Omwegen
Borneo en de Dayak
raken hun onontbeerlijke
regenwouden kwijt
Weer volop ijsplezier
en schaatswedstrijden
Berrington (90) schildert de moeilijkste dingen
EIDEN OMGEVING £ekbe@ou/uwit vctdagm februari ioss pagina n
lOOGBEJAARDE EXPOSEERT IN LEIDSCHENDAM
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
door Ton Pirtcrs
STREEK Het programma
van de „IJsclub Zoeterwou-
de" voor de komende dagen is
gewijzigd. Zaterdagmiddag
wordt op de Noord Aa de ma
rathon over 40 ronden verre
den voor jeugd en senioren.
Inschrijven om 13.30 uur. Zon
dagmiddag (12.30 uur inschrij
ven) wordt het kampioenschap
lange baan gehouden over de
afstanden 500, 1.500 en 3.000
meter. Ook die krachtmeting
vindt plaats op de Noord Aa.
Zaterdag zijn op de ijsbaan in
Hazerswoude-aorp Duwsle-
den-wedstrijden. Aanvang
08.00 uur.
Jongens en meisjes in de leef
tijd van 8 tot en met 12 jaar
kunnen zondag meedoen aan
de districts-jeugdkampioen-
schappen schaatsen. De wed
strijden hebben plaats op de
ijsbaan Alkemaae en begin
nen om 10.30 uur. Inschrijven
kan vanaf 10.00 uur. Nadere
inlichtingen zijn telefonisch
verkrijgbaar via nummer
01721-7230.
Op het Kagermeer zijn zon
dag vanaf 14.00 uur districts
kampioenschappen priksleeën.
De inschrijving geschiedt van
af 13.00 uur in restaurant
Kompas in Kaagdorp. Mee
doen kost vijf gulden.
In Aarlanderveen worden za
terdag en zondag molentoch
ten gehouden over 25 kilome
ter. Er kan tussen 10.00 en
15.00 uur worden gestart bij
het Oude Regthuys aan de
Dorpsstraat.
De schaatsvereniging „Nut en
Vermaak" organiseert zondag
om 13.30 uur op de Nieuwe
Vaart in Stompwijk Korte-
baan-wedstrijden. Na afloop
worden misschien nog priks
leewedstrijden gehouden. In
lichtingen verstrekt de heer
Disseldorp, tel. 01715-1725.
De Nieuwe Weteringse ijs-
vereniging „Ijsvermaak Wil
lem Barendsz" houdt zaterdag
korte baan clubkampioen
schappen. Voor de jeugd van
14 en 15 jaar beginnen de wed
strijden om 13.00 uur. Voor da
mes en heren vanaf 16 jaar is
de start om 14.00 uur. Inschrij
ving een kwartier voor de
start in de „kantine" op de
baan aan de Voorweg.
Het bestuur van de ijsclub
Oud Ade heeft morgenmiddag
wedstrijden korte baan schaat
sen en priksleeën voor de kin
deren van de basisschool op
het programma staan. Inschrij
vingen tot 13.30 uur in het
clubhuis aan het Vennemeer
in Oud Ade. Zondag worden
op het Vennemeer de club
kampioenschappen heren en
junioren heren van IJsclub
Oud Ade gehouden. Inschrij
ven tot 13.00 uur in het club
huis aan het Vennemeer.
Maandagavond vinden club
kampioenschappen dames en
junioren dames van ijsclub
Oud Ade plaats. Inschrijven
tot 19.00 uur in het clubhuis
aan het Vennemeer. Na afloop
wordt de Nederlands kampioe
ne Monique Velzenboer door
haar plaatsgenoten gehuldigd.
IJsclub Oud Ade houdt zondag
bovendien de districts priks
leewedstrijden in De Kaag
vanaf 14.00 uur.
Uitslagen
Overigens werden er gisteren
weer diverse wedstrijden ge
houden. Het duo Wim Ols-
thoorn/Theo van Leeuwen
mag zich het sterkste koppel
noemen van Zoeterwoude.
Toch heeft die titel voor ge
noemd tweetal aan een zijden
draadje gehangen want met
nog slechts 75 meter te gaan
lag Francesco van Goozen
koppelgenoot van Piet van der
Geest Thzn. in gewonnen
positie. Terwijl hij de bloemen
binnen handbereik had sloeg
het noodlot toe. Van Goozen
ging onderuit waarna Olst-
hoorn op de meet Jan van der
Salm klopte. Vooraf had de
jeugd samen met de dames
de krachten met elkaar ge
meten. Patrick den Eisen en
Theo Ammerlaan wonnen glo
rieus met riante voorsprong.
De uitslagen op een rij: Jeugd
en dames: 1. Patrick den Ei
sen/Theo Ammerlaan; 2. Je
roen Straathof/ Astr id van
Leeuwen; 3. Erik en Fred On
derwater. Senoren: 1. Wim
Olsthoorn/Theo van Leeuwen;
2. Nico en Jan van der Salm;
3. Francesco van Goozen/Piet
van der Geest; 4. Fred van der
Meer/Quno Onderwater.
Op de ijsbaan in Hazerswou-
de-dorp werd gisteren het
kampioenschap van Hazers-
woude gewonnen door Kees
de Groot. Tweede werd Bas
Slingerland en derde Dirk
Buitenhuis.
Schaats- en priksleewedstrij
den
Marathon
Roelofarends-
veen al
overmorgen
op De Poel
ROELOFARENDSVEEN
De marathon van Roelofa-
rendsveen zal reeds overmor
gen plaatsvinden. Het bestuur
van de schaatsgroep Alkemade
besloot gisteravond met het
oog op de slechte weersvoor
spellingen het zekere voor het
onzekere te nemen en de start
van dinsdag naar zondagmid
dag te verplaatsen. Op die dag
vinden nergens anders in Ne
derland grote wedstrijden op
natuurijs plaats.
Het bijzondere aan deze wed
strijd is, dat in het drieëneen
halve kilometer lange par
cours een kunstmatig klüntra-
ject over dertig meter is opge
nomen. Daardoor is deze wed
strijd een uitstekende voorbe
reiding op een eventuele Elf
stedentocht.
De start is zondagmiddag om
twee uur op De Poel, achter
snackbar 't Veen aan de Lan-
geweg 16. Daar kunnen deel
nemers zich tot één uur voor
de start inschrijven. De wed
strijd gaat over 75 kilometer
en is toegankelijk voor schaat
sers uit de A- en B-categorie,
alsmede voor veteranen. Deze
drie categorieën rijden geza
menlijk. Voor hen is een aan
trekkelijke prijzenpot beschik
baar. De finish wordt ver
wacht rond vier uur. De toe
gang is gratis. Bezoekers kun
nen hun auto parkeren op het
parkeerterrein van voetbal
vereniging DOSR aan de
Sportlaan, op de Europaweg
en op de Meerkreuk.
WD-Leidschendam
wil centraal
informatiepunt
voor bedrijven
LEIDSCHENDAM De
VVD-Leidschendam wil dat in
de gemeente een goed en ge
makkelijk toegankelijk infor
matiepunt wordt geschapen
waar werklozen en startende
maar ook al aanwezige onder
nemers alle informatie en
voorlichting kunnen krijgen.
In het verkiezingsprogramma
voor de komende vier jaar
wordt verder gezegd dat na
het gereedkomen van de plan
nen Voorburgseweg, Amstel-
wijk en De Rietvink het bord
je „vol" moet worden opge
hangen. Het opvoeren van de
bebouwingsdichtheid moet
worden tegengegaan. De
gronden achter het Psychia
trisch Centrum Schakenbosch
en voorbij de NZH-remise
langs de Veursestraatweg die
nen, vanwege het landschap
pelijk karakter, niet te worden
bebouwd. Een eventueel initi
atief voor een serviceflat zal
door de VVD worden ge
steund. Wat de woonwijk de
Rietvink betreft vinden de li
beralen dat langs de Oude
Trambaan plaats moet worden
gemaakt voor kleine ambach
telijke bedrijven en kleinere
kantooreenheden. Verder
meldt de VVD onder meer dat
voor een zuid-noordverbin
ding in de volgende raadspe
riode een experiment met een
kleinbus-verbinding moet
worden gestart.
in ondergang". Dag regen
woud; hallo nieuwe cultuur..
„Volkenkunde" heeft weer
eens een „special" in huis ge
haald. Jaren geleden gebeur
de dat, bijvoorbeeld, met Af
ghanistan. Maar er valt ook
ditmaal van alles bij te bele
ven; ook met films en dia's.
Je kunt er zien hoe rijk en
gelukkig de Dayak geleefd
hebben, en wat ze er nog
steeds van weten te maken,
ver van het regulerende Ja
karta op het almachtige Java.
We rekenen in duizenden ki
lometers. Dat is nauwelijk bij
te houden. Maar daar is de
harteklop van een uitzonder
lijk deeltje der wereldbevol
king. Er zijn nog geen char
tervluchten naar toe. Maar
dan zou je ze ook helemaal
wel kunnen afschrijven, die
culturen van vier Indonesi
sche provincies op de vloed
golven der verandering.
Annex aan de tentoonstelling
is een opstelwedstrijd, uitge
schreven door „Volkenkun
de": „Win een reis naar Bor
neo". In samenwerking met
de aimabele luchtvaartmaat
schappij Malaysian Airline
Systems (MAS) en de Sera-
wak Tourist Association.
Hoofdprijs: een reis naar Bor
neo (Serawak) en een verblijf
van 10 dagen in Holiday Inn
in Kuching (de hoofdstad
van het Maleisische deel van
Borneo). Aansluitend een
tweedaagse safari dat is
ook een term die archipel-
vreemd is naar het bin
nenland, waar men met een
beetje goeie wil verwelkomd
wordt met speer en blaaspijp
en een snelle dood belovend
gezang. Maar dat is dan al
folkloristisch, helaas. De
Dayak staan voor niets, maar
ze zijn onvervangbaar; of
schoon in de steek gelaten
door het slinkende regen
woud. Afgezien van die ener
verende hoofdprijs kan men
nog kleinere prijzen verdie
nen. Maak in elk geval een
opstel dat betrekking heeft
op het thema van de tentoon
stelling op op een onderdeel
daarvan. Doe dat op ten
hoogste vijf kantjes A4, aan
één kant getypt met dubbele
regelafstand. Vóór 31 mei
moet het ingeleverd zijn bij
„Volkenkunde", postbus 212,
2300 AE Leiden.
De ingang van een „langhuis"; nog steeds het dorpscentrum
van een Dayak-concentratie. Als is het dan met golfplaten
boven je hoofd.
ÏIDSCHENDAM De
ij ïateur-kunstschilder
'jm Berrington is gisteren
Jn^gentig Jaar geworden..
tijjïr ere van zijn verjaar-
licht g houdt de Stichting
nieiunstkring Leidschen-
Ihm zaterdag een exposi-
°S®,"van zijn schilderijen in
luK&bouw De Dissel aan de
,artijamlaan 44 in Leidschen-
voor lm.
•kie-
ïsterjn huiskamer is een grote
te-positieruimte. „Mijn hele
over lis hangt vol. Beneden, bo-
,Het n. Mijn twee dochters heb-
van n ook een collectie van mijn
artijtrk", zegt Jim Berrington.
ze )it is een van de beter-geluk-
baren". Een schelp, een paarlen
en", ttting. Weerspiegeling in de
farte tafel. Ockenburgh.
1(je- oorhout. De zee. Duinen. „Je
p0. oet er verder vanaf gaan
zou-aan- dan zie ïe kleuren be-
eterrraadt de schilder aan.
er. en plas op een groot doek.
iebt Jit mijn brein". En bij een
die ider: „Het serene water, zo
hUn 'raken ze er in de kritieken
hetVer Een kristallen kan met
een ater. Eieren op een schaal.
ma- Zie je de reflexlichten? Een ei
En het moeilijkste om te schil-
ook eren. Daarom doe ik het
die, ''st".
en Alle geschilderde voorwer-
tot en zijn in ons huis te vin-
ojij. en", vertelt mevrouw Ber-
b je ngton. Alle koperen voor-
ge- 'erpen op een doek: „Mijn
-ge- leesterwerk". Een half jaar
Iers 'erken en olieverf op doek
de '°rdt koper. Met een schilde-
i ij onder zijn arm komt hij de
amer binnen. Modern. Felle,
ebJ EEN UITZONDERLIJKE TENTOONSTELLING IN VOLKENKUNDE
K tot 1
iai
O; 13.
STUD
12413
t chor 'i
6 oktober dit jaar wordt
Leiden de noodklok over
iet gehele Borneo geluid. Bij-
acht maanden lang zal in
iet Rijksmuseum voor Vol-
lenkunde op een boeiende
manier aan de bel worden
etrokken: alarm, het is vijf
•óór twaalf, tropentijd! Het is
liet zomaar een expositie, die
I istermiddag officieel werd
eopend door Sir David At-
enborough, een gerenom-
ïeerd Brits auteur, reiziger
filmproducent op het ge-
van ecologie en archeo-
jie. Een insider zogezegd,
lir David, joyeuze broer van
e befaamde filmregisseur
ichard Attenborough en
I4.3^arm pleitbezorger van het
ironsgroene gigantische
•iland, is een kenner en
riend van de oorspronkelij-
bewoners der binnenlan-
•n: de Dayak. Er bestaan
n betere. Zoals Sir David
sjpmerkte: „De Dayak zijn
:t mooiste, meest gastvrije,
•iendelijkste volk dat er is;
kunnen drinken en nog
neer drinken als de beste,
eestvieren, muziekmaken,
lansen. Praehtvolk, dat bos-
Maar hak hun bomen
en je vernietigt meteen
e vruchtbaarheid van de bo
em. Hoe langer ik bij de
layak vertoefde, hoe meer
ervaarde dat alles uitliep
p het regenwoud in al z'n
4 rerschijningsvormen. Helaas
lat dat alles te verdwijnen;
iet is een „weggooi-woud",
lat hoofdzakelijk naar de Ja-
inse pulpfabrieken gaat".
15 Ondergang en op
s, drift
'aarom ook heet de tentoon-
itelling, in enkele zalen van
eerste verdieping van
ra rolk.
im
1" ^.Volkenkunde": „Borneo:
"irwoud in ondergang, cultu-
in op drift". Samengesteld
'tor een oprechte „zoon"
in de „Gordel van Sma
ll", drs.Jan Avé, conserva-
voor de afdeling Insulair
Zuidoost Azië van „Volken
kunde". In co-produktie met
Victor King van het Centre
'or South-East Asian Studies
aan de universiteit van Hull,
Engeland, schreef Jan Avé
bovendien een rijk geïlu-
streerd boekwerkje dat de la
ding van de expositie onder
dezelfde naam volkomen
dekt.
Een tentoonstelling als curio-
sum en noodsein tevens. Zo
iets zul je zelden tegenko-
men. Jan Avé, echter, ziet er
de noodzaak van in; hij heeft
er met z'n neus bovenop ge
staan. Avé zegt er zelf het
volgende van: „Deze exposi
tie toont, voor het eerst, de
Een Dayak-jager op de tentoonstelling.
volken van geheel Borneo of
wel Kalimantan, het reuze-
neiland in het centrum van
de zuidoost-aziatische 'eilan
denwereld. Ze toont de cultu
ren van de volken van Indo
nesisch Borneo, maar ook die
van Serawak en Sabah, die
nu tezamen Oost Malaysia
vormen, en van het onlangs
onafhankelijk geworden sul
tanaat Brunei. Het hoofdthe
ma is de verhouding tussen
de oorspronkelijke bewoners
van het eiland, de Dayak, en
hun. natuurlijke omgeving,
het tropische regenbos. De
Dayak hebben eeuwenlang
in harmonie geleefd met de
hun omringende natuur. Zij
maakten deel uit van het
ecosysteem van het tropische
regenwoud. Alles wat zij no
dig hadden voor hun bestaan
haalden zij uit dit regenbos.
Langhuis'
De tentoonstelling laat zien
wat de bewoners van Kali-
mantan in eeuwenlang sa
menleven van mens en na
tuur gewrocht hebben voor
de opbouw van hun cultuur:
de gebruiksvoorwerpen voor
het dagelijks leven, de werk
tuigen om zich een bestaan te
verzekeren, sieraden en an
dere kunstuitingen, religieu
ze gebruiken, de wereldbe
schouwing, die zelf deel uit
maakt van de omringende
natuur, de wijze van wonen
in een traditioneel „langhuis"
(een dorpje op zich); alles was
dus behoort tot de traditione
le cultuur van de Dayak-vol-
ken en hun leven in en met
het oerwoud".
Sir David zei het ook al:
„Tientallen jaren hebben wij
ons niet bekommerd om die
vitale regenwouden in de
tropen van onze aarde. Nu is
het al bijna te laat: in Afrika,
op Madagascar, zijn ze al na
genoeg verdwenen. Nu staat
Borneo op de nominatie. We
kunnen wakker geworden
alleen nog maar hoop heb
ben op een nieuwe bebos
sing".
Praat met Jan Avé en je ver
neemt de onheilstijding dat
op Borneo (groter dan Polen,
de beide Duitslanden en de
Benelux tezamen die 140 mil
joen mensen herbergen, ter
wijl Borneo net 10 miljoen
telt) het natuurliik evenwicht
abrupt is verbroken „door de
massale commerciële hout
kap, die de wouden van Bor
neo in een razend tempo doet
verdwijnen. Op de expositie
wordt getoond welke veran
deringen zijn opgetreden na
de tweede wereldoorlog,
vooral die welke het gevolg
zijn van de massale bosslag.
Die veranderingen zijn vaak
dramatisch". Maar de Dayak
hebben zich tot nog toe goed
staande weten te houden in
de huidige stormloop van
techniek die op de galerij van
hun „langhuis" de televisie
heeft neergezet en onderin
de bromfiets.
Het doel van Avé en „zijn"
tentoonstelling is de Europe
se bezoeker met de neus op
de feiten te drukken. Het
gaat om de (voor ons vaak
onzichtbare) worsteling van
cultuurvolken die ontworteld
dreigen te raken door winst
bejag en „vooruitgang". Men
sen zoals Jan Avé die begaan
zijn met het voortbestaan en
de ontwikkeling van volken
met een eigen identiteit (in
dit geval in samenhang met
de „bodem" van hun bestaan,
het regenwoud), hebben ge
lukkig nog reden tot optimis-
ijzerhouten daken van de
langhuizen worden meer en
meer vervangen door golf
platen daken. Dat mag mo
dern heten, maar het bete
kent ook niet zelden de af
braak van een hecht cultuur
patroon.
Ondergang van het Wenende
Woud, „the weeping forest",
zou mede-auteur Victor King
in de Engelse vertaling van
het boek schrijven. Witte,
licht trefbare „eengezinswo-
ninkjes" in de binnenlanden
van Borneo: Jan Avé gruwt
ervan. Hier zijn inderdaad
culturen op drift geraakt. Hij
haalt liever de eens zo dode
lijke blaaspijpen van zolder:
de „Dajaks" hadden in de ge
schiedschrijving van „Ons
Oost-Indië" niet zo'n gerust
stellende naam. Hun vrij
heidsoorlog, rond de jongste
eeuwwisseling, duurde zelfs
langer dan de niet al te
zachtzinnige Atjeh-oorlog.
Het „gouvernement" heeft
altijd moeite gehad met „op
rispingen" van „volkeren
apart". Eigen identiteit; ook,
en vooral, op Borneo. Maar
daar gaan dan de regenwou
den: op Oost Kalimantan
verdween al het geboomte op
een oppervlakte van de
grootte van Nederland. Je
wijdt er een tentoonstelling
aan en blijft hopen op het
beste. Toch is dit weer zo'n
„zenuwpees" van een schitte
rend en uitzonderlijk mu
seum als „Volkenkunde".
Daar stopt men geen proble
men in een doofpot, maar
haalt ze er juist met veel ver
ve uit en toont ze „den vol-
ke". Daar moet een expansief
museum ook van leven; met
je neus er bovenop liggen
Leven met t.v.
De expositie laat Borneo zien.
We hebben nooit Borneo zo
gezien. Je klimt er een „lang
huis" binnen en ziet er het
ultramoderne bestek, zoals
dat ten onzent op de dagelijk
se tafel staat, met witte plas
tic bordjes en stalen vorken
en lepels. Eerbied in Dayak's
huis; waar men separaat leeft
met groepen tegelijk. Langs
elkaar heen, eventueel, en als
er een aansprekelijke t.v.-uit-
zending is, met z n allen op
de veranda, terwijl het jonge
volk onder de vloer de mo
torfiets aan het repareren is.
De Dayak anno 1986 is niet
meer de rillingen bezorgende
koppensneller van nog geen
halve eeuw geleden, toen
missionarissen nog om hals
werden gebracht. „Oerwoud
primaire kleuren, een vaas.
Hij houdt het schilderij voor
zich: „Zelf sta ik er niet zo
achter. Stillevens vind ik
mooier".
Engelse familie
In 1896 werd Jim Berrington
geboren in Den Haag. Hij
stamt uit een Engelse familie.
„Er stroomt geen druppel Hol
lands bloed door mijn aderen".
Veertig jaar werkte hij als le
raar Engels en nu geeft hij nog
steeds les aan huis. „Ik heb al
tijd een heel druk leven ge
had". Als kleine jongen schil
derde hij al. Met waterverf.
Aquarellen: stillevens en land
schappen. toen ook al. „Zijn
stijl is in de loop der tijden niet
veranderd", meent mevrouw
Berrington. „Hij heeft de laat
ste jaren wat modern, abstract
werk gemaakt, dat wel".
Het oeuvre van Berrington is
zeer omvangrijk. „Je kunt wel
zeggen dat ik honderden schil
derijen heb gemaakt. Mis
schien wel duizend. Ik heb ze
nooit geteld". In de oorlog
heeft hij wat werk verkocht.
Om aan geld voor eten te ko
men. „Deze bijvoorbeeld", Jim
Berrington toont een foto van
een schilderij. Boeken met op
de voorgrond een schedel. De
oude kunstenaar lacht. „Ik heb
hem verkocht aan een tand
arts". Zijn vrouw zegt: „Hij
geeft weieens een doek weg en
ja, dan heeft hij er later geen
spijt van, maar hij mist het
schilderij toch wel". Op de ezel
De 90-jarige
Jim
Berrington
temidden van
zijn vele
schilderijen.
staat de opzet voor weer een
nieuw werk. Een stilleven.
Onder meer een beeldje van
een hondje en een vogeltje, ,,'t
Is nu te koud om er aan te
werken. Deze kamer ligt pal
op het noorden".
Van elf uur tot vijf uur is het
werk van Jim Berrington za
terdag te bezichtigen. Ook de
schilderijen, waarmee hij prij
zen won op studie-prijsvraag
exposities van „Palet en Te-
kenstift", georganiseerd door
uitgeverij Arti in Alkmaar. De
toegang is twee gulden vijftig.
