de richting van
nsamenwerking
met bedrijven
Ziekenhuis kan
vergelijking
moeiteloos
doorstaan
MINISTER DEETMAN
OVER AZL:
- WM3EMISCH ZIEKENHUIS LEIDEN
NA 4
ZATERDAG
14 DECEMBER
1985
QaidviQowtcvnt pagina 5
it Academisch Ziekenhuis
iden (AZL) is een van de
:ht academische ziekenhui-
n die Nederland rijk is. De
izuinigingen (in het kader van
taakverdeling en concentra-
i) zijn ook aan het AZL niet
lorbijgegaan. Daarentegen
in wel worden gestart met de
euwbouw van het ziekenhuis,
aarvan de eerste fase nu is
gerond. Die nieuwbouw is
»n kostbare zaak, waarmee
ile honderden miljoenen zijn
imoeid.
wai 0ister Deetman (Onderwijs
t Genschappen) is de eerst verant-
loa Ordelijke bewindsman voor d€
ademische ziekenhuizen: het ter-
waar het wetenschappelijk on
wijs en onderzoek onverbreke
lijk zijn verbonden met de volksge
it is b Odheid.
1 zijn ministerie in Zoetermeer
aten we met Deetman over
te lai ecifieke problemen, waar men
iden mee te maken heeft. Vooral
d i vraag óf en wanneer de twééde
n tevr se van de nieuwbouw zal kunnen
t regi (orgaan, houdt de gemoederen
lijkt d nnen het AZL al geruime tijd be-
en d(g. We besluiten met de deur ir
g iis te vallen en vragen de be-
"i pdsman hoe de kansen staan
le ipr de tweede fase
toe d >uw.
scoor
tonde
word
l 'Welnu, de situatie is als volgt",
jt Deetman geduldig uit: ,,Zo'n
ikenhuis bouw je aan de hand
n een gedegen structuurplan. Dat
in voor het tweede deel van de
luwbouw is inmiddels goedge-
urd, evenals het budget van 300
h! U°en 9ulden- Nu moet eerst wor-
fen overlegd met de gebruikers
an het 9edouw Vervolgens gaan
me® met de architecten en adviseurs
ten over het maken van een
lopig bouwontwerp. In eerste
ïistantie betreft dat het ontwerpen
an de gevel en het skelet van het
ibouw, waarna het ontwerp verder
ent te worden ingevuld. Aan die
ruiling van het ontwerp wordt nog
(op gewerkt en dat moet begin
5 rond zijn. Begrijp me goed: een
efinitieve beslissing over de twee-
"Bk
1
oorlc
i/eml
med
moet ik dan formeel nog
zing
'vf™
ijftig I
die Probleem
Petman ze9t zich ervan bewust te
00kj jn, dat er nóg een probleem
voor vertraging kan zorgen:
(ijk, het is een hele klus om dat
'aw^eede deel van de nieuwbouw
passen in de ruimte tussen de
;staande nieuwbouw en de oude
ibouwen. De gebruikers
le gebouwen moeten eerst ver-
jen naar een tijdelijk onderko
men, alvorens het tweede deel van
de nieuwbouw kan worden betrok
ken".
tooid?
,,De plannen zijn erop gericht dat
het geheel nieuw gebouwde acade
mische ziekenhuis in 1992 gereed
komt. Het beddenaantal is dan wel
iswaar niet vergroot, maar de kwali
teit is dan natuurlijk aanmerkelijk
verbeterd".
,,Zeer zeker niet. Het gaat echt niet
alleen om de bouwtechnische kwali
teit, maar ook om de filosofie van
de nieuwbouw: zo is bijvoorbeeld
de oude structuur van aparte pavil
joenen verlaten. Bovendien komt er
een centrale ingang. Voordelig is
ook dat het facilitair bedrijf zal wor
den gecombineerd. Om maar eèns
een voorbeeld te noemen: er zal
één centrale polikliniek komen. Het
publiek zal de voordelen van die
nieuwe opzet snel genoeg ondervin
den".
In 1983 ging voor alle universiteiten,
hogescholen en academische zie
kenhuizen de operatie-TVC (taak
verdeling en concentratie) van start.
Dat was een immens bezuinigings
plan. Wat waren nu precies de con
sequenties daarvan voor de studie
geneeskunde aan de Leidse uni\
siteit en voor het Academisch Zie
kenhuis als geheel?
,,De faculteit geneeskunde van de
universiteit moest 8,5 miljoen bezui
nigen en het Academisch Zieken
huis 5,3 miljoen. Niet in één klap
overigens, maar geleidelijk oplo
pend. Die bezuinigingsbedragen
zullen in 1987 bereikt moeten zijn.
Het AZL heeft tot nu toe de volgen
de maatregelen genomen: sluiting
van de buitenkliniek in Noordwljk,
minder uitgaven voor heelkunde en
een reorganisatie van de laborato
ria en de verschillende diensten,
waardoor efficiënter en goedkoper
gewerkt kan worden. Ook wordt er
nu meer efficiency betracht bij het
onderwijs en onderzoek".
,,Het ziekenhuis heeft mij laten we
ten, dat er wel wat problemen wa
ren bij het bezuinigen op taken die
rechtstreeks met de patiëntenzorg
te maken hebben, zoals anaesthe-
sie en cardiologie. Ik heb daarom
besloten, het ziekenhuis voor de ja
ren 1985 en 1986 tijdelijk compen
satie te bieden om die knelpunten
op te lossen. Over een definitieve
oplossing zal ik nog overleg voeren
met staatssecretaris Van der Reij-
den van WVC".
,,Die TVC-operatie was hard nodig.
Zegt u maar waar de noodzakelijke
bezuinigingen bij het hoger onder
Minister Deetman: „Het publiek zal de voordelen i
opzet van het AZL snel genoeg ondervinden".
wijs en de academische ziekenhui
zen anders vandaan zouden moe
ten komen. Ik ben niet ontevreden
over wat er tot nu toe is bereikt.
Tussen de academische ziekenhui
zen onderling heeft een goede taak
verdeling plaatsgevonden en som
mige activiteiten zijn nu geconcen
treerd op één plaats of op een be
perkt aantal plaatsen. Zo zijn bij
voorbeeld levertransplantaties al
leen nog maar mogelijk in het Aca
demisch Ziekenhuis in Groningen.
En wat het medisch onderzoek be
treft: op dat terrein is heel selectief
bezuinigd. Het goede is gespaard
gebleven. Bovendien zijn door die
taakverdeling en de daarmee ge
paard gaande verbetering van de
efficiency minder artsen nodig om
medisch onderwijs te geven. Dat is
ook weer een goede bijdrage aan
de bezuinigingen".
strijd
Er is al jarenlang een zekere strijd
gaande over de vraag wie nu eigen
lijk verantwoordelijk moet zijn voor
de academische ziekenhuizen: de
minister van onderwijs en weten
schappen óf de minister van wel
zijn, volksgezondheid en cultuur?
Hoe ziet de toekomst er wat dat be
treft uit?
Deetman antwoordt omzichtig, want
het gaat per slot van rekening om
het behouden van zijn eigen toko:
,,Op die zaak kan ik niet vooruitlo
pen. Er is een landelijke adviesor
ganisatie ingesteld die binnenkort
een rapport zal uitbrengen. Het ka
binet is er in elk geval van over
tuigd dat het dringend nodig is, bin
nen afzienbare termijn definitieve
beslissingen te nemen over de taak
en de positie van de academische
ziekenhuizen. Het streven is, dat er
in de zomer van 1986 meer duide
lijkheid komt over financiering en
planning van academische zieken
huizen en over bestuurlijke regelin
gen".
,,Eén ding staat voor mij al vast:
academische ziekenhuizen zijn per
definitie grensoverschrijdend. Dat
wil dus zeggen dat zowel onderwijs
als volksgezondheid ermee te ma
ken hebben. Voor de gezondheids
zorg zijn die ziekenhuizen belangrijk
en ook voor het onderwijs en het
geneeskundig onderzoek. Die ver
wevenheid kan erg lastig zijn en
leidt tot vragen als: wie betaalt wat
en wie heeft het voor het zeggen?
Hoe de keuzes ook uitvallen, onder
wijs én volksgezondheid zullen op
dit punt altijd met elkaar moeten
blijven samenwerken. Als de minis
ter van O en W de eerstverantwoor
delijke blijft, is intensieve afstem
ming met WVC vereist. En wordt
WVC de baas, dan moet regelmatig
met O en W worden overlegd".
Zijn acht academische ziekenhuizen
voor zo 'n klein landje als Nederland
niet een beetje te veel van het goe
de?
,,Dat zult u mij niet horen zeggen.
Volgens een internationale norm
mag er op elke anderhalf miljoen
inwoners van een land een acade
misch ziekenhuis zijn. Ik ben er wel
van overtuigd, dat niet elk acade
misch ziekenhuis, maar ook niet
elke faculteit geneeskunde, zich
hoeft te specialiseren in alle medi
sche handelingen. Ik heb het net al
gehad over de noodzaak tot taak
verdeling en concentratie. Natuur
lijk moet wel elk ziekenhuis een
blindedarm kunnen weghalen, maar
niet elk ziekenhuis kan peperdure
behandelingen zoals hart- of lever
transplantaties verrichten".
,,Je hoort wel eens dat de kosten
van de academische ziekenhuizen
almaar zullen blijven stijgen, maar
dat is een fabeltje. Ze worden op
dezelfde manier behandeld als ge
wone ziekenhuizen, dus er wordt te
voren een budget opgesteld dat
men niet mag overschrijden. De af
gelopen jaren zijn de kosten van de
gezondheidszorg trouwens al flink
gedaald en volgend jaar wordt er
op dat gebied opnieuw bezuinigd,
namelijk 2,5 procent. Het bedrag
dat van mijn begroting naar de aca
demische ziekenhuizen gaat, is al
sinds 1978 bevroren! Bovendien
zijn daar vanaf 1983 die TVC-kor-
tingen bijgekomen. Tot mijn vreug
de moet ik constateren, dat de aca
demische ziekenhuizen er inder
daad in slagen binnen het hun ge
stelde budget te blijven".
kostbaar
„Dit alles neemt uiteraard niet weg
dat zich in de medische wetenschap
steeds meer kostbare ontwikkelin
gen voordoen: allerlei transplanta
ties en nieuwe diagnostische tech
nieken. NMR bijvoorbeeld, waar
voor in Leiden tot dusver het enige
apparaat staat opgesteld. Dat is
een nieuwe methode om mensen
door te lichten zonder dat ze de na
delen van radio-actieve straling on
dervinden. Moderne technieken
worden vaak eerst in academische
ziekenhuizen geïntroduceerd, dat is
waar. Maar dat gebeurt dan wél
binnen het budget. Op andere, be
staande behandelingen, moet dan
dus worden bezuinigd".
„Staatssecretaris Van der Reijden
en ik vinden, dat nieuwe technieken
op beperkte schaal geïntroduceerd
moeten worden, dus niet in alle
academische ziekenhuizen tegelijk.
Daarbij moeten we natuurlijk wel
zien te voorkomen, dat noodzakelij
ke vernieuwingen onmogelijk wor-
den gemaakt. Ik zie het juist als
mijn taak, vernieuwingen in de ge
zondheidszorg te bevorderen.
Daarvoor heb ik dan ook een stimu
leringsfonds in het leven geroepen.
Ik vind dat de mogelijkheden voor
eerste klinische toepassing van
nieuwe apparatuur in academische
ziekenhuizen moeten worden ver
sterkt".
We hebben nog een laatste vraag
voor de minister. Wat ziet hij als de
sterke kant van het AZL?
„Leiden zet een goede stap in tfe
richting van samenwerking met be
drijven. Daar zijn overigens andere
ziekenhuizen ook al mee bezig. De
medische technologie is niet voor
niets een speerpunt in het beleid-;
van mijn collega van Economische
Zaken. Industrieën blijken veel inte
resse te hebben in proefopstellin
gen van nieuwe apparatuur".
„Ik hoor dat TNO de gezondheids-
zorgdiensten in Leiden gaat centra-
liseren. Een fraai bewijs van de uit
straling die een sterk academisch'
ziekenhuis ook economisch kan
hebben. Dat doet mij deugd, moet
ik u zeggen. Als het daarvoor actief
in de slag wil, kan het AZL daar een
voortrekkersfunctie in spelen".
ét Academisch Ziekenhuis
\ZL) is al vele jaren een grote
(erkverschaffer in Leiden en
(mgeving. Er werken welis-
laar niet zoveel mensen als bij
e Universiteit (vijfduizend),
laar met zesendertighonderd
lerknemers doet het AZL ze
er niet voor deze gigant on
er. Is het zelfs groter dan de
emeente Leiden, die een klei-
ie drieduizend werknemers in
e salarisadministratie heeft
laan. Kenmerk van het perso-
eelsbestand van het zieken-
uis is de grote verscheiden-
rjdfeid aan beroepsgroepen.
itoffeerders, verpleegkundi-
en, computerprogrammeurs,
e ledisch specialisten, tuinlie-
laboranten, chauffeurs,
dministrateurs, vuilnismannen
st0 n bewakérs. Je kunt het zo
ik niet opnoemen of de be-
epsgroep is in het AZL te
iden.
_en dwarsdoorsnee van de Neder-
dandse bevolking", zo typeert soci
aal directeur drs. J. J. Overeem de
zeeiopulatie van het AZL. Met die zes-
aa(fndertighonderd zijn overigens
et alle op het AZL werkzame per-
'hen genoemd. Namens de medi
ae faculteit van de Leidse univer
siteit verdienen duizend werkne-
ers hun brood op het terrein van
if Academisch Ziekenhuis, terwijl
"ook zo'n zeshonderd mensen in
,at Ijenst zijn van stichtingen of er
m erken via subsidies van bijvoor-
Jld Nierstichting of Koningin Wil-
an elminafonds. Voeg daarbij de vrij-
1 permanent bezette zevenhon-
rd bedden en de driehonderddui
zend bezoekers per jaar van de po-
iniek en het mag duidelijk zijn
het AZL de vergelijking met een
eenvoudig kan doorstaan. Ter
vergelijking: Warmond telt zo'n vijf
duizend inwoners.
Maar sociaal directeur Overeem
heeft alleen te maken met de zes
endertighonderd personeelsleden
die een arbeidscontract met het
AZL hebben getekend. Om nog
even verder te gaan met cijfers: ze
ventig procent van alle werknemers
zijn vrouwen tussen de twintig en
dertig jaar oud. De verpleegkundi
gen nemen een grote plaats in; er
zijn tweehonderdvijftig leerlingen
werkzaam en zevenhonderd gedi
plomeerden. Voorts zijn er zo'n
tweehonderd arts-assistenten, hon
derd medisch specialisten (dit aan
tal groeit), honderd leden van de
technische dienst, honderd compu
tersdeskundigen en veel laboranten
en adminstrateurs.
In de „gouden tijden" van de jaren
zeventig is het personeelsbestand
explosief gegroeid. Daarna is het
nauwelijks gezakt, vrijwel stabiel
gebleven en volgens Overeem zal
er binnenkort een stijging zichtbaar
zijn. Onder meer door het invoeren
van de arbeidstijdverkorting kun
nen meer mensen worden aangeno
men. Bij het AZL hebben de bezui
nigingen nog geen invloed op de
werkgelegenheid gehad. De Buiten
kliniek in Noordwijk gaat in de zo
mer van 1986 weliswaar verhuizen
naar Leiden, maar gedwongen ont
slagen waren niet nodig. „En ook in
1986 zullen er beslist geen ontsla
gen vallen", belooft Overeem.
Wie zich voorlopig geen zorgen
over gedwongen ontslagen hoeven
maken en de toekomst zelfs met
groot vertrouwen tegemoet kunnen
zien, zijn gespecialiseerde verpleeg
kundigen en automatiseringsperso
neel (mensen die zich bezighouden
met computers). Aan beide heeft
het AZL groot gebrek. Het tekort
aan verpleegkundigen (op onder
meer het gebied van intensive care
en dialyse) wil men terugdringen
met een dit jaar gestarte, gezamen
lijke opleiding van het AZL, Diaco
nessen-, Elisabeth- en Rijnoordzie-
kenhuis. Overeem beziet deze situ-
AZL MET 3600 WERKNEMERS GROTE
WERKVERSCHAFFER IN DE REGIO
atie somber. „De ziekenhuizen heb
ben voor een slecht image gezorgd
door leerlingen op te leiden tot ver
pleegkundigen en ze vervolgens op
straat te zetten". De directeur zegt
dat het AZL deze politiek niet heeft
gevolgd. „Maar je ondervindt er wel
hinder van".
Om computerdeskundigen binnen
te kunnen halen zijn door het minis
terie van onderwijs toeslagregelin
gen (premies) toegestaan. Maar de
concurrentie met het bedrijfsleven
blijft moeilijk: op een aantal van
tachtig a honderd „computerolo-
gen", zijn tien vacatures. „Een
groot aantal", meent Overeem.
„Gelukkig boeit het veel
om bij een Academisch Ziekenhuis
te werken. Altijd nieuwe ontwikke
lingen, het ontginnen van nieuwe
terreinen, dat trekt mensen. Dat
geldt ook voor de specialist die in
Zwolle veel meer zou kunnen ver
dienen en het gaat ook op voor de
verpleegkundigen", aldus de direc
teur sociale zaken.
De bevolking van het AZL houdt
zich over het algemeen erg rustig.
Maar zelden hoort de buitenwereld
berichten over moeilijkheden tus
sen werkgever en werknemers. „De
arbeidsverhoudingen zijn hier góed,
zonder scherpe tegenstellingen",
meent Overeem. De directeur stelt
echter dat sommige AZL'ers mis
schien wel te loyaal ten opzichte
van de werkgever zijn. „Je kunt te
ver gaan in je loyaliteit", zegt hij.
Slechts weinig AZL-werknemers zijn
lid van een vakbond. Volgens Over
eem is twintig procent georgani
seerd, maar ligt dit percentage in
de verpleging veel lager. „De vrou
wen zijn ook veel te lang stil gè-
weest, daarom is het goed dat er
nu een emancipatiecommissie is;".
„Een werkgever heeft een paar las
tige gesprekspartners nodig. Voor
de juiste balans is een weerwoord,
noodzakelijk", zegt de sociaal di
recteur die de AbvaKabo zo'n ge
sprekspartner noemt. Verder be-_
schikt het AZL over een personeels-
raad, een orgaan dat erg veel lijkt
op een ondernemingsraad. De ^di
rectie van het AZL vergadert even-,
veel met allebei. „We spelen ze wei
eens tegen elkaar uit, maar we mik-
ken er niet bewust op", lacht Over
eem. „Tja, het klinkt wat cru, maar
als Rietkerk besluit dat de salaris
sen omlaag gaan, dan zijn wij ge
dwongen die maatregel uit te voe
ren en in de computer te stoppen".
Van de zesendertighonderd perso
neelsleden gaan er vijftienhonderd,
met de eerste grote verhuizing mee.
Voor vooral diegenen die actief zijn
in de poliklinieken verandert veel.
Men komt niet alleen in een niedwe
werkomgeving terecht, maar krijgt
door een grote reorganisatie vaak
te maken met andere bazen en
vreemde collega's. „Velen hebben
er tegen op gezien en velen doen
dat nog", weet Overeem. Hij meent
dat iedereen bijzonder goed is
voorgelicht over de verhuizing en
dus weet waar hij of zij aan toe is.
„Sommige dingen zullen tegenval
len en andere weer meevallen.
Maar erg veel personeelsleden
gaan er alleen maar erg op voor
uit".
