Je vertekening van een „gefrustreerd konijn"
De langzame ommezwaai
van Jan van Houwelingen
g
SPORT?
MET DE KRANT
ORDE
ERETRIBUNE.
|Q.
Politiek
Partij
Parlement
JENLAND
Cckbe Soutant
ZATERDAG 21 DECEMBER 1985 PAGINA 5
rt uw
Jven.
jfldf
[lAAG De commenta
te het interview van
Vredeling met het
|lad HP laten weer eens
oe gevaarlijk het is za-
|t hun verband te halen.
Ln de gewraakte uitspra-
ïleen via andere media
fiet bewuste weekblad
heeft genomen, weet
pter dan dat de oud-mi-
een grove hekel heeft
e oud-koningin en haar
iot. Dat is dan precies
helft onjuist. Want in
[de vraaggesprek staat
"ijn sympathie is altijd
,-ikkelijk aan de kant
fcen zekere Juliana ge-
op een grootse wijze, ze
het zelf niet eens",
fieeft dit citaat gelezen?
ji degenen die het com-
interview onder ogen
In gehad. Aangezien dat
;t geval was met de jour-
in die dinsdag iets over
landaal-van-de-maand
n aanleveren voor hun
of etherprogramma,
miljoenen Nederlan-
n vertekend beeld
hoteld. Vanwaar die
uldigheid? Doordat de
Volkskrant nog vóór de dag
van publicatie lucht had ge
kregen van het HP-verhaal en
een aantal citaten had weten
te bemachtigen. De andere
media konden toen niet ach
terblijven, ook al hadden zij
evenmin de beschikking over
de volledige tekst.
Lezing dalrvan biedt zoals ge
zegd een andere kijk op de be
doelingen van Vredeling. Hij
heeft prinses Juliana niet wil
len treffen, maar alleen haar
echtgenoot. De reden daarvan
blijkt eerf gruwelijke afkeer
van prins Bernhard te zijn.
Dat wordt al meteen aan het
begin van het interview dui
delijk, waar Vredeling zegt:
„Bernhard heeft natuurlijk de
leeftijd waarbij jongens als ik
de klassieke vraag stellen: hé
broer, waar zat jij m die tijd?"
Hij doelt dan op de periode
kort na de machtsgreep van
Hitier, toen de. beide prinsen
Von Lippe-Biesterfeld, Bern
hard en zijn broer Aschwin,
lid werden van het (vlieger-
korps) van de SS.
Dat zo iemand later Prins der
Nederlanden kon worden, is
niet te verteren voor Vrede
ling. De reden daarvan is gele
gen in zijn ervaringen
oorlog. Hij heeft, gevochten
„tegen de Moffen die ten on
rechte door mijn Amersfoort
liepen" en hij heeft als „Haft-
ling" in het concentratiekamp
Buchenwald gezeten. Dat alles
heeft hem naar zijn eigen zeg
gen tot een „gefrustreerd ko
nijn" gemaakt, die, waar het
'40-'45 betreft, niet geheel toe
rekeningsvatbaar is. In dat
licht moet dus ook zijn verhaal
over het telefoongesprek met
koningin en prins bekeken
worden. Hij kan het eenvoudig
niet laten te vertellen hoe hij
prins Bernhard een keer te
grazen heeft genomen, name
lijk door hem te treffen in zijn
zwak voor militair vertoon.
Geraaskal
Dat roept overigens de vraag
op of HP dit stuk van het in
terview wel (in deze vorm)
had moeten publiceren. Sinds
jaar en dag wordt in de jour
nalistiek de gulden regel ge
hanteerd dat alleen het nieuws
gebracht wordt dat geschikt is
om af te drukken,'of, zoals de
Britten zeggen: „all the news
that's fit to print". Kan het
schuimbekkende geraaskal
van iemand die een trauma
heeft en die daar zelf bij her
haling en met grote nadruk op
wijst, de toets van dat criteri
um doorstaan? Het heeft er
alle schijn van dat HP zich die
vraag niet gesteld heeft en
zich heeft laten leiden door
dezelfde motieven (kassa!) als
het veel gesmade Privé, toen
dit blad het artikel over Wil-
lem-Alexander afdrukte. Met
dit verschil uiteraard, dat het
waarheidsgehalte van het ver
haal in het opinieweekblad
veel hoger is.
Het besluit tot ongeschoonde
publicatie is des te meer te be
treuren, omdat Vredeling nu
niet alleen de prins neersabelt
maar tevens een door hem zo
bewonderde vrouw. Vermoe
delijk heeft de oud-bewinds
man dat zelf niet eens inge
zien, ook niet toen hij het ver
haal ter goedkeuring kreeg
voorgelegd. Een woordje als
„moe" zal hèm, met zijn boot
werkerstaaltje, eerder mild
dan grof zijn voorgekomen.
Bovendien voert hij Juliana op
die manier ten tonele om haar
echtgenoot nog verder de
grond in te kunnen trappen,
namelijk door hem af te schil
deren als een man die niet zelf
ergens op afstapt maar die zijn
(huilende) vrouw stuurt.
Geschoffeerd
Het bovenstaande is niet be
doeld om Vredeling vrij te
pleiten. Want ook al draagt
HP een deel van de schuld,
het blijft een feit dat de ex-mi
nister willens en wetens prins
Bernhard heeft geschoffeerd.
Zeker bij nalezing had Vrede
ling zich moeten realiseren dat
hij zich daarmee zelf ook
schuldig maakte aan een ver
tekening. Want de Bernhard
van 1933 was niet dezelfde als
die van 1940 en daarna, toen
hij onvoorwaardelijk de kant
van de geallieerden had geko
zen, waarvoor hij dit jaar als
nog werd onderscheiden met
het Verzetsherdenkingskruis.
Vredeling is intelligent genoeg
om te beseffen dat de prins
door zijn houding van toen het
nu niet verdient om publieke
lijk te worden afgeschilderd
als een „typische mof".
Daarom is het niet ten onrech
te dat Vredeling op zijn beurt
eveneens is afgebrand in de
pers. CDA-kamerlid Piet van
der Sanden noemde het „ab
surd en schandalig" wat de
oud-minister had gedaan. De
VVD schetste zijn optreden als
„te benedenmaats voor woor
den". Dat deze kritiek niet al
leen door partijpolitieke mo
tieven was ingegeven, bleek
uit een communiqué van dr.
Joop den Uyl. Ook de PvdA-
leider, die zijn minister in 1974
nog de hand boven het hoofd
hield toen deze in Vrij Neder
land van leer trok tegen een
aantal bekende landgenoten,
vond dat deze keer de grens
bereikt was. „Onnodig grie
vend", zo vonniste Den Uyl de
uitlatingen van zijn oud-wa
penbroeder. Volgens ingewij
den heeft de PvdA-voorman
zelfs op het punt gestaan naar
Soestdijk te gaan om persoon
lijk excuses aan te bieden voor
het gedrag van zijn partijge
noot.
Grondwet
Hier en daar is
drukte gemaakt i
dat Vredeling niet alleen ge
scholden heeft maar ook het
Geheim van Soestdijk heeft
geschonden. Daarbij werd ge
wezen op de grondwet, vol
gens welke de koning(in) on
schendbaar is en de ministers
de verantwoordelijkheid dra
gen voor alles wat zij of hij
doet. Een logisch gevolg daar
van is dat uitlatingen van het
staatshoofd die ook maar
enigszins controversieel (kun
nen) zijn als vertrouwelijk
worden behandeld. De konin
gtin) zou anders betrokken ra
ken in een politieke discussie,
hetgeen er uiteindelijk toe zou
kunnen leiden dat hij of zij
niet meer als onpartijdig
staatshoofd kan functioneren.
Lange tijd heeft men het
kroongeheim als vrijwel abso
luut beschouwd. Pas na vijftig
jaa£ mocht de inhoud van ge
sprekken tussen koningin en
ministers bekend worden.
Maar de laatste tien iaar is dat
geleidelijk veranderd. Zo heeft
dr. L. de Jong geen enkele
hinder ondervonden, toen hij
uit de doeken deed hoe auto
cratisch, ja bijna dictatoriaal
koningin Wilhelmina zich in
Londen had gedragen. En ook
niemand stak de vinger op
toen oud-minister Boersma in
zijn memoires onthulde dat
koningin Juliana „vuur had
gespuwd" toen het kabinet-
Biesheuvel het aantal leden
van het Koninklijk Huis strin
gent wilde beperken.
Mr. W.F. de Gaay Fortman,
die in Haagse kringen al jaren
lang fungeert als precisiemeter
inzake de politieke etiquette,
legt in het dagblad Trouw uit
dat het kroongeheim vooral de
zittende ministers bindt. Voor
oud-ministers geldt dat in veel
mindere mate, meent De Gaay
Fortman. Met andere woor
den: als Vredeling zijn anecdo
te in gekuiste woorden verteld
had, zou er niets aan de hand
zijn geweest. Maar ja, dan zou
het „kerstkonijn" van HP (a
raison van f 3,95) niet half
snel over de
gevlogen.
toonbanken zijn
RIK IN T HOUT
geheel uit dat bij de
•rking van het vraag-
1 HAAG „Je maakt
*h wel een beetje een
verhaal van,
informeert staatsse-
iris Jan van Houwe-
jn met een glimlach,
pappenheimers ken-
ie sluit hij wellicht
")F^r -
de puur politieke
Jrwerpen de boven-
i zullen voeren. Voor
>g tenagedachte is des te
iet teaik rec)en, omdat Van
welingen, die bekend
d als fervent tegen
der van kruisraketten,
sprocei.nogal verrassende fi"
»n 7 i0iXie over atoomwapens
in le,<ft te hebben ontwik-
Dat is overigens niet
gevolg van een
deel- ihtdadige bekering
len kort tijdsbestek,
r van een geleidelijke
is koerscorrecties.
ïlzijn
M. stellen de staatssecretaris
We zullen het niet al-
er nucleaire zaken heb-
Het uitstippelen van een
iwapenbeleid is per slot
,rt..i«inlrekenin8 niet ziJn eerste
^9'n^twoordelijkheid. Zijn
n de cterrein ligt weliswaar op
ministerie van defensie,
daar is hij voornamelijk
net ver.^ de zorg voor het
gtieel En daarbij heeft hij
»e\ zijn politieke vrienden
>rkstra{ V'j^den ervan weten te
(liu/gen dat hij in die kwa-
it de afgelopen drieëneen-
fjaar wel iets meer gedaan
lOfdleifr dan- om ziJn ei8en wo°r-
te gebruiken, „een paar
vliegtuigen kopen en
Tijdens de behan-
ig van de defensiebegro-
heeft Van Houwelingen
afgelopen week in de
i Kamer opnieuw bena-
Europese kernmacht verzet,
omdat dit als een escalatie be
schouwd kan worden. Wij
streefden juist naar afschaf
fing van kernwapens. Maar
naarmate het langer duurt
zo'n beleid van de grond te
krijgen, wordt het steeds moei
lijker vol te houden. De kruis
raketten hebben dat heel mar
kant aangetoond. Voor de toe
komst is het beslist nodig een
nadere invulling te geven van
de verantwoordelijkheid die
Nederland en de andere Euro
pese landen voor de kernwa
pens dragen".
„KUK NAAR
FRANKRIJK,
WAAR MEN TROTS
IS OP DE EIGEN
ATOOMWAPENS"
Van
Houwelingen:
„Het heeft
geen enkele
zin van de
zijlijn af te
roepen dat die
nucleaire
bewapening
toch zo
gevaarlijk is.
Want we stèan
niet aan de
zijlijn, we staan
er middenin en
we moeten dus
2èlf een beleid
ontwikkelen".
dus genoeg aanleiding
bijvoorbeeld eens aandacht
fsteden aan zijn voorzitter-
i de IEPG, de groep
'ertien Europese NAVO-
laten die hardnekkige po-
i doet om op het gebied
[de ontwikkeling en pro-
van wapens meer te
samenwerken. In de
jaar dat Van Houwelin-
jeiding heeft mogen geven
[dit overleg schijnen er op-
jelijke resultaten te zijn
>ekt. „Op een breed front
gezamenlijke acti-
we het nu hebben
F gevechtsvliegtuigen, heli-
raketsystemen of
ar op..."
zijn met het onder
?men van hun wape-
jiustrieën. Alleen op het
i tanks en vliegtui--
I zijn er in Europa al vier-
Iderd verschillende bedrij-
I, die elkaar beconcurreren
die alle min of meer kunst-
tig in leven worden gehou-
I. Van Houwelingen: „We
praten dan over bedrijven met
een totale jaaromzet van vijf
tien a twintig miljard gulden.
Vandaar dat we nu een groep
van „wijze mannen" hebben
geïnstalleerd, die aanbevelin
gen moeten doen om die Euro
pese wapenindustrieën prak
tisch, op elkaar af te stemmen
en ze tezamen concurrerend te
maken met die van de VS en
ook van Japan. Ja, de Japan
ners zijn in aantocht. Zij ont
kennen dat zelf, maar we heb
ben aanwijzingen dat verschei
dene bedrijven daar bezig zijn
zich met de produktie van
nieuwe wapensystemen, waar
bij hun voorsprong op het ge
bied van micro-elektronica ui
teraard een belangrijke rol
speelt".
Absolute noodzaak
„Ik heb me persoonlijk zeer
ingezet voor de IEPG, maar
het tot nu bereikte resultaat ,is
natuurlijk niet alleen mijn
verdienste. Algemeen in Euro
pa was men zich al gaan reali
seren dat samenwerking een
absolute noodzaak is wil de
Europese industrie niet onder
de voet gelopen worden door
de Amerikanen. Zonder sa
menwerking is de. markt voor
onze bedrijven domweg te
klein en zullen wij dus altijd
achteraan blijven'hinken".
Maar de Europese integratie
verloopt niet altijd even vlot.
De al eerder genoemde tegen
krachten proberen soms een
spaak in het wiel te steken.
Een goed voorbeeld daarvan is
het helicopter-project van
Groot-Brittannië, Frankrijk,
West-Duitsland, Italië en Ne
derland. Deze landen zijn het
erover eens dat zij samen een
gevechtshelicopter, uitgerust
met anti-tankwapens en veel
elektronica, moeten ontwikke
len en produceren. Volgens
kenners is dat hèt conventio
nele wapen van de toekomst,
dat een gedeelte van de rol
van de tank zal overnemen.
De vijf Europese landen heb
ben samen zo'n zeshonderd
van die heli's nodig, met een
waarde van achttien miljard
gulden.
Dat laatste heeft de Ameri
kaanse helicoptergigant Sikor
sky ertoe gebracht een bod te
doen op het Britse bedrijf
Westland, om zo toegang te
houden tot de lucratieve Euro
pese markt. Als dat gelukt
JSKE EN WISKE DE MOOIE MILLIREM
komt het Europese project
daadwerkelijk in gevaar. Van
Houwelingen: „Daarover is in
het Britse kabinet een gewel
dige discussie aan de gang. De
fensieminister Heseltine pro
beert Sikorsky buiten de deur
te houden, maar zijn collega
van Handel en Industrie
schijnt er anders over te den
ken. Ook niet onlogisch uiter
aard voor een conservatieve
minister die veel waarde hecht
aan het vrijelijk laten functio
neren van economische krach-
„Maar voor ons is het van cru
ciaal belang dat de Europse sa
menwerking slaagt. Het zou
rampzalig zijn als de Ameri
kaanse industrie ons toch weer
uit elkaar zou spelen. In mijn
huidige functie heb ik met ei
gen ogen kunnen zien hoe de
Amerikanen in de NAVO
kunnen domineren en hoe de
Europese landèn er stilletjes
achteraan lopen. En waarom
lukt hun dat? Omdat Europa
nog zo ongelooflijk verdeeld is.
Let wel: het gaat mij niet om
een anti-Amerikaanse opstel-
wichtige samenwerking. Dat is
ook van belang voor de cohe
sie van het bondgenootschap."
Zelf verantwoordelijk
Nu moeten we toch onvermij
delijk de kernwapenkwestie
aansnijden. We vragen ons
hardop af of die dominantie
van de Amerikanen binnen de
NAVO er misschien toe heeft
bijgedragen dat de discussie in
ons land over de kruisraketten
zo fel is geworden. Velen heb
ben immers de indruk dat wij
een stuk grondgebied wegge
ven en dat de Amerikanen
daar maar kunnen doen wat
zij willen.
Zou het niet veel beter zijn als
Nederland zelf enige bemoeie
nis zou hebben met het beheer
van die raketten?
Van Houwelingen knikt heftig
instemmend. „Dat is nu pre
cies de lijn waarlangs ik de af
gelopen jaren ben gaan den
ken. Volgens mij is het een
eerste vereiste dat wij in Ne
derland weer een eigen ver
antwoordelijkheid gaan voelen
voor onze defensie. Dat gevoel
is onvoldoende aanwezig. De
gemiddelde Nederlander is
gaan denken dat het allemaal
zo'n vaart niet loopt, omdat de
kans op oorlog toch minimaal
zou zijn. Dat heeft geleid tot
een hele hoop kretologie: alle
kernwapens de wereld uit, te
beginnen in Nederland... Dat
klinkt heel mooi, maar het is
wel een feit dat wij als Neder
landers ons bevinden in een
potentiëel spanningsgebied
met alle risico's van dien. De
ontkenning daarvan heeft er
toe geleid dat de Amerikanen
in de NAVO kunnen domine
ren. Dat kun je hun niet ver
wijten; dat moeten wij alleen
onszelf verwijten".
„Het heeft geen enkele zin
van de zijlijn af te roepen dat
die nucleaire bewapening toch
zo gevaarlijk is. Want we staan
niet aan de zijlijn, we staan er
middenin en we moeten dus
zélf een beleid ontwikkelen.
Dat zou bovendien als voor
deel kunnen hebben dat de
mensen in Nederland de aan
wezigheid van kernwapens als
veel minder bedreigend gaan
ervaren. Ik vergelijk het wei
eens met het rijden in een
auto. Je voelt je veel onveili
ger als er iemand anders ach
ter het stuur zit. Neem je zelf
het stuur in handen, dan heb
hebt. Ik denk dat de i
met nucleaire wapens zouden
kunnen leven als ze daar zelf
meer verantwoordelijkheid
voor zouden dragen en zeg
genschap over hebben. Dat
element vind je heel sterk te
rug in de discussie over de
kruisraketten".
Beheren
Waarom is dan niet gekozen
voor het laten beheren van de
kruisraketten door Nederland
se soldaten in plaats van Ame
rikaanse? Onze artillerie heeft
toch ook atoomraketten (de
Lance) onder haar beheer?
„Dat heeft vooral te maken
met de politieke uitwerking
van de kruisraketten. Die is
heel anders dan die van de ar
tillerie. Het is per slot zo dat
met een druk op de knop een
verschrikkelijk wapen wordt
afgestuurd op de Sovjet-Unie.
In zekere zin is het dus een
strategisch wapen, dat de
Amerikanen in eigen hand
willen houden. Maar ik geef
toe dat daardoor deze raketten,
die juist bedoeld zijn als ver
sterking tussen Europa en de
VS, de omgèkeerdé indruk be
werkstelligen. De mensen er
varen het juist als een ontkop
peling. Daarom acht ik de sta
tionering van deze raketten in
ons land alleen aanvaardbaar
als overgangssituatie".
Wat moet er dan daarna ge
beuren?
„We moeten naar een grotere
eigen verantwoordelijkheid
voor de kernwapens. Zolang
wij die wapens nodig achten
ter bescherming van onze vei
ligheid, dan moeten we daar
ook de consequenties van dur
ven nemen. Ik weet wel: wij
hebben het Non-Proliferatie
Verdrag ondertekend, dat het
bezit van atoomwapens slechts
toestaat aan een handjevol lan
den. Dat beperkt terecht de
mogelijkheden van landen die
geen kernwapens bezitten.
Maar dat neemt niet weg dat
die landen, als op hun grond
gebied atoomwapens aanwezig
zijn, daar in veel directere
vorm bij betrokken moeten
worden dan nu het geval is.
Dan zullen die wapens ook op
een andere manier ervaren
worden. Dat zie je ook in
Frankrijk, waar men trots is
op de eigen atoomwapens".
Dat klinkt toch allemaal wel
heel anders dan wat Jan van
Houwelingen verkondigde als
kamerlid. Toen verzette hij
zich zó fel tegen de kruisraket
ten dat het kabinet-Van Agt er
bijna door ten val kwam.
„Je moet me ook niet ver
keerd begrijpen. Ik wil de
Franse situatie zeker niet om
armen. Ik behoor riog steeds
tot degenen die vinden dat we
een actief beleid moeten voe
ren om de afhankelijkheid van
kernwapens te verminderen.
Maar dat kan alleen stapsge
wijs. Nederland heeft zich al
tijd tegen voorstellen voor een
PvdA
U streeft naar meer eenheid
van opvatting over defensieza
ken in Nederland. Betekent
dat naar uw mening dat de
PvdA weer in het kabinet
moet?
„Het is heel jammer dat de
PvdA het 1-junibesluit (kruis
raketten plaatsen als de Sov
jet-Unie doorgaat met statione
ren van SS-20's) niet mee
heeft willen dragen, terwijl
het daar toch wel degelijk mo
gelijkheden voor bood. Maar
ja, dat is allemaal gepasseerd
en we staan nu voor de ver
kiezingen. Ik heb geen ander
verhaal dan dat CDA en PvdA
elkaar moeten vinden op het
thema van de eigen verant
woordelijkheid van Nederland
voor de veiligheid in Europa.
Ik acht zeker niet uitgesloten
dat dat lukt. De PvdA is geen
getuigenispartij: zij wil rege
ren. Daaraan moeten wij ap
pelleren. Over de uitkomst
ben ik niet zo somber. Ik denk
dat de meerderheid van de so-
calisten ook wel inziet dat het
soort „kloosterleven" dat zij
voorstaan, ons land uiteinde
lijk niet veel verder brengt".
Maar dan staat u in het CDA
wel bijna alleen. Verder is er
binnen uw partij nauwelijks
iemand die een coalitie met de
PvdA mogelijk acht.
„Het CDA moet na de verkie
zingen op grond van de ver
kiezingsuitslag èn op grond
van haar eigen program een
eerlijke afweging maken. Ik
heb er alle vertrouwen in dat
onze lijsttrekker dat zal doen.
Maar om heel eerlijk te zijn:
op korte termijn zie ook ik
niet veel doorbraken komen
bij de PvdA, hoewel veel van
hun mensen daar wel hard
aan werken. Dat is een be
langrijk winstpunt en dat
moeten we niet uit het oog
verliezen. Overigens vind ik
dat de PvdA zich op haér
beurt moet realiseren dat het
besluit tot plaatsing veel
CDA'ers door de ziel is heen
gegaan. Ik ben daar één van.
Maar wij hebben ingezien dat
terugdringing van de rol van
de kernwapens alleen maar
mogelijk is in internationaal
verband. Als de PvdA daar
begrip voor opbrengt, dan zul
len we elkaar kunnen vin
den".
Zo niet?
„Als de PvdA blijft eisen dat
het raketverdrag met de VS
niet'mag worden uitgevoerd,
dan zie ik geen reële mogelijk-1
heid voor samenwerking, ook
als dat de enige meerderheids-
coalitie zou kunnen opleveren.
Dan is alles mogelijk: ook een
minderheidskabinet van CDA
en VVD..."
RIK IN 'T HOUT
iiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiNiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiminiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiir
