zijn onwijs
en
Ga niet
stem van
in tegen
het volk"
Ons land is tot uiterste gegaan
niei Pd
Alarm-demonstratie
„rustig verlopen
Jaarlijks vierduizend Nederlanders in coma
AGIN INNENLAND
fttidwQowumt
MAANDAG 28 OKTOBER 1985 PAGINA 3
seerdé
dd
istandj
dient j
ssing
werin,
trusthi
groot
n de a]
[ing ii
egene
ngen
luist
:ussen
lusie n
we in
angres
VAN ZAKEN
Als een lopend vuurtje ging
het door de rijen van de in
Bussum vergaderende CDA-
partijraadsleden: „3,7 miljoen
handtekeningen!", voegde
men elkaar zowel mondeling
via doorgegeven papier
tjes toe. Sommigen konden
hun bewondering voor deze
uitslag niet geheel onder de
rijkelijk aanwezige stoelen
steken, getuige de hier en
daar luid opklinkende fluis
terstemmen.
Het milde najaarszonnetje,
dat zich zaterdag buiten thea
ter ,,'t Spant vertoonde,
zorgde voor een bijna zomer-
sfeer. Menig christen-de
mocraat verkoos regelmatige
de koelte van de foyer boven
het ronduit broeierige kli
maat in de grote zaal, waar
op dat moment het verkie
zingsprogramma onder de
hamer werd gebracht
De groep partijgangers, die
zich bij de garderobe in are-
orm rond de enig aan
wezige (zwart-wit) tv heeft
geposteerd, kan bogen op een
redelijk excuus voor zijn ab
sentie. Want voor de ogen
der buiskijkers ontrolt zich
het drama rond „hun" Ruud
Lubbers, die op 90 kilometer
afstand in de Haagse Hout- Redactie: Frans Weerts
rusthallen vele duizenden en Dick van Rietschoten
ruggen toespreekt. Het emo
tionele betoog dat PvdA'er
Maarten van Traa erop laat
volgen, wordt door de bijeen-
gestroomde CDA 'ers even-
aandachtig en zonder
commentaar aanhoord.
eder)
ITO: petitionnement
niet geslaagd
WOLLE Het Interkerkelijk Comité
illT* weezijdige Ontwapening (ICTO) meent
at het KK.N er niet in is geslaagd aan te
men dat de meerderheid van de Neder-
indse sariienleving zich keert tegen de
ijjaatsing van kruisraketten. Dan hadden
r tenminste vijf miljoen handtekenin-
en verzameld moeten worden, aldus
^TO-voorzitter Janssen van Raay op
bijeenkomst in Zwolle. Prof. Zouten-
el ijk, voorzitter van de VVD-fractie in de
Spantrstc Kamer, uitte ter plaatse forse kri-
uurliiltiek °P het Petitionnement De vraagstel-
ig zou suggestief en onduidelijk zijn
jweest en ook zou er druk uitgeoefend
va' Ijn op geestelijk gehandicapten, bejaar-
kinderen om te tekenen.
..Ik had net zo goed kunnen zeggen:
alle eendjes zwemmen in het water''
BUSSUM „Ontzettend jammer dat 't zo
gelopen is. Ik had zó serieus aan m'n
speech gewerkt maar er kwam niets van
terecht. Ik had net zo goed kunnen zeg
gen: „Alle eendjes zwemmen in het water.
Mijn woorden gingen geheel verloren in
het gedruis". Zo reageerde premier Lub
bers na afloop van de partijraadsvergade
ring van het CDA in Bussum op zijn bele
venissen in de Haagse Houtrusthallen,
waar de vredesdemonstranten hem het
spreken vrijwel onmogelijk hadden ge
maakt, ondanks de herhaalde oproep tot
kalmte van KKN-voorzitster Sienie Strik-
Van zijn in Bussum verzamelde partijge
noten kreeg Lubbers een staande ovatie
nadat hij in de muisstille vergaderzaal de
zelfde toespraak had gehouden die in de
Houtrusthallen de mist in was gegaan.
Aan het slot van zijn speech voegde hij er
voor zijn CDA-gehoor echter een „per
soonlijk verlangen" aan toe: „Als we op 1
november tot plaatsing van kruisraketten
zouden besluiten, dan graag geen bloemen
en gelukwensen".
59 procent vóór plaatsing
DEIN HAAG Als de Sovjet-Unie meer SS-20-raketten heeft
staan dan vorig jaar, dan vindt een meerderheid (59 procent)
van de bevolking dat Nederland kruisraketten mag toelaten op
zijn grondgebied. Dit blijkt uit een enquête, die in opdracht van
de Atlantische Commissie is gehouden onder 939 mensen. Onder
PvdA, D66 en de kleine linkse partijen waren de percentages
voorstanders 38, 50 en 15 en bij CDA, VVD en klein rechts 82,
88 en 84.
Minister De Ruiter (Defensie) constateerde zaterdag voor de
TROS-radio dat het 1-junibesluit kennelijk een zekere „werven
de kracht" gehad. Hij doelde daarmee op eerdere opiniepeilin
gen, die altijd aangaven dat een meerderheid van de bevolking
tégen de plaatsing van kruisraketten was.
Uit een steekproef, die het NIPO heeft genomen uit de bijna
vier miljoen bandtekeningen onder het volkspetitionnement,
blijkt dat slechts een zeer gering aantal kerkleden aan de actie
heeft meegedaan. IK V-secretaris Mient Jan Faber schreef dit
toe aan het 1-junibesluit, waarmee premier Lubbers erin ge
slaagd zou zijn „het vertrouwen van de christenen in hem te
herstellen".
SLOTMANIFESTATIE IN HOUTRUST:
foorzitter Steenkamp van de Eerste Kamer krijgt evenals premier Lubbers en Tweede-Kamervoor-
itter Dolman van mevrouw Strikwerda de oorkonde overhandigd, waarop het aantal handtekenin-
het volkspetitionnement staat vermeld,
loto's Milan Konvalinka)
didaa, SIENIE STRIKWERDA:
dat de
ng we
yi
ns lan
tie dit
ist. Lei
y r<
de grfi
ippel,
af en
Doe
)te pei_
(Opi
zijn
een
tegen
?n, zal
dank
Den
DÏN HAAG Sienie
$rikwerda en Mient-Jan
[Faber, de leidende figu
ren in het Komitee Kruis
raketten Nee, toonden
zich er in de Houtrusthal-
en van bewust dat de re
ek?'in £erinS waarschijnlijk geen
gehoor zal geven aan het
petitionnement, hoe mas-
iaal dat ook is gesteund.
eWant hoewel beide KKN-
:engez( kopstukken Lubbers drin
gend vroegen samen met
ïen „nee" te zeggen tegen
de raketten, uitten zij ook
i waarschuwingen aan het
adres van de premier.
,Het is van tweeën één: öf
pi democratie schaft de
1 nucleaire bewapening af
Mof de nucleaire bewape
ning schaft de democratie
af", aldus Faber.
Mevrouw Strikwerda werkte
ty jjt thema verder uit. Als kabi-
tering
lat tu
ijds,
ezingj
net en Kamer dit „bijzonder
succesvolle" petitionnement
naast zich neerleggen, kan dit
leiden tot twee dingen bij vele
Nederlanders: apathie of wan
hoop. Het laatste kan de men
sen brengen tot extremisme en
het is „óók uw verantwoorde
lijkheid deze vluchtweg onmo
gelijk te maken," hield me
vrouw Strikwerda de premier
voor. Voor de AVRO-radio
voorspelde zij „burgerlijke on
gehoorzaamheid, als de rege
ring ingaat tegen de stem van
het volk".
Een woordvoerder van het
Platform van Radicale Vredes
groepen verklaarde in hetzelf
de programma dat een aantal
mensen „niet lijdzaam zal toe
kijken hoe de kruisraketten
geplaatst worden". Hij voorzag
een heel scala van acties, van
het weigeren tot betaling van
defensiebelasting tot het op
werpen van blokkades. De
eerste actie had zaterdag al
plaats. Bij de hoofdpoort van
de basis Woensdrecht goten
met een religieuze
~in
h C?^DEN HAAG De Alarm-demonstratie van het Malie-
ve^ naar Houtrusthallen had zaterdag een rustig en
vreedzaam verloop, aldus een politiewoordvoerder.
slljk o' \Vel- kregen vier mensen een proces-verbaal wegens
het bekladden van panden. Twee bespoten een muur
in de Elandstraat met de tekst „Sterven in een cel is
moord". Een ander duo werd na vier uur op heterdaad
betrapt, toen zij de Amerikaanse ambassade van de
tekst „No Nukes" en de Franse met „Stop testen" voor-
achtergrond flessen eigen
bloed uit over een Nederland
se vlag, die vervolgens over
het hek van de basis werd ge
hangen.
Sprankje
Premier Lubbers liet de actie
voerders in Houtrust en elders
in het land overigens nog een
sprankje hoop. Hij zal „geen
moment aarzelen weer een ei
gen weg te gaan, als zich daar
toe de gelegenheid zou voor
doen". Daarmee leek hij aan te
geven dat de Sovjet-Unie in de
nog resterende dagen alsnog
een gebaar kan maken. Maar
ook na 1 november hoeven de
tegenstanders van kruisraket
ten de moed niet op te geven.
Volgens hem is er een goede
kans op welslagen van de on
derhandelingen tussen de Sov
jet-Unie en de Verenigde Sta
ten. Daar moet Nederland zijn
steentje aan bijdragen. „We
moeten blijven investeren in
een waardige vrede, in een
vrede die minder bitter is dan
nu met die enorme hoeveel
heid wapens het geval is", zo
beëindigde Lubbers zijn toe
spraak in Houtrust. Onder be
geleiding van Sienie Strikwer
da en Mient Jan Faber verliet
de premier kort daarna de hal
len en vertrok per auto naar
de CDA-partijraad in Bussum.
DEN HAAG De bus
chauffeur van lijn vier
heeft er wel plezier in.
„Zeker groot feest in
Houtrust", veronderstelt
hij en spoort de mensen
aan verder door te schui
ven, „lekker dichies bij
dichies". Er wordt gewil
lig gepropt en vredig ge
stapeld tot een bus vol
buttons op weg is naar de
Haagse Houtrusthallen.
Daar zal men de overhan
diging van de handteke
ningen tegen de plaatsing
van kruisraketten lijfelijk
kracht bijzetten.
Hoewel de slotmanifestatie
van het volkspetitionnement
volgens een somber spandoek
in het teken staat van het „1-
november euthanasiebesluit"
is het ronduit gezellig in de
Houtrusthallen. Er mag gela
chen worden. Uit voorpret om
Lubbers, bijvoorbeeld. Een
moeder prent het haar zoon
nog eens goed in: „Straks als
Lubbers komt: draaien!". Hij
knikt.
Voorlopig kijken de gezichten
echter nog de goede kant op.
Naar prof. Mulder, de voorzit
ter van de Raad van Kerken,
die vraagt: „Zullen we verder
gaan met de kernbewape
ning?" „Nee!", antwoordt het
publiek en een spandoek ligt
dat toe: „We zijn onwijs te gaaf
tegen".
Euroshima
„Ik voel mij i
rWU"top vr9 te maken, want ze „vindt
den spandoek zegt Freek de heer,ijk de heren (e
zien". „Luister!", zegt ze, „U
hebt eigenlijk al tot plaatsing
besloten. Wij doen een beroep
op u. Trek u niet te snel terug
achter een muur van wantrou
wen. Zeg „nee" tegen de
kruisraketten!"
Nee
Onder gejoel wordt de oorkon
de met het aantal handteke
ningen aan Lubbers overhan
digd. Een band begint luid
keels te spelen, vlak naast het
podium. Van schrik houdt
Lubbers zijn oorkonde omge
keerd vast. De band blijft spe
len, de premier kan de eerste
zin („Ik wil beginnen u ge
luk...") niet afmaken. Pas na
dat Sinie Strikwerda gedreigd
heeft Lubbers te vragen in de
perskamer zijn verhaal te hou
den, wordt het stiller. Maar
dan staan de mensen wél met
hun rug naar het podium ge
keerd.
Er wordt gejuicht als „onze
Mient Jan" Faber het podium
beklimt. Onderbroken door
applaus schetst hij de gang van
de kruisraketten door de poli
tieke geschiedenis en komt uit
bij 1 november 1985. „Hou vol,
ga door!", roept Faber. Hij
blijft op het podium staan als
Sienie Strikwerda namens het
Komitee Kruisraketten Nee
het woord neemt. „Het volk
spetitionnement is een groot
succes geworden!", zegt ze.
„Het aantal handtekeningen
tegen de kruisraketten be
draagt 3.743.455!" De zaal rea
geert alsof de overwinning op
de regering is behaald. Maar
Strikwerda Weet beter. Ze
vraagt de ruimte voor Lub
bers, Steenkamp en Dolman
Jonge. De hoogwaardigheids
bekleders, vooraan op stoelen
gezeten, lachen. Freek vat zijn
vredesboodschap kort samen.
„Waarom, vroeg mijn zoon,
ben jij tegen de bom? Omdat
ik jou op de wereld heb ge
bracht, daarom". Andere span
doeken noemen andere rede
nen. FNV-voorzitter Pont zegt
het zo: „Europa mag geen Eu
roshima worden".
Zijn toespraak wordt gestoord
door geroep om „actie, actie".
Intussen maken horizontale
communisten van de mensen
massa gebruik door reclame te
maken voor hun enige echte
marxistisch-leninistische
krant, 'Manifest'. Buiten staan
vertegenwoordigers van de
andere communistische krant
bij een bord met de vraag: „Is
de Waarheid een koe?" Bin
nen wordt in elk geval wel
boe-geroepen.
Onder de
demonstranten
in de
Houtrusthallen
ook deze
jeugdige, die
zijn poes om
haar mening
had gevraagd.
De premier zegt geen moment
geaarzeld te hebben om aan
wezig te zijn op deze manifes
tatie, „omdat ik overtuigd ben
van het democratisch karakter
van uw actie".
Lubbers gaat door, het publiek
scandeert „Nee".
Lubbers: „Nederland bleef uit
stellen om onderhandelingen
een kans te geven".
Publiek: „Nee!"
„Het 1 juni besluit was een sig
naal".
„Nee!"
„Dan wordt het eind 1985".
„Nee!"
Strikwerda: „Zou u nog even
willen luisteren?"
„Nee!"
Lubbers: „Uw inzet, mijn in
zet, is niet voor niets. Hoop
doet leven, als het moet ook na
1 november". Met die woorden
vertrekt hij, onder gejoel en
getier.
Misplaatst
Als Maarten van Traa (inter-
natiool secretaris van de
PvdA) vlak daarna is uitge
sproken, is het stil in de Hout
rusthallen. Onwerkelijk stil.
Op het podium verschijnt een
doek. „Demon-cratisch mis
plaatst" staat erop. Het wordt
ontvangen met gezang. Het
wordt bijna weer net zo gezel
lig als aan het begin van de
middag. Bijna, want je ziet de
mensen denken: Lubbers heeft
niet gezegd dat er niet ge
plaatst wordt, zal er dus wel
geplaatst worden?
In lijn vier wordt er nog over
doorgepraat. „Ik blijf optimis
tisch", zegt een jongen, „wat
moet je anders?"
STEVO AKKERMAN
PREMIER LUBBERS:
(Vervolg van de voorpagina)
„Ons land is tot het uiter-
op de Houtrustbrug, ste gegaan: wat dé Sovjet-
rond twee uur enkele tientallen demonstranten het ver- Unie betreft hebben wij
keer probeerden te blokkeren. De politie te paard slaagde er al klare wijn geschonken en
Te spoedig in hen van het wegdek te verdrijven. van onze bondgenoten
f De Alarm-manifestatie stond in het teken van voortgaand actief u.
rne T.^en hebben wij het uiterste
'de aan begrip gevraagd", al-
net
bietefien klein incident deed zich ook nog
bi
het teken a
verzet tegen plaatsing. 'Op het Malieveld riep Wim Jansen
(Bouw en Houtbond FN) op tot het weigeren van werk i
akettenbasis in Woensdrecht. Verder willen verschillende
desorgansiaties ook op 1 november, als de Tweede Kamer i
eventueel plaatsingsbesluit neemt, protestacties op touw zetten.
Volgens een woordvoerster van Jongeren tegen Kernwapens
(JTK) hebben inmiddels al tegen de tweehonderd scholen i
land toegezegd op die dag mee te doen aan een scholierensta-
'arneê king. Ook zullen zogenaamde noodremacties op 1 november
schil heel het land weer treinen tot stilstand brengen.
dus premier Lubbers in
zijn toespraak in de Hout
rusthallen. Weer uitstel
len van de beslissing,
waar in Houtrust drin
gend om werd gevraagd
met het oog op de komen
de topontmoeting Reagan-
Gorbatsjov, is volgens
Lubbers onmogelijk. Na
bijna zes jaar een afwij
kend standpunt te hebben
ingenomen heeft Neder
land bij de NAVO-part-
ners „de grenzen van de
geloofwaardigheid be
reikt".
De regeringspartijen CDA en
VVD zijn het met hem eens.
CD A-fractieleider De Vries zei
weliswaar dat hij rekening zou
houden met „dit signaal van
verontrusting", zoals hij het
petitionnement noemde, maar
kondigde tevens aan dat het
CDA een plaatsingsbesluit van
het kabinet zou ondersteunen.
Het liberale kamerlid Voor
hoeve, zelf ook aanwezig in de
Houtrusthallen, toonde zich
niet erg onder de indruk van
het massale protest. „De rege
ring moet doen wat zij zelf no
dig vindt en wat gesteund
wordt door een meerderheid
in het parlement".
Steun kregen de organisatoren
van het petitionnement van de
linkse politieke partijen, van
de vakbeweging en van de
kerken. Bisschop Ernst van
Breda, voorzitter van Pax
Christi, vroeg het kabinet het
volk de plaatsing van kruisra
ketten „niet aan te doen",
FNV-voorzitter Hans Pont
deelde mee dat één miljoen
handtekeningen afkomstig
was van vakbondsleden. Bei
den spraken in Houtrust de
menigte toe. PvdA-leider Den
Uyl beklom het spreekgestoel
te niet, maar verklaarde te
genover journalisten dat wat
zijn partij betreft het volgende
kabinet gaat heronderhande
len met de Verenigde Staten
over het dan waarschijnlijk
voorliggende raketverdrag.
FRIEMELS
keert na een intensieve revali
datie weer terug in de maat
schappij, zij het vaak met ver
lammingsverschijnselen,
spraakstoornissen of proble
men met de concentratie.
Tijdens de oprichtingsvergade
ring werd duidelijk dat ten op
zichte van comapatiënten en
ex-comapatiënten veel ver
warring, misverstand, onbe
grip en wellicht valse hoop be
staat.
DEN HAAG-
BUSSUM 1
plausje in ontvangst nem
De immer hoffelijke Piet
Steenkamp voegt Lubbers'
nr*t\t tt a a chauffeur onder het uitstap-
JJLlN HAALr- pen nog een „hartelijk be-
BUSSUM 2 dankt voor het meerijden
Onder de groep rond de t.v.
bevinden zich ook minister
Job de Ruiter van Defensie
en diens echtgenote. De be
windsman neemt de beelden
uiterlijk onbewogen in zich
op. Zijn eega, die naar ver
luidt het volkspetitionne
ment heeft ondertekend,
staat een paar meter voor
hem en lijkt bijna in het toe
stel te willen kruipen om
vooral geen woord te missen.
Naast haar trekt voorzitter
Ego van het Oudstrijders Le-
Minister De Ruiter: „Raketten
zijn geen broodjes..."
gioen, een vaste bezoeker
van CD A-bijeenkomsten, be
denkelijke grimassen.
„Ik vind het jammer dat
Lubbers zijn verhaal niet
kwijt kon zegt De Ruiter op
zijn bekende bedachtzame en
vriendelijke wijze als we
hem om commentaar op de
beelden vragen. En even la
ter: „Ik vrees dat het aantal
SS-20's in de komende week
niet meer zal worden terug
gebracht tot minder dan 378.
Volgens de laatste tellingen
van dfe Amerikanen waren
het er 441. Dat verandert na
tuurlijk niet zomaar in een
paar dagen. Raketten zijn
geen broodjes die je gemak
kelijk over de toonbank van
de bakker heen en weer
schuift".
DEN HAAG-
BUSSUM 3
De geconcentreerde aandacht
van de tv-kijkers wordt in
het geheel niet gedeeld door
een tiental in blauw uniform
gestoken chauffeurs van mi
nisters en staatssecretarissen,
die de tijd voornamelijk do
den met verveling. Hangend
rond een paar fauteuils
wachten deze rijksambtena
ren gelaten tot de op de par
tijraad aanwezige CD A-be
windslieden onder hun be
stuur de terugweg zullen
aanvaarden.
Een klein uur nadat Lubbers
voor allen zichtbaar op de
buis Den Haag verlaten
heeft, vormt zich voor de in
gang van het theater spon
taan een ontvangstcomité.
Want de premier zou samen
met Senaatsvoorzitter Piet
Steenkamp linea rectadoor-
tuffen naar Bussum, om al
daar formeel tot kandidaat-
lijsttrekker te worden uitge
roepen. Fotografen en came-
ralieden staan in de aanslag
om de glorieuze aankomst
van de premier, aan den vol-
ke te kunnen tonen. Als de
presidentsbolide voorrijdt
mag Ruud een klaterend ap-
DEN HAAG-
BUSSUM 4
De zaal onderbreekt haar
programmatische besognes
voor even, om de binnentre
dende CDA-voorlieden met
een staande ovatie naar de
voorste stoelenrij te begelei
den. „Jullie leven nog. zie ik.
Prima!verwelkom t CDA -
spreekstalmeester Piet Buk
man de beide gasten. Op de
slotrede van de premier moet
overigens nog twee uur wor
den gewacht. Zijn verslag
over het residentiële tumult
wordt door de mudvolle en
dorstige zaal woord voor
woord en in stilte opgedron
ken. „Ik denk dat ik hier
misschien iets beter verstaan
baar zal zijn", begint Lub
bers, waarna hij in grote lij
nen dezelfde speech afsteekt
die hij enkele uren eerder in
Den Haag had gehouden.
De vermoeid ogende CDA-
leider staat na afloop van de
partijraad nog een persconfe
rentie te wachten, die hij als
kersverse lijsttrekker-in-spe
niet kan ontlopen. Zijn ant
woorden op de veelheid van
vragen missen iets van de ge
vatheid die hij gewoonlijk
aan de dag legt. De elkaar
snel opvolgende teleurstel
ling in Den Haag en het
vreugdevolle Bussumse ont
haal hebben ontegenzeglijk
hun fysieke sporen nagela
ten, als Ruud Lubbers later
op de avond voor de zoveel
ste maal naast zijn chauffeur
plaatsneemt.
Premier Lubbers: „Ik denk
dat ik hier misschien iets be
ter verstaanbaar zal zijn".
DE KAMER DEZE
WEEK
De toetreding van Spanje en
Portugal tot de Europese Ge
meenschap vormt dinsdag
het belangrijkste gesprekson
derwerp in de Tweede Ka
mer. Woensdag vervolgt de
Kamer de begrotingsdebatten
met de Landbouwbegroting
en het onderdeel Milieube
heer. Voorts wordt gedebat
teerd over de wettelijke re
gels betreffende onze inlich
tingen- en veiligheidsdien
sten. Voor donderdag staat de
trendvolgerswet op het pro
gramma en het zogeheten
Melchior-contract Het be
treft hier een vooral door de
oppositie betwiste opdracht
van minister De Koning (als
bewindsman van Antilliaan
se Zaken) aan de zakenman
Melchior om tegen een forse
vergoeding te onderzoeken
hoe het armlastige Aruba
meer bedrijven kan aantrek
ken.
JEA1
AMERSFOORT In Ne
derland raken jaarlijks
vierduizend mensen in
coma. Oorzaak is altijd
een hersenbeschadiging.
Drieduizend mensen ra
ken in coma als gevolg
van een verkeersongeluk
en duizend door zuurstof
gebrek, vergiftiging, een
hersenoperatie of een
ziekte van de hersenen
zelf.
Dat zei prof. dr. B. Smalhout,
hoogleraar anaesthesiologie in
Utrecht, zaterdag bij de op
richting van de Coma Vereni
ging Nederland in Amersfoort.
Volgens Smalhout gaat een
groot deel van de comapatiën
ten na korte of lange tijd dood.
Een betrekkelijk klein aantal
een
de
'i een p
melk
ende b
lat de
'ioken,
de ove
i laat
