TAFEL
Roothaan bouwde jezuïetenorde opnieuw op
kerk
ACHTERGROND
CeidoeSoiwcwit
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1985 PAGINA
IKV DOET BEROEP OP KONINGIN BEATRIX
Het Interkerkelijk Vredesberaad heeft koningin Beatrix als voorzitter van de Raad
van State gevraagd te bevorderen dat de Raad in zijn advies over het wetsontwerp
tot goedkeuring van de plaatsingsovereenkomst aangaande de kruisraketten met de
Verenigde Staten ook aandacht wil schenken aan de verdere besluitvorming. In een
brief aan de koningin pleit het IKV ervoor dat het kabinet pas na de Tweede Ka
merverkiezingen van 1986 een definitieve beslissing neemt. De kiezers hebben daar
door de gelegenheid eventuele plaatsing te laten meetellen bij het uitbrengen van
hun stem. ,\Majesteit, u geldt als symbool voor de eenheid van de natie," schrijven
IKV-voorzitter prof. dr. J. van Putten en -secretaris dr. M.J. Faber. Sinds de soeve
reiniteitsoverdracht aan Indonesië is deze eenheid niet zo verstoord geweest als nu
door het plaatsingsbesluit het geval is. Deze ernstige verdeeldheid kan volgens het
IKV op zijn minst voor een deel worden verminderd als de definitieve beslissing
over plaatsing van de kruisvluchtwapens tot na de verkiezingen wordt uitgesteld.
Morgen Willibrordzondag
Morgen 10 november is het Willibrordzondag,
de dag waarop traditiegetrouw binnen de ka
tholieke kerk aandacht voor de oecumene
wordt gevraagd. Dit jaar is het thema: Eenheid
door vernieuwing. Ter gelegenheid van deze
dag verschijnt de bekende Willibrordkrant, vol
met informatie over datgene waarmee de St.
Willibrordverehiging, het katholieke adviesor
gaan voor samenwerking tussen de kerken,
mee bezig is. Nieuw is een boekje voor kinde
ren waarin de oecumenische gedachte is uitge
werkt. Voor alle inlichtingen St. Willibrord-
vereniging Walpoort 10 s'-Hertogenbosch.
Men leert sneller en
onthoudt liever, wat
men bespot, dan wat
men goedkeurt.
VOLGENDE WEEK PLECHTIGE HERDENKING IN AMSTERDAM
Jan Roothaan moet een echte
Roomse Amsterdammer zijn
geweest. 'Rooms' in de zin
van: zich geborgen weten in
de knusse schuilkerk van de
jezuïeten in Amsterdam, De
Krijtberg. 'Amsterdams' in de
zin van: openstaan naar an
dersdenkenden. Op zondag 17
november zal in de Amster
damse Krijtberg-kerk met een
plechtige eucharistieviering
worden herdacht dat Root
haan tweehonderd jaar gele
den werd geboren.
Jan Philip Roothaan was de
zoon van een Amsterdamse
chirurgijn. De enige manier
voor hem om uitvoering te
geven aan zijn in de Krijtberg
gegroeid verlangen toe te tre
den tot de orde van de jezuïe
ten was af te reizen naar Rus
land. Daar had namelijk Tsa
rina Catharina II de onder
Westeuropese druk uitgevaar
digde pauselijke breve
waarbij de jezuïetenorde werd
afgeschaft naast zich neer
gelegd
Roothaan was een briljant
student. Bekend is zijn thesis
geworden Over de voortreffe
lijkheid van de mens. De pro
testantse hoogleraar David
Jacob van Lennep was zeer
onder de indruk van Root
haan als student en gaf hem
introduktiebrieven mee voor
de jezuïeten in Polen en Rus
land. De vriendschap van
Roothaan met Van Lennep
bleef via de briefwisseling in
tact, ook toen het aan het be
gin van de vorige eeuw in Eu
ropa bon ton was op de jezuïe
ten af te geven.
Barre avonturen
In 1804 zeilde Roothaan met
het kofschip Jacobus Zeeper
uit Amsterdam af naar Dau
gavpils, Letland. Daar kon
Roothaan hij had een feil
loos gevoel voor vreemde ta
len al gauw worden ingezet
als leraar in allerlei discipli
nes aan verschillende oplei
dingen.
In 1812 werd hij vanwege de
oorlogstoestand vervroegd tot
priester gewijd. In dat jaar
was Oost-Europa in rep en
roer door Napoleons verove
ringstocht naar Moskou. Root
haan begeleidde vluchtende
burgers en deelde de barre
avonturen van zijn landgeno
ten die de Franse keizer op
diens ijzige tocht naar Moskou
waren gevolgd.
Het vastlopen van Napoleons
veldtocht in Rusland had be
langrijke gevolgen voor de je
zuïetenorde. Door de val van
de keizer kon paus Pius VII
in augustus 1814 uit balling
schap naar Rome terugkeren.
Prompt herstelde deze de
door zijn voorganger opgehe
ven orde. Maar vier jaar latei
zou Tsaar Alexander de jezuï
eten uit Rusland verdrijven.
In een tocht van drie maan
den vol avonturen arriveerde
Roothaan in Noord-Italië om
daar te horen dat hij was aan
gewezen voor de zielzorg in
Zwitserland. Drie jaar later
in 1823. werd hij door de ko
ning van Piëmont gevraagd
in Turijn de universiteit
nieuw leven in te blazen. Zc
succesvol was zijn werk daar.
zo geacht zijn persoonlijkheid
dat hij, in 1829 naar Rome ge
roepen, werd gekozen tot ge
neraal van de jezuïetenorde.
Een uiterst moeilijke opdracht
werd hem toevertrouwd. Hij
diende leiding te geven aan
een Sociëteit die op dat mo
ment bestond uit zeer uiteen
lopende groepen jezuïeten. Er
waren de oudere paters en
broeders van vóór de ophef
fing die zich met al hun nos
talgische bagage uit dé tijd
van het Ancien Regime weer
bij de orde hadden gemeld; er
waren de jezuïeten uit Polen
en Rusland voor wie de op
heffing van de orde geen on
derbreking was geweest; er
waren tenslotte de jonge je
zuïeten die de bevrijdende fi
losofie van de Franse Revolu
tie ook in de orde wilden la-
Ter gelegenheid van de Roothaanherdenking op zondag 17
november om elf uur in de Amsterdamse Krijtberg-kerk is
in Museum Amstelkring een tentoonstelling ingericht over
Roothaan. Op dezelfde dag is er in de Eggertzaal van de
Nieuwe Kerk een academische zitting waarbij prof. Chappin
van de Romeinse Gregorianakerk zal spreken over de bete
kenis van Roothaan in zijn tijd.
Jan Philip Roothaan
ten doorklinken.
Jan Philip Roothaan is er met
zijn van huis uit meegekregen
nuchterheid in geslaagd deze
heterogene orde tot een een
heid te bundelen. Zijn aan
dacht ging vooral uit naar de
toekomst. Juist in het begin
van de negentiende eeuw
kwam in West-Europa het ko
lonialisme opzetten. Roothaan
wilde deze ontwikkeling
voorblijven en riep zijn orde
genoten, nog nauwelijks her
steld van de schok die de op
heffing van de orde teweeg
had gebracht, te gaan werken
in Azië, Amerika en Afrika.
Onder zijn bestuur nam de
orde snel in ledental toe. Er
kwamen tien nieuwe provin
cies bij waaronder die van
Nederland en België.
In Rome voelde Roothaan
zich thuis. Hij genoot er een
zekere mate van populariteit,
zeker toen hij de orde inscha
kelde bij de bestrijding van
een cholera-epidemie. Root
haan was verder een gewaar
deerd adviseur van de paus.
De jaren na de Franse revolu
tie waren in de Latijnse lan
den uiterst moeilijk voor de
de
hoe
na de Franse revolutie op de
toestand in die landen moest
inspelen. Al gauw werden
Roothaan en de orde verdacht
gemaakt. Daardoor ontstond
een jammerlijke verwijdering
tussen de generaal en de paus.
Bovendien herleefde het wan
trouwen van voor de Franse
Revolutie tegen de orde als
geheel.
Roothaan ging zwaar gebukt
onder deze gang van zaken.
In het Europese revolutiejaar
1848 moest hij Rome ont
vluchten. In ballingschap in
Noord-Europa maakte hij een
rondreis langs verschillende
jezuïeten-nederzettingen. Hij
bezocht ook zijn geboortestad
Amsterdam. E^rst in 1850 kon
Roothaan weer het hoofd
kwartier in Rome betrekken.
Zijn geloofsleven werd gete
kend door een mystieke
vroomheid gematigd door
Amsterdamse nuchterheid.
Menig rector van een jezuïe
tencollege maande hij van de
leerlingen niet die graad van
volmaaktheid te vragen waar
toe hij zijn confraters aan
spoorde en die hij zichzelf op
legde. Roothaan is erin ge
slaagd zijn stempel te druk
ken op de spiritualiteit van de
orde.
De wijze waarop hij in Rome
leefde was omgekeerd even
redig aan de overtrokken
ideeën die men buiten van de
orde erop nahield. De Neder
landse oud-minister Falck
pende vanuit Rome een brief
je aan David van Lennep
waarin hij schreef erover ver
baasd te zijn dat een zo bege
nadigd man als Roothaan zo
sober en afstandelijk kon le-
Roothaan heeft de jezuïete
norde door een uitermate
woelige periode van haar be
staan weten te loodsen zodat
hii niet ten onrechte al gauw
kreeg de "tweede
an de jezuïetenorde"
stichter
te zijn.
Op 8 mei 1853 stierf hij, 67
jaar oud. Het graf van deze
vermaarde Amsterdammer is
in Rome in een zijkapel van
de Gesükerk. In zijn geboor
testad is op de plaats van de
vroegere schuilkerk De Krijt
berg een klein museum inge
richt.
Roothaan leefde op de
breukljn van de oude en de
nieuwe tijd. Hij mocht in Am
sterdam ervaren dat dank zij
de Verlichting de kerk van
zijn jeugd in vrijheid tot ont
plooiing kon komen. Als ge
neraal van de jezuïetenorde
merkte hij dat als gevolg van
diezelfde Verlichting de uit
bouw van zijn orde werd ge
wantrouwd en tegengewerkt,
zowel binnen als buiten de
kerk.
Uitwijzing Nederlandse broeder ingetrokken
De regering van India heeft
het uitwijzingsbevel dat de
regering van de deelstaat
Madhya Pradesh had uitge
vaardigd tegen zes buiten
landse missionarissen, onder
wie de" Nederlandse broeder
en jezuïet Jaak Somers, die al
36 jaar in India werkt, inge
trokken. Dat heeft de woord
voerder van de Jezuïeten in
Nederland meegedeeld. Het
besluit van de Indische rege
ring is tot stand gekomen na
bemiddeling van de bisschop
penconferentie van India en
de ambassades van België en
Nederland in New Delhi.
Het is onduidelijk gebleven
waarom de regering van de
deelstaat de zes buitenlandse
missionarissen, behalve So
mers drie Belgen en twee
Amerikanen, uitwees. Er
wordt vermoed dat de maat
regel een uitvloeisel was van
de beschuldigingen van de
vroegere premier van Mad
hya Pradesh, Charan Singh,
dat buitenlandse missionaris
sen zich schuldig maken aan
„politieke ondermijnende ac
tiviteit" en de bevolking van
India van hun geloof bero
ven door misbruik te maken
van de armoede en onwe
tendheid.
Kinderangst en toekomstbeel<
n Boe
ide be
Iedere volwassene kan het zich waarschijnlijk herinnerei ^en
de geweldige angst die je als kind kunt hebben; kinderang P
is van alle tijden. Uit een artikel in de Finale van vanda; j* de
blijkt dat de oorzaken van veel kinderangst tijdgebondedure
zijn. In opstellen is te lezen dat de angst voor een kernoorh ckpith
kinderen uit de slaap houdt. En ook die voor een (dreigend ani m
echtscheiding van de ouders: problemen in de „grote meij"lc|'g;
senwereld" bepalen mede de belevingswereld 1
ren.
i de kindi
uikel*
HeT is mode om die problemen met kinderen te bespreke
Het Jeugdjournaal is daar vrijwel dagelijks een voorbeel
van. Het plaatsen van de kruisraketten in ons land
belangrijkste onderwerp in het Jeugdjournaal op 1 noven
ber. En ouders bespreken in het kader van eigentijdse opei
heid talloze zaken met hun jonge kinderen: van abortus 11
en met de rassenkwestie in Zuid-Afrika.
All
ee
lit
HeT is een ervaringsgegeven van het onderwijs dat kind
anders angstig zijn dan vroeger. Sommigen leggen rel EN H
ties tussen de kinderangst voor bijvoorbeeld een kernoorh r""'
i onzekerheid van kinderen. Die relatie is be
verklaarbaar: als al zoveel volwassenen de problemen op
reldschaal niet of die in het persoonlijk leven nauwelijl ern-
kunnen verwerken, hoe zouden kinderen het dan kuiet
topo
hlfU
Volwassenen dienen zich dat goed bewust te zijn i
omgang met kinderen. Het voortdurend confronteren vitsjov
kinderen met problemen die zij maar vaak ook de
wassenen niet aankunnen, schept een negatieve toekoms j anr
verwachting bij kinderen; het doodt de hoop. De Amsteg
damse hoogleraar in de historische pedagogiek dr. Lea Da,nng
berg spreekt in dit verband van „doemdenken". Deze waa n Ri
schuwing is dagelijks op haar plaats en alle pleitbezorge ian.
van „openheid" naar kinderen dienen haar ter harte te nf331"^
men. Want als kinderen niet meer kunnen geloven ii
toekomst, dan wordt de horizon van de tijd zwart.
PvdA verhardt standpunt
De PvdA gaat niet regeren als haar beoogde coalitiepartn< nds
vasthoudt aan het vorige week genomen besluit tot plaatsin Iet
van kruisraketten. PvdA-voorzitter Max van den Berg, d P~~
dit gisteren in een interview met onze krant verklaarde, ga: ■-
met dat standpunt aanzienlijk verder dan PvdA-leider De
Uyl. Die heeft tot dusver alleen gesproken over het streve W"
van zijn partij naar heronderhandelingen met de VS.
De socialistische partijvoorzitter gaat ervan uit, dat zijn pal
tij met dit hardere standpunt méér kiezers, en met name aai
zelende CDA'ers zal trekken. Het valt te bezien of die veron
derstelling juist is. Met evenveel recht kan worden gesteU
dat aarzelende kiezers nu juist niet op de PvdA zullen stery_
men, omdat zij op het punt van vrede en veiligheid geen ris M
co willen nemen. De kans dat de PvdA deel uitmaakt vy J
een volgend kabinet heeft Van den Berg met deze uitspraê
er zeker niet groter op gemaakt.
Venkelbouillon
entrecote au poivre
Voor twee personen hebt u
nodig: 6 dl water, 200 g
runderpoelet, zout, ui, wor
tel, peterselie, foelie, peper
korrels, kleine venkelknol;
250 g entrecote, 30 g boter,
zout, peper, (3 lepels cog
nac);
250 g rode kool, zout, 2 le
pels slagroom, 1 lepel
azijn, peper, 50 g blauwe
schimmelkaas, 1 ei, peter
selie;
Vz tot 1 kg aardappelen;
30 g rozijnen, 1 ei, 40 g sui
ker, 2 dl melk, 4 blaadjes
gelatine, 0,5 dl room, 2 le
pels rum, garnering: 0,5 dl
slagroom met 10 g basterd
suiker of paar Franse
vruchtjes.
Leg het poelet in het aan de
kook gebrachte water en
voeg de overige benodigdhe
den, behalve de venkel toe.
Laat de bouillon twee uren
trekken, zeef hem en kook
er in tien minuten de in
smalle repen gesneden ven
kel in gaar. Strooi er fijnge
knipt venkelgroen over. (Ge
bruik het vlees maandag
voor de saus).
Bak de entrecote in acht mi
nuten bruin. Bestrooi het
vlees tijdens het bakken met
zout en grofgemalen peper.
Maak de jus met weinig wa
ter en desgewenst cognac af.
Kneed de fijngesneden kool
stevig door met weinig zout
en zet haar een half uur weg.
Meng half stijf geslagen room,
azijn, gepiakte kaas en peper
en schep dit sausje door de
kool. Garneer met hardge
kookt ei en peterselie.
Maak de pudding vandaag
vast. Kook de rozijnen tien
minuten in weinig water.
Roer het eigeel schuimig met
de helft van ,de suiker, voeg
de melk toe en verwarm
(niet tot kookpunt) het
mengsel tot het ei bindt. Los
de geweekte gelatine erin op
en voeg de rum toe. Zet het
mengsel koud tot het dik
gaat worden en doe het dan
in een met olie bestreken
vorm. Keer de pudding mor
gen en garneer hem met
room of vruchtjes.
Menutip voor maandag:
vlees-kerriesaus met bietjes
en aardappelen yoghurt-
vla. JEANNE
LEIDEN O.L.Vr. Hemelvaart: za.:
19 u.. zo.: 9.30 u.. 11 u. H. Leonar
do: za.: 19 u. Avondmis, zo.: 9 u. Eu
charistieviering; 10.45 u. Gezongen
Eucharistieviering. H. Middelares: za.:
19 u. Avondmis, zo.: 9.30 u. Hoogmis.
11.30 u.: Euch.viering. H. Lodewijk:
za.: 10 u.. 19 u.. zo.: 8.30 u.. 10 u.:
Hoogmis; 11.30 u., 18 u., 19 u.: Lof.
St. Anthonius van Padua: za.: 19 u.
Euch.viering; zo.: 9.00 en 11.30 u.
Euch.viering. H. Petrus: za.: 19 u., zo.:
9 u.. 10.30 u. Hoogmis. O.LVr. On-
bevl. Ontv.: za.: 19 u.; zo.: 9.30 u..
10.45 u.: Hoogmis; 12.15 u. Oud Ka
tholieke Kerk: zo.: 10 u. Hoogmis.
Regenboog (Merenwijk): zo.: 9.30 oe
cumenische dienst.
AARLANDERVEEN za.: 19 u.; ZO.:
10.30 u.: Hoogmis.
AARDAM zo.: 9 u. Hoogmis; 12 u.
ALPHEN AAN DEN RIJN H. Pius:
za.: 19 u.; zo.: 9 u.. 10.30 u.: Hoog
mis. H. Bonifatius: za.: 19 u., zo.: 9.45
u. Hoogmis; 11.30 u. De Heilige
Geest: za.: 19 u.; zo.: 9 u.; 11.30 u.
BOSKOOP za.: de Stek: 17.30 u.;
kerk: 19 u.; zo.: 9.30 u.; 11 u.
HAZERSWOUDE DORP H.H. En
gelbewaarders: za.: 19 u.; zo.: 9.30
u.; 11.30 u.
HAZERSWOUDE-RIJNDIJK Ber-
nardus Kerk: zo.: 10 u. Euch.viering.
Dep. Het Anker: za.: 19 u.; zo.: 8.45
u.; 11.15 u.
HILLEGOM St. Jozef: za.: 19 u.
Ned. Liederen; zo.: 10 u. Hoogmis -
Dameskoor; 11.30 u. Ned. Liederen.
H. Martinus: za.: 19 u. met zang; zo.:
9.30 u. met zang; 11 u.: met zang.
HOOGMADE za.: 19 u.; zo.: 10 u.
KATWIJK AAN DE RIJN za.: 19 u.
Euch.viering; zo.: 9.30 u. Hoogmis;
11.15 u. Euch.viering. Dep. Rijns
burg: za.: 19 u. Gebeds en commu
nieviering; zo.: 10.30 u. Euch.viering.
BUITENKAAG/ABBENES za.: 19
u.; zo 8 u.; 10 u.
LANGERAAR H.H. Adrianus: za.:
19 u.; zo.: 9.30 u., 11.30 u.
LEIDERDORP H. Menswording:
za.: 19 u.; zo.: 10 u.. 11.30 u.
LEIMUIDEN za.: 19 u.; zo.: 9.30 u.
Hoogmis; 11.15 u.
LISSE St. Agatha: za.: 19 u.; zo.:
10 u. Hoogmis; 11.30 u. Dep. Poel
polder: za.: 19 u.; zo.: 9 u.; 11.30 u.
Mariakerk: za.: 19 u.; zo.: 8.30 u.; 10
u. Hoogmis; 11.54 u. Zaterdag 19 u.
H.H. Engelbewaarders (Beekbrug):
za.: 19 u. Avondmis; zo.: 9.30 u.
Hoogmis; 11 u. H. Mis met zang.
NIEUWKOOP za.: 19 u.; zo.: 9 u..
10.45 u.
NIEUWVEEN za.: 19 u.; zo.: 9 u..
NIEUW VENNEP za.: 19 u. Avond
mis; zo.: 10 u. Hoogmis.
NOORDEN za.: 19 u.; zo.: 9 u..
10.30 u. Hoogmis.
NOORDWIJK-BINNEN za.: 16 u.
Kerkhofkapel; 19 u.; zo.: 8 u., 10 u.
Hoogmis; 11.30 u.
NOORDWIJK AAN ZEE za.: 19 u.;
zo.: 10.30 u.
NOORDWIJKERHOUT St. Victor:
za.: 19 u. Euch.viering met koorzang;
zo.: 9.30 u. Hoogmis; 11 u. Euch.vie
ring met samenzang. St. Jozef: za.:
19 u.; zo.: 9 u.. 10.30 u.
OEGSTGEEST St. Willibrord: za.:
19 u.; zo.: 9 u., 10.30 u. Hoogmis.
OUD ADE za.: 19 u.; zo.: 8.30 u. en
10.30 u. Zondagsmissen.
OUDE WETERING „Jac. de Meer
dere": za.: 19 u.; zo.: 9.30 en 11.30 u.
ROELOFARENDSVEEN „Maria
Presentatie": za.: 19 u.; zo.: 9 en 11
u. St. Petrusbanden: za.: 19 u.; zo.:
9.30 u. Hoogmis: 11.30 u.
RIJPWETERING za.: 19 u. Avond
mis; zo.: 9 u. Hoogmis; 10.30 u. Euch.
viering.
SASSENHEIM St. Pancratius: za.:
19 u.; zo.: 9.30 u. Hoogmis; 11 u.
STOMPWIJK „H. Laurentius": za.:
19.30 u. Avondmis; zo.: 9.30 u. Hoog
mis; 11 u. stille H. Mis.
VOORHOUT Bartholomeus: za.:
19 u.; zo.: 9.30 u. en 11 u. Eucharis
tieviering met zang.
VOORSCHOTEN H. Laurentius:
za.: 19 u.; zo.: 11.30 u. Dep. „Moeder
Gods": za.: 19 u.; zo.: 10 u.
WARMOND za.: 19 u.; zo.: 8.30 u..
10.00 u. Hoogmis; 11.30.
WOUBRUGGE Goede Herderkerk:
za.: 19 u.; zo.: 10 u.
ZEVENHOVEN Heilige Johannes
Geboorte: za.: 19 u. Stille Mis; zo.: 9
u. Hoogmis; 10.45 u. Stille Mis.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK „Meer
burgparochie": za.: 19 u. (met wisse
lende koren); zo.: 10.00 u. (met wisse
lende koren); 11.30 u. (met orgel en
Ned. liederen).
ZOETERWOUDE St. Jan's Ont
hoofding: za.: 19.30 u. Stille Mis; zo.:
9.30 u. Hoogmis. Chr. Dienaarkerk:
za.: 19 u. Mis met zang; zo.: 10 u. Mis
met zang.
DE ZILK H. Hartkerk: za.: 19 u.;
zo.: 10 u.. 11.30 u.
predikbeurten
Prot. Kerkdiensten
STAD LEIDEN Herv. Gemeente:
Hooglandse kerk 10 u. mw. A. Hoog-
erbrugge, 11.45 u. Oec. Studenten-
dienst. Marekerk: 10 u. ds. E. K. Teij-
geler. Scheveningen, 17 u. ds. A. J.
de Jong. Maranathakerk 10.00 u. ds.
A. Th. Kramer. Regenboog: 9.30 en
11.15 u. pastoor J. A. A. van Well.
Bethlehemkerk 10 u. ds. H. W. Hem
mes. Open Deur dienst m.m.v. The
King's Combo Woubrugge. Bevrij
dingskerk 10 u. ds. L. C. Rietveld.
Vredeskerk 10 u. ds. H. E. Schouten
m.m.v. de cantorij. Stevenshof 10 u.
kand. H. P. de Roest. Eglise Wallone
(tijdelijk Rapenburg 6) 10.30 u. pas
teur D. Ribs. Acad. Ziekenhuis 10.15
u. ds. M. W. van Beinum. Diaconesse-
huis 10.30 u. ds. H. B. van 't Hof.
Jeugdkapeldiensten Vredeskerk 10 u.
L. Ozinga, Bevrijdingskerk 10 u.
dienst in de kerk. Geref. Kerken en
andere kerken Stad Leiden: Vredes
kerk 10 u. ds. H. E. Schouten m.m.v.
cantorij. Petrakerk 10 u. ds. H. Hor-
tensius. Oude Vest 10 u. ds. R. J.
Koolstra. Maranathakerk 10 u. ds. A.
Th. Kramer. Bevrijdingskerk 10 u. ds.
L. C. Rietveld. 17 u. ds. H. Hortensi-
us. Bejaardenhuis Groenhoven 10 u.
ds. V.d. Velden. Chr. Geref. Kerk: Ds.
G. C. den Hertog. 10 en 17 u. Geref.
Kerk Vrijg. 10 en 17 u. ds. P. Hout
man. 10 u. Dankstond. Doopsgez-
,/Rem. kerk 10.30 u. ds. B. A. Koek
h.d., Bapt. gem. 10 u. ds. G. Bosveld.
Evang. Luth. Kerk 10.15 u. ds. J.
Mostert. Nieuw Apost. Kerk: diensten
9.30 en 16.00 u. Ev. Chr. Gemeen
schap 10 u. Evang. Dikkes. Leger des
Heils 10 en 19 uur samenkomst. Ze
vende-Dag-Adventisten: Zaterdag:
9.45 u. Bijbelstudie, 10.45 u. Ere
dienst. Evang. Centrum Zijlsingel 2a:
10 u. dhr. J. Zijlstra. Zendingsgroep
Jeruel samenkomst 17.00 u. Pinkster
gemeente Oude Vest 13. 10 u. dhr. J.
AARLANDERVEEN Herv. Gemeen
te 10 u. ds. G. van Driel. 15 u. ds. P.
Wilschut, gez.dienst, herv. k. Geref.
Kerk 10 u. ds. D. J. Modderaar. Al
phen. 15 u. ds. P. Wilschut, gez. ge-
zinsdienst H.K. Chr. Geref. kerk 9.30
en 16 u. ds. H. Sterk.
TER AAR Herv. Gem.: 9.30 u.
Dienst des Woords, 18.30 u. ds. A. L.
Lapré. Koudekerk a.d. Rijn. Geref.
Kerk 9.30 en 18.30 u. Dienst des
Woords.
ABBENES Herv. Gem. Opstan-
dingskerk 10 u. ds. J. J. v.d. Heiden.
HD, 18.30 u. ds. H. A. v.d. Pol. Ad-
ventskerk 10 u. ds. J. H. Bogers. HD,
17 u. ds. P. M. van Waarde. Kruiskerk
10 u. ds. T. A. Eisenga.
Geref. Kerk: Maranathakerk 10 u. ds.
P. Wilschut. 18.30 u. ds. P. J. Ribbe-
rink. Rijnsburg. Salvatorikerk 10 u.
ds. F. J. Boer. 18.30 u. ds. W. Baas.
Sassenheim. Baptistengemeente 10
u. ds. H. G. Koekkoek. 18.30 u.
Evang. J. de Leeuw. Leger des Heils
10 en 18.30 u. samenkomsten. Volle
Evangelie Gemeente 10 u. dhr. C. v.d.
r
ALPHEN-NOORD Herv./geref.
diensten Goede Herder 10 u. ds. P.
Taselaar, 18.30 u. ds. G. Mulder. HA.
De Bron: 9.15 u. ds. F. Moll, 10.15 u.
ds. J. Verheul. 18.30 u. ds. P. Tase
laar HA. Ashramcollege 10 u. ds. G.
Mulder HA. Drlehoorne 19 u. ds. F.
Moll HA.
Herv. gemeente Sionskerk 9.30 u. ds.
J. Ouwendijk. 18.30 u. ds. K. W. F.
Borsje. Eethen. Oudhoornseweg 10 u.
ds. H. J. ter Bals.
BODEGRAVEN Herv. Gemeente
Dorpskerk 9.30 en18.30 u. ds. J. Wie
man. Salvatorkerk 9.30 u. dr. B.
Maarsingh, Amersfoort. 18.30 u. ds.
W. Verboom. Zegveld. Bethlehemkerk
9.30 u. ds. W. A. Vlasblom. Boskoop.
18.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef. Geref.
Kerk 10 u. ds. D. H. Elderman. 18.30
u. ds. W. A. v.d. Berg.
BOSKOOP Herv. gemeente.
Dorpskerk 9.30 u. ds. J. Haitsma,
18.30 u. ds. C. G. Geluk, Baarn. De
Stek Herv. Geref. 9.30 u. ds. G. de
Jong. Geref. Kerk 9.30 u. ds. J. C. W.
v. 't Hoff. 17 u. ds. G. de Jong. zen
dingszondag. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 17 u. drs. H. G. L. Peels. Zoeter-
HAZÉRSWOUDE Herv. Gem. 9.30
u. eerw. heer A. Christ, Eek en Wiel,
18.30 u. ds. Z. de Graaf..Geref. Kerk
9.30 en 17 u. ds. P. Hulsman, Hazers-
woude HA.
HOOGMADE Herv. Gem. 10 u. ds.
H. L. Boonstra.
DE KAAG Herv. Gem. 10 u. ds. C.
Koldewijn, De Kaag.
KATWIJK A.D. RIJN Herv. Gem.
Dorpskerk 10 u. ds. M. J. Aarents. 18
u. ds. L. Boer. Ontmoetingskerk 10 u.
ds. L. Boer, 18.30 u. dhr. A. P. v.d.
Sande.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge
meente Nieuwe Kerk 10 u. ds. C. v.
Sliedregt. 18 u. ds. D. Driebergen.
Oude Kerk 10 u. ds. C. J. Sjollema,
18 u. ds. W. Ch. Hovius. Ichtuskerk
'10 u. ds. C. B. Schuurman. 17 u. ds.
J. Vroegindewey. Pnielkerk 9.30 u.
ds. A. den Besten, 18 u. ds. C. J.
Sjollema. Bestevaer Mavo 10 u. ds. J.
P. van Roon. Kapel Overduin 14.15 u.
ds. H. v.d. Beid.
Geref. kerk. Open Hof: 9.30 u. ds. P.
C. Koster. 17 u. Dienst des Woords.
Triumphator 9.30 u. ds. J. van Bree-
voort. 17 u. ds. P. C. Koster. Vredes
kerk 9.30 u. dhr. D. J. Brouwer, 17 u.
ds. J. van Breevoort. Chr. Geref. Kerk
10 en 17 u. ds. Slagboom.
KOUDEKERK A.D. RIJN Herv.
Gem. 10 u. ds. A. L. Lapré. 19 u. ds.
E. M. Pannekoek, Leiden, gez.dienst
Geref. kerk. Geref. Kerk 10 u. dr. W.
Bade. 19 u. ds. E. M. Pannekoek. Lei
den. gez.dienst Geref. kerk.
LEIDERDORP Herv. Geref. dien
sten. Dorpskerk 10 u. ds. G. van Loe-
nen. 15 u. ds. J. Bovenberg, HD,
18.30 u. ds. G. van Loenen (dank
stond). Hoofdstraat 10 u. ds. Tj.
Doesburg. Scheppingskerk 9 en
10.30 u. ds. G. Stegeman. HA, in 2e
dienst oec. jongerendienst waarin
ook pastoor Olsthoorn voorgaat.
LEIMUIDEN Herv. Gem. 9.30 u. ds.
W. v.d. Kamp. Geref. Kerk 9.30 u. ds.
C. v.d. Kooi. 19 u. ds. M. J. Aalders,
Woubrugge.
LISSE Herv. Gem. Dorpskerk 10 u.
ds. P. C. 't Hooft (GD). 19 u. ds. B. C.
de Gelder. Pauluskerk 10 u. ds. B. C.
de Gelder. Geref. Kerk 10 u. drs. Jas
pers Focks, 17 u. ds. E. Boswijk. Chr.
Geref. Kerk 10 u. ds. J. van Dijken,
I.30 u. ds. C. van Atten, Aalsmeer.
Geref. Gem. 10 en 16 u. leesdienst.
Woensdag 13 nov. dankdag voor ge
was en arbeid. Geref. Kerk Vrijg.
(Princ.str.) 10.30 u. ds. C. de Putter.
16.30 u. ds. H. J. Room. Ned. Geref.
Kerk (Salvatori) 10 en 17 u. Dienst
des Woords.
NIEUWKOOP Herv. Gem. 9.30 u.
ds. J. A. Wegerif, 18.30 u. ds. G. J.
Ruitenberg, Rhoon. Geref. Kerk 9.30
en 17 u. ds. J. D. Cremer. A'veen.
Chr. Geref. Kerk 9.30 u. Dienst des
Woords. 14.15 u. ds. P. Roos.
NIEUWVEEN Herv. Gem. 9.30 u.
ds. Joh. Verwelius, 18.30 u. ds. L. F.
de Graaff.
NIEUW-VENNEP Herv. Gem. 9.30
u. ds. H. W. B. ten Voorde. 19 u. ds.
M. Bergsma. Gerf. Kerk 9.30 en 16.30
u. ds. N. Wijngaarden HA. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 u. leesdienst. 14.30 u. ds.
C. v.d. Weele, Huizen.
NOORDWIJK Herv. Gemeente
Grote Kerk 10 u. ds. W. v.d. Lee. ge
z.dienst met en voor kinderen. Kerk
aan Zee 10 u. ds. J. Muis. Warmond.
De Rank 10 u. ds. J. W. Goossen.
Grote Kerk 17 u. kand. J. P. de Man.
Geref. Kerk Hoofdstraat (Buurtkerk)
10 u. ds. J. J. Kuiper. 17 u. ds. R. S.
Elgersma (GD), yinkelaan 10 u. geen
dienst, 19 u. ds. W. v.d. Lee (GD).
Stichtingskerk 11 u. ds. E. E. Slofstra.
Sole Mio 9 tï. ds. R. S. Elgersma.
NOORDERWIJKHOUT Herv. Gem.
10 u. ds. B. J. Roosjen, gem. dienst.
OEGSTGEEST Herv./Geref.dien-
sten. Endegeest 10 u. ds. L. H. C.
Friederich. Mauritskerk 10 u. ds. W.
v.d. Zwaan, dankstond voor het ge
was. Groene Kerkje 10 u. ds. J. J.
Kooman, HA. Pauluskerk 10 u. ds. R.
E. da Costa. Gemeentecentrum 10.30
u. Prof. dr. H. Faber, 19 u. ds. R. E.
da Costa. Van Wijckersloot 16 u. ds.
H. W. Hemmes. Acad. ziekenhuis
10.15 u. mv. ds. M. van Beinum. Ned.
Geref. Kerk 8.45 en 16 u. ds. G. de
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 u. ds. J. de Korte, 17
u. jeugddienst geref. kerk. Geref.
kerk 9.30 u. ds. E. Boswijk. Lisse. 17
u. ds. J. de Korte, gez. jeugddienst
Remonstrantse Gem. 10 u. Prof. dr.
H J. Adriaanse. Den Haag.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.
9.30 u. kand. Zoeteweij, 19 u. ds. V.d.
Kamp.
RIJNSBURG Herv. Gemeente.
Grote Kerk 9.30 en 17 u. ds. Van Niel.
Bethelkerk 9.30 u. ds. Smaling. Geref.
Kerk Petrakerk geen dienst. Immanu-
elkerk 9 en 10.30 u. ds. Ribberink. 17
u. ds. Snel. Maranathakerk 9.30 u
dienst des woords. 17 u. ds. H. E.
Sterk. Ulrum.
SASSENHEIM Herv. Gem. 9 en
10.30 u. ds. G. H. N. Germans, 19 u.
Open-deur dienst. Geref. Kerk 10 u.
ds. M v.d. Werff. 19 u. ds. J. M. Aar-
noudse, Opendeurdienst In Herv.
kerk. Chr. Geref. Kerk 10 en 17 u. ds.
J. M. Aarnoudse. Ned. Prot. Bond
Sassenheim/Lisse: 10.30 u. ds. Mv.
Bosman-Huizinga, Oegstgeest.
VALKENBURG Z.H. Herv. Gem. 10
u. ds. Klein Kranenburg, Ter Aar,
18.30 u. ds. C. Vermeulen. Geref.
Kerk 9.30 u. ds. S. Oegema. 18.30 u.
ds. M. G. Veenstra. Leiden.
VOORHOUT Herv. Gem. 10 u. ds.
M. v.d. Werff.
VOORSCHOTEN Herv. Gem. 10 u.
ds. Koelewijn, Woubrugge. 19 u. ds.
J. D. A. de Zwart. Geref. Kerk 10 u.
ds. Blanken. 19 u. ds. de Zwart. Ont
moeting (Herv./Geref.) 10 u. ds. J. D.
A. de Zwart.
WARMOND Herv. Gem.: 10 u. ds.
M. B. Blom.
WASSENAAR Herv. Gemeente
Dorpskerk: 10 u. ds. R. Steenstra,
16.30 u. ds. L. Schaap. 19 u. ds. R.
Steenstra, leerdienst. Kievletkerk 10
u. dr. W. v. Bruggen. Messiaskerk 10
u. ds. J. H. Hartzheim, Scheveningen.
Dorpscentrum 9.30 u. kand. C. N. van
Dis, R'dam halom (Jeugdkerk vanaf
12 jr.).
Geref. Kerk Bloemcampkerk: 10 u.
drs. E. Pijlman. A'dam. Zijllaan 4, 10
en 17 u. ds. C. v.d. Woude (n.m.
zangdienst). Ned. Prot. Bond: 10.30
u. ds. D. A. Werner.
WOUBRUGGE Herv. Gem. 9.30 u.
ds. L. G. Zwanenburg, Ede, 18.30 u.
ds. M. v.d. Velden. Geref. Kerk 9.30
u. drs. M. J. Aalders, 18.30 u. ds. C.
v.d. Kooi, Leimuiden.
ZEVENHOVEN Herv. Gem. 9.30 u.
eerw. heer J. de Haan. Geref. Kerk
9.30 u. dr. R. Fernhout. Alphen. 19 u.
kand. Wielsma, Uithoorn.
ZWAMMERDAM Herv. Gem. 10 u.
dhr. J. Goedhart, 18.30 kand. Wallln-
ga, jeugdd. gez. Geref. kerk 10 u. drs.
P. B. Buikema, 18.30 u. Gem. jeugdd.
in Herv. Kerk.
)dienstuerlening
ARTSEN Leiden: Groep 1: tan.
Janssen, Zwijnenburg, Meyer, R. van
Leeuwen. Verhage. Groeneveld en De
Ruiter: za. dr. Janssen, tel. 121641.
zo. dr. Groeneveld. tel. 218661.
Groep 2: Bergmeijer. Pieterse, Van
Gent. Taytelbaum, Van Luyk, Klaas-
sen, Rus en Kruis: za. dr. Taytelbaum,
tel. 120266, zo. dr. Kruis. tel. 126371.
Groep 3: Pleiter. J. van Leeuwen.
Smit, W. de Bruijne, J. de Bruijne.
Stolk, Jurgens en Fogelberg: za. dr.
Van Leeuwen, tel. 120412, zo. dr. J.
de Bruyne, tel. 141225. Groep 4:
Van Wingerden. Lahr, Van Rijn. Bènit,
Nieuwenhuls, Roos. Boer. Van de
Waard en Arnou: za. dr. Mulder, tel.
134015. zo. dr. Van Rijn. tel. 314349.
Groep 5: Schaefer. Jasperse. Crul,
Kooyman, De Jong, Prince, Reinders,
D. Hammerstein en A. Hammerstein:
za. dr. Vrijlandt, tel. 897577, zo. dr. A.
Hammerstein. tel. 767646. Oegst
geest: vanaf za. 10 uur: dr. Held. tel.
174955. Patiënten van dr. Steenho
ven of dr. Voorzaat: bellen naar
176867. Spreekuur za. en zo. 11.30-
12.30. Kaag - Abbenes Nieuw
Vennep: tel. 02526-72850 Leider
dorp: za. dr. Landsmeer, tel. 413913,
zo. dr. Kemme, tel. 893139. Spreek
uur van 12.30 tot 13.00. Voorscho
ten: za. dr. Van Dam. zo. dr. Baars.
Warmond - Voorhout: dr. Sleeboom.
tel. 02522-11393. Noordwijk:
Groepspraktijk tel. 19300. Noord-
wijkerhout - Lisse: dr. Van der Laak.
spreekuur za. en zo. 12.00 en 17.00
uur. Katwijk aan Zee: dr. Pool. tel.
22322. Katwijk - Rijnsburg - Val
kenburg: dr. Hueting, tel. 12102.
Sassenheim: dr. Moerman, tel.
11119. Alkemade - Rijnsaterwou-
de: dr. Beekhuis, tel. 01712-8202.
Praktijk Saeys/van Mierlo/Roelen: dr.
Van Mierlo, tel. 01713-5289. Al
phen: groep 1. za. dr. Eijssink
Smeets, zo. dr. Van Engelen, groep 2.
za. dr. Klein Haneveld, zo. dr. Eradus.
Hazerswoude - Koudekerk: dr. Uh-
lenbeck. tel. 01728-9281. Benthui
zen - Boskoop: dr. Leeuwenburgh,
tel. 01727-5700. Langeraar -
Nieuwveen - Ter Aar - Woubrugge:
dr. Gorissen. tel. 01722-2139.
Nieuwkoop - Noorden: dr. Sanders,
tel. 01725-1555.
TANDARTSEN Leiden - Leider
dorp - Oegstgeest: dr. Middelweerd,
tel. 01711-11738, za en zo spreekuur
om 13.00 uur. Alkemade - Leimui
den: eigen tandarts bellen voor 15.00
uur. Leidschendam: voor spoedge
vallen tel. 974491. Bollenstreek: dr.
Louwe. tel. 02522-10457.
APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp
- Oegstgeest - Voorschoten: Apo
theek Hulp en Apotheek Kok in Lei
den en Apotheek Voorschoten in
Voorschoten. Alkemade: Apotheek
Alkemade, open: zat 12-13, 17.30-18
u, zon feestdagen 12.30-13 en
17.30-18 u. Noordwijk - Katwijk:
Apotheek Rijnsoever in Katwijk aan
Zee. Noordwijkerhout: za geopend
van 9-13. u. en van 17-18 u. en zo
van 12-13 u. en 17-18 u. Spoedrecep-
ten tel. 3511 of dienstbel. Sassen
heim: 02522-10169.
WIJKVERPLEGING Leiden -
Noordwijkerhout - De Zilk - Voor
hout: tel. 071-122222. Bollen
streek: Wijkverpleging Gezondheids
centrum. tel. 02522-14147. Hille-
gom: Opgave via het antwoordappa
raat, tel. 02520-16217. Leidschen
dam: Kruisvereniging, tel. 070-
455300. Oegstgeest: Kruisvereniging,
tel. 071-177444.
DIERENARTSEN Leiden: dr.
Muurling. tel. 125057 en dr. Van der
Wouw. tel. 764058. Voorschoten -
Leidschendam: dr. Koster, tel.
01717-3836.
ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendienst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli
nieken tel 155543, afdeling S.C.U. tel
175639) en van vrijdag 13.00 u. tot
zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken-
huis).
BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: Bezoekuur dage
lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van
18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling
dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet
meer dan twee bezoekers per patiënt.
Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas
senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en
van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen
ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling:
dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-
19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen
voor vaders. Kinderafdeling dag.
15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking)
dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00-
19.30 u. Intensieve verpleging: dag.
van 14.00-14.30 u. en van 18.30-
19.00 u. Sport-Medisch Adviescen
trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u.
in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En
degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo.
11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer
ste klasse: de gehele dag. Jelgers-
makliniek: Jongerenteam: za. en zo.
14.00-17.00 u. Opname: werkdagen
16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag.
10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team
A. C en D: dag. tot 21.00 u. met uit-
zondering van behandeltijden en
etenstijden. Academisch Zieken
huis: Voor alle patiënten (behalve kin
deren) zijn de bezoekuren als volgt:
Dagelijks 14.15-15,00 u. en 18.30-
19.30 u. Avondbezoekuur afdeling
verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae-
maturenafdeling dagelijks van 14.30-
14.45 u. en 18.30-18 45 u. Voor ou
ders en familie is voortaan doorlo
pend bezoek mogelijk. Bezoek aan
stige 9pat!ënten doorlopend bezoek
wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaar
ten verstrekken. De bezoektijden van
de kinderktiniek zijn dagelijks 15.00-
15.45 u. en 18.30-19.00 u. De be,
zoektijden van de kinderafdeling (al
leen voor ouders van kinderen kan er
een afwijkende tijd afgesproken wor
den met de hoofdverpleegkundige)
zijn dagelijks van 14.15-15.00 u. en
van 18.30-19.00. Rijnoordzieken-
huis: Dagelijks 14.30-15.15 u. en
18.30-19.30 u. Extra bezoek hartbe
waking: 11.00-11.30 u. Extra bezoek
vaders kraamafdeling: 19.30-20.30 u.
Kinderafdeling 15.00-15.30 u. alleen
voor ouders 18.00-18.30 u.
LEIDSE RECHTSWINKEL Juri
disch Adviesbureau. Ketelboeters-
steeg 10. tel. 130775; afdeling belas
tingen: alleen op afspraak, klachten
bureau: di. en do. 18.30-20.30, afde
ling vreemdelingenrecht: ma. 13-15
en do. 18.30-20.30, afdeling vrouw:
vr. 10-12.
S.O.S.-DIENST Telefonische hulp
dienst. tel. 071-125202. Voor allen die
In moeilijkheden verkeren of eenzaam
zijn. Vertrouwelijk.
BUREAU VOOR RECHTSHULP
Herengracht 50. tel. 123942; spreekuT
ren ma. en di. 10.00-12.30 u„ wo.
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u.
DIERENHULP- EN AMBULANCE
DIENST Hulpverlening in Leiden.
Leiderdorp, Oegstgeest. Rijnsburg,
Valkenburg. Voorschoten, Warmond
en Zoeterwoude. Tel. 071-174141.
BURGERRAADSLIEDEN Koren
brugsteeg 2, tel. 143171 (kantooru
ren). Spreekuren ma., di. en wo.
11.00-12.00 u., do. 18.30-20.00
GEZINSVERZORGING Stichting
gezinsverzorging Leiden. Aanvragen
hulp voor bejaarden en langdurige
zieken en gezinsverzorging. Rem-
brandtstraat 17, tel. 149441 (ma. t/m
vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.).
KINDER- EN JONGERENTELEFOON
Op woensdag- en zaterdagmiddag
van 14-18 u. telefoon 071 - 120611.
MAATSCHAPPELIJK WERK Stich
ting Maatschappelijk werk. Oude Rijn
44c, spreekuur ma. t/m vr. 09.00-
10.00 u. en volgens afspraak, tel.
142144. Gezondheidscentrum Meren
wijk, spreekuur ma. 11.00-12.00 en
do. 14.00-15.00, tel 212195. Gezond
heidscentrum Stevenshof. spreekuur
do. 10.00-11.00, tel 311506. Bree-
straat 24: spreekuur ma. t/m vr. 9.00-
10.00 u. en volgens afspraak, tel
