Bartlehiem kan niet meer stuk
LOGBOEK 86
Friesland sluit
Van Benthem
voor altijd
in het hart
ELFSTEDENTOCHT'86
Masseurs in trek
r<
Van Thijn: grotere kans Amsterdam op Spelen
LF
Ria Visser: „Oh, verschrikkelijk,,
Duitse shorttracker
rijdt 200 km uit
OLYMPISCH
KLUNEN
ELFSTEDENTOCHT
De energlU
om kwaadu»
te wordei
£eidóe SouAfl/nl
T"
DONDERDAG 27 FEBRUARI 1986 PAGINjl
SKAILEREN HOEZEN
VOOR DE SCHAATSEN
LEEUWARDEN De heer E. Huitenga
uit Castrieum had bij zijn uitmonstering
zijn voeten de meeste zorg gegeven. Over
zijn schaatsen heen droeg hij speciale hoe
zen, gemaakt van skaileer en aan de bin
nenkant bekleed met nylon. "Ik had altijd
koude voeten en dat kun je niet hebben
op zo'n dag". Huitenga had ook maatrege
len tegen blaren getroffen: "Eerst een
paar dunne, gladde sokken en dan een
wollen paar. Doordat de sokken over el
kaar heen glijden krijg je geen blaren".
LEEUWARDEN „Oh. verschrikkelijk". Wankelend
stapte een uitgeputte Ria Visser van het ijs van de Bonke-
vaart. Op weg naar de laatste stempelplaats kon ze geen
woord meer uitbrengen. „Gevallen", aldus een paar rijders,
die samen met Ria naar de eindstreep waren geschaatst in
Leeuwarden.
Was Ria Visser uitgeput, heel anders zag het voormalige kern
ploeglid Robert Vunderink uit Raalte eruit. „Ik heb de eerste
honderd kilometer wat te hard geschaatst waardoor ik later
wat gas terug moest nemen", zei hij. „Maar daarna ging het
wel weer. Ik heb deze Elfstedentocht echt als een toertocht
gereden. En ondanks dat het 200 kilometer is, is het lang niet
zo vermoeiend als 100 rondjes rijden op een kunstijsbaan tij
dens een marathonwedstrijd. Want dan hang je voortdurend
op je linkerbeen. Nu is het puur schaatsen. Zelf ben ik er heel
goed doorheen gekomen. Maar wel ben ik mensen onderweg
tegengekomen die uitgeput langs de baan lagen. Geen prettig
Ria Visser bij Bartlehiem op weg naar Dokkum. gezicht".
Wim Vos niet verder dan Sneek
LEEUWARDEN Voor Wim Vos was de veertien
de Elfstedentocht niet langbr dan het traject Leeu-
warden-Sneek. De rijder uit Kockengen reed na vijf
kilometer al twee stukken uit een van zijn schaatsen
en kon toen nog net Sneek bereiken, waar hij opgaf.
Een hard gelag voor Vos, die tot uun van de toppers
voor het eindklassement was gerekend. „Ik heb het
altijd ingecalculeerd," zei hij opvallend rustig. „Je
weet, dat je een goede dag moet hebben en dat je ook
alles mee moet hebben. Ik viel, stond op en viel
weer. Ik denk dat ik tot Sneek ook wel veertig keer
ben gevallen. Ik voel ook werkelijk alles. Toen ik als
één van de laatste wedstrijdschaatsers uiteindelijk in
Sneek was, heb ik nog even overwogen om door te
rijden naar IJlst. Daar had ik een verzorgingspost.
Maar ik heb dat er maar niet meer op gewaagd. Mijn
snelheid was door al dat vallen zo laag geworden, dat
ik helemaal onderkoeld raakte. Ik was er helemaal
niet op gekleed, op dat tempo. Echt, ik dacht: als ik
nu doorrij naar IJlst, ben ik straks bevroren."
LEEUWARDEN Veertien uur na hun
start, arriveerden gisteravond twee Duitse
ders struikelend over de eigen benen aar
nish. Gerd Dzony. een 48-jarige onderwij:
Mühlheim en Karl Hager, een shorttrackrij
Frankfort, hadden het 'm gelapt. Zonder
voorbereiding een Elfstedentocht uitgeii
„Een ervaring om nooit te vergeten. Ik scha
drie jaar en nooit meer dan drieduizend
achtereen", aldus Dzony. „Bij één van de plaj
waar we moesten lopen, heeft een kijkster nra
dersteund en een kus gegeven. Dat gaf 1
moed. We hadden geen idee wat ons te w
stond. Wisten wij veel dat we in zo'n vol!
terecht zouden komen, toen we de voorzitti
onze club vroegen kaarten voor ons te re:
BARTLEHIEM Bartle
hiem kan niet meer stuk.
Tot de dertiende editie
van de Elfstedentocht
had nog nauwelijks ie
mand gehoord van dit af
gelegen Friese gehucht.
Ruim een jaar geleden
kwam de beslissende ont
snapping tot stand tussen
de eerste en de tweede
passage in het idyllische
buurtschap. Ook tijdens
de veertiende Tocht der
tochten' werd de laatste
schifting vóór de tweede
doorkomst in Bartlehiem
uitgevoerd. Op deze wijze
werd rond Bartlehiem
een Elfsteden-legende
met grote aantrekkings
kracht gesponnen.
Zeker vijftienduizend mensen
omzoomden derhalve het
kruispunt van de Dokkumer
Ee. de Finkumer Vaart en de
Oudkerkster Vaart, waar het
gehucht Bartlehiem met
zevenenzeventig zielen en en
kele huizen uit het vlakke
Friese land tevoorschijn komt.
Gedurende een dag verander
de het daardoor in een deinen
de en feestende massa.
Al om twee uur 's nachts
meldden zich de eerste Elfste
den-fanaten, die na een lange
reis uit Brabant in Leeuwar
den geen onderdak hadden
kunnen krijgen. „Toen zijn ze
maar vast hierheen gekomen",
aldus mevrouw Van Kampen,
bewoonster van één van de
drie huizen, die het kruispunt
flankeren. „Er kwamen een
paar mensen aan de deur, die
vroegen of ze in de schuur
mochten slapen, wat ik wel
goed vond. Toen ik even later
ging kijken bleken het twintig
man te zijn, die er meteen een
feest van maakten. Ze stonden
midden in de nacht op het ijs
te zingen".
De Brabanders bleken niet de
enigen te zijn, die zich door
tijd noch temperatuur op de
vroege ochtend lieten af
schrikken. Rond half acht,
ruim twee uur voor de eerste
wedstrijdrijders voor de eerste
doorkomst werden verwacht,
bevolkten al zo'n duizend
mensen de anders uitgestorven
vlek op de landkaart. Begeleid
door de eerste hoempa-orkest
een onvervalste Brabantse
carnavalsband die later op de
dag voor een hossende massa
op het ijs zorgde werden al
op dit onwaarschijnlijk vroege
uur de eerste strijdliederen
aangeheven.
Versterking
De drie aanwezige politiemen
sen kregen in de loop van de
vroege morgen dan ook steeds
meer problemen om de groei
ende menigte van het ijs te
houden. Rond negen uur werd
daarom versterking gevraagd
van de politieschool te Harlin-
gen. Enkele tientallen agenten
in opleiding werden ingezet
om het verkeer zowel op het
ijs als op de langzamerhand
verstopte smalle landwegen in
de buurt van het dorp te rege
len. Rond elf uur hadden zich
zo'n vijftienduizend schaats
liefhebbers verzameld rond
het kruispunt van de Dokku
mer Ee en de Vinkumer en
Oudkerkster Vaart. Vooral op
de Dokkumer Ee raakte het ijs
langs de kant daardoor steeds
verder onder water.
Ijsmeester Kroes van de Elfs-
tedenvereniging was in de
loop van de ochtend per heli
copter aan een ijsinspectie be
gonnen, die hem ook langs
Bartlehiem voerde. Na de ver
kenning van het overbelaste
ijs in het gehucht uitte de ijs
meester zijn nadrukkelijke be
zorgdheid. „Het ijs is nu nog in
goede conditie", verzekerde
Kroes. "Afgezien van de later
op de avond toenemende kou
de, vormt het ijs geen pro
bleem voor de rijders. Het pu
bliek kan hier echter wel pro-
Veel uitvallers
met bevriezingen
LEEUWARDEN Bij
tientallen tegelijk werden
gisteravond rond negen
uur bij Bartlehiem toer
schaatsers van het ijs ge
haald. Veel deelnemers
aan de Elfstedentocht wa
ren er dermate slecht aan
toe, dat het organisatieco
mité vanuit Leeuwarden
speciale bussen moest in
zetten om de uitvallers op
te halen. De meeste rijders
hadden last van bevrie
zingsverschijnselen. De
EHBO in Bartlehiem
moest zelfs zoveel bijstand
verlenen, dat de post hulp
kreeg van een militaire
arts en een militaire am
bulance.
blemen gaan veroorzaken,
want dat vormt een statische
en constante belasting op de
ijsvloer".
Rayonhoofd Veldstra maakte
zich eveneens zorgen: „'Zo
rent 't uut de hand". Kroes
voegde er aan toe, dat dergelij
ke problemen zich volgens
hem toespitsten op Bartlehiem.
„Op de andere plaatsen had
men het publiek volgens mij
beter in de hand".
Mede op aandrang van Kroes
werd er opnieuw om politie-
versterking gevraagd. De
manschappen zouden met he
licopters aangevoerd worden.
Met hulp van de extra agenten
waren de luidruchtige toe
schouwers vlak na één uur
voor het grootste deel van het
ijs gewerkt. Kroes hielp zelf
ook nog een handje mee.
De op en naast het ijs opeenge
pakte massa zorgde wel voor
e'en uitgelaten sfeer, die af en
toe echter doorsloeg'naar al te
overdreven feestgedruis;
meermalen liepen toeschou
wers zingend en dansend het
ijs op, zodat de politie in moest
grijpen. Vlak voor de tweede
doorkomst van de ontsnapte
Evert van Benthem en Rein
Jonker kwamen er zelfs ver
schillende toeschouwers van
het talud naar beneden, zodat
de latere winnaar haast met
hen in botsing kwam.
Dat de-drank ook een niet on
belangrijke drijfveer in de
feestvreugde bleek te hebben
gespeeld, kwam duidelijk aan
de oppervlakte. Een van de
Brabantse gasten werd letter
lijk gevloerd door de alcohol
en de kou, waarna hij slechts
bij een kachel weer op»krach
ten kon komen. Al zeer vroeg
in de morgen werd er rijkelijk
met de nationale Friese drank
Beerenburger gesproeid. Een
„middenstander" verkocht het
goedje op het ijs voor twee gul
den per teug. Zélfs één van de
toerrijders kreeg een (overi
gens gratis) drankje aangebo
den, dat hij zonder aarzeling
aannarn.
Maar drank of niet, bij Bartle
hiem kregen alle wedstrijd
en toerrijders een hart onder
de riem gestoken door het pu
blieke enthousiasme. De mees
ten konden dat goed gebrui
ken na vanaf Franeker met de
wind pal op kop te hebben ge
koerst. Direct onder de tot de
laatste centimeter bezette brug
door wachtte hen echter een
scherpe bocht, gevolgd door
een stuk slecht ijs vol hobbels
als tweede obstakel. Menig rij
der kwam daar ten val of
raakte uit de koers.
Niet Evert van Benthem, de
glorieuze winnaar, die als eer
ste de Dokkumer Ee opdraai
de. Maar wel de direct volgen
de motor van de BRT, die de
NOS-cameraman vervoerde;
de tweewieler schoof pardoes
de strobalen in, waarachter
enkele journalisten zich nog
juist uit de voeten konden ma
ken. Van Benthem zou nog
voor Dokkum worden ingelo
pen, maar op de terugweg
naar Bartlehiem demarreerde
hij opnieuw, waarbij de vee
houder uit Sint Jansklooster
Rein Jonker in zijn kielzog
meekreeg. Het zou later, op
nieuw, de beslissende ontsnap
ping blijken, waarmee de re
putatie van Bartlehiem nog
eens werd bevestigd.
Beeld van het klunen bij Bols-
ward. Wat enige studenten be
treft wordt dit een olympische
demonstratiesport in 1992.
Foto Cees Verkerk.
BOLSWARD Als het
aan een viertal Utrechtse
studenten ligt, wordt klu
nen bij eventuele Olympi
sche Spelen in Amsterdam
(1992) de Nederlandse de
monstratiesport.
„Klunen verdient tot Olympi
sche sport te worden verhe
ven. Vorig jaar is het gebleken
en ook nu weer: klunen ver
broedert. Het schept een band
tussen Nederlanders van ver
schillende pluimage. Dat moet
internationaal dus ook luk
ken", zongen Rein Sikkens en
Bob Hekkelman in koor. Met
twee jaargenoten vlogen zijn
van hot naar her door Fries
land met een groot spandoek
met daarop hun vurige wens.
De studenten communicatie
wetenschappen lieten ook nog
doorschemeren, dat ze met
hun actie en tekst een goed cij
fer hopen te krijgen.
LEEUWARDEN De masseurs waren gisteren in
trek. Aan vijftien tafels, opgesteld in het midden van
de sporthal van het Frieslandhalcomplex, werd driftig
in de kuiten en schouders van de marathonschaatsers
geknepen. „Heerlijk, wat een geweldige service",
knorde de 40-jarige Marten Hoekstra uit Heerenveen.
„Zoiets maak je nergens mee". Een paar tafels verder
viel de 37-jarige Drent Geert Schepers bijna in slaap.
Met lodderige ogen kon hij nog net uitbrengen: „Man,
man, wat een genot".
De scheenbenen van Hoekstra waren ontsierd door wat hij zelf
noemde pitjes. Zijn masseur Cor Vos liep trouwens op kousevoe
ten. Hij had zijn schoenen uitgeleend aan een schaatser, die zich
even wilde gaan oprissen bij zijn pleeggezin verderop in de stad.
De masseurs, allen behorend tot het Nederlands Genootschap
voor Sportmassage, afdeling Friesland, waren 's ochtends om
half vier met hun arbeid begonnen. Tot het middaguur bleef het
rustig, maar na de binnenkomst van de wedstrijdrijders liep het
storm. Hilbert van der Duiin was één van de eersten die zich liet
„Als afdeling leggen we er geld op toe", vertelde de 49-jarige
Vos. „We doen het allemaal in onze vrije tijd. Vorig jaar waren
we er ook, maar toen stonden we uit het zicht, ergens achter de
tribune. Nu loopt het als een trein". In de namiddag werden drie
tafels aan de rij toegevoegd. „Ik weet nu al, dat wij tot ten min
ste twee uur vannacht doorgaan. Want toer- of wedstrijdschaat
sers, ze zijn ons even lief", zei Vos. „Gelukkig hebben we een
ploeg van twintig personen, zodat we elkaar geregeld kunnen
aflossen".
(ADVERTENTIE)
HET ENIGE ECHTE
Het Elfstedentocht Logboek '86. Een historisch document. Boeiend
van pagina tot pagina. Rijk voorzien van indrukwekkende fotogra
fie. Wederom trekt dit grootste schaatsevenement aan u voorbij: de
afvallers, de doorzetters, de glansrijke winnaar! Van uur tot uur
bent u getuige van deze ware uitputtingsslag op de schaats. Een
imponerend relaas dat u beslist gelezen moet hebben. Het Elfste
dentocht-Logboek is
vanaf vrijdag in de loop van de middag voorf 14.9U
verkriiabaar bij: de Leidse Courant. Apothekersdijk 34, Leiden.
U kunt het boek ook bestellen voor 18,90 (inclusief verzendkos
ten) door een volledig ingevulde eurocheque, groene betaalcheque
of girobetaalkaart (geen overschrijvingsformulier) te sturen aan Sijt-
hoff Informatie Centrum, Postbus 16050, 2500 AA Den Haag. Ver
geet u niet op de £heque of betaalkaart uw adres te vermelden en
„Elfstedenboek".
LEEUWARDEN Fries
land heeft Evert van
Benthem voor altijd in
het hart gesloten. De
kleine veehouder uit Sint
Jansklooster was al popu
lair in de schaatsprovin-
cie bij uitstek, maar is er
sinds gisteren onsterfe
lijk. De Friezen, van na
ture chauvinistisch, had
den gisteravond tijdens
de huldiging van de prijs
winnaars in de kolkende
Frieslandhal een ovatie
over voor hun landgeno
ten Rein Jonker, Nanne
Semplonius en Hilbert
van der Duim, maar de
Frieslandhal barstte pas
echt uit zijn voegen toen
ir. Jan Sipkema de beker
overhandigde aan Evert
van Benthem.
Evert van Benthem kan niet
meer stuk bij de Friezen. Een
bijzondere prestatie voor een
„buitenlander", omdat in te
genstelling tot vorig jaar de
Friezen dit keer goed pres
teerden. Maar liefst drie rij
ders bij de eerste tien, terwijl
in 1985 de eerste Fries (Rein
Jonker) als vijftiende binnen
kwam. Zelfs die progressie
viel in het huldebetoon tij
dens de prijsuitreiking in de
Frieslandhal in het niet bij de
ovatie die Van Benthem ten
deel viel.
Ver in avond
Een gebeurtenis waar de dui
zenden mensen in de Fries
landhal lang op hebben moe
ten wachten, want kort na de
finish van de winnaar was de
Leeuwarder evenementehal
al tot de nok toe gevuld met
mensen die het feest aan het
slot van de middag niet wen
sten te missen. Zij moesten
ruim vier uur op het grote
moment wachten.
Dat bleef niet zonder gevol
gen, want het aantal mensen
dat flau.w viel steeg naarmate
de tijd vorderde en de drukte
en warmte toemam. De
EHBO, die in allerijl bran
cards naar het perscentrum
had laten aanrukken is tot
ver in de avond bezig geweest
om mensen weer bij hun posi
tieven te brengen. Ook het
aantal gewonden was aan
zienlijk. Vijf mensen moesten
naar het ziekenhuis in Leeu
warden worden vervoerd.
Twee met een lichte shock,
één met een gebroken knie
schijf en twee met ademha
lingsmoeilijkheden.
Aan de sfeer in de Friesland
hal deed dat niets af. Alsof de
aanwezigen zelf met een Elf
stedentocht bezig waren, ble
ven zij zingen en hossen,
daarbij aangemoedigd door
een exotische groep bongospe
lers en en een Oosteuropees
dansgezelschap.
Dat de prijsuiteiking niet
werd bijgewoond door louter
feestneuzen, maar de aanwe
zigen wel degelijk een grote
betrokkenheid met de Tocht
der Tochten toonden, bleek
toen commissaris van de ko
ningin Hans Wiegel tot slot
het woord voerde. Op al zijn
woorden volgde spontaan ge
juich, totdat de oud-politicus
de aanwezigheid van Prins
Willem Alexander onder de
toerrijders meedeelde. Er
volgde een snerpend fluitcon
cert, waarmee duidelijk werd
aangetoond dat het publiek
weinig waardering kon op
brengen voor de uitzondering
die de Vereniging de Friesche
Elf Steden maakte voor een
lid van het Koninklijk Huis.
Het publiek beschouwde hem
als zwartrijder.
1 Fw
LEEUWARDEN De
dentocht maakt vriends$[e to
pen, maar bevestigt sonjfc d(
bestaande vijandigheid, j Cor
Noordhollanders vlogen eaaatst
enige meters na de einds^pe\
op half-serieuze in de hj jk
Na zeven zware uren op li, op
hadden Frans Boon enj Van
Jonkman nog de energikt 0p]
kaar stevig uit te kaffereitiQnde
rijd jou nu nog weg", c/eelikeva
Andijker Jonkman zijn A str
uit het buurdorp Hem o/hr(jje
naar het laatste sfempeljteden
mee.
ft bete
Het geïnspireerde v fitheid
vormde een uitzondering de
een hevig uitgeputte A A;
van goed getrainde wee/Art Ai
rijders. Zware kluuntrajken u
zand, de koude ouvertuï arr
de duisternis hadden de ik c
zwaarder gemaakt dan hij
zien. „So what" (Nou enj.fckum
de het opschrift van de zou
van Frank Wagemaker, o paai
een rijder uit de kopeer g
Noord-Holland. Zijn conif ,k k
taar na afloop was mindihet
coniek: „Vreselijk". n k\v
Wagemaker was getelh. C.
maar niet half zo ernst^t uit
veteraan Lubbert van de^alkw
len. Arjan Bakker, met fe bui
nummer één als 31e geëin finis
had Lubbert in de bermh noj
zitten. „Die zat daar maark het
zijn schaatsen te Jq/itoch
meldde de man uit Scho§st".
ven die de tocht redelijk
doorstaan. Dat gold ook\>r Jo
Henk Portengen die vath rru
ijs stapte en onmidekte tc
vroeg of de toeschouwer4 arri
hadden vermaakt. jrtien
Tot dergelijke teksten waie re\
Ei se Kromkamp niet in i
Herhaaldelijke valpab
hadden zijn voorkomen.,
bloederig aanzicht gegh^w
Dat gold ook voor Jan vatota
pelle die in de och ten
voortvarend uit de Fries ALK
hal was vertrokken, makn r
de streep niet zonder eef nd
vige schouder kon. j et
Debutant Hilbert van onde
Duim en zijn voormalig! nbte
roundpartner Yep Kt uidw
hadden geen behoefte aai 'en
dergelijke ondersteuning et zi
afstand had Van der Duii al te
van weerhouden tot fen. A
avonturen over te gaa 'n oi
Kramer zou overmorgen et o
wel weer een (iets kok Zu
marathon willen schaatsende
Toch maakten die fweeChadi
het kunstijs een vermodagen
indruk dan Gerrit Moldhew<
Deze heer van midde at sc
leeftijd uit Waddimikar a
kwam pas bij de laatste ctfager
lepost tot de ontdekkingeker
startkaart te hebben veriad ni
Molenaar was ziedend. |>met<
vuistslag deed het stempeL—
je dreunen en de functidr
(die woensdag niet eens f- —u
schaatsen had gestaan5 I
ren. „Daar gaat mijn kri I
foeterde de gedeelde nui I
veertien van de veertL -J
tocht. Molenaar was
een van de velen, en zijn
de was authentiek zoali^
die vriendschappen c//e*LU)
Elfstedendag plegen op Fsa's
LEEUWARDEN „De
kansen dat Amsterdam de
Olympische Spelen 1Q92
mag organiseren zijn aan
zienlijk verbeterd door
het succes van de Elfste
dentocht". Dat zei burge
meester Ed van Thijn van
Amsterdam gisteren bij de
finish van de veertiende
Elfstedentocht.
Een delegatie van het IOC
brengt op dit moment een be
zoek aan ons land. Ze hebben
onder meer een rondvlucht
boven het Friese landschap
gemaakt. Van Thijn: „De dele
gatie is diep onder de indruk
van de organisatie, de sponta
niteit, het schitterende land
schap en de telecommunicatie.
Dat werkt allemaal positief om
uiteindelijk de Olympische
Spelen in Amsterdam binnen
te kunnen halen. Het betekent
in elk geval een goede aante
kening. Trouwens de voorzit
ter van de delegatie, de Zweed
Erikson, is zelf ook een en
thousiast schaatser. Dat werkt
natuurlijk allemaal gunstig
door".
Mochten de Olympische Spe
len in Amsterdam worden ge
organiseerd dan wil burge
meester Te Loo van die stad
de zeil- en de roei wedstrijden
graag in Friesland organise
ren. Te Loo zei gisteren te ho-
iksti
ïdlai
rih
pen dat de ElfstedentocP^SS
kansen van een Nederlt Ze
Olympische Spelen heeftlt gi
groot. Hij fantaseerde in <|t bl
forie over het ge^kreu
schaatsevenement zelfs
de mogelijkheid de Elfsw 'li-
tocht op de Olympische Sr- L)
op te nemen. om;
