86
final*
Gek
inde
USSR
Bezoekers
Zwevende trein
Wereldtentoonstelling in Vancouver
CeidócSouAOtit'
Nederland
laat verstek
gaan
op Expo
GUNT BLIK OP TOEKOMST VAN
TRANSPORT EN COMMUNICATIE
Ogen te kort
ZATERDAG 14 DECEMBER 1985
VANCOUVER - Nauwelijks vijf
maanden heeft Vancouver nog de
tijd om alles in gereedheid te bren
gen voor het grootste spektakel in
de precies honderdjarige geschiede
nis van deze Westcanadese haven
stad. Op 2 mei 1986 gaan de poor
ten open van Expo 86, de wereld
tentoonstelling waar bijna vijftig
landen en tientallen grote bedrijven
de nieuwste snufjes zullen tonen op
het gebied van transport en com
municatie. De ruim vijftien mil
joen bezoekers zullen op het Expo
sitieterrein echter tevergeefs zoeken
naar een Nederlands paviljoen.
Ons land, dat zich zo graag be
roemt op zijn vooraanstaande
plaats in de wereld van transport
en communicatie, laat in Canada
verstek gaan.
Het is natuurlijk de vraag hoeveel be
zoekers de Nederlandse afwezigheid zal
opvallen. Maar er is zeker één groep, die
het ontbreken van een Nederlandse ver
tegenwoordiging zeer aan het hart gaat.
Dat zijn de vele duizenden ex-landgeno
ten, die zich de afgelopen decennia in
Canada hebben gevestigd.
„Heel jammer dat Nederland niet aan
wezig is", zegt ex-Nederlander Ad van
Haatten, directeur toeristische marketing
van Expo 86. Hij is een van de vele ex-
landgenoten in British Columbia, de
deelstaat waarvan Vancouver de hoofd
stad is. Je komt ze dan ook overal tegen.
..Holland Gardens" heet het bedrijf dat
zich blijkens een reclamebord heeft ge
specialiseerd in het inrichten van de vele
dakterrassen in Vancouver. In het tele
foonboek staan de Hollandse namen in
groepjes bij elkaar. En de receptioniste
van het luxueuze Mandarin-hotel her
kent het accent en antwoordt in foutloos
Nederlands.
Hoe jammer hij het persoonlijk ook
vindt. Van Haatten heeft geen minuut
wakker gelegen van de Nederlandse af
wezigheid op Expo 86. Daar heeft hij
ook niet de kans voor gekregen. De afge
lopen maanden heeft hij kris-kras over
de wereld gereisd om touroperators, reis
bureaus en bedrijven te interesseren
voor bezoeken aan de wereldtentoonstel
ling. En met succes.
Vancouver rekent volgend jaar op meer
vijftien miljoen Expo-bezoekers,
van wie al ruim veertig procent kaartjes
heeft gekocht. De meesten van hen ko
men uit Canada, de Verenigde Staten en
Japan.
Jaarlijks brengen ruim 1,1 miljoen Euro
peanen een bezoek aan Canada, onder
wie meer dan 66.000 Nederlanders. De
verwachting is dat deze aantallen, mede
dank zij de goedkopere dollar (de Cana
dese dollar is aan de Amerikaanse „ge
koppeld"), in 1986 met zo'n vijf a tien
procent zullen stijgen. „1986 is hét jaar
voor mensen die naar Canada willen.
Waarom zouden ze dan niet eens door
reizen naar de westkust? Zowel Expo 86
en Vancouver als de ongerepte natuur in
British Columbia zijn het meer dan
waard", aldus Peter FelderhofT, directeur
van NRV-Holiday, dat samen met reis
bureau Travel Trend is benoemd tot of
ficiële agent van Expo 86 in Nederland
en België.
Het vorige evenement van internationa
le allure dat in Canada werd gehouden,
de Olympische Spelen in 1976 in Mon
treal. én de vorige wereldtentoonstelling,
in 1984 in het Amerikaanse New Orle
ans, zijn beide op een financieel debacle
uitgelopen. Vancouver lijkt zijn zaakjes
beter te hebben georganiseerd.
Het hele spektakel gaat een half jaar du
ren en kost ruim anderhalf miljard Ca
nadese dollar, omgerekend ruim drie
miljard gulden. Als Expo 86 op 13 okto
ber de poorten sluit en de balans wordt
opgemaakt, rekent men op een financië
le „injectie" in de regio van zo'n zes
miljard gulden. Bovendien houdt Van
couver aan de wereldtentoonstelling een
geheel nieuw stadscentrum over. Vrijwel
alle Expo-gebouwen moeten voor eind
1986 zijn afgebroken. In een tijdsbestek
van twintig jaar zal het hele zeventig
hectare grote Expo-terrein worden volge
bouwd met huizen, winkels en kantoren.
Voorlopig is Expo 86 echter nog volop
in opbouw. Toen Nederlandse journalis
ten er vorige week een kijkje kwamen
nemen, lag het werk door vorst en
sneeuw - uitzonderlijk in Vancouver,
dat een zeer gematigd klimaat heeft -
tijdelijk stil. Een tocht over het aan wa
ter gelegen Expo-terrein en de bezichti
ging van enkele paviljoen bood evenwel
een voorproefje van wat de bezoekers
tussen mei en oktober kunnen verwach
ten.
Wandelpaden voeren langs historische
en futuristische bouwsels en naar plein-
Expo
Deze week hebben in Oslo twee
artsen de Nobelprijs voor de vrede
in ontvangst genomen. De een is
Amerikaan en heet Lown, de ander
is Rus en heet Tsjazov. De prijs
krijgen zij voor het oprichten van
de IPPNW, de internationale art
senorganisatie voor de vrede. Toch
ziet het er niet naar uit dat de uit
reiking van de Nobelprijs de
mooiste dag in het korte bestaan
van deze organisatie zal worden.
Nog voor de uitreiking kon uitbreken
brak er een rel uit die voorlopig niet te
sussen valt. Tsjazov blijkt in 1973 een
brief te hebben ondertekend waarin dis
sident Sacharov „ten scherpste" werd
veroordeeld vanwege activiteiten „ge
richt tegen de vredespolitiek van de Sov
jet-Unie". Tot overmaat van ramp werd
ook bekend dat de psychiater Vartanjan
al jarenlang Russisch afgevaardigde is op
congressen van de IPPNW. In 1983, in
Helsinki, stapte de Nederlandse afge
vaardigde Weerts op de man af om te
zeggen dat de „combinatie van zijn
functies nadelig was voor de artsenorga
nisatie". Dat hielp niet. Marat Vartanjan
is nog steeds afgevaardigde. Waarom zo
veel heisa om die man?
Als je in de Sovjet-Unie meningen ver
kondigt die het regime niet zinnen, kun
nen er twee dingen gebeuren. Je wordt
opgesloten of je wordt voor gek ver
klaard en alsnog opgeborgen. Dat is nu
oud nieuws, maar in 1970 stonden de
psychiaters, verenigd in de Internationa
le Vereniging van Psychiaters (IPA) daar
nog echt van te kijken. Nu zeer bekende
dissidenten als Pjotr Grigorenko. Vladi
mir Boekovski of Roj Medenev zaten
toen in een gekkenhuis of waren er juist
uit ontslagen. Canadese psychiaters wa
ren de eersten die aan de bel trokken.
Vervolgens begonnen steeds meer psy
chiaters zich ongerust te maken.
Toen doemde het volgende probleem
op: wat hebben we die Russen eigenlijk
te verwijten? We sluiten ook wel eens de
verkeerde op en in onze gekkenhuizen
zitten ook mensen die vinden dat alles
anders moet: de Napoleons en andere
wereldverbeteraars. Waarom zouden de
Russen hun Napoleons niet mogen op
sluiten? Al gauw werd duidelijk dat het
opbergen van Russische dissidenten
geen bedrijfsongeval was. In 1971, op
het congres van de IPA, de internationa
le psychiatersvereniging, kregen Russi
sche psychiaters vervelende vragen te
beantwoorden. De psychiater Andrej
Snezjevski noemde de aantijgingen een
„boosaardig verzinsel"..
Die Snezjevski is een interessante man.
Hij bedacht een sluitend systeem om op
elk protest een psychiatrisch etiket te
kunnen plakken. Russische dissidenten
hebben altijd geprobeerd binnen de wet
te opereren, wat theoretisch heel goed.
kan omdat de Russische grondwet vrij
heid van meningsuiting garandeert. Nu
heeft de Sovjet-Unie een, naar eigen zeg
gen. zo goed als ideale staatsinrichting.
Wie kan daar wat op tegen hebben? Ben
je. tegen dan bestrijd je het goede en ben
je of een misdadiger, of je bent gek. Ver
ontrustend veel dissidenten bleken gek
te zijn. Het vreemde was dat die mensen
helemaal niet zo'n gekke indruk maak
ten. In 1971 slaagde Vladimir Boekovs
ki, zelf het slachtoffer van „paranoide
voorstellingen om de wereld te verbete
ren", er in om twee kopieën van psychi
atrische rapporten over zes Sovjet-dissi
denten naar het westen te sturen. Of
westerse psychiaters ook vonden dat die
zes gek waren? Die konden geen spoor
van gekte ontdekken. Trouwens, ook
vrienden en familie was die gekte nooit
opgevallen.
Maar dat hoeft ook niet volgens de theo
rieën van Snezjevski: Je kunt heel goed
gek zijn zonder dat je je gek gedraagt.
Berucht is zijn theorie van de „langzaam
voortschrijdende schizofrenie", die
- ten overvloede - alleen in Rusland
opgeld doet. Het ziektebeeld wordt ge
kenmerkt door achtervolgingswaanzin.
De patiënt overschat zichzelf en kan
„grandioze ideeën naar voren brengen
om de wereld te verbeteren". Merkwaar
dig genoeg kan de patiënt wel normaal
sociaal functioneren. Sterker nog: „Men
sen in hun omgeving krijgen niet de in
druk dat ze echt gek zijn. Het schijnbaar
normale gedrag van zulke zieke mensen
die tegen de maatschappij gerichte han
delingen plegen, wordt door de anti-Sov-
jetpropaganda gebruikt om lasterlijke be
weringen te doen als zouden ze psy
chisch niet gestoord zijn". Dus als je je
normaal gedraagt ben je gek, een ideale
diagnose om dissidenten geruisloos op te
bergen. Overigens leidt een aantal van
hen nu in het westen probleemloos een
„schijnbaar normaal" bestaan.
In 1971 werd door psychiaters op het
congres van de internationale psychia
tersvereniging al stevig tegen het „poli
tieke misbruik van de psychiatrie" ge
protesteerd. In 1977 kwam het zelfs tot
een motie van afkeuring. Vlak voor het
congres in 1982 trok de bond van Sov-
jetrussische psychiaters zich uit de IPA
terug om de schande van een onherroe
pelijk royement voor te zijn. Op de di
verse congressen viel een Russische psy
chiater op die de theorieën van Snez
jevski als een leeuw verdedigde. Dat was
Marat Varatjan. Dezelfde Varatjan die
later tot verlegenheid van de Nederland
se delegatie opdook als afgevaardigde op
congressen van de internationale artsen
organisatie voor de vrede. Het was vast
geen leuk feest daar in Oslo.
Vladimir Boekovski was zo'n Sovjetburger die zich
„normaal gedroeg en dus gek was", volgens de maatsta
ven van psychiater Snezjevski. Boekovski woont nu in
het westen en deze foto werd in 1979 gemaakt toen hij
na een jarenlang verblijf in een psychiatrische gevange
nis in Zurich aankwam. Hij barstte in tranen uit toen
hij daar werd verwelkomd door de verbannen Russische
schrijver Levitin Krasnov.
plaatst van Europa en de oostkust van
de Verenigde Staten naar het gebied
rond de Stille Oceaan.
Bezoekers van Expo 86 zullen ogen en,
vooral, tijd te kort komen om alle pavil
joens te bezoeken. Maar iedereen die er
de ruim negen uur durende vliegtocht
naar Vancouver voor over heeft (CP-Air
en KLM vliegen rechtstreeks), doet er
goed aan ook enige tijd door te brengen
in de ongerepte natuur van British Co
lumbia; te genieten van de bergen, bos
sen. stranden en fjorden én van de verse
zalm.
Ook de stad Vancouver is een uitgebrei
de bezichtiging waard. Niet in de laatste
plaats omdat ondanks het ontbreken van
een Nederlands paviljoen, in het cen
trum van de stad toch nog een Neder
landse bijdrage aan de festiviteiten valt
te bewonderen.
Het is volgend jaar precies honderd jaar
geleden dat drie Westcanadese stadjes
werden samengevoegd en vernoemd
naar Captain George Vancouver, de
man die het gebied negentig jaar tevoren
in kaart had gebracht. De voorouders
van deze Britse zeevaarder en ontdek
kingsreiziger waren afkomstig uit het
Drentse Coevorden, dat deze „centenni
al" heeft aangegrepen om de banden met
Vancouver nauw aan te halen. In het
Canadese verrijst daarom binnenkort
een replica op drie kwart van de ware
grootte van het kasteeltje van Coevor
den, eeuwenlang familiebezit van de
VanCouvers. Het kasteel komt (geduren
de zes maanden) te staan in het hartje
van de stad, tussen de wolkenkrabbers,
in de buurt van grote hotels, voor de
deur van het belangrijkste warenhuis en
schuin tegenover de Art Gallery, waar
een tentoonstelling van zeventiende-
eeuwse Nederlandse meesters zal wor
den gehouden. Grote bedrijven als
KLM, Heineken, ABN en het Canadese
CP-Air hebben inmiddels in kasteel en
bijgebouwen een (toren)kamer gehuurd.
Zo is Nederland volgend jaar, dank zij
het „achterdeurtje" van Coevorden, toch
nog prominent in Vancouver aanwezig.
JOS TIMMERS
RECHTS:
Herkennings
punt van de
wereld
tentoon
stelling in
Vancouver is
het Expo-
centre.
's Avonds
weerspiegelt
de verlichting
van de grote
bol
in het water.
LINKS:
Expo 86
belooft voor
jong en oud
een onge
ëvenaarde
combinatie te
worden van
wetenschap,
cultuur en
vermaak.
tjes waar het, als de sneeuw is verdwe
nen en de bomen uitlopen, waarschijn
lijk goed toeven is. Een supersnelle Ja
panse trein „zweeft" op precies één cen
timeter boven de rails van het ene naar
het andere eind van het drie en een hal
ve kilometer lange Expo-terrein. Wie het
rustiger aan wil doen, stapt in de kabel
baan.
De wereldtentoonstelling in Vancouver
is- de eerste, waaraan de Verenigde Sta
ten, de Sovjet-Unie én de Volksrepu
bliek China deelnemen. Onlangs zijn de
landenpaviljoens opgeleverd. Ruim vier
maanden hebben de deelnemers de tijd
om de bouwsels naar eigen inzicht te
verfraaien.
De meeste landen willen nog niet precies
onthullen wat zij gaan tonen. Van de
Zwitsers is bekend dat zij aan de buiten
kant van hun onderkomen een reusach
tig horloge bevestigen, maar wat er bin
nen te zien zal zijn blijft voorlopig ge
heim. De Verenigde Staten en de Sovjet-
Unie voeren de bezoekers van hun pa
viljoens mee in het onderzoek van de
ruimte. Andere landen, zoals bijvoor
beeld het waterrijke Indonesië of de An-
desstaat Peru, laten zien, hoe zij hun spe
cifieke transport- en communicatiemoei
lijkheden overwinnen. Een „must" voor
De Royal Canadian Mounted Police heeft een eigen onderkomen op het Expo-terrein, waar de „Mounties" dagelijks demonstra
ties zullen geven van hun formidabele paardrijkunst. Ook zijn er optredens van het al in 1876 opgerichte muziekkorps van de
Mounted Police.
iedere bezoekers is het imponerende
Expo-centre, een reusachtige, zeventien
verdiepingen hoge bol, waarin zich on
der meer het grootste Omnimax-theater
van de wereld en talrijke Exposities be
vinden. Een razendsnelle metro voert de
bezoekers in vier minuten naar het Ca
nadese paviljoen, het enige dat niet op
het Expo-terein is gelegen en dat na af
loop van de wereldtentoonstelling als
conferentiecentrum dienst zal doen.
Expo 86 wordt een ongeëvenaarde com
binatie van wetenschap, cultuur en ver
maak en opent de deuren naar toekomst
van transport en communicatie. Dat
geldt vooral voor de vele zakenlieden
die zich hebben ingeschreven voor de
tientallen congressen, seminars en vak
beurzen die gedurende de wereldten
toonstelling worden gehouden. Expo 86
en Vancouver zijn in die zin symbool
geworden van de Pacific-Basingedachte,
waarin het economische zwaartepunt
van de wereld zich steeds meer ver-
