Heimwee én tevredenheid na terugkeer naar Turkije Chinese leiders op hun hoede voor studentenoproer Een minister neemt zijn vrienden mee Ruimte in 85 meer daL)i ooit militair gebruikt Schatkamer Al Capone wordt voor tv geopend WEG UIT NEDERLAND NA PESTERIJEN: BINNENLAND CeidócSoutfuit ZATERDAG 21 DECEMBER 1985 PAGI^JsfE CHICAGO In april 1986 zal tijdens een live tv- uitzending de jarenlang verborgen gebleven kluis van gangster Al Capone worden geopend. Niemand weef nog wat er in de enorme kluis zit De kluis is gevonden in de kelder van een hotel dat tijdens de jaren '20 en '30 door Capone als hoofd kwartier werd gebruikt. Het gevaarte is 38 meter lang en 2,4 meter breed. De kluis werd in mei ont dekt toen werd begonnen met de renovatie van het gebouw. Doug Llewelyn, bedrijfsleider van de Westgate Group die de renovatie uitvoert, zei op een perscon ferentie: „Er kunnen lijken in liggen. Capone was een van de koningen van de onderwereld. Hij liet, voor zover wij weten, minstens 300 mensen elimine ren. Misschien liggen sommigen van hen erin. Het kan ook de best beschermde wijnkelder van de VS zijn. Er kan ook een hoop geld in liggen De Sunbow Foundation, een vrouwenorganisatie die het gebouw in gebruik gaan nemen, zal 50.000 dollar krijgen voor de uitzending en een deel van de winst op het programma. Óver de inhoud van de kluis is nu al een juridisch gevecht uitgebroken. De nabestaanden van de gang sterkoning hebben zich direct gemeld om een deel van de mogelijke waardevolle inhoud in bezit te krij gen. Maar ook de Amerikaanse belastingdienst heeft een oude claim voor een bedrag van 806.000 dollar uit een la gehaald. Het gaat om achterstallige belas tingen, nooit betaalde boetes en rente die wijlen Ca- oone de staat nog schuldig is. Voor de uitzending, op 14 april, zal de kluis aan de buitenkant nog goed worden onderzocht. Volgens ge ruchten zouden er namelijk explosieven in de schat kamer zijn aangebracht. Men heeft al gezien dat er aansluitingen in de kluis zijn voor elektriciteit en verwarming. Capone woonde vanaf 1928 in een suite op de vijfde verdieping van het Lexington hotel. Hij bleef er tot 1932 toen hij wegens belastingontduiking werd ver oordeeld. Hij overleed in 1947 in Florida. Verscheidene Turkse gezinnen hebben de laatste an derhalf jaar Nederland verlaten met een afscheidspre mie op zak. Ze zijn definitief teruggekeerd naar hun moederland waar ze vijftien, twintig jaar geleden in arremoe wegtrokken om in West-Europa hun brood te verdienen. Hoe het hen vergaat in Turkije, be schrijft Homme Krol na een bezoek aan een aantal fa milies. ANKARA Osman en Ferihan Yelderer wonen met hun bijdehante doch ter Hulya op enkele kilo meters van de hoofdstad Ankara in een puur Hol landse flat: eiken meu bels en een Zaanse klok. Vanwege zijn astmatische bronchitis heeft Yelderer anderhalf jaar geleden Nederland voor de Turk se hoofdstad verruild. Behalve over de jaren geleden gekochte flat, een Turks pen sioen en de (oprot-) premie beschikt Yelderer over een auto en het ouderlijk huis en Rood licht twee lappen grond in zijn ge boorteplaats aan de Zwarte Zee. Daar haalt het gezin in de zomermaanden de hazel- nootoogst binnen. Yelderer: „Da's mooi meegenomen ja. proberen te vergeten. Niet m'n vrienden, maar het land. Ik moet er een grote muur omheen trekken. En dat geldt ook voor m'n vrouw". De volgende familie woont in Mersin aan de Middellandse Zee, een dikke 500 kilometer van Ankara. In het zonnige Mersin, de zuidelijke door voerhaven die de rol van het gehavende Beiroet groten deels heeft overgenomen, hangen de zware sinaasappels in volle rijpheid aan de bo men. Het is eind november en 26 graden Celsius. Wat wil een mens nog meer. Van een pensioen tussen de 200 en 300 gulden in de maand doe je niet zoveel. Je kunt er nog geen fatsoenlijk huis van huren". Turkse werknemers kunnen in eigen land al op hun 43e met pensi oen als ze tenminste 7.000 pre- miedagen betaald hebben. Dochter Hulya doet haar best om de verslaggever aan zijn verstand te peuteren, dat de eigentijdse Turk in een stad als Ankara „absoluut niet achterlijk" is. „Dat veel Ne derlanders zo'n beeld van de Turken hebben komt doordat de meest achterlijken naar West-Europa zijn gekomen. Ze zien vrouwen met hoofd doeken om die een paar meter achter hun man aanlopen. Maar dat zijn de moderne Turken niet". Hulya heeft momenteel nog geen werk en krijgt ook geen uitkering. Onbetaalbaar Vader Osman benadrukt gro te waardering te koesteren voor Nederland en de Neder landers: „Hele goeie mensen, veel beter dan Duitsers". Moeder Ferihan die haar wei nige Hollands praktisch ver geten is knikt instemmend. Van discriminatie hebben ze nooit iets ondervonden. Of het moest zijn dat alle Turken nu een visum nodig hebben om Nederland te bezoeken terwijl Nederlanders Turkije zonder meer in en uit kun nen. Vooral de pater familias ziet dat als een grove onrecht vaardigheid tegenover hem en zijn landgenoten. Het lijkt erop alsof Osman spijt heeft van zijn terugkeer. Op die woorden van de ver slaggever reageert hij met be dwongen emotie: „Nee, zeker niet. Maar ik moet hier leven en dus moet ik Nederland „Orde en netheid," is het ver rassende antwoord van Sacit Tuncay (47), een warm hoffe lijke, maar ook zeer gespan nen vader van twee groten deels in Nederland opgegroei de tienerzoons. Hij en zijn vrouw Cavide zijn nu ander half jaar terug in zijn geboor testad, maar ze kunnen er hun draai niet vinden. „Ne derland is altijd goed schoon. Waarom moet het hier dan zo vies zijn En waarom altijd dat lawaai op straat, dat ge toeter en die uitgeboorde knalpijpen. En maar door rood licht rijden. De politie doet er niets aan". Tuncay begint over zijn twee zoons, Nesmi(18) en Tuncer (17). Voor hen zijn ze terugge komen. „Ze werden uitge scholden door Hollandse kin deren. Turki-Turki. Dat kon den ze niet meer aan. Daar kun je niet omheen als vader. Ik heb ze hier naar een privé- school gedaan. Een jaar later zijn mijn vrouw en ik hen ge volgd". Later bevestigen de jongens de pesterijen, maar ze doen er nu laconiek over. Ze bekennen tegelijkertijd dat ze „het lekkere vrije" van het leven in Nederland te missen en natuurlijk hun voetbal club. Op de vraag of hij zich een Turk voelt antwoordt Nesmi: „Nee, wat is dat Ik voel me een mens in de eerste plaats. Ik weet wel dat ik een Turk ben, maar het zegt me niet veel". Hun ouders hebben het moei lijker. Dat blijkt vooral 'sa- vonds als mevrouw Tuncay (39) loskomt. „Ik zit de hele dag alleen thuis, ik ben er ziek van. Ik heb hier wel bu ren waar ik kom, maar ik hoor eigenlijk nergens meer bij". In Nederland heeft zij ja renlang gewerkt. Haar man voegt zich naadloos in de klaagzang: „Ik werk nu zes dagen in de week, twaalf uur per dag. Meer dan ik ooit in Holland gedaan heb. Tijd om me te ontspannen heb ik niet". Vlak voor het vertrek laat hij droevige foto's zien, De familie Guvercin - Hulya en grootmoeder op dë achtergrond. gemaakt tijdens het afscheid van zijn collega's in Neder land. En net als toen schiet hij vol. Met het echtpaar Tuncay op bezoek bij Ceudet Özarpace en zijn vrouw Meral. Bij hen thuis ziet het er opvallend Turks uit. Geen spoor meer van zestien Hollandse jaren. Alsof ze vorig jaar met het dichttrekken van de deur ook hun Hollandse verleden afslo ten. Ze bevestigen het met een ondoorgrondelijke glim lach. „Ja, ik ben blij van Hol land af te zijn," zegt Meral. „We hadden de laatste tijd een gevoel van bedreiging. We voelden dat we niet meer welkom waren." Nadere uit leg blijft ze schuldig. Ibrahim het elf-jarige verle gen zoontje, lacht wat voor zich heen. Hij zegt niet zoveel Nederlands meer te kennen. „Hij is al eerder terug gegaan dan wij, in verband met de school," legt zijn moeder uit. Maar als het woord voetbal valt is Ibrahim opeens een on vervalst Nederlands jochie. Ja, dat voetballen op straat, dat was prachtig, zegt hij met schitterogen. In Mersin is dat er niet bij. Eeri dag later volgt een toe vallige ontmoeting met Hasan Nayci (44). Glunderend zit hij in het kantoortje van zijn li monadefabriekje: „Ik heb bij Philips Duphar in Olst ge werkt. Ik woonde met vrouw en drie kinderen in Deventer, 's Avonds en in de weekends kelner^e ik bij m'n broer in een cafe Ja, ik heb wel ge buffeld, mag je wel zeggen. Maar ik heb ook hulp van m'n vader gehad". Zijn kinderen hebben nauwe lijks aanpassingsmoeilijkhe den gehad, vertelt hij. „Ze waren jong genoeg om de draad hier weer op te pakken. M'n oudste zoon van negen tien studeert medicijnen, der dejaars. De tweede gaat ook studeren. Hij zit nu op de En gelse school." Met mevrouw Kerime Güver- cin gaat het een stuk beter sinds ze terug is. „In Neder land had ik elke dag heim wee, tien jaar lang. Elke dag hoofdpijn. De dokter gaf pil len, maar die hielpen niet." Ze ziet er welvarend uit. Dat kun je niet zeggen van de 16-jarige dochter Hulya, een bloem van een meid, hoe blij die ook is dat ze weer eens Nederlands kan praten. Toch was dit de taal waarom zij en broertje Cihni (13) bij hun te rugkeer op de Turkse school werden uitgelachen en bespot. Maar in Nederland had Hulya misschien nog kans gehad le rares Duits te worden, de kans is nu verkeken: vader Guvercin (44) vindt dat een Turks meisje een goede huis vrouw en moeder moet wor den. Moeder Kerime glim lacht om dat antwoord, maar geeft geen commentaar. Bij het vertrek blijft dochter Hu lya opvallend zwijgzaam op de achtergrond. Ze vraagt de groeten over te brengen aan haar oude onderwijzer. HOMME KROL DEN HAAG Zonder hun collega's te kort te willen doen, mag toch ge zegd worden dat twee as tronauten het afgelopen jaar de „show" in de ruimte in meer dan een opzicht hebben gestolen. De Amerikaanse senator Jake Gam was daar hoe graag hij het ook gewild had zeer beslist niet bij. Hij ging op 12 april met de Discovery de ruimte in en liet het daar na vrijwel afweten. Als ooit iemand onder het fe nomeen „ruimteziekte" geleden heeft, dan was het wel senator Garn. De meest opzienbarende „ster ren" waren de Nederlander Wubbo Ockels en de Russische kosmonaut Vladimir Dzjanibe- kov. Ockels liet zien dat be mande ruimtevaart belangrijk en leuk kan zijn, Dzjanibekov toonde aan dat bemande ruim tevaart onmisbaar en span nend is. Voor Nederland waren twee van de acht civiele vluchten van belang. Aan de Spacelab 3-missie werd deelgenomen door „kristallenkweker" dr. Lodewijk van den Berg, die in 1932 in Sluiskil (Zeeuws- -Vlaanderen) geboren werd, als 29-jarige naar de VS ging en een jaar of tien geleden tot Amerikaan werd genaturali seerd. Maar de meeste belang stelling was natuurlijk voor de vlucht van Wubbo Ockels, die de show stal met zijn enorme werklust, zijn vakmanschap bij het verhelpen van techni sche problemen, zijn korte broek, zijn slaapzak-naar-eige- n-ontwerp en zijn nogal op zienbarende verrichtingen op de martelslee, een ESA-appa- raat voor onderzoek naar net fenomeen van de gewichtloos heid. Toch waren het Russische kos monauten die in dit opzicht de meest tot de verbeelding spre kende prestaties leverden. Zij wekten namelijk een compleet ruimtelaboratorium Sal- joet-7 uit zijn winterslaap, zodat het tegen de verwachtin gen in opnieuw (maandenlang zelfs) volledig dienst kon doen als ruimtelijke behuizing voor een onderzoeksteam. Toen de kosmonauten Vladi mir Dzjanibekov en Viktor Sa- vinych op 8 juni de Saljoet-7 betraden, heerste aan boord een temperatuur van ver be neden het vriespunt. De repa rateurs droegen dan ook spe ciale bontkleding, terwijl ze sliepen aan boord van hun (wel verwarmde) Sojoez-cabi- De verwachte nieuwe Saljoet met -onder links en rechts- rj van de speciale modules en aan de „achterdeur" (onder) eerf* joez-ruimcabine. ne. Met name Dzjanibekov, die zijn vijfde ruimtevlucht maak te, werd in de Sowjet-Unie in alle toonaarden bejubeld en nog voor zijn terugkeer naar de aarde werd een 4.910 meter hoge top in het Pamirgebergte naar hem vernoemd. Volgens het persbureau Tass werden Dzjanibekov en Savinych tij dens hun verblijf in de ruimte „op hun gemak gesteld" door ingeblikt gekwinkeleer van vogels, het geluid van vallende regen en het ruisen van blade ren. Ondanks het ongedachte succes van Saljoet-7 staat het zo goed als vast, dat het oude laboratorium heel spoedig de finitief zal worden afgeschre ven en zal worden vervangen door de eerste vertegenwoor diger van een nieuwe genera tie, die met minstens vier gro te modules voor speciale doel einden kan worden uitgerust. Een zo'n module. Kos mos-1686, werd nog min of meer bij wijze van proef op 2 oktober aan Saljoet-7 gekop peld, waardoor de Sojoez T-14 Saljoet-7 Kosmos- -1686-combinatie een lengte kreeg van bijna 45 meter en een gewicht vertegenwoordig de van tegen de 47 ton. In 1985 werd de ruimte ook meer dan tevoren militair ge bruikt. En dan hebben we het nog niets eens over het SDI- programma van president Reagan. De Verenigde Staten lanceerden tot twee maal toe een ruimtependel voor vrijwel uitsluitend (passief-)militaire .doeleinden. Hierover werd vrijwel niets in de openbaar heid gebracht. Dat was voor de aan grote openheid gewende over 'vblen jidoei Amerikanen een heel riVferen. ervaring, die prompt leidl de nodige botsingen tr media en overheidsfuncf^ on? rissen. Spoedig lekte uietreis het de eerste maal ging cgnidoi lancering van een zeer kunn vanceerde afluisterkunsttj De tweede keer om de li ring van twee communii satellieten van de nieuwe litaire) generatie DSCS-31 met name bij de commj voering in geval van o een belangrijke rol m^ kunnen spelen. Ook vooi komende jaar staan er i enkele van die militaire LTTTV delvluchten op het progjp'll-K ma. Twee daarvan zullen |1 COnl den gerealiseerd vanaf dftte a lifornische basis Vandenfcken I zodat ze anders da£pn u Cape Canaveral het P is in een baan om de jP kunnen worden gebrach&St- van de passagiers is de ADorder kaanse onderminister vai)n tegi fensie (speciaal belast ^aples; luchtmachtzaken), EdwarL£._ dndge Jr. TU"e Voor volgend jaar staan te le bijzonder belangrijke ijn h tependelvluchten op hetpordei gramma: onder meer vo<fc geb lancering van de grote f tj ble-ruimtetelescoop in 1 baan om de aarde, de GP n naar de planeet Jupiter #6 Ulysses voor een verkenm reis over de polen van de» kier» En dan blijken de Ameaar oo nen het tussen de bedrijvijnen door ook nog leuk te vii motte om als een soort vereif ballast een onderwijfen vooi en een journalist (tijdelijTen er o ruimte in te schieten. (Ie mod SJOERD VAN DER Wfer en c BRUSSEL Wie, zoals ik. bijna alle officiële papieren in twee talen krijgt, begrijpt dat de meertaligheid in België een miljardenverslindende zaak is. Over het algemeen weten de Belgen daar best mee te leven want, allez, zo is 't nu eenmaal. Maar elke keer als er weer een nieuwe regering geformeerd is krabt men zich even op de kruin: moet dat zo veel kos- Ja, dat moet. Vanwege de in gewikkelde staatsvorm met een nationale' regering en een deelregering voor Vlaanderen en Wallonië worden velen ge roepen tot het ambt van minis ter of staatssecretaris. Omdat er in het verleden op de ver scheidene kabinetten sprake was van een wildgroei werd tijdens het vijfde kabinet-Mar- tens een Koninklijk Besluit uitgevaardigd, waarin paal en perk gesteld werd aan het aan tal medewerkers. Sindsdien mogen alle ministers acht ka binetsmedewerkers op beleids niveau om zich verzamelen en vijfendertig man/vrouw „uit voerend" personeel, zoals ty pistes, secretaresses, archiva rissen en chauffeurs. Een som metje leert dat er circa zeven tienhonderd mensen werken op de kabinetten van de rege- ring-Martens de nationale regering dus vijfhonderd voor de Vlaamse regering en Zeshonderd voor de Waalse deelregering. De totale kosten: 247 miljoen gulden ofwel 17,5 miljoen gulden per excellentie. En dat allemaal bovenop de door ambtenaren bevolkte de partementen. België kan op het gebied van de uitbouw van kabinetten en emolumenten voor bewindslie den de vergelijking ruim schoots doorstaan met andere zuidelijke landen. Zoals Frankrijk en Italië, waar men ook gewend is de minister te verwennen. En ook daar is de persoonlijke voorkeur van de minister of staatssecretaris be palend voor een functie in zijn of haar kabinet. Om te begin nen moet men in België de goede partijkaart, dus het goe de lidmaatschap hebben. Het is ondenkbaar dat een socialist, ook al is hij een kei in zijn vak, beleidsbepalend mede werker is in het kabinet van een christen-democratische minister. Maar van belang is ook de hulp die verschaft is aan de persoon, die uiteinde lijk bewindsman wordt. Wie een recordaantal verkiezings pamfletten heeft aangeplakt en tijdens de verkiezingstour nee de politieke figuur op de litenla juiste tijd een pint of een jkomm water aangereikt heeft, mfederha al een aardige kans op (ffrouv baantje in een kabinet aliling al figuur in kwestie het tot in. nister of staatssecreis het schopt. Er is dus geen spin sprit van advertenties in de tinst m van „minister zoekt met spdig. J beleidsmedewerkers" of «ziek i de hand geschreven sollimye lu tiebrieven. voorafgaande bulevai een psychologisch onderzate ce Nee, de minister bepaalt iitti van menspraak met zijn partjer de reau wie hem het naastefer he men te staan. jtafles Dat daardoor niet altijinringdi juiste mensen op de j\ plaatsen komen mag duid zijn. De straf voor het s' functioneren komt pas als de minister gewipt of zijn periode uitgei heeft. Want dan gaan alle* den van het kabinet mee. T slecht gefunctioneerd H moet het nog eens probt met de pint of het glas ui op de juiste tijd. Wie goed I best heeft gedaan of echt 3"^% gefunctioneerd heeft, kam kenen op een beloning jVLJL vorm van een benoeminf de topregionen van de ark narij of een goed gesalariei betrekking bij een bedrijf de (ex)minister^goed £ez"ijREC A AD JONGBL i trol de i kse h. Do PEKING Gewapende wachters bewaken alle in gangen van de universi teitsgebouwen in Peking, nu de Chinese regering binnenkort studentenpro testen verwacht. Protes ten, die door diplomaten beschouwd worden als de meest serieuze aanslag op de autoriteit van de Chi nese regering sinds 1979. De Chinese leiders hebben uit zonderlijke maatregelen geno men om hun greep op de situ atie te verstevigen en de pro testen tegen wat de studenten „de tweede Japanse invasie" noemen, te voorkomen. Japan se en andere buitenlandse fir ma's hebben hun advertentie borden langs de hoofdwegen van Peking moeten verwijde ren en hun reclamespots op de tv moeten beperken. Al twee maanden lang bezoe ken plaatselijke partijleiders de universiteiten in hun dis trict om uit te leggen hoe be langrijk het modernisatiepro gramma van Deng Xiaoping en China's betrekkingen met Japan voor het land zijn. Om de studenten af te leiden orga niseert de regering haar eigen feestelijke herdenking van de „beweging van de negende de cember" met partijbijeenkom sten, patriottistische songfesti vals en wedstrijden voor de beste spreker over patriottisti sche thema's. „De regering wil de studenten hiermee twee dagen lang overvoeren, zodat ze geen puf meer over hebben voor hun eigen protest", aldus een Wes terse diplomaat in Peking. De beweging van de negende de cember werd vijftig jaar gele den opgericht door de commu nistische partij en aangevoerd door studenten, die ijverden voor een verenigd front tegen de Japanse militaire agressie in Mantsjoerije. De studentenprotesten begon nen in semptember naar aan leiding van het bezoek van premier Yasuhiro Nakasone van Japan aan een gedenk plaats in China om Japanse oorlogsslachtoffers te eren. Enkele weken daarvoor had de Chinese regering de bevol king nog herinnerd aan de wreedheden die de Japanners in China hadden begaan. Zelfs deze week hangen er nog steeds foto's van de oorlog in Wanfujing, de grootste winkel straat van Peking. Studentenoproer, geweld, soci ale en economische chaos staan in nauw verband met el kaar. De studenten protesteren ook tegen de stijgende voedsel prijzen, die in de afgelopen twee jaar vervierdubbeld zijn, tegen het slechte eten in de kantines en tegen de privile ges van kinderen van hoge partijfunctionarissen. Posters over deze onderwerpen circu leren nog altijd in de universi teiten van Peking. Ook de partijleiding maakt zich echter bezorgd over Chi na's relatie met Japan. Ver wacht wordt dat China dit jaar een handelstekort van zes mil jard dollar met Japan zal heb ben. De invoer van Japanse gebruiksartikelen is gestegen: in de eerste zes maanden van dit iaar importeerde China twaalf maal zoveel auto's en zes maal zo veel kleuren-tv's als vorig jaar. De Japanse regering vermoedt dat de protesten min of meer uitgelokt zijn in een poging Ja pan over te halen tot het doen van handelsconcessies. Van China's wereldhandel in 1984 nam Japan 26 procent in be slag. Net als voor de laatste oorlog verkoopt Japan ge bruiksartikelen aan China in ruil voor ruwe grondstoffen. Japanse firma's staan onwillig tegenover het leveren van technologische kennis aan of het investeren in China. „Veertig jaar geleden sloeg ik met mijn zwaard vijftig Chine zen het hoofd af, nu ver) mijn zaak honderdduizei kleuren-tv's aan jullie", de tekst van de studenter ter, waarop ook een Jai soldaat uit de jaren dertig afgebeeld, die de gevofj van veel Chinezen duir"61 verwoordt. Wanneer de ring faalt in haar poginj „misplaatste vaderlandlii van de studenten te sussei dit in binnen- en buiten beschouwd worden als eer denkelijk teken van loosheid en wanorde. JASPER Copyrigt The Gua .i-activ ijk h stud A 'P schie srgar mal ll< 1 BEI idFjn i de ijnkba; ie >jekt ^derla stude leg vi

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1985 | | pagina 8