i\
t]
LEIDEN/DEN HAAG - Dat de
schooljeugd tegenwoordig steeds
vaker de Leerplichtwet ontduikt, is
iets wat R. van Dijk en N. Niepoth
bepaald niet is ontgaan. „Het spij
belen neemt duidelijk toe", aldus
Niepoth. „Je ziet met de economi
sche neergang het spijbelen toene
men. Meer tónderen hebben min
der aandacht voor de school".
Elke gemeente heeft een of meer leer
plichtambtenaren in dienst. Zij worden
ingeschakeld om alle denkbare vormen
van schoolverzuim te onderzoeken en
daarvoor een eventuele oplossing te be
denken. Hoe eerder er bij moeilijkheden
gebruik wordt gemaakt van de hulp van
de leerplichtconsulent, des te groter de
kans dat de problemen overwonnen
kunnen worden. Als de leerling eenmaal
volkomen vastgelopen is, kan echter ook
ile leerplichtambtenaar in het algemeen
nog maar weinig uitrichten.
Uit landelijke onderzoeken blijkt dat het
illegaal schoolverzuim in het voortgezet
onderwijs, het avo/vwo, het ergst is. Er
ger nog dan in het lager beroepsonder
wijs en op de mavo's. Alleen wordt het
spijbelen vanuit de lagere onderwijsin
stellingen meer gemeld. Die scholen vor
men de afvalbak van het onderwijs. Wie
op het atheneum of de havo niet kan
meekomen, langdurig gaat spijbelen en
van school verandert, komt uiteindelijk
op de mavo terecht, zegt een van de
consulenten.
Ook de rijksoverheid maakt zich zorgen.
Vandaar dat het ministerie van onder
wijs sinds vorig jaar aan een aantal ge
meenten subsidies verstrekt voor het op
zetten van onderwijsprojecten voor
„randgroepjongeren". In Den Haag is
vorige maand zo'n eerste project van
start gegaan. Het biedt opvang aan vijf
enzeventig jongens en meisjes, bij wie
het spijbelen dermate problematisch is
geworden dat zij geen normaal onder
wijs meer kunnen of willen volgen. Ze
vormen de harde kern binnen het Haag
se spijbelcircuit. Volgend jaar gaat een
tweede project van start.
In Leiden zal volgend jaar aan het Pie
terskerkhof 4A met een spijbelproject
worden begonnen. Het opvangproject
zal ruimte bieden aan zestien jongeren.
Het programma zal voor een deel afhan
gen van de wensen van de jongeren zelf,
maar men denkt in elk geval aan zaken
als: sport en spel, creatieve vakken en
beroepsoriëntatie. Op die manier zouden
de leerlingen opnieuw gemotiveerd moe
ten worden.
Ongelukkig
Tijdens overleg tussen de vier grote ste
den over deze problematiek werd on
langs gewaarschuwd voor een bij velen
postgevat misverstand dat alle school
verzuim waarvoor geen geldige reden be
staat in verband dient te worden ge
bracht met ziekte of doktersbezoek. Een
der aanwezigen drukte het zo uit: „Het
is niet zo moeilijk om je voor te stellen
dat er heel wat redenen zijn waarom
leerlingen er op een kwade dag de brui
aan geven. De ene ziet er het nut niet
meer van in, de ander voelt zich op
school hopeloos ongelukkig. Willen wer
ken, gebrek aan belangstelling thuis,
slechte prestaties, conflicten, zitten blij
ven, verkeerde schoolkeuze, relatiepro
blemen, de oorzaken zijn talloos, maar
het zijn allemaal „spijbelaars".
De Haagse basisscholen vormen („net
zoals die in de andere grote steden", vult
Niepoth aan) een hoofdstuk apart, voor
al die met hoge percentages buitenlandse
kinderen. Van de scholen, die overwe
gend in de Haagse binnenstad gevestigd
zijn, is bekend dat er veelvuldig tegen de
Leerplichtwet wordt gezondigd. Met
name ouders van Marokkaanse en Turk
se kinderen halen hun kroost vaak zon
der toestemming van de schooldirectie
dikwijls al in juni uit de klas om in het
thuisland vakantie te kunnen vieren.
Anderen komen pas terug in september
als de lessen "alweer begonnen zijn.
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1985
Naar schatting vijftien
procent van de
veertienduizend Leidse
kinderen spijbelt wel eens. Dit
komt overeen met het
landelijk gemiddelde. Ineen
grote stad als Den Haag liggen
de cijfers flink boven dit cijfer.
Tienduizend jongens en
meisjes die in Den Haag
onderwijs moeten volgen,
maken zich incidenteel tot
zeer veelvuldig schuldig aan
schoolverzuim. Van de
vijftigduizend leerplichtigen
kunnen er vijftienhonderd als
problematische spijbelaars
worden aangemerkt. Voor
volgend jaar wordt er in ons
land door sommigen zelfs een
hausse op het spijbelfront
verwacht. In verscheidene
plaatsen hebben verontruste
schoolhoofden inmiddels de
alarmbel geluid. De officieren
van justitie in Rotterdam en
Amsterdam kondigden
onlangs aan strenger tegen de
wegblijvers te zullen optreden.
Gemeentelijke
leerplichtambtenaren, die
speciaal zijn aangesteld om uit
te zoeken wat er nu precies
aan schort, hebben opdracht
gekregen de ouders van de
koppigste pupillen meteen op
de bon te slingeren. Maar of't
allemaal helpt? „Ik betwijfel
het", zegt R. van Dijk,
waarnemend-hoofd Bureau
Leerlingzaken op het Haagse
stadhuis. Zijn Leidse
leerplichtcollega N. Niepoth:
„De problemen liggen in een
stad als Leiden duidelijk
anders dan in de grote
steden".
Jongelui die
tijdens
schooluren buiten
lopen, zijn niet
automatisch
spijbelaars. Vaak
moeten zij
namelijk een
uurtje zien zoet
te brengen omdat
de leraren onder
schooltijd
vergaderen of om
andere redenen
geen les kunnen
geven.
Janny Wolters, directeur van basisschool
't Palet midden in de Schilderswijk in de
Haagse binnenstad (een school met vier
honderd leerlingen, waarvan tachtig pro
cent allochtonen), kan er over meepra
ten: „Inderdaad, steeds meer kinderen
blijven na de zomervakantie enige tijd
weg. Voor volgend jaar voorzie ik zelfs
een hausse". Haar prognose is gebaseerd
op het feit dat in 1986 direct na de grote
vakantie het islamitische slachtfeest
wordt gevierd.
Praten met ouders tijdens huisbezoeken
levert volgens haar maar in weinig ge
vallen succes op. Maar omdat dè proble
men rond het illegaal verzuim in de zo
mer nauw verweven zijn met de sociale
en culturele achtergronden van de be
trokken families, biedt het opleggen van
geldboetes volgens mevrouw Wolters
geen oplossing. „Je moet tot het uiterste
proberen de ouders door middel van ge
sprekken op andere gedachten te bren
gen", vindt ze.
Praten
Alle verzoeken die betrekking hebben op
verloven die langer duren dan tien da
gen, worden in Den Haag door het Bu
reau Leerlingzaken behandeld. De scho
len zijn verplicht de aanvragen aan de
gemeente te melden en overtreders te
rapporteren. Maar veel scholen blijken
die meldingsplicht aan hun laars te lap
pen. Basisschool-directeur Wolters: „Het
punt is dat het gros van de ouders geen
officiële toestemming vraagt en de kin
deren, ook zonder dat wij het weten, na
de vakantie van school houdt. In zulke
gevallen gaan wij natuurlijk onmiddel
lijk met de ouders praten. Ik vind dat je
niet direct een leerplichtambtenaar op
die ouders af moet sturen. Wij kennen
de situatie in het gezin en zijn veel snel
ler in staat het vertrouwen van de ou
ders te winnen".
De Leidse leerplichtambtenaar Niepoth
benadrukt dat de situatie in Leiden wat
culturele minderheden betreft duidelijk
anders is: „In Leiden zijn de gemeen
schappen van culturele minderheden
veel kleiner. Het is duidelijk een pro
bleem in de grote steden. Kinderen die
na de zomervakantie dagen of weken te
laat op school komen, dat zie je in Lei
den nauwelijks. We proberen de proble
men op een vriendelijke manier op te
lossen, door met de mensen te praten en
hen uit te leggen waarom het thuishou
den van hun kinderen onverstandig is".
Rob van Dijk: „De leerplichtambtenaar
kan een proces-verbaal opmaken als de
zorgplicht van de ouders ontbreekt. In
Den Haag is een officier van justitie ac
tief, die de ouders of verzorgers kan ver
volgen inzake overtreding van de Leer
plichtwet. De kantonrechter kan de va
der en moeder een boete opleggen. Het
vervolgingsbeleid duurt evenwel maan
den. Er zijn zaken bij die al een jaar bij
de officier van justitie op het parket lig
gen. Je kunt je afvragen of straffen hier
nog zin heeft. Ikzelf denk van niet. Je
kunt trouwens met een proces-verbaal
geen hele cultuur openbreken".
Regelaartjes
Een heel ander probleem is het zogehe
ten „dagjesspijbelen", waar overigens
niet alleen buitenlandse kinderen patent
op hebben. Op de basisscholen komt dat
overigens minder voor dan in het voort
gezet onderwijs. Dagjesspijbelen kan
verschillende oorzaken hebben. Vooral
bij oudere leerlingen speelt vaak het pro
bleem dat zij zich niet thuisvoelen op
school en daarom besluiten er een dagje
de brui aan te geven. In het basisonder
wijs zijn echter meestal de ouders de
oorzaak van het spijbelen. Nederlandse
kinderen worden bijvoorbeeld op een
mooie dag wel eens meegenomen naar
het strand of naar de camping. Kinderen
van buitenlandse afkomst moeten dik
wijls thuis de helpende hand toesteken.
Janny Wolters van de Haagse binnen-
stadschool 't Palet: „De meesten komen
er openlijk voor uit dat ze thuis hun
moeder moeten helpen met boodschap
pen doen. De jongens spijbelen van
school om het ziekenfonds of de sociale
dienst te bezoeken, want pa of ma praat
niet of nauwelijks Nederlands. De meis
jes passen op de baby als hun moeder
ziek is of weg moet. Het zijn allemaal
kleine regelaartjes. Zeg je: „Qat mag
niet", dan doen ze het toch".
Spijbelen is niet
in alle gevallen
het initiatief van
de kinderen zelf.
Met name het
kroost van
buitenlandse
ouders verzuimt
geregeld de
lessen. Die
kinderen moeten
naar de sociale
dienst of het
ziekenfonds,
omdat hun
ouders geen
Nederlands
spreken.
„Blijft een kind meermalen onaangekon
digd een dagje van school weg, dan stu
ren we de eigen leerkracht, eventueel sa
men met iemand die de taal kent - we
hebben een Turkse en een Marokkaanse
onderwijzer in dienst - op huisbezoek
om de ouders te overtuigen dat het zo
niet langer gaat. Maar als ouders echt
niet anders willen, heb je geen sancties.
Wat heb je aan geldboetes van de kan
tonrechter als die pas zes maanden later
worden geëffectueerd? Dat is alleen
maar een uiterste redmiddel. In de eerste
plaats moet je van school uit huisbezoe
ken afleggen en praten, praten en nog
eens praten. Alleen de echte probleemge
vallen leggen we voor aan de leerplicht
ambtenaren".
Justitie
De Haagse officier van justitie, mr. H.
D. W. Klein Breteler, zegt niet de indruk
te hebben dat het ongeoorloofd school
verzuim de pan uitrijst. Ook in een grote
stad als Den Haag, valt het wat hem be
treft nog wel mee: „De leerplichtambte
naren en de scholen lossen de meeste za
ken zelf op. Alleen de ernstigste gevallen
worden in de vorm van een proces-ver
baal aan ons doorgegeven en die resulte
ren dan automatisch in een vervolging.
In hoofdzaak gaat het dan om ouders,
die weigeren hun kind (nog) naar school
te sturen. (Veel buitenlandse meisjes
overkomt dat als ze van de basisschool
op bijvoorbeeld de huishoudschool wor
den ingeschreven - red.). Het gebeurt
ook dat ouders èn kinderen niet willen, i
Daarnaast heb je natuurlijk ook goedwil- j
lende ouders, van wie het kind onge
hoorzaam is. Altijd zijn de ouders aan
sprakelijk, maar in de praktijk worden
alleen die ouders vervolgd, die niet wil
len meewerken. Je kunt deze mensen
eventueel met een geldboete of voor
waardelijke hechtenis duidelijk maken
dat ze een overtreding tegen de Leer
plichtwet hebben begaan. Ik ben overi
gens van mening dat het strafrecht
slechts het sluitstuk moet zijn voor de
oplossing van deze problematiek en dat
er veel meer op bestuurlijk terrein iets
aan gedaan moet worden".
Uurtje vrij
Wat het Haagse Openbaar Ministerie
meer zorgen baart dan het schoolver
zuim is het verschijnsel „lesuitval". Tal
loze minderjarigen trekken er - vanwe
ge (on)voorziene roosterwijzigingen - in
hun vrije uurtjes verveeld op uit. Klein
Breteler: „Ze gaan in groepsverband op
straat slenteren en dan krijg je katte-
kwaad, dat weer kan ontaarden in win
keldiefstallen en vandalisme. Met name
winkelcentra ondervinden hiervan de
nodige overlast. Schoolverzuim door les
uitval werkt meer kleine criminaliteit in
de hand dan gewoon spijbelen. De indi
viduele spijbelaar blijft 't liefst thuis. Ik
vind dat lesuitval als gevolg van ziekte
van een leraar of schoolvergaderingen
meer beperkt moet worden. Er moet ook
een betere opvang voor leerlingen ko
men als er onverhoeds lessen uitvallen.
Er zal ook hier primair op bestuurlijk
niveau tegen dit soort verschijnselen
moeten worden opgetreden".
Rob van Dijk ten slotte: „Vaak is het
't beste om een knaap maar eens een
jaartje thuis te houden, omdat het een
ramp voor hem zou zijn als hij weer te
rug naar school zou moeten. Het belang
van de jongeren staat bij ons altijd voor
op, dan pas komt de school. Meestal
verwachten de scholen van de leerplicht
ambtenaar dat hij dingen naar ieders
tevredenheid afhandelt. De teleurstelling
is groot als het resultaat dan anders
blijkt te zijn. De leerplichtambtenaar
wordt nog te veel als politieman be
schouwd. Niet voor niets noemen ze
hem de Januskop van het onderwijs. Als
het de scholen uit de vingers glipt, ver
wacht men van hem actie. De leerplicht
ambtenaar is echter geen Haarlemmer
Olie. Hij lost helaas niet elk geval op".
PETER VIERING
£eidóe6ou/umt—
A I
