De herders en wij
Er was nog een Betlehem
kerk
wereld
boekwijzer
ÊeidócSowo/ttf
Reizen met garantie
uueer
ACHTERGROND
ftüdóeSoirumt
DINSDAG 24 DECEMBER 1985 PAGI]
INN
Chili: kardinaal Fresno man van het jaar
Kardinaal Juan Francisco Fresno Larrain, aartsbisschop van
Santiago, is gekozen tot man van het jaar in Chili. Met ruim 23
procent van de stemmen liet hij nummer twee, een tv-presen-
tator. ver achter zich. De representatieve steekproef werd be
gin december uitgevoerd door het Amerikaanse bureau Gallup.
Ook dictator Pinochet en zijn echtgenote Luciane Hiriart kwa
men bij de eerste tien plaatsen voor. De rooms-katholieke kerk
in Chili keert zich steeds meer tegen het regime van dictator
Pinochet. Vorige maand veroordeelde de bisschoppenconferen
tie het geweld van staatswege. Van de internationale persoon
lijkheden werd met overweldigende meerderheid paus Johan
nes Paulus 2 tot tot man van het jaar gekozen. Hij kreeg de
voorkeur van 55 procent van de ondervraagde Chilenen. In
Chili bestaat de hoop dat de paus in 1987 het land zal bezoeken.
Zeven op tien Amerikanen gelooft in hiernamaals
Zeven van de tien Amerikanen gelooft in een leven na de
dood. Een even groot percentage denkt dat het leven na de
dood zich voortzet in de hemel, terwijl de helft in de hel ge
looft. Dit blijkt uit cijfers van het Amerikaanse bureau voor
opinie-onderzoek Gallup. Alleen de Ieren geloven verhou
dingsgewijs nog meer aan het hiernamaals: 76 procent van hen
hoopt in de hemel te komen. In het overwegend katholieke
Spanje bedraagt dit 55 procent, in het Anglicaanse Engeland 45
procent en in ae Bondsrepubliek 39 procent. De secularisatie in
Frankrijk, Nederland en Denemarken is ook hierin merkbaar:
in Frankrijk gelooft 35 procent in een leven na de dood, uit
een enquête van de NCRV bleek dat in Nederland eveneens
nog 35 procent gelooft in een leven na de dood In Denemar
ken gelooft nog slechts een kwart van de bevolking.
Toen werd vervuld wat
de Heer door de profeet
Jesaja had gezegd: De
maagd zal zwanger
worden en een zoon ter
wereld brengen en ze
zullen hem Immanuël
noemen, wat betekent:
God-met-ons
Mattheüs 1 22,23
Het is moeilijk voor ons in te
denken wat er zich precies
heeft afgespeeld in de kerst
nacht en hoe de mensen die er
bij geweest zijn precies gerea
geerd hebben. De bijbel is over
het geheel bijzonder sober op
dit punt. Het is net als met de
schilderijen van Rembrandt:
het licht valt op de centrale fi
guur, dat wil dus hier zeggen:
op het Kind, en alle andere fi
guren staan min of meer wat
in de schaduw. Ze zijn er wel
bij, maar ze zijn niet meer dan
entourage. Het draait allemaal
om het Kind.
Dat geldt van Jozef en Maria.
Dat geldt ook van de herders.
Ze horen er bij. Het schilderij-
zou zonder hen niet compleet
zijn. Maar ze staan niet in het
centrum. Ze staan alleen maar
in de kring om het Kind heen.
Toch is er wel veel over hen
nagedacht. Ze spelen uiteraard
telkens weer een rol in de
kerstprediking. Ze komen ook
in veel liederen voor. Dichters
zijn vaak door hen geïnspi
reerd. Maar dan verdwijnt
vaak ook die soberheid. Dan
worden ze opgenomen in de
fantasie van de dichter en
worden er allerlei kleuren om
heen geweven.
Ik denk dat dat best mag. Het
gebeurt trouwens in veel pre
ken. Als de herders werkelijk
levende figuren zullen worden
voor ons, dan moeten ze wel
wat ingekleurd worden. Zo be
schrijft Jan H. de Groot ze in
'De ballade van Efrata's her
ders' op de volgende manier:
En de koude sloop aan der
kudden rand,
waar de herders stonden te
wacht.
Eén boog zich en blies het
hout in brand,
dat smeulend gestapeld lag.
En een ander zette zich op een
steen
en sloeg zijn mantel dicht.
Zijn hand streek over zijn
voorhoofd heen
en de groeven in zijn gezicht.
En een derde sprak de ande
ren aan,
over het vee en de nieuwe tijd,
die zwaar was voor het zorgen-
bestaan
van herders in armoedigheid.
Over de onrust in het ganse
land
en der zware lasten druk,
want des overheersers ijzeren
hand
stond gebald naar hun klein
geluk.
En de jongste vloekte in op
standigheid
om zijn jeugd en zijn kleine
moed.
Hij schold uit pure losbandig
heid
en uit lafheid van zijn gemoed.
Maar de oudste hief afwerend
de hand,
als vroeg hij om rust op dit
uur.
Dan wierp hij een blok in de
griffe brand
van het vonkenspattend vuur.
Toen zwegen zij stilaan en
schoven neer
ter ruste, gerold in hun vacht.
De jongste hield onder het
sterrenheer
bij de slapenden kudden de
wacht.
Het bijbelse verhaal
Het verhaal van Lukas is erg
sober. Het zegt heel simpel:
„En er waren herders in die
zelfde landstreek." Dat is alles.
Er worden geen namen ge
noemd. Ze zijn volstrekt ano
niem. Ze komen later in het
evangelie ook niet terug. Ze
spelen alleen hier, in het
kerstverhaal, een rol.
Maar het is wel een belangrij
ke rol. Ze zijn de vertegen
woordigers van de nieuwe
messiaanse gemeente. Zij zijn
de eersten die het kerstevan
gelie horen en de eersten die
het doorgeven. Als er dan ook
één plaats in het kerstevange
lie is waar wij onszelf aange
duid vinden, dan is het de
plaats van deze herders. Daar
om heb ik boven dit artikel
ook gezet: de herders en wij!
Alleen dan moeten we wel
goed bedenken bij wie we ho
ren. Deze herders hoorden be
paald niet bij de elite van die
tijd. Integendeel, ze stonden
aan de onderkant van de sa
menleving. Ze deden simpel
en slecht betaald werk, waar
anderen zich te goed voor
voelden. Ze hoorden evenmin
bij de religieuze elite van die
dagen. In doorsnee waren het
ruwe, onbeschaafde en onver
schillige mensen, die het vaak
niet al te nauw namen met de
wet. Niet met de wet van de
Romeinen en niet met de wet
van God.
Toch worden zij uitgekozen als
vertegenwoordigers van de
nieuwe messiaanse gemeente.
Het hele kerstverhaal is boor
devol van een God die niet het
hoge en het edele kiest, maar
Kerstmeditatie door prof.
dr. K. Runia, hoogleraar aan
de Theologische Hogeschool
der Gereformeerde Kerken in
Nederland
het lage en verachte. En hoe
zou het ook anders kunnen?
Het kerstgebeuren is immers
niets anders dan de vrijwillige
vernedering van God zelf! Zijn
Zoon komt naar de wereld,
niet in glorie en heerlijkheid,
maar arm en naakt, geboren
uit een vrouw die buiten Naza
reth volstrekt onbekend is en
voor wie geen plaats is in de
herberg van Bethlehem. God
daalt af in het vléés, in onze
menselijke existentie met al
haar nood en pijn. Daar horen
geen keizers en koningen,
geen edelen en rijken bij. Daar
horen alleen maar arme sloe
bers zoals deze herders bij.
En wij?
Grote vrees
Dan staat er ineens een engel
bij de herders. Ze moeten zich
half doodgeschrokken zijn.
Maar er is nog veel meer. De
heerlijkheid van de Here God
omstraalt hen. Probeer u dat
eens voor te stellen: het ver
blindende licht van die heer
lijkheid waar het gezicht van
Mozes voor de rest van zijn le
ven van straalde. Dat licht, dié
heerlijkheid omstraalt de her
ders.
Het is dan ook geen wonder
dat er staat: „En zij vreesden
met grote vreze". Dit is niet
meer een gewone schrik. Dit
gaat oneindig veel dieper. Dit
is een diepe existentiële angst
waarbij de fundamenten van
het leven komen bloot te lig
gen. Dit licht onthult alles, het
schijnt overal doorheen, het
openbaart de laatste donkere
geheimen van het leven.
Maar midden in dié angst valt
dan de boodschap van de en
gel: „Weest niet bevreesd,
want zie, ik verkondig u grote
blijdschap, die heel het volk
zal ten deel vallen: U is heden
de Heiland geboren, de Chris
tus, de Heer, in de stad van
David." Dat is de wonderlijk
ste boodschap die ooit verteld
is. Daar is niet minder dan een
engel voor nodig. Geen mens
zou dit ooit hebben kunnen
bedenken. Alleen God kon dit
bedenken. Daarom komt de
boodschapper dan ook 'van de
andere kant'.
De herders krijgen ook nog
een teken mee: „Gij zult een
kind vinden, in doeken gewik
keld en liggende in een krib
be." Een merkwaardig teken.
Een teken dat eigenlijk hele
maal geen teken is. In feite
zegt de engel niets meer dan:
Ga er maar op af en dan zullen
jullie Hem vinden, die de Hei
land, de Christus, de Heer, is.
Jullie vinden Hem als een pas
geboren kind. Dat is alles.
Niets bijzonders: in doeken ge
wikkeld. Nog minder dan bij
zonder: liggende in een kribbe.
De herders moeten er op uit
gaan in puur geloof. Er is geen
ander houvast dan het woord
dat de engel namens God ge
sproken heeft. We hebben
nooit iets anders dan dat
woord.
De reactie
De herders gingen toen op
weg
zoals gezegd,
om Davids Zoon te vinden
en 't woord dat is geschied
en vrede biedt
aan alle mensenkinderen.
Het lied is hier beter dan de
vertaling van het bijbelgenoot
schap. Die zegt alleen maar:
„Om te zien hetgeen geschied
is". Maar in de Griekse tekst
staat inderdaad: „om te zien
het wóórd dat geschied is". Het
is niet zó maar een gebeuren.
Het woord, dat door de engel
gesproken is en dat de vervul
ling is van alle voorgaande
woorden van de Here God,
van alle beloften van het héle
Oude Testament, is geschied.
Zij kwamen aan in Bethlehem
en hebben Hem gevonden
die heel de wereld helen zal
van zonde!
Davids Zoon, ja Davids Zoon,
Gods vlees en bloed,
die de mens in nood en dood
herleven doet.
De herders zijn op weg gegaan,
zo maar, in puur geloof, en ze
hebben gevonden. En het laat
ste wat we van ze horen is dat
ze terugkeren, „God lovende
en prijzende om alles wat ze
hebben gehoord en gezien ge
lijk het hun gezegd was". De
eerste messiaanse gemeente is
een zingende gemeente. Ze is
bij de engelen in de leer ge
weest!
En wij?
Echt Kerstfeest vieren kunnen
we alleen als we weten dat we
ook bij het verhaal horen.
Sterker nog: als we weten dat
we in het verhaal voorkomen.
Lukas vertelt ons dat er maar
één plaats is: néést de herders.
En op die plaats kunnen we al
leen staan als we delen in hun
geloof dat dit Kind, gewikkeld
in doeken en liggende in een
kribbe, de beloofde Messias is:
Davids Zoon, ja Davids Zoon,
Gods vlees en bloed,
die de mens in nood èn dood
hèrleven doet.
Met het naderen van de
Kerstdagen vragen de bewo
ners van het rustige boeren
dorp Betlehem HaGlilit zich
jaarlijks weer af of de duizen
den pelgrims die elk jaar de
geboorteplaats van Jezus be
zoeken. wel naar de juiste
plek gaan.
Arye Dressier, die overdag
boer en in zijn vrije tijd ar
cheoloog is, gelooft dat er een
gerede kans is dat Jezus in dit
Betlehem op twaalf kilometer
ten westen van Nazareth ge
boren is en niet in het be
roemde Betlehem, dat 140 ki
lometer zuidelijker in Judea
ligt. „Als Jezus uit Galilea
kwam, en als zijn familie uit
Galilea stamde, bestaat de
mogelijkheid dat hij in Betle
hem HaGlilit geboren is".
Erkennend dat hij „niets an
ders doet dan speculeren" legt
Dressier er de nadruk op dat
hij de christelijke traditie niet
wil verstoren. Maar hij zou
graag zien dat historici en ar
cheologen aandacht besteden
aan zijn theorie over het on
bekende Betlehem uit het
Heilige Land.
Volgens de evangelist Mat-
thëus kwamen de ouders van
Jezus uit Betlehem in Judea,
maar Lucas schrijft dat Jozef
en Maria in Nazareth woon
den. Dressier wijst er op dat
de lezing van Lucas, dat Jozef
en Maria van Nazareth naar
Betlehem gereisd zijn, vragen
oproept. „Hoe kon een hoog
zwangere vrouw op een ezel
van Nazareth naar Betlehem
in Judea reizen, een afstand
van 130 140 km?"
Zijn buurvrouw Nitza Betser,
die ook studie heeft gemaakt
van de bijbelse geschiedenis,
is het met Dressier eens. „Als
zij in Nazareth woonden, lijkt
het aannemelijker dat hij hier
geboren is en niet in Betle
hem in Judea".
Catacomben
die
neemt dateren uit de tijd van
het Oude Testament. Betle
hem HaGlilit wordt vermeld
in het Bijbelboek Jozua. In
het dorp bevinden zich oude
catacomben en archeologische
vondsten uit het begin van de
christelijke jaartelling.
„We hebben resten gevonden
van een Byzantijnse kerk, en
ik geloof dat de Byzantijnen
hier geweest zijn omdat zij
meenden dat Jezus hier gebo
ren is", aldus Betser.
De mogelijkheid dat de Bijbel
onnauwkeurig is, wordt na
tuurlijk met kracht van de
hand gewezen door burge
meester Elias Freij, wiens stad
Betlehem ten zuiden van Je
ruzalem zich met het oog op
de toeristen en pelgrims op
maakt voor de viering van
het Kerstfeest. „Volstrekte
onzin. Wat in de evangelieën
staat, is de waarheid".
Een Franciscaanse monnik in
de Kerk van de Annonciatie
in Nazareth, waar Maria naar
men aanneemt vernam dat zij
een kind zou baren, noemt de
theorie van Dressier „echt
vermakelijk" maar verre van
juist. „Noem mij één tekst in
de Bijbel waar staat dat de
Messias niet uit het huis van
David stamt", aldus pater P.
Gumbert Ludwig. „Jozef was
uit het huis van David, en
David had niets te stellen met
Betlehem in Galilea".
Robert Lindsey, die dominee
is van een Baptistenkerk in
Jeruzalem, meent dat de
evangelieen duidelijk maken
dat Jezus in Judea, en niet in
Galilea geboren is. „Het is een
aardig idee met name voor
Maria die maar een korte
tocht op de ezel had hoeven
maken, maar het slaat echt
nergens op".
Daniel Rossing, die verbon
den is aan de afdeling voor
het christelijk geloof van het
Israëlische ministerie voor
godsdienstzaken, meent dat
een debat over de plaats waar
Jezus geboren is, voor de
meeste mensen niet hoeft. Hij
wijst er op dat rooms-katho-
lieken en protestanten twee
verschillende plaatsen in Je
ruzalem houden voor de plek
waar Jezus begraven is, en
dat zij ook uiteenlopende op
vattingen hebben over het
verloop van de tocht naar het
kruis via de Via Dolorosa.
„Die plaatsen krijgen een
geur van echtheid door het
feit dat miljoenen pelgrims
erheen trekken zonder zich
om archeologische of histori
sche feiten te bekommeren".
Wat Jezus geboorteplaats be
treft, „wil de traditie dat het
Betlehem in Judea is. Histori
sche of archeologische gege
vens hebben weinig belang
voor de gemiddelde pelgrim'
Het ware land van
Abraham
Grondige bestudering van
oude kaarten en teksten uit
Saoedie-Arabie en Israël
hebben de Libanese histori
cus Kamal Salibi tot de over
tuiging gebracht dat niet Pa
lestina maar West-Arabië het
land van de bijbel was. Een
boek dat in Israël en de de
Arabische wereld is ingesla
gen als een bom. Lezing van
Salibi's revolutionaire opvat
ting vereist wel een lange,
moeizame tocht langs de fi
nesses van het Arabische en
hebreeuwse alfabet. Salibi
stelt dat het land van aarts
vader Abraham het huidige
West-Arabié is, maar min of
meer om tegemoet te komen
aan de massale kritiek die
over hem is uitgestort sluit
hij niet uit dat de joden of
grote grote groepen van hen
na de Babylonische Balling
schap zich gevestigd hebben
in het huidige Israël.
Kamal Salibi: Het Ware
Land van Abraham. Een
nieuwe theorie over de oor
sprong van het volk van Is-
Titus Brandsma
De Stichting R.K. Voorlich
ting in Oegstgeest. die zich
ten doel stelt informatie te
verstrekken over de geloofs-
en zedenleer van de katholie
ke kerk, heeft een bijzonder
mooie uitgave gewijd aan de
zaligverklaring van pater Ti
tus Brandsma. In het boek is
een geïllustreerde levensloop
van Titus Brandsma opgeno
men. Daarnaast staat er een
uitgebreide kleuren reportage
in van het zaligverklarings
proces in Rome. Het boek
wordt afgesloten met de
voornaamste teksten die in
Rome en bij de herdenkingen
in Nederland zijn uitgespro
ken. De Stichting R.K. Voor
lichting heeft eerder dit jaar
zeer kleurrijke uitgaven ge
wijd aan het Eucharistisch
Congres in Nairobi en aan
het bezoek van paus Johan
nes Paulus aan Nederland.
Titus Brandsma. Te bestel
len bij Stichting R.K. Voor
lichting, Rhijngeester-
straatweg 155, Oegstgeest.
Tel. 071 - 17.49.51. Prijs
12,50. Verzendkosten
4.25.
:deds
iensd
REISORGANISATIES, die door welke oorzaak danook J
wanprestatie leveren, hebben zich tevoren meestal grora
ingedekt door middel van de bekende „kleine lettertjes",
in elke reisgids zijn te vinden. In de reiswereld beconcj
reert men elkaar heftig, maar men is eensgezind in de vo(j
waarden waaronder reizen worden afgesloten. De vakante
ganger, die zich na het instappen in bus of chartervlieg
meestal wonderlijk snel als een mak schaap gaat gedrag)
onderwerpt zich noodgedwongen aan die voorwaarden,
dat er nu eenmaal niet onderuit valt te komen.
Er bestaat overigens een geschillencommissie, die klachjp*
behandelt en eventuele schadevergoedingen toewijst. I
Consumentenbond, die van die commissie deel uitmaakte»^"
demonstratief opgestapt, omdat er ondanks zijn aandrinfl
in die algemene reisvoorwaarden niets is verbeterd en hey
ook niet naar uitziet, dat er ondanks een toenemend aan)
klachten iets in zal veranderen. Blijven die voorwaarden 4
gewijzigd, dan is in bepaalde gevallen de mogelijkheid om
beroep te gaan vrijwel verdwenen, al is er natuurlijk alfl
nog de moeizame en dikwijls kostbare weg naar de rechf
om het gelijk te halen.
De Consumentenbond besloot tot zijn stap kort nadat 9^ -
andere consumentenorganisatie een stevige aanval had
daan op de bond. Die kritiek kwam van Konsumenten Ka
takt, waarin FNV en VARA samenwerken. Ook in de w,.,
reld van de consumentenorganisaties heerst kennelijk harr
onderlinge concurrentie.
6 fn-ont
WAAR de ergernis van de Consumentenbond zich op t4r he]
spitst is vooral het meer en meer voorkomende systeem, kg
bewust een groter aantal reizigers te boeken dan de beschfo £)e
bare accommodatie toelaat. Dat is zozeer een routine-aan^^iba
legenheid geworden, dat de reiswereld er een vaste teij.
voor heeft: „overboekingen". Reizigers krijgen dan pas bterer
hun vakantiebestemming te horen, dat ze in een ander hoirjancj
of appartement worden ondergebracht dan waar ze voor |rZoeb
boekt hebben. Dat men daarop later de reisorganisatie m%n(jha
kunnen aanspreken lijkt een duidelijke zaak. De touropefcjsers
tors willen zich er echter van afmaken door te stellen, dat jj» oc
gast de hotelier maar moet aanspreken.
HeT organiseren van vakantiereizen is een miljardenbi»
ness, waarin een keiharde concurrentietaktiek wordt toe^nir
past. Daarom balanceert de touroperator vaak op het schema r 1
van de snede met marginale voorwaarden. Hoewel de con:
ment daardoor vaak kan 'profiteren van opmerkelijk
prijzen is het van de andere kant onjuist, willekeurige reij
gers als er iets misgaat van het systeem de dupe te laten
den. Ook de koopwaar die op de reismarkt wordt gebraoor eer
dient voldoende gegarandeerd te worden. Op het ogenb^ kerei
lijkt die gerechtvaardigde wens van de Consumentenb
verder dan ooit van zijn verwezenlijking.
fenst gi
Perioden
met regen
DE BILT (KNMI) Ook van
daag blijven oceaandepressies
het weerbeeld in ons land be
palen. Een van deze lagedruk
gebieden wordt vanmiddag
met een kerndruk van 978
mbar bij Ierland verwacht.
Een gebied met veel bewol
king en regen hoort bij deze
depressie.
Deze bewolking bevindt zich
vandaag boven Nederland en
daarom zal er weinig zonne
schijn zijn. Tevens moeten we
de hele dag rekenen op perio
den met regen.
De depressie activiteit zal de
komende dagen nog aanhou
den.
Vanaf tweede kerstdag neemt
de kans op enkele sneeuwbui
en toe, maar ook 1985 zal geen
echte witte kerst opleveren.
Weersvooruitzichten voor di
verse Europese landen, geldig
voor woensdag en donderdag:
•eeks 3 graden.
Groot-Brittannie en Ierland: half t<
zwaar bewolkt en af en toe regei
Middagtemperatuur van 3 graden 1
Benelux: veel bewolking en af en toe
regen. Middagtemperatuur woensdag
rond 7, donderdag omstreeks 5 gra-
Duitsland. veel bewolking en af en
toe regen. Middagtemperatuur
woensdag tussen 5 en 9, donderdag
tussen 1 en 6 graden.
Frankrijk: veel bewolking en af en
toe regen. Middagtemperatuur van 9
graden in het noordwesten tot 13 gra
den in het zuiden.
Spanje en Portugal: langs de 001
droog. Elders half tot zwaar be
en vanuit het westen regen. 1
Portugal. Middagtemperatuu
-an 10 graden in
tot 17 graden in het zuiden, r
de Povlakte rond 4 graden.
dag rond 900
in de dalen v
donderdag
Geen krant ontvangen
tussen 18.00 en 19.00 uur, u,
terdags tussen 14.00 en 15.(paP°
uur, telefoonnr.071-122248
uw krant wordt nog dezelf<(
avond nabezorgd.
Mogelijkheden wintersport niet verbeterd
DEN HAAG In de skigebie
den dicht-bij-huis, de Belgi
sche Ardennen, de Duitse Ei-
fel, Sauerland en Harz, zijn
geen wintersportmogelijkhe
den.
Oostenrijk
De sneeuwsituatie is de afgelo
pen dagen niet of nauwelijks
verbeterd. Als men de kerst
dagen in de sneeuw wil door
brengen is het aan te bevelen
om de hogere delen van de Al
pen op te zoeken. Afdalingen
tot in het dal zijn veelal niet
mogelijk. Ook de langlaufmo-
gelijkheden zijn beperkt. De
weersvooruitzichten bieden
wel wat perspectief voor de
wintersportliefhebbers.
De weersverwachting geldig
tot woensdag middernacht:
eerst droog, na woensdag re
gen en boven 1000 meter ook
sneeuw, vooral aan de noord
zijde van de Alpen. Nulgraad-
niveau dalend naar 1200 me-
Zwitserland
Zwitserland toont in het algt
meen hetzelfde beeld als Ooi
tenrijk, maar ook daar is
komende dagen wat verbet*
ring te verwachten.
Noord-Italië x
De wintersportmogelijkhediï
zijn redelijk. In de dalen lir
gemiddeld 15 cm sneeuw en ,4
de hoogste pistes circa 50 1
Frankrijk
Alleen in de hoger gelegen d
len zijn beperkte wintersp
mogelijkheden. In de
ligt weinig tot geen snee
Weersverwachting Zwitsejj
land, Noord-Italië en Franl
rijk geldig tot woensdag 1
dernacht: af en tot regen,
ven 1000 meter ook sneeut|
vooral aan de noordzijde 1
de Alpen. Nulgraadniv
rond 1200 meter, later daleni
