et onwrikbare
,nee" van
Jred Borgman
Den Uyl zet Kok res
:tieve euthanasie moet strafbaar blijven
Politiek
Partij
Parlement
JOOPGEEFTZICHZELFNOGÉÉNKANS...
4RI IS
llNENLAND/BUITENLAND
CfiidócSommxt
ZATERDAG 25 JANUARI 1986 PAGINA 5
WTMHi'l/aMBllIpgaBE
a had D66 het dank zij
^erlid Wessel-Tuinstra
elkaar: de VVD steunde
Hials de PvdA haar
Rontwerp waarin actieve
anasie, onder
bijwaarden, werd
IJl estaan. Het CDA stond
IJl enknarsend aan de zijlijn.
Jijde regering onverwachts
llh met een proeve van
wetsontwerp kwam en
daarmee de VVD-fractie tot
de coalitie-orde terugriep.
Sindsdien lijken de dagen
geteld voor het D66-voorstel.
In de verlenging wordt nu
gediscussieerd over het
regeringsscenario. Niet dat
daarmee alle problemen van
de baan zijn. „Het ontwerp
gaat aanmerkelijk verder dan
het CDA wil", vindt CDA-
woordvoerder Fred Borgman.
Hij wil het kabinet nog eens
flink aan de tand voelen,
want in deze vorm
overschrijdt het ontwerp de
grenzen die hij al twee jaar
aangeeft: „Het CDA zal nooit
meewerken aan wetgeving
waarin euthanasie toelaatbaar
wordt". Een interview met
een standvastig kamerlid.
Fred
Borgman:
„De proeve
van
wetsontwerp
van de
regering gaat
aanmerkelijk
verder dan
het CDA wil".
HAAG Het Redcomité
leging Nederland presen-
e deze week een zwart-
waarin verpleegkundi-
krertellen hoe zij in de
ujk met euthanasie om-
Daarin staat het geval
jreven van een vijftigjari-
jan met longkanker die
idat hij niet meer beter
tvorden. „Het zou waar-
ilijk niet lang meer duren
hij zou overlijden (de
ting was enkele dagen).
ien middag had meneer
lijke pijn. ondanks de
ine die hij toegediend
J. Hij werd vreselijk on-
van dit alles en hij
«uwde letterlijk om hem
it lijden te verlossen. Me
te was al op een heel hoog
u gedoseerd en gewoon
doende voor hem. Na
ang beraad met de pa-
zijn vrouw en behandel-
i artsen werd besloten tot
inasie over te gaan. De
liende meneer een coek-
>e die een dodelijk effect
er Borgman, u het altijd
d dat actieve euthanasie
)laar moet blijven. Moet
rts die deze euthanasie
de dus strafrechtelijk
)lgd worden
nan: „Hier staat dat 'me-
ie gewoon onvoldoende'
maar mij is verzekerd dat
estrijding altijd mogelijk
s de arts een hogere dosis
illere geeft om de pijn te
bestrijden en de patient als ge
volg daarvan overlijdt, is dat
overlijden een niet beoogd
neveneffect. Het zou barbaars
zijn om dat te verbieden. Maar
ik betwijfel of in dit geval de
toegediende 'cocktail' in rela
tie stond met pijnbestrijding".
„Ik heb niet alle gegevens, dus
ik blijf voorzichtig. Maar als
een arts actieve euthanasie
pleegt, moet hij inderdaad
strafrechtelijk vervolgd wor
den. De rechter moet dan een
oordeel uitspreken, daar blijf
ik als politicus verder buiten
Onderscheid
Fred Borgman blijft vasthou
den aan het onderscheid tus
sen actieve en passieve eutha
nasie, al gaat het hem niet om
de terminologie. In hun her
derlijk schrijven reserveren de
bisschoppen de tërm euthana
sie voor de actieve vorm, het
toedienen van middelen met
de dood als oogmerk. Passieve
euthanasie (het nalaten van
zinloze handelingen in de ster
vensfase) noemen ze liever
'zorgvuldig medisch handelen'.
„Als het feitelijk onderscheid
maar duidelijk is", vindt Borg
man. Hij is het dan ook „vol
strekt oneens" met zijn gere
formeerde kerkgenoot dr.
Verkuyl, opsteller van het
rapport van de gereformeerde
kerken over euthanasie. Ver
kuyl zegt dat je met de onder
scheiding tussen actieve en
passieve euthanasie niets kunt:
„Wat doe je als arts als je een
kankerpatiënt steeds hogere
doses morfine geeft om de pijn
te bestrijden, terwijl je weet
dat je zover komt dat de pa
tiënt een overdosis krijgt en
sterft aan de morfine? Is dat
actief of passief?" Dat is dus
passief, zegt Borgman. „Als de
morfine verstrekt wordt in het
kader van pijnbestrijding ben
je met passieve euthanasie be
zig".
Dat betekent dat het toedienen
van morfine de ene keer straf
baar is (als het gebeurt met de
dood van de patiënt als oog
merk) en de volgende keer
valt onder 'zorgvuldig medisch
handelen' (als pijnbestrijding).
Als actieve euthanasie verbo
den blijft kan een arts onder
het motto van pijnbestrijding
dus nog alle kanten op. Borg
man: „Als mensen kwaad wil
len vinden ze in elke wet wel
mazen waar ze doorheen kun
nen, dat geldt hier ook. Een
waterdichte wet is onmoge
lijk".
De grenzen tussen pijnbestrij
ding en actieve euthanasie zijn
soms wel erg vaag. Voigens
Borgman mag 'langer leven'
nooit 'langer pijn liiden' in
houden. In twee gevallen bete
kent dat dat zorgvuldig .me
disch handelen de dood tot ge
volg heeft. „In de laatste fase
van het sterven kan het voor
komen dat een patiënt zijn ei
gen uitwerpselen of bloed
braakt en daarin stikt. Ik heb
dat zelf onlangs nog meege
maakt. Bestrijding daarvan is
alleen mogelijk door een dode
lijk spierverslappend middel
toe te dienen. Maar ook dan is
niet de dood het doel van de
behandeling".
Druk
Waarom mag de dood nooit
het doel van een medische
handeling zijn?
„Mijn antwoord daarop is in
de eerste plaats religieus. Ik
beschouw het leven als een
gave en opgave van God, die
je niet eenzijdig kunt terugge
ven. Maar ik besef dat dat
voor niet-christenen geen ar
gument is. Ik heb echter bo
vendien een aantal juridische
argumenten tegen versoepe
ling van de euthanasie-wetge-
ving, die ook niet-christenen
zouden moeten aanspreken.
Als de wet verandert zal het
aantal euthanasie-gevallen on
getwijfeld toenemen. Dat ver
oorzaakt een enorme druk op
oudere en zwaar-gehandicapte
mensen. Zij voelen zich toch al
vaak tot last van de samenle
ving. Ik weet wel dat voor
standers van euthanasie het
niet beogen, maar zulke men
sen gaan zich a-sociaal voelen
als ze om hulp vragen. De
druk om ook maar euthanasie
te vragen wordt dan enorm.
Daar komt bij dat een arts zelf
die mogelijkheid kan aandra
gen. Je moet als patiënt dan
erg sterk in je schoenen staan
om je arts tegen te houden. Bo
vendien wordt van de arts een
waardeoordeel over het leven
van de patiënt gevraagd. Ik
vind het erg gevaarlijk als
hulpverleners gaan uitmaken
wat de waarde van het leven
van een ander is. Je komt echt
op een hellend vlak als je re
gelt en toelaat dat de ene mens
de ander doodt".
Coalitie
Borgman mag zijn levensbe
schouwelijke bezwaren tegen
euthanasie dan juridisch on
derbouwd hebben, op de PvdA
en de VVD heeft het nog niet
veel indruk gemaakt. Toen
Wessel-Tuinstra (D66) haar
wetsvoorstel voor een soepele
euthanasieregeling indiende,
kreeg zij niet alleen steun van
de oppositie, maar ook van
coalitiepartner VVD. Borg
man: „We hadden afgesproken
dat we dit vraagstuk in princi
pe aan de regering over zou
den laten. Waarschijnlijk ver
wachtte de VVD niet dat de
regering er ooit nog uit zou
komen en zijn ze daarom met
D66 meegegaan. Nu de rege
ring toch met een besluit is ge
komen blijkt dat de VVD aan
merkelijk te vroeg was. Daar
zullen ze nu wel mee in hun
maag zitten".
Het kabinet wil op dit moment
geen wettelijk regeling, maar
plaats maken voor verdere
discussie. Als een kamermeer
derheid toch nu wetswijziging
wil, dan stelt de regering voor
dat te doen aan de hand van
haar 'proeve van wetsont
werp'. In die proeve blijft eut
hanasie strafbaar, maar is er
schulduitsluiting voor de arts
als aan een aantal voorwaar
den is voldaan. Er moet sprake
zijn van vrijwilligheid, on
draaglijk lijden, een concrete
doodsverwachting en een ver
dere behandeling mag geen
enkel redelijk doel meer die
nen.
Merkwaardig
Volgens de criteria in de proe
ve van de regering was het ge
val dat beschreven werd in
het zwartboek van het Redco
mité niet strafbaar. Actieve
euthanasie wordt toegestaan.
Daar kan u niet tevreden over
zijn.
„Ik ben gelukkig met het be
sluit geen wetswijziging door
te voeren, maar die proeve
van wetsontwerp vind ik op
z'n zachtst gezegd merkwaar
dig. Ja, die zal wel noodzake
lijk zijn geweest om de VVD
bij Wessel-Tuinstra vandaan te
houden".
Minister Korthals Altes (justi
tie) heeft gezegd dat er met
deze proeve ruimte is voor ac
tieve euthanasie. Bovendien
zal het strafrechtelijk beleid er
volgens hem niet door veran
deren. U zegt altijd dat het
CDA „nooit zal meewerken
aan wetgeving waarin eutha
nasie toelaatbaar wordt". U
bent dus tegen deze proeve?
„Deze proeve moet nog in be
handeling genomen worden,
ik wil de discussie niet bijvoor
baat dichttimmeren. Maar ik
ben blij dat het geen kwestie is
van slikken of stikken, want
dit ontwerp gaat aanmerkelijk
verder dan de CDA-fractie
wil. We zullen het kabinet ste
vig aan de tand moeten voe
len, vooral ook over de straf
rechtelijke praktijk. Rechtban
ken staan op dit moment meer
toe dan volgens de proeve zou
mogen. Ik begrijp niet hoe
Korthals Altes tot zijn uit
spraak over rechtsvervolging
is gekomen".
Volgens minister Brinkman
(WVC) ligt de proeve in het
verlengde van het CD A-pro
gramma. Daarin staat dat het
bewust toedienen van behan
deling om de dood te laten in
treden strafbaar blijft". Dat is
toch in tegenspraak met de
proeve?
„Brinkman heeft kennelijk
een ander interpretatie van
het CDA-programma dan ik.
Voorzover ik het zie gaat de
proeve veel verder dan het
programma omdat men actie
ve euthanasie in bepaalde om
standigheden niet uitsluit".
Bestaat de kans dat u instemt
met actieve euthanasie onder
strikte voorwaarden, om te
voorkomen dat anderen (D66,
PvdA, VVD) een nog soepeler
wetgeving doorvoeren? Het
CDA is indertijd toch ook met
een eigen abortuswet gekomen
om erger, een abortuswet van
PvdA en VVD, te voorkomen?
„Dat is een hele moeilijke af
weging. Je kunt zeggen dat
deze proeve beter is dan het
wetsvoorstel van Wessel-Tuin
stra en er daarom mee instem
men. Je kunt ook principieel
blijven en geen verantwoorde
lijkheid willen dragen voor ac
tieve euthanasie. Ikzelf kan
me niet voorstellen dat ik een
compromis zou steunen. Ik zal
nooit instemmen met actieve
euthanasie, 'dan zou ik een
grens overgaan waar ik naar
eer en geweten niet over kén
gaan. Maar het is niet catego
risch uit te sluiten dat fractie
genoten een andere afweging
maken, hoewel daar geen en
kele aanwijzing voor is. Ik wil
de fractie echter niet dwingen,
ik zou het respecteren als een
collega anders kiest dan ik".
Premier Lubbers heeft gezegd
dat de tijd voor euthanasie
wetgeving nog niet rijp is. De
discussie zou nog niet door
leefd zijn. Stel dat dat straks
wel zo is en een meerderheid
van de Nederlanders kiest
vóór actieve euthanasie, wat is
dan de positie van het CDA?
„De normen zijn al veel te ver
doorgeschoven. We mogen de
wet niet aanpassen aan de
praktijk, we moeten de prak
tijk aanpassen aan de norm!
Het CDA is niet verplicht mee
te gaan met slechte maat
schappelijke ontwikkelingen".
STEVO AKKERMAN
DEN HAAG Het kan vreemd
lopen. We vernamen onlangs uit
de beste bron dat de PvdA
koortsachtig nadenkt over een
manier om Wim Kok als een
soort tweede lijsttrekker naast
Den Uyl te plaatsen. De gedach
ten gingen uit naar het presente
ren van de 46-jarige Kok als de
beoogde minister-president („jeu
ne premier") van de FVdA. Op
die manier zou hij, zonder dat er
iemand aan moord op „vadertje"
Joop behoeft te denken, een
hoofdrol kunnen spelen in de
verkiezingscampagne.
We hoorden bovendien dat de kwestie
KokDen Uyl al eens in een zodanig
stadium is geweest dat er voorbereidin
gen werden getroffen voor een pers
conferentie. Dat dit evenement, ge
pland voor 6 januari, geen doorgang
vond, kwam doordat Den Uyl toch nog
„even" wilde nadenken en afreisde
voor een veertiendaags werkbezoek
aan het in dit geval extra ver ogende
India. We schreven een artikel over dit
alles, omdat de lezers best mogen weten
met welke PvdA ze nu en straks in het
stemhokje te maken hebben: die van
Den Uyl of die van Kok?
Maar wat geschiedt er vervolgens? Zo
wel de woordvoerder van de PvdA-
fractie in de Tweede Kamer als die van
het partijbestuur in Amsterdam ont
kennen in alle toonaarden. Er is niets,
helemaal niets aan de hand! Kennelijk
is nog niet iedereen overtuigd, want
enkele dagen later wordt PvdA-voor-
zitter Max van den Berg, net terug uit
zijn geliefde Nicaragua, voor de radio
over het artikel in deze krant onder
vraagd. Van den Berg is zeer gedeci
deerd: „Allemaal duimzuigerij".
Hanegekraai
Drie vragen stelde de VARA-intervie
wer over de kwestie en tot drie maal
A
toe loochende Van den Berg de hem
voorgelegde beweringen. PvdA-leden
met een christelijke achtergrond en
dat zijn er tegenwoordig steeds meer
weten bijna zeker dat zij onmiddellijk
na die woorden een haan (vermoedelijk
een „Rooie") even zo vele keren heb
ben horen kraaien. Dat moet echter
een zinsbegoocheling zijn geweest,
want op het geluidsbandje van de uit
zending is dat niet te horen. Maar de il
lusie is kennelijk zo sterk dat enkele
prominente PvdA'ers die wij het relaas
van Max van den Berg hebben voorge
legd, zich zelfs door dit bewijs niet la
ten overtuigen.
Zij menen zeker te weten dat er wel
degelijk een haan te horen was, nadat
hun voorzitter zijn laatste ontkenning
had uitgesproken. Anders gezegd: als er
iets duimzuigerij was, dan was het dat
verhaal van Max van den Berg. „Ei
genlijk was het allemaal nog veel erger
dan in de krant stond", verklaren de
gesprekspartners. Rond de jaarwisse
ling is er in de PvdA-top niet alleen
overwogen Wim Kok néést Den Uyl te
plaatsen „maar ook om hem meteen
maar nummer één te zetten,". En er is
wel degelijk geopperd, „door Den Uyl
zelf!", het een of het ander maandag 6
januari op een persconferentie wereld
kundig te maken.
Maar waarom moesten de woordvoer
ders en Van den Berg daarover dan
glashard onwaarheid spreken? Onze
zegslieden glimlachen, met echter een
zweem van schaamte in de ogen. De re
den daarvan is dat de kwestie van De
Opvolging in de PvdA als zoiets heikels
wordt beschouwd dat daarover niets
naar buiten mag komen zolang er geen
beslissingen zijn genomen. Want een
partij in verkiezingstijd kan niets er
gere overkomen dan onenigheid aan de
top. „Dus wordt er zonodig zelfs gelo
gen om die indruk ongedaan te ma
ken", wordt ons voorgehouden.
En aangezien afgelopen zaterdag Den
Uyl nog niet terug was uit het land van
Rajiv Gandhi, wist zelfs Max van den
Berg op dat moment niet waar hij aan
toe was. „Hij had dus geen verhaal en
kon dus niet andere doen dan ontken
nen. Als hij ook maar één millimeter
had toegegeven, zouden alle media ge
meld hebben dat de PvdA bezig was
geweest Den Uyl te lozen".
Erfopvolging
Nou en? Dat was toch ook zo. „Nee, dat
was niet zo, want de enige die uitmaakt
of Den Uyl weggaat, is Den Uyl zelf!"
Heeft de PvdA dan, die in zijn begin
selprogram de monarchie afwijst, een
systeem van erfopvolging ingesteld?
Onze gesprekspartners willen dat
woord niet overnemen, maar zijn het er
wel mee eens dat het „er verdraaid
veel op lijkt". Toch is daar in omstan
digheden als deze niets aan te doen,
menen zij, want elk alternatief is erger.
„Stel dat er een afdeling Wim Kok als
tegenkandidaat had aangemeld - en er
waren er genoeg die dat wilden - dan
zou er over de PvdA niets andere meer
in de media gekomen zijn dan de striid
tussen Kok en Den Uyl. Iets dergelijks
hebben we in 1979 gehad, toen Max
van den Berg en Wim Meijer met el
kaar streden om het voorzitterschap. In
de opiniepeilingen zakten we toen
prompt vier vijf zetels en die hebben
we nooit meer teruggewonnen. Alleen
daarom al heeft Wim alle pogingen
hem te pousseren resoluut afgewezen".
Ouwe man?
Sinds maandag is Den Uyl weer terug
in het land. Heeft hij inmiddels beslo
ten wat er moet gebeuren. Het ant
woord blijkt ,ja" en „neen" te luiden.
Het eerste heeft betrekking op het lij-
strekkerechap. Ja, Den Uyl weet nu ze
ker dat hij nog één keer de kar wil
trekken. Nee, hij weet nog niet of hij
zelf een eventueel centrum-links kabi
net wil voorzitten. Toch nog een kans
dus dat mr. Boerwinkel uit Amsterdam
zijn zin krijgt en dat Kok wordt gepre
senteerd als de beoogde minister-presi
dent? „Ja, een kans wel, maar ook niet
meer dan dat".
Want Den Uyl blijkt er toch nog niet
helemaal van overtuigd dat hij heeft
afgedaan. In de komende drie weken
wil hij zichzelf nog eens op de proef
stellen. Is hij nu echt die „rochelende,
ouwe man" van Seth Gaaikema of kan
hij de achterban nog altijd op de stoelen
krijgen van enthousiasme? Vuurproef
wordt de bijeenkomst van 8 februari in
het Haagse Congresgebouw, waar het
40-iarig bestaan van de Partij van de
ArbeicT met veel feestelijkheden zal
worden herdacht.
Eén van de hoofdpunten op het pro
gramma is „de redevoering van partij
leider Joop den Uyl over de visie van
de PvdA op de toekomst van de partij
en de samenleving", meldt een persbe
richt. Het is de bedoeling dat Den Uyl
een rede gaat houden zoals tijdens het
eerste kabinet-Van Agt in gebouw Pa-
radiso en waarmee hij toen veel succes
oogstte. Gelukt dit laatste weer, dan is
er voor de Buitenveldertse doctor niets
aan de hand. Slaat zijn betoog echter
niet aan, dan bestaat de kans dat Den
Uyl alsnog Kok vanuit de reservebank
het veld in stuurt. „Joop geeft zichzelf
nog één kans...", leggen onze bronnen
uit.
Dat ook dit scenario niet uit de duim is
gezogen, moge blijken uit hetgeen Den
Uyl woensdag zei in Voorburg, op zijn
eerste spreekbeurt sinds India. „Wim
Kok is bijzonder geschikt, in alle op
zichten, om te zijner tijd de vlag over te
nemen". Wel zou de ex-FNV-chef eerst
nog „de gelegenheid krijgen in de poli
tiek te groeien". Dat die leertijd echter
wel eens korter zou kunnen zijn dan nu
werd gesuggereerd, bleek uit de laatste
woorden van Den Uyl over zijn eigen
persoon in Voorburg. Jazeker, hijzelf
was de beoogd minister-president,
„maar niet onder alle omstandighe
den".
v RIK IN 'T HOUT
Bom doodt
vijf mensen
Vijf mensen von
den de dood en
twaalf anderen
raakten gisteren
gewond toen een
bom ontplofte bij
het gebouw van
de Pakistaanse
internationale
luchtvaartmaat
schappij. Wie de
aanslag heeft ge
pleegd, is nog
niet bekend.
ISKE EN WISKE DE MOOIE MILLIREM
(c) Standaard Uitgeverij. Antwerpen-Weesp.
