TAFEL
Raad van Kerken stelt
kerkelijke beleggingen
opnieuw aan de orde
Ceidoc
MM71
Behoud van oude kerken: werken aan de eeuwigheid
ACHTERGROND
kerk
wereld
Geen
communie
voor
hertrouwden
Vrede kent geen grenzen
>weer
fe
foidóaOowiant
ZATERDAG 14 DECEMBER 1985 PAGIN Ib
Italiaanse pastoor eist eenheid onder
kibbelende politici
Don Giovanni Bruni, de pastoor van Isola del Gran Sasso bij
Teramo in midden-Italië, weigert alle 20 leden van de gemeen
teraad de heilige communie, tot zij erin zijn geslaagd een le
vensvatbare coalitie te vormen. „Wie zondigt tegen de gemeen
schap die hij moet vertegenwoordigen, moet de communie
worden geweigerd", zei de pastoor in een recente preek. De po
litici van Isola del Gran Sasso slagen er al maanden door on
derling persoonlijk gekibbel niet in een bestuurscollege te vor
men.
Gutierrez naar Japan
Bevrijdingstheoloog Gustavo Gutierrez, intussen wereldwijd
bekend, zal zijn leeropdracht aan de universiteit van Lima on
derbreken om te doceren in Brazilië en Japan. Hij zal deze col
leges bevrijdingstheologie geven aan de Katholieke Universi
teit van Sao Paulo en aan de Sophia-Universiteit van Japan,
waar de Jezuieten de scepter zwaaien.
Hij doceerde ook een tijd in de Verenigde Staten. Bij die gele
genheid verklaarde hij dat zijn keuze voor de armen en on-
mondigen is uitgemond in de bevrijdingstheologie, maar dat dit
zeker niet het enige perspectief voor christenen betekent om
de christelijke leer in praktijk te brengen. „De wortel van mijn
leven is mijn geloof in Jezus Christus, niet de bevrijdingstheo
logie op zichzelf".
Het ideaal is niets
anders dan de
waarheid op een
afstand
Alphonse de Lamartlne
KARDINAAL
HÖFFNER:
„Er kan geen sprake van zijn
dat in de katholieke kerk
hertrouwde mensen ter com
munie kunnen gaan". Deze
uitspraak deed de voorzitter
van de Duitse bisschoppen
conferentie, kardinaal Joseph
Höffner, nu op de buitenge
wone bisschoppensynode in
Rome stemmen zijn gehoord
dat dit verbod toch weinig
mededogen kent voor mense
lijke nood. Het niet toelaten
van gescheiden en later her
trouwde mensen is noch een
kerkelijke maatregel, noch
een kerkelijke straf, aldus de
kardinaal. Het is een onder
deel van de geloofsleer, ver
klaarde mgr. Höffner dezer
dagen in de „Deutsche Tage-
spost". Op het argument dat
de Kerk dan tekort schiet in
haar pastorale taak en ver
antwoordelijkheid antwoordt
mgr. Höffner, dat voor tal
van priesters en leken het
wel toelaten van hertrouw
den tot de communie een
zware belasting van het ge
weten zou betekenen, omdat
zij dan niet meer weten wat
er in het geloof van de Kerk
nog voor vast en zeker moet
worden gehouden. De Kerk
draagt ook pastorale verant
woordelijkheid tegenover die
mensen, betoogt mgr. Höff
ner. „Het zou daarom niet te
recht zijn haar te smaden om
haar trouw aan het Woord
des Heren".
Kardinaal Höffner
De Raad van Kerken in
Nederland wil opnieuw
de kerkelijke beleggin
gen aan de orde stellen.
De Raad wil onder meer
een inventarisatie van
alle organisaties binnen
de kerken die met het
beheer van vermogen te
maken hebben, en van de
personen daarin, die hier
voor verantwoordelijk-,
heid dragen.
Dit heeft de Raad besloten na
een gesprek met de Neder
landse vereniging tot steun
aan de oecumenische ontwik
kelingscoöperatie (NVOC) en
het oecumenisch studie- en
aktiecentrum voor investerin
gen (OSACI).
De Raad van Kerken zal de
lidkerken vragen hoe het be
heer van het vermogen is ge
organiseerd, wie de beslissin
gen nemen en op basis van
welke criteria. Verder heeft
de Raad het voorstel van
OSACI overgenomen dat de
kerken gezamenlijk richtlij
nen voor beleggingen moeten
opstellen. In de Verenigde
Staten heeft de Raad van
Kerken dit reeds in 1973 ge
daan. Verder moeten de ker
ken duidelijk maken hoe zij
tegenover de EDCS (oecume
nische ontwikkelingscoöpera
tie) staan.
Het ligt in de bedoeling dat de
vragen in februari 1986 naar
de kerken gaan. De reacties
worden uiterlijk in november
verwacht. Begin 1987 kan er
dan een volgend kerkenbe-
raad over dit onderwerp wor
den gehouden.
In mei 1983 vond op verzoek
van de Raad van Kerken een
eerste kerkenberaad plaats,
dat door OSACI was georga
niseerd. Aanleiding was de
oproep van het Centrale Co
mité van de Wereldraad van
Kerken in 1980 tot „blijvende
aandacht voor en beraad over
de kerkelijke beleggingen'.
Het antwoord van de kerken
daarop was niet geheel bevre
digend. Lang niet alle organi
saties die in aanmerking kwa
men, reageerden. „Waar ge
zegd wordt dat een lager ren
dement niet kan, wordt in fei
te gezegd: dat kan/wil onze
kerk niet opbrengen. Dat be
tekent dat een mentaliteits
verandering nodig is," aldus
Greetje Witte-Rang van OSA
CI.
Toenadering tot
regering biedt
perspectieven
De toenadering tussen kerk
en staat biedt volgens de ka
tholieke bisschoppen nieuwe
perspectieven voor de kerk
op Cuba. In hun kerstbood
schap wijzen de bisschoppen
erop dat de regering verte
genwoordigers van de katho
lieke kerk nu voor interna
tionale conferenties op Cuba
uitnodigt en dat de media in
tegenstelling tot vroeger veel
aandacht aan godsdienstige
vraagstukken besteden. Ook
tonen de bisschoppen zich er
verheugd over dat enkele
buitenlandse religieuzen in
het land werden toegelaten,
wat jarenlang niet mogelijk
was. De bisschoppen roepen
de christenen en alle Cuba
nen op samen te streven naar
een verbetering van de situa
tie in het land.
De toenadering tussen kerk
en staat is begonnen in sep
tember dit jaar toen Fidel
Castro een ontmoeting had
met de bisschoppen. Verte
genwoordigers van de kerk
werden uitgenodigd om deel
te nemen aan de internatio
nale conferentie over de
schuldenlast van de Latijnsa-
merikaanse landen die de
Cubaanse regering dit najaar
in Havana organiseerde.
PAUSELIJKE VREDESBOODSCHAP:
•>r>
Het Vaticaan heeft gisteren de
jaarlijkse vredesboodschap van
de paus gepubliceerd. De paus
spreekt deze rede altijd uit op
Nieuwjaarsdag, 19 jaar geleden
uitgeroepen tot 'Wereldvredes-
dag'. De komende 'Wereldvre-
desdag' is evenwel een heel
bijzondere. Want zij is de eer
ste dag van het 'Internationaal
Vredesjaar', waartoe de Orga
nisatie van de Verenigde Na
ties (die zelf veertig jaar be
staat) 1986 hebben uitgeroe
pen.
De paus legt in deze vredes
boodschap de nadruk op de
„universele waarde van de
vrede". Dat wil zeggen dat
volgens hem de vrede op een
lijn staat met andere universe
le waarden, als het recht op le
ven. vrijheid en respect. De
paus noemt de vrede univer
seel ook in die zin dat die geen
geografische grenzen kent of
daardoor nooit in haar wer
king mag worden beperkt. De
kern van zijn boodschap is dan
ook: „De vrede is een waarde
zonder grenzen".
De vrede wordt, zo meent de
paus, bedreigd door de verde
ling van de wereld in politieke
ën economische machtsblok
ken. Hij noemt in dit verband
de economische tegenstellin
gen tussen het noorden en het
zuiden, en de politieke geschil
len tussen het oosten en het
westen.
Uit de wisselwerking oost-
-west is „het spook van de
kernwapens" voortgekomen,
die voor een permanente con
flictssituatie zorgt. Maar vol
gens de paus heeft ook de toe
nemende handel in conventio
nele wapens „rampzalige ge
volgen".
De paus noemt in de vredes
boodschap geen enkel land bij
name. Had hij dat in verband
met de internationale wapen
handel gedaan, dan zou hij ze
ker Italië, Frankrijk en Brazi
lië hebben moeten noemen,
landen die hem bijzonder dier
baar zijn, maar tot de grootste
wapenproducenten behoren.
De paus wil de blokvorming in
de wereld bestrijden met
„nieuwe modellen van maat
schappij en internationale re
laties". Die moeten de recht
vaardigheid en vrede verzeke
ren. „Gezond realisme sugge
reert dat dergelijke modellen
niet simpelweg van boven of
van buiten kunnen worden
opgelegd. Want de wortels van
de tegenstelling en van de
spanningen zitten in het hart
van de mens. Vooral het hart
en de houding van de mens
moeten veranderen, en dat
vereist een totale verandering
van de individuen".
Als de mens verandert, wor
den ook de onderlinge betrek
kingen tussen de mensen an
ders. De wereldgemeenschap
zal dan de weg inslaan naar de
dialoog, naar de solidariteit,
naar de broederschap. „Dit is
de enige weg die mogelijk is",
zegt de paus. De spanningen
tussen noord en zuid zullen
plaats maken voor een „nieu
we relatievorm: de sociale soli
dariteit van allen".
De verschillen tussen het
noordelijk en het zuidelijk
halfrond hebben de rijke lan
den van de arme gescheiden
en eerygeweldige sociale kloof
veroorzaakt. De paus wijst op
de schuldenlast die de moeilij
ke situatie waarin 'zuid' ver
keert nog verergert.
De paus geeft ook aan hoe die
noord zuid-kwestie in concreto
moet worden aangepakt: „Ik
denk aan de grondstofprijzen,
aan de behoefte aan technolo
gische kennis, aan de oplei
ding van de werknemers, aan
de inschakeling van miljoenen
werklozen, aan de schulden
die drukken op de arme lan
den en aan een betere een
meer verantwoord gebruik
van de middelen waarover de
ontwikkelingslanden beschik
ken".
Leider
Oekraïnse
katholieken
geeft niet toe
aan druk KGB
Josyp Terelja, leider van de
sinds 1946 ondergronds le
vende, met Rome geünieerde
Oekraïnse Katholieke Kerk,
heeft deze maand een schik
king van de Russische gehei
me dienst KGB, waarbij hij
het land diende te verlaten,
afgewezen. De 42-jarige lei
der van naar schatting 5 mil
joen gelovigen werd op 20
augustus 1985 in Oezjgorod
tot zeven jaar strafkamp en
vijf jaar verbanning veroor
deeld wegens „anti-sovjet-a
gitatie en propaganda". Hij
was ook mede-uitgever van
de „Kroniek der Oekraïnse
Katholieke Kerk", een on
dergronds tijdschrift dat de
autoriteiten een doorn in het
oog is.
De Russische geheime dienst
KGB heeft hem vrijlating en
emigratie naar Oostenrijk
aangeboden, als hij in een
verklaring aan de media
openlijk zijn daden zou be
rouwen. In brieven aan zijn
echtgenote maakt hij mel
ding van het dreigement, dat
hij nu in een psychiatrisch
ziekenhuis zal worden opge
nomen, „waar gevaar bestaat
dat mede-patiënten wel raad
met me zullen weten".
Naar Keston College, het
Britse onderzoekinstituut
voor de godsdienst in Oost-
-Europa, heeft vernomen, is
Terelja inderdaad in een psy-
chatrische inrichting opgeno
men. Hij heeft geweigerd de
uitgave van de Kroniek te
staken, waarbij de KGB als
tegenprestatie een omvang
rijke amnestie zou regelen
voor „religieuze activisten".
Terelja had gevraagd om am
nestie voor gevangen zitten
de leden van andere religieu
ze gemeenschappen. De KGB
wilde daar niet op ingaan.
Uitgewezen
Boeroendi heeft vijf Francisca
nen uitgewezen: vier Italianen
en een Canadees. Daarmee
komt het totaal aantal pries
ters dat de afgelopen vijftien
jaar werd gedwongen Boe
roendi te verlaten op bijna 200.
De regering van Boeroendi
verwijt de Rooms-Katholieke
Kerk haar populariteit.
MONUMENTENPRUS VOOR STICHTING OUDE GRONINGER KERKEN
De Prijs voor de Monumentenzorg 1985, ingesteld door
het Prins Bernhardfonds, is afgelopen donderdag voor de
tweede maal toegekend. Ditmaal ging de prijs, honderd
duizend gulden groot, naar voorzitter H.G. de Olde (52)
van de Stichting Oude Groninger Kerken, die haar zal
bestemmen voor het werk van de stichting. Hij leidt de
kerkenstichting sinds 1981. In het dagelijks leven is De
Olde directeur patiëntenzorg van Dennenoord in Zuidla
ren. De stichting met zijn zesduizend donateurs bezit op
dit moment 37 kerken, twee losse torens, een pastorie en
drie kerkhoven. Een onzer redacteuren had een gesprek
met voorzitter De Olde.
„Als we een jaar of tien,
vijftien verder zijn, zal de
stichting zich voorname
lijk bezig houden met
groot onderhoud. Ik denk
dat we daar nog eeuwen
mee voortkunnen. Je
doet dit werk ook voor de
eeuwigheid. Dat is één
van mijn meest wezenlij
ke gevoelens hierbij. In
dat hele kleine stukje tijd
dat ons is geschonken,
moeten we deze erfenis
op een waardige manier
doorgeven aan degenen
die na ons komen.
Van de zogenaamde oude-
kerkenstichtingen zijn wij de
oudste. Wij werden in 1969 op
gericht. Daarna Friesland,
vervolgens Gelderland. Voor
de twee Hollanden kwam er
één stichting. Zeeland was de
laatste. Friesland en Gronin
gen zijn veruit de grootste, zo
wel wat betreft bezittingen als
het aantal donateurs. De an
dere zijn wat kleiner, wat
minder spectaculair wellicht
ook. Wij hebben duidelijk een
eerste aanzet gegeven tot dit
werk. Ik denk ook niet dat
elke provincie zich ervoor
leent. Het gaat nadrukkelijk
om provincies waar ontzet
tend veel kerken staan. Fries
land heeft natuurlijk nog
meer kerken dan Groningen.
Hier komt er ieder jaar wel
een bij op de monumenten
lijst. Ik denk dat er daar in
Groningen nu ongeveer 188 of
189 op staan.
Voornamelijk de kerkvoogdij
en van de hervormde kerk
zaten hier met het probleem
dat zij én een dominee moes
ten onderhouden £n de kerk
in goede staat moesten hand
haven. Dat lukte niet, soms
zelfs geen van beide. Vrij snel
na de oprichting van de stich
ting werd ons een aantal ker
ken aangeboden. Er waren
erbij die in een deplorabele
toestand verkeerden, een lege
kerk waar de vogels in en uit
vlogen, waar de mest dik op
de grond lag. Bijvoorbeeld die
van Obergum, waar de res
tauratie niet was voltooid en
het dak nog open lag, omdat
de kerkelijke gemeente op het
beslissende moment het geld
miste.
Ruïnes
De eerste jaren is het zeer
snel gegaan. Na vijf jaar beza
ten we al achttien kerken. De
laatste jaren gaat het wat tra
ger. De grote noodgevallen
zijn inmiddels al tot ons geko
men. Nu krijgen we kerken
aangeboden omdat men de fi
nanciering niet meer rond
kan krijgen, of omdat men is
samengesmolten met andere
kerkelijke gemeenten in de
buurt. Dan wil men geen
twee, drie of zelfs vier kerken
houden.
Het aantal ernstige ruïnes is
langzamerhand uit Groningen
verdwenen. Dat wil niet zeg
gen dat de zaken er rooskleu
riger bij staan. Er bestaat ook
verborgen verval. Dan zegt de
architect: van buiten lijkt het
heel aardig, maar ik zie zich
overal vochtplekken afteke
nen. De muur laat als een
schil los van het onderliggen
de muurwerk, het pleister
werk valt weg als je er tegen
aan tikt en de lambrizering
begint te rotten. Met andere
woorden: er is veel voor het
oog verborgen verval dat ten
minste evenveel aandacht
vereist als die desastreuze si
tuaties van een aantal jaren
geleden. En we hebben nogal
wat krepeergevallen gered.
Met de restauratie van een
kerk is minstens zes tot zeven
ton gemoeid. En dan hebben
we het over relatief kleine
kerken. De duurste restaura
tie die we totnutoe hebben ge-
kostigd is die van Godlinze:
2,1 miljoen. Midwolde liep te
gen de 1,8 miljoen. Zo'n kerk
als Usquert vraagt ook al te
gen het miljoen. Naast alle
subsidies betalen we zelf zo'n
tien percent. Dat kunnen we
opbrengen dank zij onze do
nateurs en allerlei eigen acti
viteiten, zoals rommelmark
ten en inzamelingsacties.
De laatste vier jaar is het be
leid dat we veel gedeeltelijk
herstel uitvoeren. Alleen go
ten en daken, dakruiters, of
voegwerjc en schilderwerk
wordt 'aangepakt, zodat de
kerk voorlopig weer veilig is.
We moeten het beleid afstem
men op onze beperkte midde
len, dat is geen schande. We
kunnen beter twee, drie of
vier kerken goed onderdak
hebben en dan in latere jaren
maar eens naar het interieur
kijken, dan dat we één kerk
volledig restaureren en twee
of drie andere laten inrege
nen en verkommeren.
Toevoegsels
Ik ben indirect altijd al bij dit
werk betrokken geweest.
Mijn vakanties breng ik
meestal daar door waar een
zekere mate van kerkendicht-
heid bestaat. De laatste vijf
jaar maken m'n vrouw en ik
altijd fietstochten, drie keer
richting Duitsland, twee keer
richting Engeland. Dan bezoe
ken we dertig tot zeventig
kerken per vakantie.
Wat je in zo'n kerk terug
vindt, is het gestold zijn van
een hele ontwikkelingsgang
van een streek en een dorp.
Dat spreekt me meer aan dan
„het mooie", wat toch een be
trekkelijk begrip is. Dingen
die ik vroeger verafschuwde,
vind ik nu ook mooi. Ik was
toen meer een produkt van de
algemene smaak. Hoe ouder
hoe mooier, zou je kunnen
zeggen. Dat merk ik wel eens
bij de donateurs: als een kerk
niet uit de middeleeuwen
stamt is ie niet veel meer
waard. Ook een kerk uit de
vorige eeuw, of zelfs uit deze
eeuw, heeft kwaliteiten die
het belangrijk maken hem te
behouden.
Vroeger moesten alle toevoeg
sels worden verwijderd, zeker
als ze uit de negentiende
eeuw stamden, een in veler
ogen verwerpelijke eeuw uit
het oogpunt van kunstbehoud.
De laatste vijf jaar heb ik daar
een heel andere houding te
genover aangenomen. Je moet
niet zeggen dat iets op voor
hand waardeloos is, wanneer
het in de loop der eeuwen aan
een kerk is toegevoegd. Het is
op z'n minst de moeite waard
om te overwegen of je het zult
verwijderen.
Ik ben erg gevoelig voor cu
riosa. In zekere zin vind ik in
een kerk niets te gek. Dat
geldt zowel voor een preek
stoel als voor grafzerken en
beelden, met wat voor merk
waardige opschriften dan ook.
In de middeleeuwen haalden
ze heel wat fratsen uit, waar
van je je afvraagt: hoort dat in
een kerk thuis... Teksten van
een ronkende zelfverheffing,
afbeeldingen van gedrochten,
soms bijna obscene gestalten.
Op opklapbankjes van koor
gestoelten kun je allerlei
spreekwoorden uitgebeeld
zien, niet alleen ordentelijke,
maar ook zeer volkse... Ik
denk dat wij in de achttiende
en negentiende eeuw een ze
kere preutsheid hebben ge
kregen, een warsheid van op
schik, die we best weer eens
mogen afschaffen.
We werken met een meerja
renplan voor de komende tien
jaar. Ik hoop dat dan de grote
restauraties achter de rug zijn.
Er zal daarna nog genoeg zorg
nodig zijn om de kerken in
goede staat te houden. Dat is
het verraderlijke, waar kerk
voogdijen in het verleden ook
al mee geconfronteerd zijn.
Als men met veel moeite en
geld een restauratie achter de
rug had, gebeurde er verder
niks... We moeten niet de illu
sie hebben dat we na een res
tauratie met een gerust hart
ons kerkenbezit kunnen gaan
beheren. Zo is het absoluut
niet. Kerken die tien jaar ge
leden gerestaureerd zijn, heb
ben nu al een beurt nodig van
veertig- tot vijftigduizend gul
den. Dat is het verraderlijke
van ons werk".
BAREND STRANG
IOTT
Voorkoming vandalisme
irolg v
HOEWEL de oudejaarsavond nog ruim twee weken op zi ian d<
laat wachten zijn de eerste slachtoffers van het tradition!
decembervuurwerk al te betreuren. Vast staat dat er in
komende dagen nog ettelijke tientallen gewonden zullen v j^et
len door ongelukken met of opzettelijk misbruik van rot eUm
en vuurpijlen. Ondanks talloze voorlichtingscampagnes blij foor
elk jaar weer dat het afschieten van vuurwerk de oorzaak "orde
van lichamelijk leed, soms zelfs van blijvende invaliditc4,15
Om van de materiële schade nog maar te zwijgen.
DAARNAAST is er nog het ernstige feit, dat tallozen de c
dejaarsnacht aangrijpen om zich uit te leven in velerlei va
men van vandalisme, waarbij niets of niemand wordt on I
zien. Talloze politie- en brandweermensen komen niet aa I
een oudejaarsviering in gezinsverband toe, omdat juist vq
hen dan een verhoogde staat van paraatheid geldt. Veel
meenten gaan het nieuwe jaar in met een schadepost van el
telijke miljoenen guldens als gevolg van zoals dat heet
uit de hand gelopen vieringen van oud en nieuw.
Een aantal steden en dorpen wordt elk jaar weer geteisti
door groepen vandalen. Zij vieren geenszins de komst v£
een nieuw jaar, maar grijpen de gelegenheid slechts aan i
zich uit te leven in agressie en blinde vernielzucht
Den HAAG is daarvan een triest voorbeeld. Het huidijl.
jaar is in de residentie begonnen met 31 gewonden, 144 arret
taties en een schade van bijna vier miljoen gulden. Evenak
bijvoorbeeld een stad als Groningen beleeft Den Haag jaar d
jaar een rumoerige oudejaarsnacht, waarin politie en branL
weer het zwaar te verduren hebben en die niet wordt gekei
merkt door feestvreugde, maar door puur vandalisme.
Het is niet verwonderlijk dat juist in Den Haag een spi
ciaal politieteam plannen heeft opgesteld om het vandalisnj
beter te kunnen bestrijden. Er wordt deze weken een uitgm
breide voorlichtingscampagne gehouden, ondersteund ml*
een film, die in wijk- en buurtcentra en scholen wordt vel
toond. Die film onderstreept het verschil tussen een plezien
ge viering van de oudejaarsavond en agressie die zich uit
brandstichting en andere vormen van vernielzucht. Da;
naast zal worden getracht opnieuw op arrestanten snelredj
toe te passen. Dat laatste zal naar wij hopen een aantal hel
rieschoppers en vandalen afschrikken. Van groter belaijf
zijn echter de maatregelen, waarmee de politie zinloos vai
dalisme hoopt te voorkomen. Als de verkeerde mentalitej
kan worden omgebogen en het gezond verstand de overhar[
krijgt, is dat zeer waardevoL
VEEL te lang is vandalisme in ons land beschouwd als
onvermijdelijk maatschappelijk verschijnsel, waar weinig
niets tegen te doen is. Langzamerhand dringt nu gelukk
het besef door, dat een krachtige bestrijding nodig is, niet 2
leen in de strafrechtelijke sfeer, maar juist ook preventielag.
Daarom is de huidige actie van de Haagse politie een belanfmdï
wekkend initiatief, dat naast hulde ook alle steun verdienff"
Vrij zacht
DE BILT (KNMI) Zuidwes
ten winden voeren voor de tijd
van het jaar vrij zachte oce-
aanlucht naar onze omgeving.
In deze lucht komt veel be
wolking voor, waaruit nu en
dan regen of motregen valt
De temperatuur loopt vanmid
dag uiteen van ongeveer 9 gra
den in het westen tot om
streeks 5 graden in het zuid
oosten van het land.
De wind is over het algemeen
matig, maar langs de kust kan
de wind af en toe krachtig
zijn. In dit weerbeeld zijn de
komende paar dagen geen gro
te verandebingen te verwach
ten. In Scandinavië is het nu
ook belangrijk minder koud
geworden. Alleen in Lapland
kwam gistermiddag nog lichte
tot matige vorst voor. In de
landen rond de Middellandse
zee worden middagtemperatu-
ren bereikt van rond de 15
graden.
Eindhoven
Den Helder
Helsinki
Innsbruck
Klagenfurt
Kopenhagen
"De f
NjVmg*
9 cent;
Jzeke
'^zeke
Irijs
lerd
Iflaag
oiwikl
°jterb;
Istanbul
Las Palmas
Beiroet
Kerkdiensten in krant van vrijdag
Om meer ruimte te scheppen voor het nieuws uit de kerken
staat het overzicht van de zondagse kerkdiensten, dat tot nu
toe elke zaterdag op pagina 2 werd gepubliceerd, voortaan
in het tweede katern van de krant van vrijdag.
i
Kippesoep,
karbonade wet
paprikasaus,
witlofsalade en rijst
sneeuwpudding
Voor twee: 150 g kippepoe-
let, 6 dl water, zout, ui, sel
derij, peperkorrels, ke
toembar, mespunt aardap
pelmeel, tomatenpuree,
aroma, peper;
2 rib- of haaskarbonaden,
30 g boter, zout, peper, ui,
2,5 dl bouillon (tablet), 8 g
maizena, paprikapoeder,
tomatenpuree;
2 lepels azijn, zout, peper,
suiker, 1 lepel olie, peterse
lie, tomatenpuree, 1 appel,
2 mandarijntjes, 200 g wit
lof;
250 g droogkokende rijst,
4,5 dl water, zout;
3 dl melk, 35 g maizena, 30
g suiker, 1 pakje vanille
suiker, blikje frambozen of
kersen.
Trek het kippepoelet in wa
ter met zout, ui, selderij, pe
perkorrels en ketoembi
gaar. Haal na een half ui)J
het vlees uit de pan en lal I N
de rest nog een half mi
trekken. Bind de gezeefd j
bouillon met aardappelmeeP
Maak de soep af met stukji J «p
kip, tomatenpuree, arom\ I (vi
zout, peper en fijngeknipt -»
selderij. j *-
Bak de karbonaden in fwaaj
minuten gaar, strooi er zoi
en peper over en houd ze
een bord warm. Fruit kleii
f esneden ui lichtbruin in h
akvet, voeg bouillon to
bind de saus met maizena t
maak haar op smaak met p
prikapoeder en tomatenp
ree.
Meng een sausje van azij,
zout, peper, suiker, olie, fiji
geknipte peterselie en torn
tenpuree met grofgerasp
appel, stukjes mandarijn t
fijngesneden witlof. Garne
met schijven mandarijn.
Maak de pudding vandaa
Breng een mengsel van mi
zena en melk al roerent
aan de kook, voeg van h
vuur suiker en vanillesuik
toe en schep de massa lucht
door stijfgeslagen eiwit D fl
de hete pudding in een m
gemaakte vorm en zet d
koel. Garneer morgen t
omgekeerde pudding m
vruchten.
Méhutip voor maandi l
speklapje met bietjes t
aardappelen zachtzure lal
metjespap.
JEANl
Fl
