D
CeidaeSowiant
laatste
grote
tv-drama
van
Willy
van
Hemert
Sigrid Koetse is de moeilijke rol toebedeeld van de
egoïstische vrouw Charlotte, die op demonische wijze haar
dochter terroriseert en het leven van haar echtgenoot tot
een hel maakt.
S JÈF ijdejubilerendeKROlegtmende
laatste hand aan de opnamen van de
twaalfdelige serie De Appelgaard, het spektaculaire testament
van regisseur Willy van Hemert. De Appelgaard is een
familiedrama rond een demonische, oude vrouw in een
landhuis in de Betuwe met een prachtige boomgaard; van een
vrouw ook die haar dochter niet kan loslaten. Zelfs nog na haar
dood terroriseert ze haaf kind met de sterfbedbelofte haar zieke
vader te verplegen. Eenmaal komt de dochter. Margot, in
opstand, als ze haar grote liefde, een wat oudere antiquair leert
kennen. Het tweetal vlucht naar Egypte, beleeft twee weken van
puur geluk, waarna het fantoom van de moeder postuum
toeslaat en het geluk voorgoed vervliegt. Margots vreugdeloze
toekomst blijft verankerd in de Betuwe. Een interview met de
schrijver en regisseur van de Appelgaard: Willy van Hemert.
De prachtige boomgaard in de Betuwe, waar het twaalfdelige televisiedrama van de KRO zich grotendeels afspeelt.
kant Godfried (Bram van der Vlugt), is
niet in staat daarvoor geld vrij te maken.
Zij laat Godfried vallen en papt aan met
ene Laurens (Ton Lensink). zoon van
een Indische plantersfamilie. Ontworteld
in de Betuwe beland en over bergen
bankpapier beschikkend, geeft hij Char
lotte haar huis. Hij schenkt haar ook
twee kinderen, een zoon René (Frederik
de Groot) en een dochter, Margot
(Adrienne Kleyweg), die een beduidende
rol in dit stuk en in het leven van Char
lotte gaat spelen. Daarvoor put Van He
mert uit zijn obsessie voor het eeuwige
raadsel vrouw, in zijn script als volgt
omschreven: „Een geschilderd portret
van Charlotte op 20-jarige leeftijd be
heerst een wand in de salon. De ogen
achtervolgen je overal door de kamer. Er
ningen en complicaties op en rond De
Appelgaard, door Van Hemert neerge
legd in dialogen die er niet om liegen.
Vele jaren en vele hartverscheurende ta
ferelen later nemen Margot en haar gale
nehouder een voorschot op hun huwe
lijksreis. een trip naar Egypte. Daar
staan zij niet alleen oog in oog met de
oude kunst die zij al kennen uit de boe
ken, maar ook met de door de heel oude
Egyptische cultuur doordrenkte leefwij
ze. Hetzelfde wat Willy van Hemert er
voer tijdens zijn verblijf in Egypte. Hij
ziet daarin raakpunten met de westerse
cultuur en dat zit ook in zijn spel: „Go
den genoeg in het oude Egypte, maar
daar torende hoog boven uit het geloof
in één goede God. de levenbrengende
zonnegod Osiris. Aan hem zijn rehgieu-
HILVERSUM - „De Appelgaard moet
je zien als mijn laatste grote werkstuk. Ik
ben nu 73 en heb er drie jaar elke dag
aan gewerkt. Twaalf afleveringen telt die
serie. Dat breng ik niet nog eens op.
Meer dan twaalf uur televisie. Daar
haalt geen bioscoopfilm het bij".
Zo'n grote produktie mag Willy van He
men een volgend keer dan te veel zijn.
nu is daarvan nog niets te merken. Da
gelijks stoeit hij nog met de opnamen in
de montagekamer. Op de dag van de
eerste uitzending moet hij van zeker zes
afleveringen de taferelen nog samenvoe
gen tot een lopend verhaal. Zittend voor
de monitor ziet hij deels zijn eigen leven
aan zich voorbij spoelen. Want de door
hemzelf bedachte, geschreven en geregis
seerde familiegeschiedenis bevat flarden
uit zijn eigen Teven.
„Dat is niet eens opzet", onthult Willy
van Hemert. „Ik heb geen behoefte aan
een monument voor mezelf. Het gaat
om de kijker die recht heeft op een goed
verhaal als daarvoor toch veel geld
wordt uitgetrokken. Maar schrijven doe
je nu eenmaal vanuit jezelf. Schrijf ik
een liefdesdialoog. dan laat ik die man
en die vrouw dingen zeggen die ik zelf in
die situaties bezigde. En je haalt je een
vrouw voor de geest voor wie je tedere
gevoelens koestert. Ik denk dat dat bij
alle schrijvers zo werkt".
Maar als hij verder vertelt, blijken de
autobiografische elementen in De Appel
gaard groot te zijn. De figuur van de ou
dere. zeer op zichzelf zijnde vrouw in
deze serie (Sigrid Koetse) ontleende hij
aan een vroegere vereenzaamde hospita,
bij wie hij een tijdje in de kost was. Wat
betreft de liefdes in dit tv-spel kan hij
uit een aanzienlijk persoonlijk repertoire
putten. Verder zijn er ook de intriges,
zoals die rond elk mens spelen, maar die
door schrijvers dikwijls worden aange
scherpt. gedramatiseerd. De achtste afle
vering kreeg als lokatie zelfs Egypte, om
dat Willy van Hemert zo door het land
gegrepen werd toen hij er eens op bezoek
was. Ter plekke riep hij toen uit daar
een van zijn komende tv-series te zullen
situeren, nog geen weet hebbend van het
KRO-verzoek en van de titel De Appel
gaard. Die zoek je bij voorkeur niet in
dat ohjvenland. maar daar wist schrijver
Willy een boeiende draai aan te geven,
ook aangaande de strekking van deze se
rie. want Van Hemert geeft de kijker
ook graag wat levenslesjes mee.
Jeugdsentiment
Voor titel en lokatie viel hij terug op
jeugdsentiment, dc eertijds beroemde
bloeiende Betuwe. Van Hemert: „Tsje-
chov was mij voor met zijn toneelstuk
De Kersentuin. Voor mij liet hij De Ap
pelgaard over".
Maar in die gaard lopen ook mensen
rond, die door hun welstand van de sa
menleving geïsoleerd zijn geraakt. Char
lotte van Langevelt (Sigrid Koetse) heeft
aan haar liefde verzaakt om aan finan
ciering te komen voor het landgoed
„Appelgaard", een verwaarloosd maar
majestueus buiten gevat in een weelde
van bomen. Haar geliefde, de steenfabri
Bram van der Vlugt als Godfried speelt in De Appelgaard de jeugdliefde van
hoofdpersoon Charlotte (Sigrid Koetse). Een jeugdliefde die later nog eens wordt
opgepakt met als resultaat de geboorte van een zoon, Valentijn.
gaat een dwingende kracht uit van dit
mooie hooghartige gezicht met een raad
selachtige glimlach". Het wordt duide
lijk: hiermee haalt Van Hemert het raad
sel van de Mona Lisa van het Louvre
naar De Appelgaard.
Over moeder en dochter, Charlotte en
Margot, uitweidend, windt Willy er geen
doekjes om: „De figuur van Charlotte
wordt bepaald door een tot het uiterste
doorgedreven egoïsme, niet als bewust
bedacht kwaad, maar omdat ze zo in el
kaar zit. In de psychologie noemen ze
dat solipsisme, iemand die in zichzelf
gevangen zit. Eerst gaat haar man Lau
rens er onderdoor. Hij raakt in moeilijk
heden als de Duitsers in 1940 komen.
Zij kiest tijdelijk onderdak bij Godfried,
haalt daar alsnog het onderste uit de kan
van haar jeugdliefde en houdt er een
zoon, Valentijn (René van Asten), aan
over. Dit alles bezorgt vader Laurens
een geestelijk trauma. Hij wijdt al zijn
liefde aan de boomgaard, laat de vruch
ten tot rottens toe rijpen, ziet de appel-
gaarde als het paradijs voor zijn Eva en
geeft zichzelf intussen over aan drank en
verloedering".
Verziekt
Met moeder en dochter ligt het nog
moeilijker. Die dochter wordt het slacht
offer van de heerszucht van de moeder.
Dat leidt tot een verziekte toestand, de
dochter wordt het persoonlijk bezit, de
geestelijke lijfeigene van haar moeder.
Zij kan geen stap zetten of die is door
moeder bepaald: op school, op pianoles,
bij andere liefhebberijen, overal. Maar
haar muzikale talent lijkt niet genegeerd
te kunnen worden. Zij komt op het Am
sterdamse Conservatorium terecht en
wordt daar verliefd op de galeriehouder
Jan Blom (Coen Flink), met wie zij zon
der dat haar moeder het weet een ver
houding begint. Een dubbel leven, dat
aan haar knaagt en dat moeder en doch
ter nog verder uiteendrijft. Aldoor span
Scène van de begrafenis van Charlotte na een lang leven waarin zij anderen naar haar hand zette met v.l.n.r. hoofdrolspelers Ton
Lensink, Adrienne Kleyweg, daarachter Frederik de Groot, in de bank rechts Jeanne Verstraete, Bram v.d. Vlugt, daarachter CoenFlink.
Schrijver en regisseur van De Appelgaard: de 73-jarige Willy
van Hemert.
soog zien oprijzen, dat is wat anders dan
het in tv-beeld om te zetten. Zoekend
naar lokatics in het land van Maas en
Waal vonden we wel het geschikte huis.
maar met de bijbehorende boomgaard.
Daarop stuitten we dertig kilometer ver
der op. Geen nood, die beelden schuif jc
in elkaar".
„Moeilijker werd de bloesem, altijd een
kortstondig natuurverschijnsel. Een
houtvester heb ik bij de bomen op wacht
gezet. Dc bloesem kwam uit en hij belde
onmiddellijk. Maar toen we met de film
ploeg verschenen, bleek de bloesem al
weer te zijn afgewaaid. Heb ik 80.000
kilo kunstbloesem over die bomen laten
uitstrooien. Ik heb zelfs door boomchi
rurgen bomen met wortel en al laten
overplanten. Zij voorspelden mij weinig
succes en zij kregen gelijk. Dagenlang
hebben we tot onze enkels door de mod
der gelopen, omdat die overplant nat ge
houden moest worden. In dertig jaar tv-
werk heb ik nooit één dag verzuimd,
maar toen werd ik getroffen door jicht.
Ik kon niet lopen en liet mij in een rol
stoel rondrijden, met nog net niet de re
gisseursnaam Willy" op de achter
kant".
„Alle binnenopnamen komen uit de stu
dio Aalsmeer, een bedenksel van Joop
van den Ende. Niets dan lof voor die or
ganisator. maar zijn studio is niet geluid-
dicht en met het druk bevlogen Schiphol
er vlak achter kun je met de 1-2-3-show
wel uit dc voeten, maar niet in dramati
sche scènes van twee personen tussen
wie, ook als er niet gesproken wordt, de
spanning valt te snijden. Hoog boven je
hoor je bij wijze van spreken de „cap
tain speaking", maar als regisseur zit je
daaronder met stomheid geslagen. In
Aalsmeer hadden we het interieur van
villa „Appelgaard" nagebouwd, waarbij
Mia Schlossér van de NOS ervoor zorg
de, dat de verhoudingen daarvan klop
ten met de buitenopnamen. Als een deur
niet scharniert langs dezelfde post, zou
je de mensen via dc scharnieren een ver
trek zien betreden. Laat ik afzien van
een beschrijving van de duizend en een
oneffenheden die weggewerkt moesten
worden. Voor Sigrid te paard, in galop,
werd een plaatselijke amazone inge
huurd. Een steenfabrikant uit Velp ste
nigde mij als adviseur met wetenswaar
digheden over zijn vak. De Tielse vei
lingdirecteur boezemde mij ontzag in
met zijn kennis over bloesem. Mijn
trouwste metgezel, de man voor de spe
ciale effecten, hield ik voortdurend ach
ter de hand".
Als de natuur faalt, kun je appelbloesem
namaken. Drama niet. Dat maakt de
menselijke natuur zelf.
TON OLIEMULLER
Dochter Margot Adrienne Kleyweg) die geen kans ziet zich aan de heerszucht van haar
moeder te onttrekken, waardoor het geluk haar onthouden blijft.
ze liederen gewijd. Maar ook Sint Fran-
ciscus zong een lied over de zon. Die
nauwe relatie tussen de levenden en het
geluk in het hiernamaals lag zo veran
kerd in de ziel van de Egyptenaren dat
zij daarom hun doden mummificeerden.
Dat zit ook als dragende gedachte in
mijn spel. De samenleving moet, wil er
van geluk sprake zijn, doordrenkt wor
den van een door God bepaalde orde.
De religie als ruggesteun. Zonder dat
treedt er verwatering en verwording op
die zal leiden tot een vorm van materia
lisme, waarvoor alles moet wijken wat
menselijk mag heten. Wil de wereld blij
ven bestaan, dan moet zij gedragen wor
den door een idee dat door het goddelijk
gezag is ingegeven. In De Appelgaard
heerst in moeder Charlotte de ongerem
de ik-zucht waarmee zij allen om zich
heen neerhaalt. Bovendien sluit zij zich
asociaal van de buitenwereld af'.
Droom
Om van een droom werkelijkheid te ma
ken, moeten veel moeilijkheden worden
overwonnen. Daar weet Willy alles van.
Hij kan daar hele verhalen over vertel
len: „Die bloeiende Betuwe bestaat niet
meer. Ze houden daar de bomen laag.
Dat bespaart op het plukloon. Je kunt
een spel als zeer fraai voor het geeste
