©e laatste verloren generatie
1
1
mal
lë
Dit mag de buiten
wereld niet zien"
—^VERELDLEPRADAG '86
Lepra
patiënten
krijgen eigen
sandalen-
fabriekje
Nederlandse
^poppenkast
q/oor lepra-
-patiënten
Nieuw medicijn
Prioriteit
C^uLcSomcmt"
V22
ZATERDAG 25 JANUARI 1986 PAGINA 23
^DDIS ABEBA - Het leek een cy-
lische grap. Uitgerekend op de dag
lat ik het veldhospitaal voor
lachtofTers van de droogteramp bij
iet Ethiopische Shoa Rode be-
.ocht, regende het. De regen was
liet eens welkom, want net was
jogsttijd en het binnenhalen van
le schamele graanoogst werd er-
joor bemoeilijkt.
)c regen maakte het veldhospitaal nog
ricstcr dan het al was en de jonge Ethio-
üschc vrouw - een meisje nog - die de
:iding over het hospitaal had. keek me
crontschuldigend aan: „We doen ons
»cst om het hier zo leefbaar mogelijk te
naken, maar in deze omstandigheden
loet ik u vragen uw fotocamera in de
uto te laten. Ik wil niet, dat de buiten
wereld te zien krijgt, hoe wc hier leven",
let verzoek blijkt achteraf maar al te
cgrijpclijk. Het veldhospitaal bestaat
iit een reeks aaneengeschakelde tenten,
ischonken door Israel („From Jerusa-
m with love"). Verder is er een open
:huur. waarin de van een Canadees zie-
tcnhuis „geleende" medische staf is ge-
festigd en waarin ook de keuken is on-
Icrgebracht. In de tenten staan veldbed-
Jen. hier en daar zelfs twee boven el-
i/rr-Jaar, met daarin de slachtoffers van de
^fltonger: mannen, vrouwen en kinderen,
t teJic niet meer op eigen benen kunnen
^„yjtaan omdat zij letterlijk ziek zijn gewor-
irerJcn van de honger.
In een paar tenten zijn de leprapatiënten
fijccn gebracht, de kwetsbaarste slacht
offers van de hongersnood. Het is merk
aardig stil in de tenten. Nu en dan
bedoor je wat zacht gekreun, maar de
a ter-
meeste zieken liggen apathisch voor zich
uit te staren. Al die sombere blikken,
waaruit alleen maar moedeloosheid
spreekt, doen pijn. Zoveel menselijk leed
bijeen in een verlaten uithoek van een
land dat zelf een uithoek van de wereld
geworden is.
„Lepra is een armocde-ziekte", had de
Nederlandse lepra-arts Marijke Becx-
-Blcumink in Addis Abeba uitgelegd.
Nergens schrijnender dan in het veld
hospitaal van Shoa Rode blijkt hoe waar
dat is. En dan te bedenken, dat met het
genezen van een leprapatiënt een bedrag
van vijfhonderd gulden gemoeid is zoals
wordt voorgerekend in een verklaring
die ter gelegenheid van Wereldlepradag
1986 is uitgegeven. Voor dat bedrag kan
in de ontwikkelde landen een patiënt
een dag in een ziekenhuis verpleegd wor
den, wordt er in de verklaring veelbete
kenend aan toegevoegd. „En dat bedrag
van vijfhonderd gulden is nog royaal be
rekend, want hier in Ethiopië zijn de
kosten zeker lager", aldus mevrouw
Becx.
Morgen is het Wereldlepradag en ter ge
legenheid daarvan hebben drieëntwintig
particuliere lepra-organisaties, die 634
anti-lcpraprojecten in drieëntachtig lan
den onder hun hoede hebben, een op
roep om steun doen uitgaan. In Neder
land is die oproep gedaan door de in
Amsterdam (Wibautstraat 135) gevestig
de Nederlandse Stichting voor Leprabe
strijding NSL, giro 50500, bankgiro
70.70.70.929. De NSL verwacht dit jaar
op grond van ontvangen aanvragen
meer dan zeven miljoen gulden te kun
nen besteden. Ook het werk van me
vrouw Becx in Ethiopië wordt door NSL
gefinancierd.
Als de plannen doorgaan - maar
er waren tot nu toe nogal wat aan
loopmoeilijkheden - gaat binnen
kort in het centrum voor leprabe
strijding in Addis Abeba een san-
dalenfabriekje draaien. Ook dat
project is een Nederlands initiatief.
De uit Vlissingen afkomstige fysiothera
peut Ab de Haan leidt een werkgroepje
dat het fabriekje voorbereidt. „Het moet
lukken, want het levert werkgelegenheid
op voor leprapatiënten en op den duur
betaalt het zichzelf', aldus de voor de
Stichting Nederlandse Vrijwilligers in
Ethiopië werkzame Ab de Haan.
Mensen die door lepra worden aange
tast, verliezen in veel gevallen het gevoel
in hun voeten. Omdat ze geen pijn meer
voelen, is de kans op beschadiging van
de voeten erg groot. Aangepast schoeisel,
zeker voor leprapatiënten wier voeten al
misvormd zijn, is daarom van groot be
lang. „Maar wie die speciale schoenen
draagt, wordt natuurlijk herkend als le
prapatiënt en daarom draagt men ze lie
ver niet", legt Ab de Haan uit.
Om dat bezwaar te ondervangen krijgen
de leprapatiënten vaak basketballschoe
nen met een speciale zool. Die schoenen
kosten twaalf birr (achttien gulden) per
paar en het lepracentrum in Addis Abe
ba heeft jaarlijks zo'n twaalfduizend
paar schoenen nodig. Daarom heeft Ab
de Haan samen met dokter Marijke
Becx en Jan Nak, hoofd van de orthope
dische werkplaats van het Ethiopisch le
pra-centrum, het plan opgevat om zelf
bijvoorbeeld van oude autobanden san
dalen te gaan maken.
Dank zij de steun van de interkerkelijke
hulporganisatie in Urk, die tal van zeer
concrete hulpprojecten in Ethiopië heeft
aangepakt, konden in Waalwijk al enkele
machines worden gekocht die nodig zijn
voor de sandalenproduktie. „Wc begin
nen heel klein en met zo min mogelijk
kosten. Bij de werkplaats van Jan Nak is
nog een leegstaande ruimte waar we
voorlopig wel terecht kunnen en de lei
ding van de werkplaats kan ook het toe
zicht op de sandalenproduktie op zich
nemen. In ons fabriekje kunnen we met
een acht leprapatiënten aan werk helpen,
die anders met bedelen aan de kost moe
ten zien te komen", aldus de Vlissingse
fysiotherapeut.
„Als het lukt kunnen we in de toekomst
36.000 paar sandalen per jaar maken.
Dan bouwen we een loods in het lepra
dorp en kunnen we veel meer mensen
aan werk helpen. Goedkoper schoeisel
voor de leprapatiënten en ook nog werk:
Mooier kan het toch niet", zo besluit
een enthousiaste Ab de Haan.
ailcADDIS ABEBA - De man wordt
s iiverpleegd in het lepraziekenhuis
/an de Ethiopische hoofdstad Ad-
^Jjlis Abeba. Hij zit ineengedoken op
,Lbcjijn bed als een vogel op zijn nest.
gin/ijn oogkassen zijn leeg, hij mist
as/en van zijn voeten, de andere voet
ar-in zijn handen zijn verschrompeld
kcnDt vormeloze stompen en ook de
™Jjlest van zijn lichaam is getekend
i ,0]oor melaatsheid.
Nu-
cenn het ziekenhuis van het lepracentrum
rektllcrt verblijven veel patiënten die ten
ccnpvolgc van de ziekte ernstig verminkt
hebijn en wie er een paar dagen rond loopt,
versaakt er tot zijn eigen verbazing enigs-
lankins aan gewend. Toch blijft de eerste
ringnimocting met deze patiënt huivcring-
l dityekkend. „Hij behoort tot een verloren
stukicncratic", mompelt de arts, die op zijn
aanjagclijks ronde door het ziekenhuis tekst
avcito uitleg geeft.
i gc-n en om het ziekenhuis in Addis Abeba
In hel bij dat ziekenhuis ontstane lepra-
tFNlorp leven heel wat mensen van die
jvcrloren generatie". Mannen en vrou-
zwa- 1
Iers.
Jen van de vele problemen bij de
lestrijding van lepra is dat de pa
renten weinig weten over de ziekte
dcr^n de gevolgen ervan. Weet de le-
nigarapatiënt waar hij op moet letten
g wat hij moet doen en laten, dan
gunnen de gevolgen van de ziekte
laar^nzienlijk worden beperkt. Maar
hici'oe breng je mensen die in zeer
oowrimitieve omstandigheden leven,
ïgerjie niet of nauwelijks kunnen lezen
Jer'1f schrijven en die, zoals in Ethio-
leldfli^' °°k no& verspreid wonen in
ctjkjen immens groot land, op de
worioogte van de informatie, die voor
l, eden van zo'n groot belang is?
^eejlet die vraag zat enkele jaren geleden
zonV)k de Nederlandse arts Jan Warndorff.
'JBC.Homenteel is hij met studieverlof in
lariijederland, maar destijds was hij ver-
distonden aan het centrum voor leprabe-
in8strijding Alert in de Ethiopische hoofd-
lad Addis Abeba.
wen die de al te zichtbare sporen van
hun ziekte dragen en wier leven daar
door bepaald is. Getekend en gemeden,
zonder middelen van bestaan, levend
van bedelen in de stad en daarom ge
dwongen hun verminkingen duidelijk te
etaleren om zoveel mogelijk medelijden
op te wekken bij de in dit opzicht ook
geharde passanten. Elke morgen strom
pelt zo, als een middeleeuwse processie,
een afschrikwekkende stoet van leprapa
tiënten uit de omgeving van het zieken
huis naar het stadscentrum van Addis
Abeba.
„Die mensen vormen inderdaad een
verloren generatie, maar er komt niet
nog zo'n generatie. Alles wijst erop, dat
we in de strijd tegen de lepra zo ver ko
men dat we die uitzichtloze situatie in
de toekomst kunnen voorkomen", zegt
de Nederlandse arts Marijke Becx-Bleu-
mink. Zij heeft de leiding bij de leprabe
strijding in Addis Abeba en de provincie
Shoa, de centrale provincie van Ethiopië
met in totaal meer dan 8,4 miljoen in
woners.
Mevrouw Becx is redelijk optimistisch
over de bestrijding van lepra, de meest
gevreesde ziekte die in de loop der ge
schiedenis miljoenen mensen in een er
barmelijk isolement bracht en die ook
nu nog in de Derde-Wereldlanden dage
lijks slachtoffers maakt. Onder leiding
van dokter Becx is in haar werkgebied
een nieuwe behandeling van leprapatiën
ten gestart, die een doorbraak in de be
strijding van deze ziekte betekent.
Al sedert enkele decennia worden lepra
patiënten behandeld met een geneesmid
del dal weliswaar de ziekte geneest,
maar dat vele jaren en vaak zelfs levens
lang toegediend moet worden. Boven
dien blijken de leprabacteriën de laatste
jaren met name bij patiënten in Ethiopië
resistent te worden tegen het geneesmid
del. Sinds twee jaar worden de patiënten
in het werkgebied van mevrouw Becx
behandeld met een nieuwe combinatie
van medicijnen: de MDT/multi-drug
therapy.
Het grote voordeel van MDT is dat de
behandelingsduur aanzienlijk kan wor
den bekort. De ervaring heeft nu al ge
leerd dat een behandeling van zes maan
den dikwijls voldoende is. In een proef
gebied bleek na twee jaar dat twee derde
van de leprapatiënten ontslagen kon
worden van behandeling. „Ik durf op ba
sis van de tot nu toe opgedane ervarin
gen te zeggen dat tachtig procent van de
leprapatiënten die zich tijdig melden, de
ziekte kunnen overwinnen voordat hun
lichaam er door is aangetast", aldus Ma
rijke Becx.
„De eerste resultaten van de nieuwe the
rapie zijn zeer bemoedigend. Als de ont
wikkeling zich zo voortzet, zal over een
aantal jaren in mijn land de lepra voor
een groot deel teruggedrongen zijn", zegt
de Ethiopische minister van gezond
heidszorg, dr. Gizaw Tsehai. Met vol
doening stelt hij vast dat in Ethiopië se
dert de start met MDT al elfduizend pa
tiënten genezen zijn verklaard. De mi
nister is bovendien trots op dat resultaat
omdat door zijn toedoen de leprabestrij
ding de hoogste prioriteit heeft gekregen
van de regering in zijn land.
De invoering van de nieuwe therapie is
overigens in een straatarm land als Ethi
opië een moeizaam proces. De toedie
ning van de medicijnen moet onder toe
zicht gebeuren. De kans is anders groot
dat de patiënten, die vaak in de grootste
armoede leven, de gekregen geneesmid
delen verkopen aan meer bemiddelde
patiënten, die zich schamen voor hun
ziekte en zich daarom niet onder, behan
deling willen stellen. Bovendien moet
het verloop van het ziekteproces zorg
vuldig worden gevolgd en dat vergt
scholing van paramedisch personeel. Er
zijn enorme vervoersproblemen, want er
moeten gigantische afstanden worden af
gelegd en veel patiënten leven in dorpen
die ver van de schaarse wegen in Ethio
pië liggen. En dan is er nog het probleem
dat de leprapatiënten njpcstal analfabeet
zijn, zodat de informatieoverdracht
moeizaam verloopt.
„Het grootste deel van mijn tijd ben ik
niet bezig met medische, maar met orga
nisatorische problemen", vertelt me
vrouw Becx, die er geen misverstand
over laat bestaan dat ze zich liever met
het veldwerk, het directe contact met de
patiënten zou bezighouden. „Maar ik
Het toedienen van medicijnen aan leprapatiënten moet onder toezicht gebeuren om te
voorkomen, dat de medicijnen verkocht worden aan patiënten, die voor hun omgeving
niet willen weten dat ze aan lepra lijden.
Fysiotherapeut Ab de Haan uit Vlissingen onderzoekt in het centrum voor leprabestrij
ding in Addis Abeba de ongevoelig geworden voeten van een patiënt.
Dokter Warndorff riep een vriend te
hulp: Chris Doorman, een poppenspeler
uit Putten. Of hij geen poppenspel kon
maken waarmee de leprapatiënten geïn
strueerd konden worden, was de vraag
die Warndorff aan Doorman voorlegde.
De Puttense poppenspeler reisde naar
Addis Abeba, liet zich informeren over
de problemen en schreef draaiboeken
voor enkele poppenspelen en stopte
daarin de informatie, die voor de lepra
patiënten van belang is. Chris Doorman
maakte vervolgens de benodigde pop
pen, bouwde een poppentheatertje met
verlichting en geluidsinstallatie en leerde
twee Ethiopische verplegers, Girma Ki-
dane en Minassie Tefera, de poppèn te
hanteren.
Het poppenspel oogst overal veel succes
en de Duitse ergotherapeut Ernst Hirsch,
denk dat ik me hier nuttiger kan ma
ken". Hoe zeer haar werk wordt gewaar
deerd blijkt uit het onverdachte compli
ment, dat de algemeen directeur van het
lepracentrum in Addis Abeba, de Zweed
Urban Gjerulf, haar maakt. „Mevrouw
Becx doel hier wonderbaarlijk goed
werk", stelt hij met Zweedse nuchter
heid vast.
Ook minister Tsehai is trouwens zeer
openhartig in zijn waardering voor het
werk dat de Nederlandse Stichting voor
Leprabestrijding NSL (die het werk van
dokter Becx in Addis Abeba mogelijk
maakt) en andere hulporganisaties in
zijn land verrichten. „Zonder de man
kracht en de kennis die via deze organi
saties beschikbaar gekomen zijn, zou de
ontwikkeling lang niet zo gunstig zijn.
Die hulp moet doorgaan, moet zelfs nog
worden uitgebreid. Dan kunnen wc over
tien, vijftien jaar de situatie misschien
zelf aan", aldus de minister.
Dan zal tegen het einde van de eeuw
van de ruimtevaart eindelijk die bescha
mende middeleeuwse processie van me
laatse bedelaars naar de binnenstad van
Addis Abeba tot stilstand komen.
FRANS BIJSTERVELD
onder wiens verantwoordelijkheid het
nu valt, is razend enthousiast. Met een
auto trekken de twee Ethiopische verple
gers naar allerlei dorpjes op het platte
land om daar hiin leerzame voorstellin
gen te geven. „Als die twee op een
marktplein of een andere ontmoetings
plaats hun theatertje opbouwen, stroomt
het publick onmiddellijk van alle kanten
toe, jong en oud, ziek en gezond", ver
telt Ernst Hirsch. „Het poppenspel
spreekt het publiek enorm aan. want
Chris Doorman is erin geslaagd het een
typisch Ethiopisch karakter te geven. De
poppen vertonen de specifieke trekken
van de Ethiopiërs; de dieren in het pop
penspel zijn die, waarmee de bevolking
dagelijks in contact komt en de verhaal
tjes sluiten uitstekend aan bij de leefwe
reld van de toeschouwers", aldus de
Duitse ergotherapeut.
Het is een feest een voorstelling van het
poppentheater mee te maken. Het pu
bliek, groot en klein, leeft van harte mee
met de door de twee verplegers profes
sioneel gehanteerde poppen. Kinderen
en volwassenen lachen zich tranen om
grappen en grollen, kijken met spanning
naar een gevecht tegen een gevaarlijk
beest en antwoorden spontaan en mas
saal op de vragen die hun worden ge
steld. „Het is een excellente manier om
mensen over lepra te informeren. Op
deze manier kunnen we redelijk inge
wikkelde zaken heel helder en duidelijk
overbrengen. Het is een vondst geweest
dit poppenspel toe te passen en de ma
nier waarop dat gebeurt, is geweldig", al
dus een dankbare Ernst Hirsch.
4
