Out of Africa (al); De aanslag
RT
.30. 19.00, 21.15. Plenty (al);
19.00, 21.15. ma. di. ook 14.30.
TRIANON (Breestraat 31. tel.
123875): Militaire academy (al);
125414); Motel vol heerlijke
spelletjes (16). 14.30, 19.00,
21.15.
KINDERVOORSTELLINGEN
LIDO: Taran en de tovorketel
(al); wo. 14.30.
Back to the future (al);
4.45, 19.00, 21.15.
tijden zie City I. CITY THEA
TER III: Legend (12); tijden zie
City I. CITY THEATER IV:
VOORSCHOTEN
GREENWAY (tel. 01717-4354):
Jesus Christ Superstar (al); di.
14.15. The Goonies (al); wo.
15.45. Kaos (12); ma. di. wo.
19.30.
KINDERVOORSTELLINGEN
Tom en Jorry; wo. 14.00.
RT
