Hevige rellen
in Kaapstad
esten steunt Reagans
regionale oplossingen"
r
Is er voor de VN nog
leven na de veertig?
irieven voor
leagan en
lorbatsjov
^ÜJITENLAND
£eid6CÊoirtant
VRIJDAG 25 OKTOBER 1985 PAGINA 5
ngres geeft geld
or Star Wars
BHINGTON De begro-
commissie van het Ame-
inse Huis van Afgevaar-
en heeft 2,5 miljard dollar
hikbaar gesteld voor het
Wars-programma van
ident Reagan. De commis-
verwierp daarmee een
stel om verder op de Star
nnen te beknibbelen,
toewijzing werd verleend
commissie vrijwel de
defensiebegroting van het
agon doornam. Die heeft
omvang van 292 miljard
bijna 900 miljard gul-
Minister valt over
tonijnschandaal
OTTAWA Een schandaal met een
partij bedorven tonijn houdt de gemoe
deren in Canada bezig, nu minister
Fraser van visserij naar aanleiding van
deze zaak ontslag heeft genomen. Fra
ser liet afgelopen zomer een partij inge
blikte tonijn op de (binnenlandse)
markt brengen, tegen het advies van de
keuringsdienst van waren in. Deze
achtte de partij ongeschikt voor con
sumptie. De vis was eerder bestemd
voor de hongerbestrijding in Ethiopië,
maar de coördinator van de Canadese
hulpverlening stak daar een stokje
voor. Fraser is in één jaar tijd de derde
minister die de conservatieve regering
na een schandaal moet verlaten.
Amnestie Poolse
gevangenen op komst
WARSCHAU In Polen is voor
een „aanzienlijk deel van de poli
tieke gevangenen" een amnestie
op komst. Dit heeft de Poolse re
geringswoordvoerder, Jerzy Ur
ban, gisteren in Warschau be
kendgemaakt. Volgens Urban
heeft de Poolse bevolking bij de
jongste verkiezingen haar ver
trouwen in de leiding laten blij
ken: „De staat voelt zich hierdoor
gesterkt en kan daarom haar
grootmoedigheid tonen". De Pool
se regering liet in juli 1984 op elf
alle 363 gevangenen
maar sindsdien zijn velen
opgepakt.
Live Aid opz'n Hongaars
BOEDAPEST Op zaterdag 28 decem
ber zal in het sportstadion van Boedapest
een negen uur durend concert voor Ethio
pië worden gegeven. Tientallen in Honga
rije bekende rock- en popgroepen werken
er aan mee. Het Hongaarse Live Aid
wordt georganiseerd door „the Hungarian
Media", een officiële Hongaarse cultuur
organisatie. De organisatoren verwachten
15.000 bezoekers onder wie vooral veel
jongeren. Volgens een woordvoerster
wordt het Hongaarse concert gehouden
omdat de nationale televisie nooit heeft
betaald voor overname van het interna
tionale Live Aid-concert. Buurland Tsje-
cho-Slowakije heeft nooit aandacht aan
Live Aid gegeven. Daarom vertoont de
ambassade van Ethiopië in dat land iedere
dag video-opnames van
eert.
Dochter Duarte vrij
De dochter van de Salvado
raanse president Duarte, Ines,
en haar vriendin Ana Cecilia
Villeda, zijn gisteren vrijgela
ten. De twee zijn zes weken in
handen geweest van het bevrij
dingsleger FMLN. In ruil voor
de vrijlating liet de regering ze
ker 22 politieke gevangenen uit
de gevangenis gaan. Met be
hulp van het Rode Kruis kon
den ook nog eens 96 gewonde
rebellen naar het buitenland
vertrekken. De aartsbisschop
van San Salvador, Rivera y Da-
mas heeft een bemiddelende
rol gespeeld in de ruil. Op de
foto president Duarte en zijn
vrouw, die op hun dochter
(midden) in hun armen sluiten.
binn
i am
'k inj
ligheii
Tstrei
KAAPSTAD/JOHAN-
NESBURG In de blan
ke wijken van Kaapstad
hebben zich gisteren on
geregeldheden voorge
daan die volgens plaatse
lijke journalisten de ern
stigste sinds jaren waren.
Dat gebeurde nadat de politie
het blanke centrum van Kaap
stad had afgegrendeld om een
einde te maken aan een pro
testmars van zwarten en
kleurlingen. De politie voerde
charges uit met traangas, zwe
pen en waterkanonnen. De be
togers gooiden met stenen en
kaapstad hebben zich gisteren weer ongeregeldheden voorgedaan, waarbij woedende zwarten tomaten naar de politie.
omgooiden en de politie met stenen bekogelden. Deze rellen volgden op hevige
en bloedige straatgevechten
tussen de politie en betogers
van woensdagnacht. In de
kleurlingenwijken in Kaap
stad kwamen daarbij zeker vijf
mensen om het leven.
De Zuidafrikaanse politie
heeft vanmorgen tientallen
anti-apartheidsactivisten en
geestelijken garresteerd, zo
heeft dominee Alan Brews
verklaard.
Onder de arrestanten bevin
den zich de professor in reli
gieuze studies aan de univer-
stiteit van Kaapstad Charles
Villa-Vicencio en de advocaat
van Alan Boesak.
Bij rellen in de woonwijk
Crossroads bij Kaapstad zijn
gisteren twee zwarten door de
politie doodgeschoten. Dat ge
beurde toen woedende zwar
ten stenen en benzinebommen
politievoertuigen werden
Twee zwarten zijn vannacht
om het leven gekomen toen
een bom bij een school in Jo
hannesburg ontplofte. Volgens
de politie hebben de zwarten
de bom zelf geplaatst.
De politie heeft gisteren drie
lijken van zwarten aangetrof
fen in de voorstad Philippi. De
lijken hadden schotwonden. In
Paarl viel een dode toen de
politie het vuur opende op ste
nengooiende demonstranten.
In een paar wijken in Kaap
stad schoten blanke burger
wachten zomaar in het wilde
ACHT ZWARTEN
EN
KLEURLINGEN
GEDOODIN
ZUID-AFRIKA
weg op voorbijgangers. Een
23-jarige kleurling werd daar
bij gedood.
President Botha heeft gisteren
aangekondigd dat de noodtoe
stand in zes van de 36 distric
ten waar hij van kracht was
wordt ingetrokken. Het gaat
om twee districten in Johan
nesburg en vier in Port Elisa
beth.
Volgens de president zijn de
omstandigheden daar zó ver
beterd dat het van kracht zijn
van de noodtoestand niet meer
nodig is. „Dit besluit bewijst
hoe doelmatig de maatregelen
zijn geweest bij het herstellen
heeft
Eisen van VS
niet
aanvaardbaar
voor Jordanië
AMMAN Koning Hoes
sein van Jordanië heeft
gisteren gezegd dat het
uitstel van een wapenle
verantie uit de Verenigde
Staten schade berokkent
aan de geloofwaardigheid
van de VS en de belangen
van het Midden-Oosten.
De voorgenomen levering van
wapens ter waarde van zes
miljard gulden werd eerder
door pro-Israëlische senatoren
in de Amerikaanse senaat te
gengehouden. Hoessein zei
„niet direct het woord chanta
ge te willen gebruiken", maar
de Amerikaanse voorwaarde
om eerst directe onderhande
lingen te beginnen met Israël
„totaal onaanvaardbaar" te
vinden.
Hoessein deelde vervolgens
mee binnenkort een gesprek
meren met PLO-leider Jas-
Arafat om de balans op te
maken van een aantal tegen
slagen in het vredesproces.
Het lijkt erop dat Hoessein de
PLO wat minder toegenegen
is dan eerder dit jaar. Jordanië
heeft gisteren in opdracht van
premier Rifai enkele PLO-
functionarissen uitgewezen.
Rifai is het eens met Syrië, dat
het PLO-beleid te gematigd
vindt.
Geen krant ontvan
gen Bel tussen»
18.00 en 19.00 uur,
zaterdags tussen
14.00 en 15.00 uur,
telefoonnr. 071-
122248 en uw krant
wordt nog dezelfde
avond nabezorgd.
LANG ONTWAPENING VOOROP BLUFT STAAN
desinitiatief" voor vijf landen
waar de Sovjet-Unie militair
'vail president act'ef 's: Afganistan. Cambod-
ia. Fthionie Aneola en Nicara-
(ties is gisteren in de VS „realistisch",
gelegd als een poging onafhankelijke
„propaganda-initia-
vrijwel alle
commentato-
de VS trokken gisteren
„.j van Sovjetleider de werkelijkheidszin ervan in
dienstjrbatsjov te doorbreken.
-hlganlegde in zijn rede
0 0nadruk op „fundamen- hel initiatief van president
verschillen tussen Reagan, onder de voorwaarde
e grootmachten". De dat er sprake van kan zijn, dat
tvapeningsrace is vol- nu mir>der belang wordt ge-
-+ hem een gevolg van hecht.aan ontwapen,ngsbc
I politieke conflicten, Sovjet-Unie lijkt zich
k moeten eerst worden in het voorstel van Reagan te
✓.Jjelost, alvorens tot wa- kunnen vinden. Minister van
"^beheersing kan wor- buitenlandse zaken Sjevard-
II besloten. nadze las een verklaring voor
van partijleider Gorbatsjov,
»gan kwam met een „vre- waarin deze zegt dat
inspanningen nodig zijn om de
spanningshaarden te bezwe
ren". Maar de beide landen
hebben het wel over verschil
lende spanningsgebieden. Sje-
vardnadze gaf als voorbeelden
Vietnam, Zuid-Afrika en Ni
caragua, waar door de Vere
nigde Staten gesteunde opstan
delingen „duizenden mensen
doden".
Ondanks de harde woorden
van president Reagan aan het
adres van het Kremlin kwam
minister Sjevardnadze in zijn
rede met een gebaar in de
richting van de VS. Hij kon
digde aan dat Moskou instemt
met verdergaande controle op
de naleving van wapenak
koorden. Hiermee komt Mos
kou tegemoet aan een eis die
de Verenigde Staten sinds jaar
en dag stellen. Minister Sje
vardnadze gaf overigens geen
nadere bijzonderheden. Ver
der herhaalde hij de Russische
afwijzing van het Amerikaan
se „Star-Wars"-programma.
Overigens werd gisteren in
Washington voorzichtig posi
tief gereageerd op het nieuwe
Russische voorstel om alle, ook
de in Azie opgestelde,
SS-20-kernraketten te bevrie
zen en om over deze midde-
nafstandswapens in Geneve
los van de lange afstands en
ruimtewapens te onderhande
len.
De overige reacties in New
York op de rede van president
Reagan liepen sterk uiteen.
Volgens de Nicaraguaanse pre
sident Daniel Ortega zat de
rede vol leugens, maar de Pa
kistaanse generaal Zia ul-Haq
vond het een van de mooiste
toespraken die hij ooit had ge
hoord.
aen d
n col!
>te inl
land zl
ïaken,
der k
>cate 1
>teren
^jch'le kinderen, een uit de VS,
r 3 uit de Sovjet-Unie en een
it gesj Zwitserland hebben in Genè-
ngewc een postbus geopend voor
leven voor zowel Reagan als
rbastjov. Daarna lieten de
igdige initiatiefnemers een
■ehol ntal (vredes") duiven los.
tense g,
Ie Rajal
tonei
i. Naé,
Jood
de pr
ma |j
de on
irforu i|
i de 1<
s oph
;t ope
echt»n
18) Onze schietgrage baas bemerkte op een
leven moment natuurlijk wel, dat al zijn ge
il weinig uitwerking had. Daarom besloot hij
4ug te keren tot zijn voedzame maaltijd van
rdappeltjes met warme worst en hij liep mop-
rend de hut weer binnen. Doch nauwelijks zat
tafel of een nieuwe dramatische gebeur-
lis bracht de nodige paniek teweeg. De deur
de bedstee achter zijn rug ging namelijk
kend open en een zeker iemand klom uit
:e knusse slaapplaats naar buiten, terwijl hij
it zware stem sprak: „De handjes vlug om-
ig. mijn waarde!" De geplaagde worsteter
i natuurlijk niet weten, dat Sjeems Pond al-
Bn maar dreigde met een uitgestoken wijsvin-
en vermoedelijk vlogen zijn handen daérom
snel omhoog. Maar vrijwel op hetzelfde mo
ment bewees hij, dat hij een moedig man was,
want hij vloog onverwachts overeind, trapte
daarbij zijn stoel omver en maakte aanstalten
zich op de indringer te werpen. Tot zijn stomme
verbazing ontwaarde hij echter een ongewa
pend persoon, die achteloos tegen de wand
leunde. „Wel blikskaters!" knorde de martiale
heer. „U heeft niet eens een revolver! Bent U
dan niet van de politieke politie? Bent U niet ge
komen om mij te arresteren?" „Is het de ge
woonte in dit land om op kousevoeten mensen
te komen te arresteren, en dan nog wel met een
nat pak aan?" lachte Sjeems Pond, en hij kneep
een forse waterstraal uit zijn trui. „Nee, me
neer.... ik ben een schipbreukeling en ik heb
uren gezwommen voor ik eindelijk veilig aan
land was
Nieuwe
wijnwet
van kracht
in Oostenrijk
WENEN Het Oostenrijkse
parlement heeft gisteren een
nieuwe wijnwet aanvaard,
die is geënt op de Franse
„Appelation Controlée". De
belangrijkste bepalingen van
de wet zijn: een verbod kwa
liteitswijnen te zoeten of
deze wijnen per tank te ver
voeren en precieze omschrij
vingen in verband met de
opslag van wijnen. De invoe
ring van de nieuwe, strenge
re wijnwet is een reactie op
de ontdekking van het wijn
schandaal, waarbij aan het
licht kwam dat een aantal
wijnen was gezoet met de
giftige chemische stof di-et-
hyleenglycol.
DEN HAAG/NEW
YORK Op tal van
plaatsen over de hele we
reld is gisteren herdacht
dat veertig jaar geleden
de Verenigde Naties wer
den opgericht. Zo waren
koningin Beatrix en pins
Claus de eregasten tijdens
een VN-bijeenkomst in
de Ridderzaal in Den
Haag. Tegelijkertijd hield
de Amerikaanse presi
dent Reagan in New
York zijn toespraak tot de
jubilerende Algemene
Vergadering. Maar alle
loftuitingen die deze
week over de VN zijn uit
gestort, zijn niet voldoen
de om de kritiek van de
laatste jaren te verstom
men. Wie de Verenigde
Naties anno 1985 verge
lijkt met het ideaal dat de
opstellers van het Hand
vest in 1945 voor ogen
stond, komt tot de conslu-
sie dat er eigenlijk weinig
valt te herdenken. De
vraag lijkt zelfs gerecht
vaardigd, of er voor de
VN nog leven is na de
veertig?
De eerste stappen tot oprich
ting van de Verenigde Naties
werden al in 1941 gezet, toen
de Amerikaanse president
Roosevelt en de Britse pre
mier Churchill het „Atlantish
Handvest" opstelden. Deze
verklaring, waarin de beide
staatslieden hun verwachtin
gen voor een betere wereld
uiteen zetten, was de basis
waarop na de oorlog de Vere
nigde Naties werden ge
bouwd. Op 24 oktober 1945
werd het Handvest officieel
van kracht. Deze dag geldt
sindsdien als „Dag van de
Verenigde Naties".
Veertig jaar later zijn de doel
stellingen van de VN (behoud
van vrede en veiligheid, ont
wikkelen van vriendschappe
lijke betrekkingen tussen lan
den, betere samenwerking en
het bevorderen van de men
senrechten) nog steeds dezelf
de en hebben zij niets aan
waarde ingeboet. Alleen is de
wereld ingrijpend veranderd.
Kritiek
Critici van de Verenigde Na
ties hebben nooit veel moeite
hoeven te doen om hun bewij
zen te verzamelen. In de ar
chieven van het hoofdkwar
tier van de VN in New York
liggen de voorbeelden van in
efficiënt werken en gebrek
aan politieke daadkracht voor
het oprapen. Sommigen noe
men opheffing de beste
dienst, die de VN de wereld
zouden kunnen bewijzen.
Veel van die kritiek is ge
rechtvaardigd. Zo is het maar
de vraag of de VN hebben bij
gedragen aan het behoud van
de wereldvrede. Vier decen
nia zonder wereldoorlog lij
ken vooral te danken zijn aan
de wederzijdse atoom-af
schrikking van de super
machten. Sterker: de VN heb
ben niet kunnen voorkomen
dat sinds 1945 meer dan 150
oorlogen zijn gevoerd die aan
meer dan 20 miljoen mensen
het leven hebben gekost. De
Algemene Vergadering in
New York is steeds meer het
toneel geworden van heftige
politieke debatten; overigens
vrijwel steeds zonder resul
taat. De Veiligheidsraad zou
het geweten van de wereld
HERDENKINGEN KUNNEN KRITIEK NIET VERSTOMMEN
Na afloop van de herdenkingsbijeenkomst in de Ridderzaal bekeken koningin en prins de prijs
winnaars van de Nederlandse VN-posterwedstrijd. Van links naar rechts waren dat Cindy Ensink,
C. Leopold en de heer G. Wielaard.
moeten zijn, maar de discussie
wordt bij voortduring be
heerst door de Oost-West te
genstelling. En belangrijke re
soluties worden keer op keer
getroffen door een veto van
met name de beide super
machten.
Toch zijn veertig jaar Vere
nigde Naties niet helemaal
zonder succes gebleven. De
gespecialiseerde VN-dochte-
rorganisaties, ook de nu zo be
kritiseerde Unesco, hebben
een enorme staat van dienst
opgebouwd. De VN zijn tot op
de dag van vandaag voor hon
derden miljoenen mensen
over de hele wereld (vluchte
lingen, slachtoffers van hon
gersnoden en natuurrampen)
het symbool van hoop op een
betere toekomst. En hoewel
de mensenrechten nog steeds
massaal worden geschonden,
is er mede dank zij de VN-
commissie voor de Mensen
rechten op dit terrein toch al
veel verbeterd. Geen enkel
land vindt het een pretje om
in Genève in het beklaagden
bakje te staan.
Toekomst
Bij de herdenking van veertig
jaar Verenigde Naties moet
echter niet alleen naar het
verleden worden gekeken,
maar vooral naar de toe
komst. De belangrijkste vraag
is momenteel, hoe het verder
moet.
Alleen de grootste optimisten
zullen geloven, dat er snel
wat zal veranderen in de log
ge VN-organisatie. Niet dat er
geen mogelijkheden zijn om
de VN efficiënter te laten
functioneren. Maar veel van
die voorstellen zijn voor een
meerderheid van de lidstaten
onaanvaardbaar.
Zo zou het de daadkracht van
de organisatie wellicht ten
goede komen, als de leiding in
handen kwam van een kleine
groep landen. Te vaak wor
den hoge functionarissen om
politieke redenen benoemd.
Deskundigheid is daarbij geen
vereiste. De VN werken ook
veel te versnipperd. Alleen al
op het gebied van de ontwik
kelingshulp zijn meer dan
dertig VN-dochters actief.
Een gevolg van zo'n chaoti
sche organisatie-structuur is
een steeds verder groeiende
bureaucratie, die vooral bezig
is zichzelf in stand te houden
en daarvoor niets anders doet
dan enorme stapels documen
ten produceren. In die papier
berg vallen de zinnige, serieu
ze rapporten nauwelijks meer
op.
Idealisme
De oprichters van de Vere
nigde Naties besloten in al
hun idealisme elk land één
stem te geven. Hoe eerlijk
deze beslissing toen ook was;
momenteel is zij een van de
oorzaken van de zwakte van
de VN. Nergens in de organi
satie komen de werkelijke
krachtsverhoudingen in de
wereld tot uiting.
Alle pogingen om in deze si
tuatie verandering te brengen
zijn, mede door de stemmen
verdeling, bij voorbaat tot
mislukken gedoemd. Die situ
atie leidt er toe, dat de grote
mogendheden belangrijke za
ken bij voorkeur onderling
regelen.
Het duidelijkste voorbeeld
daarvan was gisteren de op
roep van president Reagan
aan de Sovjet-Unie, nota bene
in de Algemene Vergadering,
om samen een aantal „regio
nale geschillen" op te lossen.
Dat zou bij uitstek een taak
voor de Verenigde Naties zijn.
In het Handvest van de Vere
nigde Naties worden ook rui
me bevoegdheden toegekend
aan de secretaris-generaal.
Maar sinds de Zweed Dag
Hammerskjöld (1953-1961)
hebben de VN (bewust?) geen
secretaris-generaal meer ge
had, die internationaal gezag
kon afdwingen.
Politieke wil
Er zijn genoeg ideeën om de
VN te hervormen. Maar het
ontbreekt aan politieke wil
hier ernst mee te maken. Dat
is ondanks de bureaucratie
niet zozeer de schuld van de
organisatie (de ambtenaren),
maar veel meer van de lidsta
ten zelf.
De VN bestaan uit bijna 160
souvereine staten, die alle
maal bang zijn om een stukje
verantwoordelijkheid uit han
den te geven. Het ziet er niet
naar uit, dat daarin snel ver
andering zal komen. Een en
ander betekent echter niet,
dat de wereld zonder de Ver
enigde Naties kan. Als de or
ganisatie niet had bestaan,
zouden de problemen van
vandaag waarschijnlijk nog
groter zijn en zou op de we
reld, nog meer dan tegen
woordig, het recht van de
sterkste gelden.
JOS TIMMERS
