„Sluikhandel" lokt
toeristen naar overkant
van Westerschelde
finale
Openluchtdisco
moet jeugd
naar
Salzburgerland
trekken
'CeidócSouootit
WONDERLAND VAN FOLKLORISTISCHE
SPELEN IN ZEEUWS-VLAANDEREN
Schermutselingen
O
Teruggang
Romeinen
A 24
ZATERDAG 25 JANUARI 1986 PAGINA 25
AARDENBURG - Eduard O.
Cuelenaere is een van de circa hon-
«tJerdtienduizend landgenoten die
ban de overkant van de Hont of
^jVesterschelde wonen en daar de
Indruk wekken als zouden zij zich
rnbeter thuis voelen in een ander
didfanó dan het onze. Hij laat zich het
'd"<lrappistenbier van een Belgische
vakloosterbrouwerij goed smaken en
edcPJn naam doet vermoeden dat hij
iu/7*lezelfde nationaliteit bezit als de
7/7f*inonniken aldaar. Maar dat is een
'ti is verstand. Deze uitbater van ho-
/'^cl-café-restaurant De Roode
p ""Leeuw in Aardenburg werpt deze
kUSgedachte verre van zich.
winl
edeGezeten op een terras aan de Kaai
Kvnfnaakt de waard duidelijk dat hij on-
i-aAifoorwaardclijk trouw heeft gezworen
«/A an ons vorstenhuis. Als het niet zo on-
Attcrbicdig klonk, zou men kunnen zeggen
hij het was die koningin Wilhelmina
binpver de streep heeft getrokken toen zij
vatia fiaar langdurige verblijf in Londen op
r he\ 3 maart 1945 terugkeerde in het vader-
i. «i|and. Op deze historische dag in het
.//«Jdorpjc Ecde schreef ook Eduard O. Cue
lenaere geschiedenis. Er dreigde verwar-
e r/Ving te ontstaan omdat niemand kon
wiklangcvcn waar de vorstin precies de
^Scheidslijn tussen België en Nederland
aankou overschrijden. Cuelenaere maakte
-//Aesoluut een einde aan deze onzekerheid
ischtioor een schuurtje binnen te lopen en
tnet behulp van het daar aanwezige meel
'dijken grcnsmarkcring uit te strooien voor
t dtic voeten van Hare Majesteit. Sindsdien
I99\s deze lijntrekker beroemd tot ver bui-
wo(|cn het gewest Zeeuws-VIaanderen.
indaan huis
^fcijn restaurant wekt nu nog de indruk
dat hij kind aan huis is bij de Oranjes.
.?"fcct hangt er vol met foto's waaruit on-
?ö*jder meer blijkt dat deze vindingrijke on-
^erdaan een goed gesprek met Prins
"'J^Bcrnhard niet uit de weg gaat. Dit zou
n ™ten onrechte de indruk kunnen wekken
^'Bat hij als brave monarchist het symbool
geworden van Zeeuwsvlaamse deugd
zaamheid. Want als er één groep is die
lag zekere wetten schendt dan zijn het
I de zonen van dit volk, vanouds be-
;cnd om hun bekwaamheid in het
okkclen.
bewoners zijn daarom trots op hun
Imokkelroute", een toeristisch traject
it zich over een afstand van circa tach-
„j kilometer door het gebied slingert.
_Het is voorzien van zeskantige schilden
j om automobilisten en wielrijders door
bochten te helpen en hun beurtelings
r Nederland en België te voeren,
hotelier uit Aardenburg behoorde in
974 tot het gezelschap waaraan men
leze vondst te danken heeft. De mannen
;ingcn de weg terug over paden waarop
le smokkelaars vroeger gebukt gingen
inder hun last.
M De route geeft echter geen antwoord op
de vraag of er ook nu nog wel eens een
É%ros sloffen sigaretten illegaal de grens
|p >ver gaat. Verwijzend naar de alles glad
trijkende nivellering in onze Europese
"'"■Gemeenschap doen de bewoners er het
vofcwijgen toe. Evenals trouwens het geil-
1/ dustrccrde boekje dat voor de toelichting
hetop de „Smokkelroute" zorgt, maar
vafclechts verwijst naar de mooie kroeskop-
iek<pcn van knotwilgen, eeuwig ruisende po-
i-e/pulieren, forten en kunstschatten. Alleen
D<Wordt van zandpaden verteld hoe moei-
érjijk zij te berijden waren voor coureurs
/l«lnet dozen boter op de bagagedrager van
vehun vélo. Alles wat met het smokkelen
verband houdt, moet verder ontspruiten
00$an de fantasie; tenzij men zo gelukkig is
c ^(Eduard O. Cuelenaere naast zich in de
edebuto te krijgen. Toch blijft ook dan on-
/Ar/üuidelijk welke avonturen deze rasver-
R-teller zelf beleefd heeft.
'"(Het ontduiken van taxen en belastingen
idefo altijd de favoriete spprt geweest van
grensbewoners. Hun sluikhandel tussen
ov'töe velden met aardappelen, blauwmaan-
zaad en vlas heeft een erfgoed aan sterke
(Verhalen opgeleverd dat van geslacht tot
(^(geslacht wordt gekoesterd. Cuelenaere
vergaat zich daarbij niet onbetuigd. Hij weet
i £fcich te herinneren dat de Zeeuwsvlaam-
Rechts: Eduard
O. Cuelenaere op
de trap van het
stadhuis in een
van de
Zeeuwsvlaamse
dorpen die aan de
smokkelroute
liggen.
Aan routes is geen gebrek in Zeeuws-
VIaanderen. Er bestaat ook nog een
Nèrstigheid (nijverheid?)-route langs zes
boerderijen, die ook bezichtigd kunnen
worden.
se smokkelaars met dertigduizend kilo
gram boter per maand dc douaniers te
glad af waren. Op de akker werkende in
woners gebruikten hun werktuigen om
smokkelende makkers signalen te geven
volgens een overeengekomen code.
$chrijving me sussend blijft toespreken,
laat Cuelenaere schermutselingen met de
belastinggaarders herleven. Soms niet
meer dan een onschuldig treffen tussen
twee partijen. Maar het gebeurde ook
dat er sprake was van een vervaarlijke
criminaliteit en van slachtoffers die tus
sen het loof van karweizaad of suikerbie
ten aan hun verwondingen bezweken.
Cuelenaere noch de brochures reppen
van deze uitwassen omdat een zekere
schaamte nu eenmaal kenmerkend is
voor de meeste smokkelverhalen. Het
moet een onschuldig vermaak blijven,
meer gericht op een aardige bijverdien
ste dan grof winstbejag.
Vast staat dat de oorlog, hoe zwaar die
ook in dit gewest heeft toegeslagen,
draaglijker is geworden dank zij de schat
aan ervaringen in het misleiden van de
douane. Zowel de bezetters als hun
handlangers werden op onnavolgbare
wijze bij de neus genomen. De expert uit
Aardenburg vertelt graag het verhaal
over de misleide controleur die bij een
boerderij op wacht stond toen Cuelenae
re (of was het een ander?) daar vandaan
kwam fietsen met een mandje achterop.
Die mand moest opengemaakt worden.
Er sprong een hondje uit dat pijlsnel de
benen nam en terugrende naar de hoeve.
Voor de wielrijder gaf dat aanleiding tot
enig gemor, omdat hij terug moest om
het dier op te halen. Even later passeer
de hij opnieuw de schildwacht en con
trole bleef uiteraard achterwege. Maar de
mand zat toen wel vol met flessen kool
zaadolie als ruilmiddel voor een nieuw
kostuum. Een aardige vondst, daar zal
iedereen het wel mee eens zijn.
Het smokkclavontuur is voor deze vete
raan voornamelijk een lokkertje om
vreemdelingen op het spoor te zetten
van een tamelijk onbekende regio in
Zeeuws-VIaanderen. Vandaar ook die
route met de verzusterende aspecten tot
over het Lcopoldkanaal, waar de buren
graag laten zien wat zij op hun portie
zeeklei verbouwen en welke sporen de
geschiedenis er heeft achtergelaten. Het
akkerlandschap strekt zich uit tot de ein
der vol kreken en bomen, soms in de
bruine tint als van herfstbladeren, waar
het vlas de velden kleurt.
Fietsers strijken neer op zijn terras aan
Kaai 31 alvorens op verkenning te gaan
in Aardenburg - een van de oudste ste
den van Zeeland - waar de Romeinen
hun sporen hebben nagelaten. Archeolo
gen doen hier telkens nieuwe ontdekkin
gen en de kerk uit het jaar 959 is een
eerbiedwaardig monument, net als de
oude Westpoort en veel statige burger
manshuizen.
'ntdekkingen
De landgenoten aan de overkant van
onze Westerschelde zijn voornamelijk
bekend om hun mooie stranden, histori
sche steden als Hulst en Axel met het
woelige kooptoerisme, het in augustus te
vieren Mosselfeest van Philippine en de
machtige industrieën, havens en sluizen
in de buurt van Tcrneuzen. Maar wie
weet dat op een zandrug langs de grens
bij Koewacht dermate voortreffelijke as
perges worden geteeld dat twee herber
gen in Zuiddorpe in 't seizoen deze bleke
aardvruchten niet genoeg kunnen aansle
pen? Tot ver uit België komen de lief
hebbers hier smullen.
Vele ontdekkingen wachten de berijders
van de Smokkelroute, de Fortenroute,
de Westerscheldcroute en de Dijken- en
Krekenroute, uitgezet door de ANWB.
De VVV's hebben daar een fotoroute
aan toegevoegd waarin allerlei andere
bezienswaardigheden de revue passeren.
De ENFB verkoopt een bundeling van
vijf trajecten in het westen en zeven in
het oosten van Zeeuws-VIaanderen. Ook
het lange-afstandspad voor wandelaars
van Bergen op Zoom naar Zierikzee
voert door het thuisland van Eduard O.
Cuelenaere waar de lust tot smokkelen
en het beoefenen van volksspelen elkaar
vanouds in evenwicht hielden.
Tegenwoordig valt de nadruk meer op
de onschuldigste bezigheid van deze
twee. In tal van pleisterplaatsen onder
weg kunnen ook onervaren bezoekers
zich bekwamen in het gaaischieten of
-bollen, dit laatste door een houten schijf
ter hand te nemen en die over een baan
te werpen met de bedoeling een soort ke
geltjes (vogels) ondersteboven te gooien.
Op dat bollen zijn allerlei variaties mo
gelijk, van pierebollen tot bollen met de
krulbol, een eeuwenoud vermaak.
Kloosterzande bezit een ongekende con
centratie van dergelijke folkloristische
spelen: tafelpieren, puiken, pieken, sjoe
len, tritsen, trou-madammen, gaaibollen,
kruisboogschieten, vogel pik werpen, ton
nen, schreven en de struisvogel achter
zijn veren zitten. Voor dit „wonderland"
vol houten speelgoed, soms vervaardigd
naar middeleeuwse voorbeelden, wordt
een toegangsprijs geheven van slechts
7,50 gulden. Spelhal „De Pierbol" is op
getrokken naast hotel De Linde in
Kloosterzande, ver van de Smokkelroute
in het oosten van Zeeuws-VIaanderen,
maar de moeite waard van een omweg
meer dan waard.
LEO J.LEEUWIS
crlr
am MITTERSILL - Het Salzburger-
/aland, met Tirol, Karinthiê en Vor-
i^arlberg behorend tot de populaire
^Oostenrijkse vakantiegebieden,
'„";gaat vanaf dit jaar de concurrentie-
„aslag met de andere toeristentrek-
rs/i kers niet alleen met verdubbelde
"lemergie, maar tevens met meer fi-
'"''nanciêle middelen aan.
lekt
Het Salzburgerland heeft sinds kort,
c ^evenals Tirol al sinds mensenheugenis
-j. heeft, een bepaald belastingsysteem,
i waardoor er meer middelen beschikbaar
mj. komen voor (toeristische) werving en
/rul^cn»elijke.
n öHet Salzburgerland streeft al jaren naar
ts feen grotere bekendheid, maar werd in
/H,zijn pogingen het eigen gebied aan te
^prijzen altijd geremd door financiële be
Perkingen. „In Tirol bestaat al heel lang
ster van Verkchrsverein Mittersill, Ros-
marie Hörl.
„In het Salzburgerland, waarvan Mitter
sill min of meer als centrum kan worden
beschouwd, kenden we dat systeem niet.
Wij waren tot eind vorig jaar afhankelijk
van vrijwillige bijdragen van instanties
die iets met de toeristenindustrie van
doen hebben. Maar nu ook wij meer
geld beschikbaar hebben, kunnen we
onze vleugels echt uitslaan. Wij hopen
dat we ook ons gebied meer bekendheid
kunnen geven".
Kan het Salzburgerland dus gaan trach
ten het - toch al goede - imago nog wat
verder op te poetsen; een ander pro
bleem houdt de gemoederen in het gehe
le Oostenrijkse toeristenwezen nog danig
bpzig: de achteruitgang van het aantal
overnachtingen in de zomermaanden.
Waarbij ook het wijnschandaal niet
heeft nagelaten een negatieve invloed te
doen gelden.
Oostenrijk, dat voor zijn toeristenindu
strie voor twintig procent op mensen uit
eigen land kan rekenen, voor de helft op
westduitsers en voor elf procent op Ne
derlanders, heeft met lede ogen moeten
aanzien dat er een verschuiving heeft
plaatsgevonden in het toeristenpatroon.
Hörl: We hebben vooral de laatste ja
ren een teruggang in Westduits bezoek
kunnen vaststellen. Van zeventig pro
cent naar iets minder dan de helft.
Waarbij voora!"de teruggang in de zomer
bijna dramatisch is". Weliswaar heeft
Oostenrijk voor de weggebleven West
duitsers Scandinavische en Franse toe
risten teruggekregen en is het bezoek uit
de Benelux van 212.250 overnachtingen
in '73-'74 gestegen naar 289.959 vorig
jaar, maar de ontwikkling baart de Oos
tenrijkers zorgen.
Voor de bedrijfsleidster van Verkehrs-
verein Mittersill, dat overigens enige be
kendheid geniet door de huwelijksreis
van prinses Juliana en prins Bernhard
naar het plaatselijke kasteeltje en het
verblijf van de Nederlandse schaatsploeg
tijdens de zomertraining, is deze ontwik
keling aanleiding om met nieuwe midde
len te proberen meer zomertoeristen te
trekken.
„De zomertoerist moet tijdens zijn va
kantie net zo'n gezellige sfeer kunnen
proeven als de wintersporter doet", al
dus Hörl. „Zo'n ambiance waarvoor de
skileraar in de winter de combinatie
van sport en gezelligheid. Hoewel we na
tuurlijk altijd te maken blijven houden
met de onzekere factor van het weer".
Mittersill ligt centraal in een dal dat
Oberpinzgau heet en vormt een onder
deel van het Salzburgerland. Het plaatsje
van ruim tweeduizend inwoners heeft
ooit in de Romeinse tijd als sleutelpost
gefungeerd in de Zuid-Noordroute.
„Vandaar dat ons thema voor de toeris
ten is „In het spoor van de Romeinen",
vertelt Rosmarie Hörl. „Onder dat mot
to gaan we proberen ook in de zomer
maanden toeristen te bewegen naar ons
gebied te komen. Het organiseren van
gezellige avonden met zang en dans zou
dan een goede aanvulling kunnen bete
kenen op sportieve activiteiten als wan
delen, fietsen en dergelijke".
„Een probleem van deze bezigheden is
dat je daarmee de jeugd tegenwoordig
niet meer zo aanspreekt. Die wil andere
dingen: zon, strand en disco's. Daarom
hebben wij gedacht aan disco's in de
open lucht. Dat zou best een mooi ge
heel kunnen opleveren. Popmuziek, die
vanaf de berghellingen klinkt en weer
kaatst tegen andere hellingen
„Er zijn plannen om bij elke camping
een zwembad te bouwen. Dat moet de
streek aantrekkelijker maken. Maar de
ontwikkeling is zorgelijk. Door de onze
kere weerssituatie hebben veel toeristen
hun blik toch naar zuidelijker landen
verlegd. Een plaats als Saalbach bijvoor
beeld heeft de afgelopen zomer ruim
veertien pocent minder overnachtingen
geboekt. Dat betekent negentigduizend
mensen minder".
„Maar wij geven uiteraard de moed niet
op. Een pluspunt van Oostenrijk is nog
altijd dat ons land de reputatie heeft vei
lig te zijn. Dat spreekt veel mensen nog
aan. Bovendien is het hier schoon. En
dat is ook een pluspunt".
FRANK WERKMAN
