Weekpuzzel door dr. Pluizer
Nr. 44 - Overlapper
POSTZEGELS
BRIDGEN door Jan 1
m
DAMMEN
m m m m i
mm m
0 1 0
m
X 9 11 O
- P
m
9
m m
9 9
0
0 C v
SCHAKEN
/7\
Hj
CeidócSouAOtit'
OPLOSSING
VORIGE PUZZEL
De prijswinnaars van puzzel nr. 43 zijn:
N.A. van Wijk, Jan van Houtkade 17,
2311 PC Leiden.
G.J. van Dijk-Steenvoorden, Voorstraat
119, 2201 HR Noordwijk.
De prijzen worden binnen drie weken
per cheque toegestuurd.
Oplossingen onder vermelding van
puzzel nr. 44 moeten uiterlijk
woensdagmiddag in bezit zijn van
Op elke rij dienen twee of drie antwoorden te worden
ingevuld. De laatste letter van het eerste antwoord is ge
lijk aan de beginletter van het tweede, terwijl - indien
beginletter van het derde antwoord.
HORIZONTAAL:
1. Roekeloos - In trek.
2. Merkwaardige gebeurtenis - Apparaat.
3. Stroom der vergetelheid in de onderwereld -
Paradijs - Eerste slag in de maat (muziek).
4. Martelachtig roofdier - Deel v.e. boom - Schreeuw.
5. Afnemend in snelheid (muziek) - Voorkeursrecht.
6. Hachelijk - Gebroken graan.
7. Hoofd v.e. klooster - Vervaardiger van zekere
kunstprodukten - Oneffen, hobbelig ijs.
8. Wind die uit het dal langs de berghelling omhoog
waait - Golfbeweging - Deel van India.
9. Meubelstuk - Heilig boek.
VERTICAAL:
1. Verhaal dat van geslacht op geslacht overgaat -
Vaartuig.
2. Mogelijkerwijs - Naar de letter.
3. Huidvlek waarmee men geboren is - Garenhouder
- Planteziekte.
4. Stand in de middeleeuwen - Vocht -
Projectieplaatje.
5. Voortplanting binnen een kleine groep -
Kledingstuk.
6. Voorwerp waarop eieren worden bewaard - Dicht
gekruld (van hoofdhaar) - Slaafs.
7. Op het verstand betrekking hebbend - Zeer talrijk.
8. Afvaardiging - Verdikking van de opperhuid -
Land in Afrika.
Hoeveel maal komt de letter „G" na oplossing van
de puzzel in het diagram voor?
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1985
De letter „G" komt maal in het diagram voor.
PostcodeWoonplaats
Bevrijdingszegels van
België
In het kader van het internationaal jaar
van de jeugd is in Belgie een postzegel in
omloop gekomen gewijd aan jeugdfilate
lie: naast een symbolische voorstelling
het embleem van het jeugdjaar. Deze ze
gel heeft een waarde van 9 fr.
Het is dit jaar 100 jaar geleden dat de
schrijver Ernest Claes te Zichem werd
geboren. Ook aan hem is een 9-fr-zegel
gewijd. Claes studeerde van 1906 tot
1910 aan de universiteit te Leuven. Daar
behaalde hij het doctoraat in de wijsbe
geerte en letteren. In 1935 werd Claes lid
van de Koninklijke Vlaamse Academie
voor Taal- en Letterkunde. Claes schreef
tietallen boeken, waaronder „De Witte"
(1920), „Jeugd" (1940) en „Floere het
fluwijn" (1950). Veel van zijn boeken
werden bewerkt en als film uitgebracht.
In 1958 ontving Claes de Prijs voor Let
terkunde van de Vlaamse Provincies.
Ernest Claes overleed op 2 september
1968 op 83-jarige leeftijd te Ukkel. Op
de zegel ziet men naast het portret van
Ernest Claes één van zijn personages.
Ook in Belgiè herdenkt men veertig jaar
bevrijding. Ter gelegenheid van dit jubi
leum zijn drie zegels uitgegeven. Een ze
gel van 9 fr. heeft als thema bevrijding
der kampen: Met de bevrijding kwam te
vens een einde aan de gevangenschap
voor 70.000 Belgische krijgsgevangenen.
De slag om de Ardennen wordt herdacht
met een zegel van 23 fr. Op 16 december
1944 sloegen de Duitse troepen een bres
in de Amerikaanse linies lussen Mon-
schau en Echternach. Dit vormde het
begin van de slag om de Ardennen, op
de zegel weergegeven met het beeld van
soldaten en een tank in de sneeuw. Met
een zegel van 24 fr. wordt de bevrijding
van de Scheldemonding herdacht. In de
herfst van 1944 waren de aanvoerlijnen
voor de geallieerde legers zó lang gewor
den, dal alleen de haven van Antwerpen
een oplossing zou kunnen bieden. Ech
ter, de Scheldemonding was zwaar on
dermijnd en de Duitse strijdkrachten in
Walcheren en Zuid-Beveland waren vol
ledig meester over de waterwegen die
naar Antwerpen leidden. Voor de ver
overing van Zuid-Beveland werd op 24
oktober de strijd aangebonden door de
2e Canadese Divisie en de 52e Britse Di
visie. Na zware gevechten, waarbij de
soldaten meermaals tot de heupen in het
water stonden, werd op 30 oktober Zuid-
Beveland ingenomen. Bij de strijd om
de vesting Walcheren werden Canadese,
Britse, Amerikaanse, Belgische, Franse,
Noorse, Poolse en Nederlandse com
mando's ingezet. Uiteindelijk capituleer
den de Duitsers op 8 november en was
de slag, ten koste van alleen al 27.633
hoofdzakelijk Britse en Canadese levens,
gewonnen. Op de zegel ziet men de lan
ding van de geallieerde troepen op Zuid-
Beveland, met een Hollandse molen op
de achtergrond.
Met als thema folklore verscheen in Bel
gie een serie van twee zegels. Een zegel
van 12 fr. geeft aandacht aan de matte-
taart, een gebeuren dat zich afspeelt in
het om zijn muur bekend staande Ge-
raardsbergen. De tweede zegel heeft een
waarde van 24 fr. en toont een ronde
dans uitgevoerd door jongeren van de
culturele vereniging St. Lambert, een
vereniging die dit jaar 100 jaar bestaat.
Vier pretendenten
De eerste fase van de MK-viertallen-
competitie nieuwe stijl is achter de rug
en dat houdt in dat het kaf van het ko
ren gescheiden is. De competitie wordt
verder opgedeeld in een kampioens--en
een degradatiepoule, waarbij de helft
van de gescoorde victory points meege
nomen wórdt in de nu nog volgende
hele compètitie.
De kampioenspoule bestaat uit CPP,
ABC, HOK1 en Studiecentrum, die zon
der enige twijfel voor een zeer spannen
de nacompetitie zullen zorgen, waarbij
het zestal van CPP favoriet is.
In het laatste jaar is dit CPP uitgegroeid
tot een sterke formatie, die zeker bij de
eerstvolgende selectiewedstrijden hoge
ogen zal gooien. Een probleem kan dan
de „ondeelbaarheid" van dit gesponsor
de team worden. Vooralsnog is niet be
wezen dat deze drie paren (Maas-Schip-
pers. Rebattu-Mulder en Vergoed-Van
Oppen) de beste drie van ons land zijn.
Om echt de sterkste nationale afvaardi
ging naar het eerstkomende internatio
nale evenement te sturen, zou het wel
eens verstandig kunnen zijn om een of
twee van de CPP-paren te koppelen aan
twee of een andere paren en dat is een
probleem waaraan de selectiecommissie
weieens haar vingers zou kunnen bran
den, gesteld dat de huidige (inferieure)
selectieprocedure ongewijzigd blijft. In
een land met een smalle top is de beste
methode: de vijf of zes sterkste paren se
lecteren en vervolgens intern en extern
laten uitmaken welke drie paren op ze
ker ogenblik het beste internationaal aan
tafel kunnen.
Drie van de vijf
De degradatiepoule belooft nog veel
meer strijd op te leveren aangezien hier
drie van de vijf teams degraderen, waar
onder mogelijk beide USS-teams.
Uit de laatste ronde van deze eerste fase,
een ronde die samenviel met de af
scheidsreceptie van bondsbureau-dtrec-
teur Jo Neelis en de inhuldiging van zijn
opvolger. Jan Louwerse, presenteer ik u
een aantal niet al te hoogdravende pro
blemen:
8 6 3
A H V 9 5
A H V 10 3
en opent 1 harten (de tegenpartij zwijgt
in alle talen), uw partner 1 schoppen, u 3
ruiten, üw partner 3 schoppen.
Wat nu?
2). Bij iemand kwetsbaar zit u met:
in de tweede hand. Uw rechter tegen
stander (de gever) opent met 1 schop
pen. U bent aan de beurt, wat biedt u?
3).
WEST
V B 5
f 10 4
o H B 8 4
4 10 7 6 5
OOST
9 8 6 4 2
U zit op de ooststoel en opent kwetsbaar
met 1 schoppen, partner 2 schoppen en
u besluit met 4 schoppen, wat in een
viertallenwedstrijd een redelijke actie ge
noemd mag worden.
Zuid start met hartenheer, die u in de
hand troeft: u speelt een kleine schoppen
via de boer naar noords heer, die met
hartenvrouw vervolgt. Hoe gaat u ver
der?
1. Een riskante opening van ABC-speler
René Zwaan in de wedstrijd tegen USS
1. Velen zouden op zijn plaats iets an
ders hebben geopend dan 1 harten! Ge
lukkig voor hem bood partner Frans
Borm een keertje mee: 1 schoppen,
waarna René de situatie via 3 ruiten ij
lings mancheforcing maakte, waarop
Frans met 3 schoppen op de proppen
kwam. Voor zijn volgende bod had
René niet veel bedenktijd nodig: 5
schoppen, een bod dat enkel en alleen
informeert naar de schoppenkracht en
geen belangstelling toont voor de andere
kleuren. De vraag luidt ongeveer: „Heb
je in schoppen twee tophonneurs?". Die
had Frans Borm, hij had zelfs aas
vrouw-zevende en zijn antwoord luidde
dus 6 schoppen, met een overslag ge
maakt, aangezien schoppenheer kaal
voor aas-vrouw zat.
2. Alles heeft zijn grenzen, zo ook een
volgbod. Die grens ligt zo ongeveer in de
buurt van 15 a 16 punten. Daarboven of
met zeer fraaie verdelingen moet een an
dere actie ondernomen worden, zoals
hier. Die actie dient in dit geval te be
ginnen met een doublet, in de volgende
ronde gevolgd door een bod in harten,
aangevend: minimaal 5-kaart harten én
.6-plus.
De jeugdige USS-speler Sandor vólgde
met twee harten gevolgd door pas-pas
pas en een heleboel overslagen. Parttner
Leismeister had:
10 5
o v 9
0 8 6 5 3
A B 10 9 3
en die paste (terecht) op het volgbod van
zijn partner, aangezien er geen manche
kansen zijn tegenover een volgbod. Na
schoppenstart en ruitenswitch werden er
11 slagen gemaakt.
Hoe zou de bieding moeten gaan?
Dat is niet eenvoudig, maar na 1 schop
pen- doublet-pas 2 klaver- pas- 2 harten-
pas, mag de bezitter van deze 7-punten
beslist niet passen. Hij heeft in eerste in
stantie zegge en schrijve nul punten aan-
fegeven tegenover een partner met een
TERK spel, dus enige actie is nu wel
gerechtvaardigd, bijvoorbeeld 2 schop
pen; om te vragen wat partner nog meer
te melden heefi: Partner zal dan moge
lijk 3 klaver bieden, aangevend dat hij
weinig in schoppen heeft met het oog op
een eventueel contract in sans-atout. Via
3 harten hoort het partnership dan 4
harten te bereiken.
(Oplossing derde probleem volgende
week).
Corn p/a Leharstraat 10, 2162 AC Lisse.
door dr«.W.>ao der Kooij
Ladderwedstrijd
Zoals uw vorige damredacteur, de heer
Nuys, al heeft aangekondigd, ben ik van
plan door te gaan met de ladderwed
strijd. In deze rubriek start ik met de
eerste ronde van het nieuwe seizoen.
Even nog de spelregels:
- Iedereen kan te allen tijde mee gaan
doen.
- Per ronde worden vier problemen ter
oplossing aangeboden. Iedere goede
oplossing levert twee punten op. Voor
een bijoplossing krijgt u één punt ex
tra. Als er speciaal naar de uitwerking
van een eindspel wordt gevraagd, en
dit eindspel ontbreekt aan uw oplos
sing, dan wordt één punt in mindering
gebracht.
- Iedere keer worden na twee ronden de
eerste vijfentwintig plaatsen van de
ranglijst bekend gemaakt. De nummer
één van dat moment krijgt een prijs
en begint opnieuw met nul punten.
De punten die u behaalt worden opge
teld bij het totaal dat u had op de
eindstand van het seizoen 1984-1985.
Mocht u nu voor het eerst meedoen,
dan start u uiteraard met nul punten.
- De oplossingen moeten vier weken na
plaatsing bjnnen zijn. Mijn adres: J.
van der Kooij, Waaloord 81, 3448 BH
Woerden.
Dit wat de oplossers betreft. Aan de pro-
blemisten onder de lezers heb ik het ver
zoek mij zo nu en dan eens wat proble
men toe te zenden voor de ladderwed
strijd.
De eerste serie problemen is van de be
kende Zeister problemist H. dc Waard.
Ze zullen u vast het nodige oplosplezier
verschaffen. Het eindspel van nummer
drie hoeft u niet aan te geven. Het is wel
leuk, maar zeer bekend.
Ter controle de cijferstanden:
1. ZWART 15 schijven: 6. 8, 12, 13, 15.
18, 22, 23, 25, 27. 28, 31. 32, 36, 37.
WIT 16 schijven: 11, 14, 16, 17, 19,
20, 21, 24, 30, 34, 39, 42, 43, 48. 49,
50.
2. ZWART 15 schijven: 2, 5, 9, 10. 12,
14, 18, 21, 22, 23, 27, 29, 37, 40. 45.
WIT 14 schijven: 16, 20, 25, 30, 32,
14, 19, 25, 27, 28, 29, 31, 32, 33, 34.
37, 45.
WIT 16 schijven: 10. 12, 15, 16, 20,
24, 26. "35, 38, 40, 42. 43, 44. 47, 48.
49.
4. ZWART 14 schijven: 9, 10. 12. 13.
14. 18, 19, 20. 21, 24, 27, 28. 31. 36.
WIT 13 schijven: 11, 22, 29, 30, 33,
34, 35. 42, 43, 44. 47, 48. 49.
De "bondscompetitie is alweer enige we
ken' aan de gang. In de eerste klasse A
gaan na drie wedstrijden Damclub
IJmuiden en Ons Genoegen Utrecht met
zes punten aan de leiding. Uit de wed
strijd Excelsior-Ons Genoegen, die door
de Utrechtenaren met 13-7 werd gewon
nen, de volgende partij.
Wit: S.Tjong A.Hung-G.van der Linde.
Excelsior-Ons Genoegen bord 10.
I. 32-28 18-22 2.34-29 12-18 3.40-34 7-
12 4.45-40 19-23 5.28x19 14x23 6.31-27
22x31 7.36x27 1-7 8.35-30 10-14 9.30-25
14-19 10.25x14 19x10 11.40-35 15-20
12.35-30 20-25 13.30-24 10-14 14.24-19
13x24 15.29x20.
Wit gaat naar 15, wat vrijwel automa
tisch interessant spel geeft.
15...14-19 16.20-15 5-10 17.34-30 25x34
18.39x30 8-13 19.38-32 2-8 20.44-39 9-
14 21.43-38 3-9 22.41-36 23-28! Zwart
zoekt de aanval.
23.32x23 19x28 24.33x22 17x28 25.38-
33 18-22 26.27x18 13x22 27.42-38 8-13?
Deze schijf had zwart beter kunnen laten
staan, om later nog over de formatie 8,
12, 17 te beschikken. Sterker is 9-13.
28. 50-44 11-17 29.36-31 16-21 30.31-26
6-11 31.44-40 14-19 32.40-34 11-16
33.46-41 10-14 34.41-36 21-27 35.37-31.
Zwart komt nu in tempoproblemen om
dat hij zijn aanval niet kan voortzetten,
bijvoorbeeld door 26 af te ruilen.
35... 19-23 36.30-25 13-19 37.34-30 12-18
38.49-44 9-13 39.48-43 7-11.
Zwart probeert nog te ontsnappen met
behulp van de formatie 16, 21, 27, maar
wit geeft hem daar geen kans toe.
40.47-42 16-21 41.30-24 19x30 42.25x34
13-19 43.34-30 11-16 44.30-25 19-24
45.33-29 24x33 46.38x29 23x34
47.39x30 18-23 48.42-38 23-29 49.30-24
29x20 50.15x24 4-9 51.24-20 28-32
52.44-39 32-37 53.31x42 22-28 54.38-33
28-32 55.33-29 en zwart gaf op.
b
Ia
V
K tó W 8
sr «ion
K 1 I I s
PU i
HOR i
i
i '1 i
Si P* O 8 WË
o a
IS
ts O O
O
I R X n
1 S S C
1. - H DE WAARD
H. DE WAARD
3. - H DE WAARD
4. - H. DE WAARD
Timman krijgt
herkansing
In het kandidatentoernooi te Mont Pel-
lier leek het er even op dat Timman zijn
schitterende prestatie te Mexico zou
overtreffen. Na 12 ronden stond hij sa
men met Joesoepov op kop en met een
relatief zwak programma voor de boeg
leek niets hem meer te weerhouden van
de toernooizege. Zijn start in dit toer
nooi was matig. Daarna liet hij het
schaak zien, waarmee een topplaats op
de wereldranglijst werd veroverd. Tim
man scoorde toen een fraaie 6,5 uit 10
waarbij hij nog de pech had dat Por-
tisch, die verder matig presteerde, juist
tegen hem een supervorm demonstreer
de en een van de mooiste partijen van
het toernooi won.
Toen kwam die afschuwelijke dertiende
ronde (zou dat dan toch...?). Timman
speelde met wit tegen hekkesluiter
Spraggett (Canada). In de opening ver
liep alles naar wens en al na tien zetten
leek het erop dat Timman vrij gemakke
lijk zou winnen. Zie wat er toen gebeur
de:
J.H. TIMMAN-K. SPRAGGETT
Bogo-Indisch.
I.d4 e6 2.c4 Lb4+ 3.Ld2 De7 4.e4! d5?!
5.e5 Pc6 6.Pf3 Lxd2+ 7.Dxd2 dxc4
8.Pc3 Ph6 9.d5!
Zie diagram.
Schitterend gespeeld. Zwart moet nu wel
een stuk geven, want na 9... Pb4 10.d6!
cxd6 ll.Pb5! kan zwart zich niet meer
verdedigen.
X
A
X
A
1 A
A A
A
4
Ab
4
a
o
A
a
a w
a a
a
a
&1.
E
9... Pxe5 lO.PxeS exd5 ll.De2?
Een vreselijk moment. Na lange tijd na
denken taxeert onze landgenoot de situa
tie volkomen verkeerd. Zwart blijkt uit
stekende kansen voor het stuk te krijgen,
terwijl wit met ll.Dxd5! vermoedelijk
snel had gewonnen. Enkele varianten:
1 l...Pg4 12.0-0-0 Pxf2 (12... Pxe5?
13.Tel gevolgd door f4) 13.Pxf7! Tf8
14.Lxc4 Pxhl 15.Lb5+! c6 16.Pd6+ met
een vernietigende aanval.
11...f6 12.0-0-0 fxe5 13. Tel en het is
niet te zien hoe zwart zich moet redden.
Il...c6 12.De4 Lf5 13.Pxc6! Dxe4+
14.Pxe4 Lxe4 15.Pe5 levert een pion op.
11... Le6 12.0-0-0 c6 13.PO 0-0 14.Pd4
Tae8 15.g3 b5!
16.Pxc6 is nu niet mogelijk vanwege
16...Db7 gevolgd door Lg4. Timman zal
hier ook gezien hebben dat zwart wel erg
veel compensatie voor het stuk heeft.
Teleurgesteld speelt hij in deze fase en
kele zwakke zetten, waardoor zwart snel
wint.
16.Pxe6?!
Beter was 16.Lg2, nu krijgt zwart ook
nog de open-f-lijn.
16... fxe6 17.f4 e5! 18.fxe5 Pf7 19.e6
Dxe6 20.Dxe6 Txe6 21.Pe2 Te3 22.Kbl
Pe5 23.Pf4 g5 24.Pe6 Tf5 25.Pd4 Tf2
26.g4 Te4 27.h3 b4 28.Pe2 a5 29.a3?
Hierna komt de witte koning in een
matnet, een betere verdediging was
29.Pd4.
29... b3 30.Pd4? Td2!
Ontgoocheld gaf Timman het hier op. In
de laatste ronde moest Timman van So-
kolov winnen, ondanks geweldige in
spanning is dat niet gelukt. Gelukkig
voor hem kon Tal in de laatste ronde
niet winnen van Spraggett, zodat zij in
een tweekamp moeten uitmaken wie
door mag gaan op de (eindeloze) weg
naar het wereldkampioenschap.
De volgende partij is een fraaie demon
stratie van de goede vorm waarin Tim
man tijdens dit toernooi verkeerde. De
zwartspeler, die op een gedeelde eerste
plaats eindigde, wordt na een wat du
bieuze opening volledig van het bord ge
speeld.
J.H. TIMMAN-R. VAGANJAN
Frans.
1x4 e6 2.d4 d5 3JPc3 Lb4 4x5 c5 5.a3
La5!? 6.b4 cxd4 7.Dg4 Pe7 8.bxa5 dxc3
9.Dxg7 Tg8 10.Dxh7 Pc6 11.f4 Dxa5
2.Tbl Ld7?!
Wel bekend, maar na wit's komende te
genspel zal dit wel niet meer gespeeld
worden.
13.Txb7 Pd4 14.Dd3 PefS 15.Pf3 Pxf3+
16.Dxf3 Tc8 17.Ld3! Lc6 18.Txi7ü Kxf7
19.Dh5+ Ke7 20.Lxf5 Tcf8 21.Dh4+
Ke8 22.Dh6 Dc7 23.Dxe6+ Kd8 24.Lh3
d4 25.0-0 d3 26.cxd3 Db6+ 27.T12 Kc7
28.Dc4 Th8 29.d4 Dbl 30.d5 Dxcl+
31.TH De3+ 32.Khl Kb8 33.dxc6 Kc7
34.Db4.
Zwart geeft het op.
Correspondentieadres: Leo Hofland, C.
Fockstraat 113, 2613 DE Delft.
Menselijk skelet is robot
de baas
Iedereen die zich verdiept in de vorm,
de structuur en de eigenschappen van
het skelet van de gewervelde dieren en
van de mens komt onder de indruk van
de manier waarop de natuur erin ge
slaagd is om een voor elke situatie goede
constructie te vormen", zegt dr.ir. H.
Grootenboer.
„De hoge graad van efficiëntie waarmee
mens en dier zich kunnen voortbewegen
heeft veel te maken met de vorm van de
ledematen, de constructie van de ge
wrichten en de erg lage wrijving in de
belangrijkste gewrichten. Geen kunstma
tig lager kan tegen een gezond knie- of
heupgewricht op". De loopbeweging van
de mens wordt opgebouwd uit een groot
aantal deelbewegingen. „Met als resul
taat een zo gelijkmatig mogelijke voort
beweging van de romp, die door geen
enkele robot kan worden benaderd", al
dus Grootenboer.
Bot
Het skelet van een méns of dier is opge
bouwd uit bot, maar dat is lang niet
overal hetzelfde. Het scheenbeen bij
voorbeeld is op de plek waar het minst
hoeft te worden gedragen een holle pijp,
waarvan de wand bestaat uit dicht bot.
Onder het kniegewricht neemt de om
vang van het bot toe, maar niet het ge
wicht. De dikte van het dichte bot aan
de buitenkant neemt namelijk af en de
ruimte wordt gevuld met botbalken en
botplaten. De belasting kan dan worden
opgevangen, de dichtheid van balken en
platen neemt toe naarmate meer belas
ting moet worden opgevangen.
Het skelet blijkt zo niet alleen uitste
kend te zijn aangepast aan wat het li
chaam ervan verlangt, het vernieuwt
zich ook nog doorlopend. Bovendien
weet het vorm, structuur en samen
stelling aan te passen aan zich wijzi
gende omstandigheden. Niet bewegen
en gewichtloosheid leiden al snel tot
een afname van de botdichtheid.
Ruimtevaarders en bedlegerige patiën
ten krijgen te maken met verminde
ring van de botdichtheid. Beroepsten
nissers hebben echter duidelijk dikke
re botten in hun slagarm. Bot is dus
niet alleen een heel bijzonder opge
bouwd materiaal, maar het is ook een
materiaal met een ingebouwde intelli
gentie.
Zoiets ingewikkelds vervangen door
een kunstmatig materiaal lijkt een on
mogelijke opgave. En toch wordt
kunstmatig bot gemaakt. „Niet goed
werkende of door ouderdom versleten
gewrichten, door ontstekingen verlo
ren gegane middenoorbeentjes, dunne
onderkaken die geen houvast meer
bieden voor kunstgebitten, zijn maar
een paar voorbeelden van problemen
die men tracht te verhelpen met be
hulp van zogenaamde implantaten",
vertelt de hoogleraar materiaalkunde
prof.dr. K. de Groot.
Vreemd lichaam
Er bestaan heupimplantaten, kunstmati
ge middenoorbeentjes en, op andere ge
bieden dan die van het skelet, kunstnie
ren en dergelijke. Die vervangingen
moeten niet alleen aan de mechanische
eisen voldoen, maar ook mogen ze door
het botweefsel niet als vreemd lichaam
worden herkend. Dan zouden ze immers
worden afgestoten. De industrie is in
staat om implantaten te maken van me
taal dat de mechanische krachten van
het lichaam weerstaat. Maar anders ligt
het met de biologische reacties van het
lichaam. In het gunstigste geval groeit
het weefsel tegen het implantaat aan.
Een echte verbinding ontstaat echter
niet.
Biologisch gezien is een betere methode
het gebruiken van niet-lichaamsvreemde
materialen. Voor botten is er dan calci-
umfosfaat nodig. Dat wisten de genees
kundigen overigens ruim een eeuw gele
den al. Het materiaal was echter alleen
in poedervorm bekend en daar had men
als botvervanging niets aan.
Nog geen twintig jaar geleden werd dat
anders. Amerikaanse onderzoekers slaag
den er in 1968 in het poeder door ver
hitting om te zetten in een vast blok.
Dat is biokeramisch materiaal, dat ech
ter in buigsterkte niet kan wedijveren
met „echt" bot. In de vorm van korrel
tjes van een millimeter doorsnee worden
er kleine botdefecten mee opgevuld of er
worden kunstmatige middenoorbeentjes
van gemaakt. Deze methoden worden
ook in Nederland toegepast.
Kunstheupen
„Het meest veelbelovend zijn dunne
deklagen van calciumfosfaat op metalen
implantaten: het metaal zorgt voor de
mechanische eigenschappen, de kerami
sche deklaag voor de weefselvriendelijk
heid". In samenwerking met de Neder
landse industrie werkt de Vrije Universi
teit aan het onderzoek of het mogelijk is
uit calciumfosfaatdeklagen kunstheupen
te maken, die langer kunnen worden ge
bruikt dan de huidige zonder die dekla
gen.
