De geest van het nieuwe bouwen
O.OOtotA^C
ALCANTARA is
MEUBELEN
xlvies: miljoenen
fir voor bespeling
jpotopera
DE INVLOED VAN LE CORBUSIER OP DE NEDERLANDSE ARCHITECTUUR
bouwen Is eenvoudiger, logischer en gewoner dan
Le Corbusier het doet". Rietveld oordeelde even
min enthousiast, maar was toch milder in zijn kri
tiek. „Hij houdt het enthousiasme erin en hij heeft
'n hele hoop mensen meegesleept. Dan moeten ze
daarna wel weer leren op eigen benen te staan,
maar hij sleept ze uit de sleur. Nee, 't is goed dat-ie
bestaat, vooral voor de brave architecten".
Braaf of niet, er zijn veel ontwerpen van Neder
landse architecten die zonder Le Corbusier waar
schijnlijk niet waren ontstaan. Het Burgerweeshuis
van Aldo Van Eyck bijvoorbeeld, het districtspost
kantoor in Amsterdam van Elling, de Van Nelle-
fabriek van Brinkman en Van der Vlugt en de
aula van de TH in Delft van Bakema en Van den
Broek. Bovendien wordt de Bijlmermeer wel een
Corbusier-stad genoemd. Deze woonwijk heeft in
derdaad veel weg van de plannen van de moderne
stad van Le Corbusier uit de jaren twintig. Maar in
wezenlijke zaken, zoals het opgaan van mensen en
huizen in hun (groene) omgeving, heeft het niets
met hem te maken. Van ionger datum zijn er trou
wens ook ontwerpen die heel sterk naar Le Corbu
sier ruiken: het danstheater ih Scheveningen van
Rem Koolhaas en het stadhuis in Delft van Jo Coe-
nen.
nanL Soms zijn ze zelfs bijna onderling verwissel
baar. Theo van Doesburg, met Oud oprichter van
De Stijl-groep, was aanvankelijk enthousiast en in
zijn ontwerp van het woonhuis te Meudon is de in
vloed van Le Corbusier onmiskenbaar aanwezig.
Van Doesburg was het ook die Le Corbusier. rond
1920, als eerste bij de Nederlandse vakgenoten on
der de aandacht bracht Hij wilde het gezag van
Berlage ter discussie stellen. Berlage had welis
waar de Nederlandse architectuur uit het slop van
de negentiende eeuwse neo-stijlen gehaald, maar
van Doesburg vond Berlages architectonische be
nadering te verstandelijk en ontoegankelijk voor
nieuwe ontwikkelingen. Omdat hij dat laatste na
drukkelijk nastreefde, kwam Le Corbusier hem
uitstekend van pas. Hij gebruikte hem als een soort
alibi.
Eendagsvlieg
Vrij Snel echter begon Van Doesburgs liefde te ta
nen. Le Corbusier zou in 1923 op een Stijl-tentoon
stelling in Parijs meermalen met een notitieboekje
zijn gesignaleerd en een aantal verrassende ideeën
van Van Doesburg, Van Eesteren en Rietveld ge-
ruisloös hebben overgenomen. Tégenover de bui
tenwereld deed hij het werk van de Nederlanders
tegelijkertijd af als zijnde een modieuze eendags
vlieg.
Oua vond op den duur dat Le Corbusier er te pas
en te onpas met de haren werd bijgesleept. „Goed
logus die bij de tentoonstelling hoort, tot de conclu
sie dat Le Corbusier in de jaren tachtig weer gel
dingskracht heeft Coenen is het ook die zegt dat
Bijlmers wél mogelijk zijn, als je geheel in de geest
van Le Corbusier te werk zou gaan. Bijna honderd
jaar na zijn geboorte waart de geest van Le Corbu
sier, de geest van een nieuwe tijd, dus weer (of
nog) boven de Nederlandse tekentafels.
De geest van een man die meer was dan architect
en stedebouwer. Le Corbusier was ook schilder en
ontwerper van meubels; wie kent niet zijn chaise
longue, de langgerekte ligfauteuil. Natuurlijk ont
breekt ook die niet in het Frans Hals Museum,
evenmin als enkele schilderijen en sculpturen. Ze
vormen, terecht, het laatste deel van de expositie,
zijn bijna bijzaak. In zijn geheel toont de expositie
aan waarom hij door sommigen werd en nog steeds
wordt gezien als een huomo universale, een uni
verseel mens gelijk Da Vinei. Een wel wat over
spannen waardering voor iemand die door nuch
terder critici wel werd beschouwd als een geniaal
mens, maar dan een genie voor wie slechts zijn ei
gen genialiteit bestond. Maar bewonderaar of criti
cus, geen Nederlandse architect kan, in werk dan
wel in woord, aan Le Corbusier ontsnappen.
Geldingskracht
Niet voor niets komt Jo Coenen in de mooie cata-
Le Corbusier tijdens zijn bezoek aan Nederland in
1932.
DICK HOFLAND
-RSrieuf
De ovaal witte salontafel
op wieltjes heeft onder
nog 'ns extra bergruimte.
Kreukvrij zacht en soepel gemakkelijk te
onderhouden onverslijtbaar vuilafstotend
uitwasemend eklusief en antistatisch.
Eigenschappen die borg staan voor veel woonplezier,
en... tijdens onze Kerstshow extra laag in prijs.
een klok
voor
Dat is boffen met zo n aantrekkelijke prijs.
Moderne witte eethoek In een sierlijke soft-
line uitvoering. Tafel met afgeschuinde hoeken
Zitkomblnatie. Nu voor n geweldig - tl I
aantrekkelijke prijs. Zit fantastisch.
Kies uit diverse moderne bekledingsstoffen.
2+21/z-Zits, nu slechts v.a.
Een Kerstverrassing zonder weerga,
wandmeubel in wit/grijze uitvoering.
Kompleet met trapeziumvitrine,
barkiep en veel gezellige bergruimte.
Stoel met gestoffeerde zitting
LEIDERDORP Winkelhof 54. Engelendaal. Tel. 071-412701. Vrijdag
koopavond, maandagmorgen gesloten. Grote parkeergarage
LISSE Kanaalstraat Heereweg. Tel. 02521-14642. Donderdag koopavond,
maandagmorgen gesloten. Volop parkeerruimte op de Westerdreef.
BEVERWIJK aan de Meubelboulevard, Parallelweg 98. Tel. 02510-29062.
Donderdag koopavond, maandagmorgen gesloten. Eigen parkeerterrein.
DIEMEN Snicp 10. Tel 020-901441 Langs de Rijksweg Amsterdam-
Amersfoort. Vrijdag koopavond, maandagmorgen gesloten. Eigen
parkeerterrein.
CAPELLE A/D IJSSEL Lylantsebaan 8. Tel. 010-508144. Langs de
Rijksweg Rotterdam-Utrecht. Vrijdag koopavond, maandagmorgen gesloten.
SLIEDRECHT Leeghwaterstraat 237. Tel. 01840-19000. Langs de Rijksweg
Gorinchem-Rotterdam. Afslag Wijngaarden. Donderdag koopavond,
maandagmorgen gesloten.
LEIDERDORP
BEVERWIJK CAPELLE DIEMEN LISSE SLIEDRECHT
1ST
CeicLc Souoaivt
DINSDAG 24 DECEMBER 1985 PAGINA 11
EIDfr Frans Hals Museum te Haarlem is tot
et 12 januari de tentoonstelling „Le
iusier en Nederland" te zien. Het is een
!tg aan te geven hoe groot de invloed van
legendarische Frans-Zwitserse
|tect is geweest en nog steeds is op het
tren in Nederland. De expositie is een
jrdeel van de grootscheepse manifestatie
france aux Pays-Bas".
LEM In de trein, terugkerend van
k aan Holland, schreef Le Corbu-
2Jn de winter van 1932 een brief aan één
zijn vrienden van de architectengroep
„Houdt moed, zie het groot! Ga stef-
tatig tot op de bodem van het vraag-
Alles wat de geest kan voorzien
jjeorie zal de praktijk van morgen
goed «We moeten de wijde ruimte aan onze
te hebbjttingen geven. We moeten een systeem
envoudfén stuk creëren. De harmonie moet
n zich iLags gestalte krijgen door een waakza-
n was fvereenstemming van de geest naar de
was i van de moderne wereld. Alom zie ik
lts vrees, slechts angst om te mishagen,
Je falen". De brief, slot van het verhaal
?n simpiterreis .Holland, was gericht aan „de
:iene ta|tecten die erop uit zijn hun medebur-
aarjte verheffen en hen naar het moderne
jtuur te dirigeren",
inken, d
is het taalles was Le Corbusier een man die wilde la-
mis is aén in wat voor tijd hij leefde; het tijdperk van
e kantldustrialisatie. Dat vormde de basis voor ziin
feest vten over architectuur, wat hij neerlegde m
zou hune architecture, in feite zijn geloofsbrieven:
Kerstriwe architectuur is ontroerende verhoudingen
tj bid jand brengen met de elementen licht, scha
per di muren en ruimte". En: „Architectuur is het
mij ojundlge. zuivere en grootse spel van volumes, f
werefc het licht zijn samengevoegd. Onze ogen zijn
iakt om vormen in het licht te zien; vormen
Is Reagjen onthuld door schaduw en licht; kubische,
?n dat |che. bolle, cylindrische of driehoekige vor
an el kozijn de primaire vormen, die zich in het licht
ig je ztlijk aftekenen. We vormen er ons een helder.
Kijk efear en eenduidig beeld van. Daarom zijn het
iste vormen, de mooiste vormen
andcr^lustreerde zijn denkbeelden met (detail)foto's
hebt plo's, vliegtuigen en oceaanstomers. Uitingen
een me het machine-tijdperk, waarvan vooral de
rden. Unstomer vaak herkenbaar is in zijn ontwer-
tje KofliUit die tijd dateert zijn beroemde uitspraak:
huis is een woonmachine. Die woorden wer-
0 LEVjop vele, meestal verkeerde manieren uitge-
ij bedoelde er louter mee dat het huis een
functionerend apparaat moet zijn om in te
formuleerde hij zijn concept in de „Vjjf
Itn van een nieuwe architectuur": de kolom
onder betonnen vloerplaten ter vervanging
dragende muren; het vrije, flexibele grondplan
niet-dragende muren in het interieur, het bre-
trookvenster voor een maximum aan gelijma-
iaghcht, de vrije indeling van de gevels, die
ilijk wordt met een gewapend- betonconstruc-
n tot slot de daktuin voor licht, lucht en zon.
^ieuwe architectuur" leidde ook tot een visie
e moderne stad. Een eigenzinnige, moderne vi-
vaarvan de gevolgen nog altijd zichtbaar ziin;
alleen in Nederland. Grofweg gezegd dacht Le
iusier aan een tuinstad op grote schaal, met
jebouwen.
gelingen
van Le Corbusiers eerste en grootste volgelin-
in Nederland was Jan Duiker, lid van De 8 en
jjerpor van het sanatorium Zonnestraal in Hil-
en de Nirwana*flat in Den Haag. Duiker
i een groot aanhanger van Le Corbusiers visie
ie moderne stad, de Ville Radieuse, waarvoor
•verigens wel eerst half Parijs met de grond ge
wilde maken. De voorloper van de hoogbouw
ïederland schreef daarover in 1934: „De Ville
4euse zou wèl zijn de cultuurdaad van deze
V, critici, sceptici, cynici! hypocrisie, dakenma-
M7\Jten spijt Le Corbusier is langzamerhand ge-
Tf den tot een begrip, dat gebaseerd is op de*le-
LL_|voórwaarden van deze tijd. Een begrip dat
■NOQk door honderden jonge architecten worat uit-
f ^agen naar de vier windstreken".
g niet iedereen keek Le Corbusier naar de
^OD1 Voor IP016 architecten als Rietveld, Van
jyiJlburg en Oud was hij op z'n minst omstreden.
"erden ook zij wel degelijk door hem beïnvloed.
—Overeenkomsten tussen villa's van De Stijl en
590van Le Corbusier (b.v. Villa Savoye, Villa
f h en Pavilion de l'Esprit Nouveau) zijn nave-
J
>90
r^rSTER
)90het N<
lens e
RDAM De Nederlandse Opera Stichting
Nationale Ballet moeten jaarlijks miljoenen
s extra subsidie krijgen, omdat de beide ge-
fchappen vanaf september 1986 de vaste bespe-
\OQ zullen zijn van het Amsterdamse muziekthea-
f dat met het nieuwe stadhuis, het Stopera-com-
r I vormt Dat stelt de commissie Batenburg in
advies aan minister Brinkman (WVC).
jVUft besluit tot de bouw van het muziektheater in
f hoofdstad betekent in principe het accepteren
de financiële gevolgen die daaruit voor opera
)9Q ballet voortvloeien", aldus de commissie. De
f idie voor de operastichting (25 miljoen gulden
jaar) moet met 9,9 miljoen gulden worden ver-
kQTygcL Voor het Nationale Ballet, dat nu 9,6 mil-
gulden per jaar krijgt, zou 4,5 miljoen gulden
a nodig zijn.
commissie Batenburg zegt tot genoemde bedra-
>90 te zÜn gekomen na een vergelijking met de
iburgse Staatoper, een muziekcentrum „dat
I lijkt op de situatie die opera en ballet voor
kOfi 1 hebben".
f 'V iet advies wordt onderscheid gemaakt tussen de
a kosten die samenhangen met de schaalver-
ing en de bedragen die nodig zijn voor de ge-
iste kwaliteitsverbetering en de stijging van net
pen tal produkties en voorstellingen.
commissie meent dat de uitvoeringen van ope
en ballet geconcentreerd moeten worden in
sterdam. „Bespelingen in steden als bijvoor-
Id Den Haag en Rotterdam zouden alleen maar
•a kosten met zich meebrengen. Publiek uit ge-
veel m,de centra kan gezien „de geografische af-
d" best naar Amsterdam reizen".
Operastichting en het Nationale Ballet kunnen
;ens de commissie nog meer extra inkomsten
gen door het hanteren van een gevarieerd
sbeleid en door een betere samenwerking met
media. Daarnaast acht het drietal (dr. Baten-
g, een accountant en nog een bankier) een ver
gaande samenwerking tussen de opera en het
gewenst. De uitwerking daarvan moet dan
/inden onder leiding van de voorzitter van
raad van toezicht van de Stichting Muziekthea-
waarin beide gezelschappen zijn vertegen-
irdigd. Bovendien, zo meent de commissie zou
lister Brinkman de gezelschappen bij de beste-
g van de subsidie relatief grote vrijheid moet
en.
commissie Batenburg heeft uitdrukkelijk niet
eken naar de artistieke kant van de zaak. „Dat
onze opdracht niet. Net zoals het niet onze
was na te gaan in hoeverre andere gezel
len in het land er op achteruit gaan als de
en het ballet meer geld krijgen".
laai
was
appen
