MME
TAFEL
Religieuze tolerantie
in Kampuchea ver zoek
VRAGEN OVER DE HOLOCAUST
Ceidoe Soman
L
ACHTERGROND
&zidóa (Somant
kerk
wereld
Vierde-eeuws handschrift weer zichtbaar gemaakt
Nationale gedenkdag
Martin Luther King
Dilemma voor PvdA
Deze praktische auto-
wintersetisvooru
^ÊeïdoeSoma^
ZATERDAG 11 JANUARI 1986 PAG|^]
KRO praat met dekens Roermond
De KRO zal de dekens van het bisdom Roermond op de hoogte
houden van de ontwikkelingen binnen de katholieke omroep.
De gesprekken zijn gevoerd op initiatief van de contactgroep
van de KRO in het bisdom Roermond. Van de delegatie van de
KRO maakten onder anderen deel uit voorzitter mr. B.
Schmitz. Kritiek was er op sommige KRO-programma's. Ge
noemd werd het televisieprogramma „Tussen hemel en aarde",
waarin een vertegenwoordiger van de Remonstrantse Broeder
schap uiteenzette waarom dit kerkgenootschap verbintenissen
tussen twee homofielen kerkelijk wil laten bevestigen. Een
van hen ontwaarde andere kerkvisie bij de KRO die niet
strookt met Vaticanum II.
Theologie der verzoening
Van 16 tot 19 januari wordt in de hoofdstad van Peru een in
ternationaal congres gehouden over de theologie der verzoe
ning, de tegenhanger van de bevrijdingstheologie. Katholieken
uit twaalf landen nemen eraan deel. De officiële benaming van
het congres luidt .Internationaal congres over de verzoening
en hernieuwde evangelisatie volgens de gedachten van Johan
nes Paulus II". Het congresthema is uitgewerkt door enkele
Latijns-amerikaanse bisschoppen die weinig ophebben met de
ideeën van de bevrijdingstheoloog Gustavo Gutierrez uit Peru.
Naar de behoudende bisschoppen menen wordt in de bevrij
dingstheologie een te ruimhartig gebruik gemaakt van marxis
tische begrippen.
Onder een blanke
bolster sch uil t dik wijls
een ruwe pit
Jean de 8olsson
„Heropening van enkele
pagodes in Phnom Penh
moet meer als een propa
gandistische manoeuvre
worden gezien dan als
een terugkeer naar de
vroegere religieuze tole
rantie". Deze verklaring
heeft de vroegere bis
schop van de hoofdstad
van Kampuchea, Yves
Ramousse, afgelegd bij
een bezoek aan het Duit
se missiesecretariaat in
Aken.
De bisschop, die nu met een
aantal oud-missionarissen uit
Indo-China de pastorale ar
beid verzorgt voor de helft
van de half miljoen vluchte
lingen uit Kampuchea, opge
nomen door de Verenigde
Staten. Canada, Australië en
Frankrijk, toonde zich zeer
pessimistisch over de vraag,
of de katholieke Kerk ooit
weer voet aan de grond zal
krijgen in Kampuchea.
Sinds het tweede offensief
van de Vietnamese troepen
en de ontruiming van de
vluchtelingenkampen door de
..Witte Khmer", is de katho
lieke Kerk van Kampuchea
voor de tweede keer vernie
tigd. aldus bisschop Ramousse.
Naar hij verklaarde bestaat de
regering Heng Samrin, die in
1979 door de Vietnamezen in
de plaats werd gesteld van die
van massamoordenaar Pol
Pot, voornamelijk uit vroege
re medewerkers van Pot, „en
die zijn geen haar beter".
Bisschop Ramousse behoorde
tot het laatste contingent bui
tenlanders dat in 1976 door de
„Rode Khmer" over de grens
werd gezet. Geen enkele van
de veertien priesters uit Kam
puchea heeft het moorddadige
regime van Pol Pot overleefd.
VROEGE VERSIE VAN VIER EVANGELIEËN
Na acht jaar onderhandelen
met aartsbisschop Damianos,
de Heilige Raad en de monni
ken van het Catharina-kloos-
ter in de Sinaï, is een werk
groep van Amerikaanse ge
leerden er in geslaagd met be
hulp van moderne fototech
nieken een daar bewaarde
evangelietekst leesbaar te ma
ken.
Het betreft het document, be
kend onder de naam Syriac
Sinaiticus 30, geschreven tus
sen de jaren 350 en 420. Het is
geschreven in het Syriac, een
Semitische taal die werd ge
sproken door de eerste chris
tenen, woonachtig in de
streek van wat thans Beirut
heet en de oostelijk daarvan
gelegen gebieden.
De grote moeilijkheid was,
dat het perkament dat daar
voor is gebruikt later een an
dere bestemming heeft gekre
gen. Na het afkrabben van de
letters die waren geschreven
in een op koolstofbasis ver
vaardigde inkt, is er in het
laatst van de achtste eeuw een
verhandeling op geschreven
over levens van vrouwelijke
heiligen. De oorspronkelijke
tekst is daardoor nog maar zo
flauw zichtbaar, dat in 1892
de Britse Agnes Smith Lewis,
die het document heeft ont
dekt. het klooster zes keer per
kameel heeft bezocht om de
tekst te bestuderen en een zo
goed mogelijke gooi te doen
naar de inhoud.
Het 364 pagina's onvattende
document omvat de vier
evangeliën, waarbij dat van
Marcus eindigt bij hoofdstuk
16 vers 8 en dus niet de ont
moeting beschrijft tussen de
discipelen en de verrezen
Christus. Voorts bevat het
twee al eerder bekende apo
criefe teksten, namelijk de
Handelingen van Thomas en
de Hemelvaart van Maria, als
mede een nog niet nader on
derzochte Griekse tekst.
Het project staat onder leiding
van prof. James H. Charles-
worth. hoogleraar in taal en
literatuur van het Nieuwe
Testament van Princeton
Theological Seminary. Voor
het fotowerk schakelde hij de
gebroeders Bruce en Ken
Zuckerman in. Eerstgenoem
de is leider van het Westsemi-
tisch Speurwerkproject van
de School of Religion van de
University of Southern Cali
fornia USC. Hij is gepromo
veerd op de Dode Zee-rollen.
De broers namen proeven
met verscheidene fototechnie
ken, waarbij zij lichtsoorten
en filters in bonte opeenvol
ging toepasten. Ze bemerkten
dat ultraviolet licht in combi
natie met een geelfilter de
uitgewiste letters het duide
lijkst zichtbaar kon maken.
Het ultraviolette licht blijkt
de moleculen van de oor
spronkelijke koolstofinkt te
stimuleren op hun perkamen
ten ondergrond. Zuckerman
en Charlesworth zullen het
resultaat nog verbeteren door
gebruikmaking van compu
tertechnieken, die hun waar
de hebben bewezen bij foto
grafie van objecten door on
bemande kunstmanen. De
computer maakt het mogelijk
slechts wat van belang is naar
boven te halen en al het over
bodige op de achtergrond te
houden.
Zuckerman verklaart onder
de indruk te zijn van het vak
manschap van de oorspronke
lijke auteur. Zijn letters wa
ren zo haarscherp en regel
matig, dat het mogelijk is een
reconstructie te maken op
plaatsen waar de nieuwere
tekst er overheen is geschre
ven, ook als slechts een stukje
van de uitgewiste letter zicht
baar kan worden gemaakt. De
nu toegepaste techniek kan
ook van groot belang zijn bij
het verder bewerken van de
Dode Zee-rollen, de opzienba
rende vondst na de Tweede
Wereldoorlog van oude reli
gieuze manuscripten, verbor
gen in spelonken aan de Dode
Zee.
Dr. Charlesworth hoopt, dat
de goede betrekkingen die hij
nu met dit oude klooster heeft
gevestigd, zullen leiden tot de
mogelijkheid veel meer te
doen met de schat aan oerou
de documenten die hier wordt
bewaard.
Hij kon zich overigens de te
rughoudendheid van de
Grieks sprekende monniken
wel voorstellen. Heel wat be
zoekers van vroeger hebben
weinig consideratie getoond
met de kloosterlingen en ze
eenvoudig opzij geschoven als
ze iets van hun gading von
den. Zo is het uiterst waarde
volle evangelie-handschrift,
de Codex Sinaïcus, in de 19e
eeuw uit het klooster verdwe
nen en later in Europa opge
doken.
Daarom wil dr. Charlesworth
een beter voorbeeld geven.
Hij is met de monniken over
eengekomen dat alle financië
le voordelen, die voortvloeien
uit het toegankelijk maken
van de teksten, met het kloos
ter zullen worden gedeeld.
Naar hij verwacht zal 90 pro
cent van de nu gefotografeer
de tekst slechts bevestiging
inhouden van elders gepubli
ceerde teksten, „doch een cor
rectie van ook maar 1 procent
is voor geleerden van groot
belang". De verkorte versie
van het evangelie naar Mar
cus was niet werkelijk een
verrassing, want twee beter
bekende Griekse versies ver
tonen hetzelfde beeld. „Dat
dit nu hier wordt bevestigd is
Martin Luther King
Voor het eerst wordt dit jaar in de Verenigde Staten de natio
nale gedenkdag van Martin Luther King gevierd. King, die
bekend is geworden door zijn geweldloze strijd voor de rech
ten van de zwarten, werd in april 1968 in Memphis vermoord.
De Amerikaanse regering heeft bepaald dat de maandag na
15 april, de dag waarop King werd geboren, in alle staten als
feestdag moet worden gevierd. De grote christelijke kerken
en de joodse gemeenschap in de Verenigde Staten hebben de
gelovigen opgeroepen tijdens de gedenkdag speciale godsdien
stige samenkomsten te houden. „Wij roepen heel Amerika op
de nagedachtenis van deze sterke, maar zachtmoedige man te
vieren", aldus een gezamenlijke verklaring van de voorzitter
van de „Katholieke Conferentie", mgr. Daniel F. Hoye, de se
cretaris-generaal van de Amerikaanse Raad van Kerken, ds.
Arie Brouwer, en de voorzitter van de Raad van Amerikaan
se Joden, rabbijn Henry Michigan. Tot de belangrijkste pleit
bezorgers van de nationale gedenkdag behoorde het nationale
bureau van rooms-katholieke zwarten in de Verenigde Sta-
Beroepen: te Harlingen,
L. W. Nijendijk kandidaat te
Woerden; te Velp, mevrouw
L. Matthijsen kandidate
Amstelveen.
Elke dag verdwenen er voor
onze ogen duizenden en dui
zenden onschuldigen door de
schoorsteen. Met onze eigen
ogen konden we de diepere
betekenis van het menselijk
wezen waarnemen: ze kwa
men daar aan, mannen, vrou
wen, kinderen, allemaal on
schuldig—verdwenen plotse
ling en de wereld zweeg!
Een overlevende van het ver
nietigingskamp Treblinka die
in het tweede deel van de be
klemmende film Shoah (mor
genavond om tien over acht
op Ned. II) aan het woord
komt.
Waarom zweeg de wereld en
waarom kon het zover ko
men?
Talloze malen heeft men ge
probeerd die vragen te beant
woorden, maar de antwoor
den die gegeven zijn, blijken
nooit afdoende.
De geallieerden zijn destijds
door joodse koeriers of hun
helpers op de hoogte gesteld,
maar tot concrete acties
kwam het vrijwel niet. Wel
slaagden de geallieerden er op
het eind van de oorlog in eni
ge duizenden joden te redden.
Ook door tussenkomst van
het Vaticaan en neutrale lan
den als Zweden wisten velen
aan hun noodlot te ontkomen,
maar het was gering bij het
aantal dat in de dodenkampen
om het leven kwam.
Waarom kon het zover ko
men? De Amerikaanse histo
ricus Raul Hilberg zegt in
Shoah dat de nazi's opvallend
weinig nieuws uitvonden.
Voor de uitsluiting van de jo
den uit het dagelijks leven
konden zij op een reeks van
maatregelen terugvallen, die
de loop van meer dan duizend
jaar kerkelijk en wereldlijk
anti-semitisme waren ontwik
keld: het verbod van gemeng
de huwelijken, het dragen
van onderscheidingstekens
waaruit bleek dat men jood
was, het verplichte getto. Ook
in de propaganda waren ze
volgens Hilberg niet origineel.
Slogans en typeringen waren
alle weer ontleend aan eeu
wen van antisemitisme. Origi
neel was wat zij eufemistisch
aanduidden met de term End
lösung der Judenfrage, waar
van Goering voor het eerst in
een brief aan Heydrich in de
zomer van 1941 melding
maakte. Hilberg is geneigd
deze nieuwe aanpak, die Goe
ring in zijn brief niet nader
concretiseerde, te zien als de
logische voltooiing van het
anti-semitisme in Europa.
Vanaf de vroegste tijden had
den christelijke missionaris
sen en wereldlijke leiders te
gen de joden gezegd: jullie
kunnen niet als joden onder
ons leven. De wereldlijke lei
ders verordonneerden: jullie
kunnen niet onder ons leven.
Tenslotte zeiden de nazi's: jul
lie kunnen niet langer leven.
De massamoord op de joden
als eindpunt van een eeuwen
lange ontwikkeling. Daarmee
is nog steeds niet de vraag be
antwoord, wat de oorzaak van
het anti-semitisme was. Een
opmerkelijk maar tegelijker
tijd ook zeer omstreden en
complex antwoord komt van
de Zwitserse hoogleraar Geor
ge Steiner. Anders dan de be
nadering van Hilberg is die
van Steiner zeer speculatief,
ook al vertrekt ze van een
Auschwitz
grote, vooral literaire eruditie.
Steiner zegt dat je voor de
verklaring van een zo'n com
plex gebeuren als de holo
caust eerst moet kijken naar
de hele culturele situatie
waarin Europa' was beland.
De barbarij weerspiegelt im
mers de cultuur die zij wilde
ontheiligen.
De negentiende eeuw die
voor de hogere klassen de be
lichaming vormde van een
aards paradijs en een onge
kend lange tijd duurde, heeft
bij diegenen in die maat
schappij die zich beklemd
voelden door haar keurslijf
van moraal en gewoonten, te
genkrachten opgeroepen,
waardoor Europa zich uitein
delijk met vreugde zou stor
ten in de eerste Wereldoorlog.
Liever de barbarij dan de ver
veling, riep de negentiende-
eeuwse Franse dichter Theop-
hile Gautier. En velen zeiden
het hem in soortgelijke be
woordingen ha. De energie
voor de massaslachting in de
twintigste eeuw was dus vol
gens Steiner aanwezig. Het
was in zijn ogen ook logisch
dat die zich uiteindelijk zou
richten op de joden. Waarom
dan wel? De joden waren de
dragers van het monotheïsme
wier God onbereikbare eisen
stelde aan zijn volgelingen.
Zonder het joodse monotheïs
me is niet alleen het christen
dom niet denkbaar, maar
evenmin een seculiere religie
als het socialisme en commu
nisme. Niets is immers, aldus
Steiner religieuzer dan de
rechtvaardigheidsbehoefte
van de profeten van het socia
listisch visioen. De voornaam
ste representanten daarvan
waren weer joden.
Dit joodse monotheïsme met
zijn absolute eisen, zijn wre
kende God zette de menselij
ke creativiteit onder druk.
Niet langer kon de mens de
ene god tegen de andere god
uitspelen zoals dat het geval
was onder het veelgodendom.
Toch waren er in de ziens
wijze van Steiner in de
voorgaande eeuwen pogingen
in het werk gesteld om de
krachten van dit veeleisende
monotheïsme te beperken.
Had Voltaire niet zijn hoop
gesteld op een vermindering
van de religieuze dogmatiek
en had Nietzche in zijn Vrolij
ke Wetenschap niet de dood
van God verkondigd en had
Freud de oorsprong van het
monotheïsme niet op de
schouders willen leggen van
een Egyptenaar?
Het zou niet helpen en wie
zal zich daarover verbazen
Er was echter volgens Steiner
een makkelijker wraak om de
eeuwen van veeleisend geloof
goed te maken. Door de joden
te doden zou de westerse cul
tuur diegenen uitroeien die
God hadden uitgevonden en
die hem aanwezig hadden ge
steld. De ondragelijke morele
last die zij betekende zou wor
den afgewenteld. De door het
veeleisende monotheïsme uit
zijn balans geraakte samenle
ving zou met de massamoord
op gewelddadige wijze wor
den hersteld.
Interpretatie
Steiner geeft zijn visie met
grote stelligheid, ook al zegt
hij zijn eigen motieven die
hem tot een al te persoonlijke
interpretatie zouden kunnen
verleiden, met het grootste
wantrouwen te willen bezien.
Steiner is een liberale, niet-
religieuze jood en dat blijkt
zonneklaar uit zijn interpreta
tie. Steiner zegt niet opnieuw
te willen debatteren over de
vraag of de eerste wereldoor
log, die de massamoord in de
jaren veertig in gang zette,
door een ongeluk in gang
werd gezet dan wel een
dwangmatige noodzaak was.
Dat is voor historici. Hij stipt
summier een aantal punten
aan die verantwoordelijk zijn
voor het anti-semitisme in de
jaren dertig: de acceptatie van
de joden „die veel van het ge
nie van Europa verklaart",
maar bij de oorspronkelijke
bevolkingen leidde tot haat
jegens hen, de wens bij nazi's
en marxisten een minderheid
uit de weg te ruimen „die
door haar erfenis en gevoel-
strant een geschikt milieu
vormt voor verzet tegen de
bestaande orde".
Terug naar de theorie van
Steiner die moet verklaren
waarom de joden het slachtof
fer werden. Ze blijft met zijn
doorkijk door vele eeuwen
heen uiterst speculatief. Wat
meer is: de massaslachting
krijgt opnieuw een theolo
gisch fundament. De jood
heeft aan van alles de schuld.
Een oud vooroordeel wordt
bij Steiner in een nieuwe
vorm bevestigd. Toch biedt
zijn boek veel stof voor over
denking omdat het de holo
caust en de ontreddering die
erop gevolgd is plaatst in het
geheel van de cultuur. Zij is
immers geen afgesloten
hoofdstuk, maar werkt nog
steeds door.
Claude Lanzmann Shoah.
Oor en ooggetuigen van de
holocaust. Uitgave De Arbei
derspers. Prijs f 34.50.
George Steiner: Een seizoen
in de hel. Over de toekomst
van het Westen. Uitgave De
Haan.
PAUL VAN VELTHOVEN
Enkele buien
DE BILT (KNMI) We mo
gen vandaag een wisselende
bewolking verwachten maar
ook enkele buien. Vrij krachti
ge en aan de kust nu en dan
harde tot stormachtige winden
uit zuidwest tot west, voeren
lucht aan waarin de middag-
temperatuur tot ongeveer 6
graden oploopt. Alleen ten
oosten van het IJssehneer
wordt het ongeveer 4 graden,
omdat daar nog op veel plaat
sen ijs aanwezig is. Ook daar
waar nog flink wat sneeuw
ligt blijft de temperatuur iets
achter. Een diepe depressie
tussen IJsland en Noorwegen
heeft de vorst gisteren verdre
ven. Het ziet er naar uit, dat
de vorst de eerste dagen met
meer terugkomt. Zondag is er
veel bewolking en dan kun
nen er enkele buien vallen. De
middagtemperatuur wordt dan
ongeveer 4 graden. In de win
tersportgebieden brengt de de
pressie eerst weer verse
sneeuw, maar in laag gelegen
gebieden kan het later over
gaan in nu en dan regen.
Weersvooruitzichten voor de Europe
se landen:
Zuid-Scandinavië: Enkele buien,
maandag met sneeuw. Middagtempe
ratuur zondag oplopend tot iets bo
ven nul, maandag in zuid-Zweden en
zuid-Noorwegen weer dalend tot min
10 graden.
Britse Eilanden: Wisselend bewolkt
en enkele regenbuien. Middagtempe
ratuur omstreeks 5 graden.
Midden- en zuid-Frankrijk: Wisse
lend bewolkt en af en toe een bui.
Middagtemperatuur oplopend tussen
8 en 14 graden.
Spanje, Portugal: Op de meeste plaat
sen droog en in het zuiden zonnige
perioden. Middagtemperatuur tussen
14 en 19 graden.
Italië, Joegoslavië: Eerst wisselvallig
en af en toe een bui. Middagtempera
tuur van 4 graden in het noorden tot
17 graden in het zuiden.
Zuid-Duitsland. Alpenlanden: Voor
namelijk aan de noord- en westkant
enige tijd neerslag boven 1800 meter
in de vorm van sneeuw. Middagtem
peratuur in de dalen uiteenlopend
van 0 tot 7 graden.
De Bilt
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Aberdeen
Barcelona
Berlijn
Bordeaux
Brussel
Dublin
Innsbruck
Klagenlurt
Kopenhagen
eve
ivé
geeW
jvei
ld ge
gt ir
gerei
of
irgeg'
TERWIJL het nieuwe jaar nog geen twee weken ot^er^
zien de kansen voor de regeringscoalitie er veel beter ujk 0f
in 1985 aan de hand van een reeks verkiezingsenquêtesjjgjnj
tijd kon worden verwacht. In regeringsgezinde kringeicht.
men er vorig jaar aanvankelijk beducht voor, dat de V kri;
de gunst van de kiezers zou krijgen als gevolg van de
van negatieve kritiek op de bezuinigingen van het kafel^nnj
Bij het CDA was men vooral bezorgd over de discus^ns
eigen kring over het „sociale gezicht" van de partij.
De eerste opiniepeilingen van dit jaar geven een
beeld te zien. Niet alleen halen de regeringspartijen
lementaire meerderheid maar, wat nog belangrijker ij
overgrote meerderheid van zowel VVD als CDA
voorkeur aan voortzetting van de huidige coalitie bove|
samenwerking met de socialisten.
Voor de PvdA geven de jongste cijfers minder redt
tevredenheid. Vergeleken met het huidige aantal kam
tels wordt er nog wel flinke winst geboekt, maar zestig,
lijken er op dit moment niet meer in te zitten. De voors|
op het CDA slinkt in snel tempo en als de huidige ter
zich voortzet is het zelfs niet uitgesloten, dat Lubbers t
nog als leider van de grootste partij uit de bus komt
De populariteit van Den Uyl, de beoogde lijsttrekker
PvdA, blijkt bovendien steeds sterker terug te lopen. 1
gen socialistische aanhang verwacht meer van de vrJ
FNV-voorzitter Wim Kok (53 procent), dan van de doet
Buitenveldert (23 procent) die een steeds meer versleti
druk maakt. Campagneleiders van de PvdA zeggen ei
over te piekeren hun partijcongres volgende maand e<
dere lijsttrekker voor te stellen dan Den Uyl. Tegelijl
sluiten zij echter niet uit dat de rode verkiezingsaf
straks toch het koppel Den Uyl-Kok zullen laten zien
iglZ"
r*\
BlNNEN de PvdA lopen de meningen over het effen
een. Het wisselen van lijsttrekker zo kort voor de verk
gen zou door de eigen achterban wel eens genadeloosLVI
nen worden afgestraft, terwijl de aantrekkingskrach! V/
Kok op de zwevende kiezers daar niet tegen op zou vi vai
Een andere stroming durft die gok wel aan. omdat ze kervi
lijk een campagne met Den Uyl bij voorbaat als een ve^.,
zaak beschouwt. Het ziet er niet naar uit dat de Pvtflsb
dilemma voor de verkiezingen in mei kan overwinne(vig€
iern<
Knolselderijsoep
karbonade met
dragonsaus,
snijbonen en
aardappelen
karnemelk pudding
Voor twee: uitje, 5 g boter,
6 dl water, stukje knolsel
derij, 1 kippebouillonta-
blet, 15 g bloem, 0,5 dl
melk, bladselderij;
2 rib- of haaskarbonaden,
zout, peper, bloem, losge
klopt ei, paneermeel, 20 g
boter;
10 g boter, 10 g bloem, 2,5
dl water, half kippebouil-
lontablet, peper, dragon, ci
troensap of azijn;
450 g diepvries, blik of pot
snijbonen, zout, suiker, 1
lepel paprika-zoetzuur;
Vi tot 1 kg aardappelen;
Vt dl water, 4 blaadjes ge
latine (waarvan klein
stukje rode), 75 g suiker,
2,5 dl karnemelk, paar
druppels citroenessence, 2
dl custardsaus (2 dl melk,
5 g custard, 15 g suiker).
Fruit stukjes ui lichtbnf Z1J
de boter, voeg water, n.
knolselderij en het boiiler'
tablet toe en laat de soe/de
minuten koken. Bind uit;
met een mengseltje ats h
bloem en melk en maa£ ^i,
af met fijngeknipt se4ng i
blad. ang
»ede
Strooi zout en peper ovj.ken
vlees, haal het doo\ om
bloem, ei en paneerme ma;
bak het in twaalf milied
gaar. wacl
arbij
Meng de bloem door dvan j
smolten boter, voeg he min
ter in gedeelten toe, d
het bouillontablet en li
saus vijf minuten tre It
pepei _|j
gon en citroensap of a4
Maak haar af met pep
Garneer de snijbonen
kleingesneden paprikaw-y
zuur. v/
Maak de pudding vat
zodat hij kan opstijveiiN I
de vijf minuten in kouirs
ter geweekte gelatine iger
het warm gemaakte igft 2
Roer door dit mengsel^ -
tereenvolgens de suike»^^
karnemelk en wat citro
sence. Zet de massa in. v
water tot ze gelei-Laat
wordt en doe haar don
een natgemaakte vorii, nie
de pudding koel weg,us j
hem morgen en geef emak
custardsaus bij. ge
1 wei
Menutip voor maa\ te
spekschnitzel met gesmma\>
kool en aardappelen mjer z
vla. JEA ,zii'
Jslag
^tele
(ADVERTENTIE)
wanneer u ons een nieuwe abonnee opgeeft op
onze krant. Hij bestaat uit een
parkeerschijf met ijskrabber,a
condenswisser, rekenschijf
voor brandstofverbruik,
bandenprofielmeter en
ruimte voor parkeergeld, èn
een slotontdooier/aansteker
èn een digitale thermometer
voor in uw auto.
De nieuwe abonnee wordt ook hartelijk verwelf
deze krijgt de krant de eerste twee weken gratis, i
I Noteer als nieuwe abonnee ingaande.
I Naam:
Adres:
Postcode/plaats
Telefoon:
(voor controle bezorging)
Deze ontvangt de krant de eerste twee weken gra,
Daarna wordt het abonnement betaald per:
O maand (per automatische betaling)
I kwartaal per acceptgiro
I Stuur als dank de Aiito-winterset aan:
I Naam:
Adres:
I Postcode/plaats:i
J Stuur deze bon ingevuld aan de Leidse Courant, Antwoordnummer 998
I 2500 VD Den Haag (postzegel niet nodig).
