PIET BUKMAN:
t
„De rijen
zijn eindelijk
gesloten"
Gentlemen-
clubs
in Londen
Vijjjarig CDA heeft kinderziekten overwonnen
'GcidócSoivtant
DEN HAAG - „Nee, we doen
er niets officieels aan. We
stellen alleen vast dat het
CDA alweer vijfjaar bestaat.
Dat is op zich al mooi genoeg.
Misschien dat we hier op het
partijbureau iets lekkers bij de
koffie nemen maar daar blijft
het bij".
CDA-voorzitter Piet Bukman wil geen
ophef maken van het eerste lustrum van
zijn partij. Op 11 oktober 1980 werd in
het Haagse Congresgebouw na tien jaar
van voorbereiding de fusie tussen KVP,
ARP en CHU een feit. Een ontroerde
Piet Steenkamp. de motor achter het fu
sieproces, ontving een ovatie die nog al
tijd hoog genoteerd staat op de applau-
zenranglijst van het CDA. Maar toen hij
de gemoederen tot bedaren had gebracht
stelde Steenkamp vast dat er nog heel
wat geknokt zou moeten worden om het
CDA tot een echte en hechte politieke
partij te maken.
Nu, vijf jaar later, is dat punt volgens
partijvoorzitter Bukman bereikt. „We
hebben een reeks kinderziekten over
wonnen. we hebben een grote hoeveel
heid geëmmer achter de rug en nu zijn
we waar we wezen moeten: het CDA
heeft zich een karakteristieke, duidelijke
plaats weten te verwerven in de Neder
landse politiek. Het CDA is een echte
partij geworden van een stevig kaliber.
En ik moet daaraan toevoegen: tot ver
bazing van vriend en vijand, want het
geloof in het welslagen van de operatie
was vijf jaar geleden nu niet bepaald
wijdverbreid. Ik durf op dit moment
rustig te stellen dat de totstandkoming
van het CDA de enige werkelijk belang
rijke gebeurtenis is geweest in de partij
politieke verhoudingen van na de oor
log".
Bloedgroepen
Bukman, net terug van een bliksembe
zoek aan Midden-Amerika (Costa Rica
en El Salvador) verdeelt de groei naar de
volwassenheid van het CDA in twee fa
sen: de periode-Van Agt en de periode-
Lubbers. „Die eerste twee jaren na de fu
sie verkeerde de partij nog in verwar
ring. Van een echte eenheid was nog
geen sprake. Het CDA was eigenlijk niet
meer dan een club waarin drie partijen
bij elkaar waren geveegd. Het onder
scheid tussen de drie bloedgroepen was
op alle fronten nog duidelijk zichtbaar.
Het onderlinge vertrouwen was nog lang
geen honderd procent en van een hechte
politieke eenheid was evenmin sprake.
Het fusieproces had zoveel aandacht op
geëist, dat het bedrijven van politiek er
een beetje bij in was geschoten. Dat
moesten we met elkaar weer leren en dat
was echt niet zo eenvoudig. Denk maar
aan de loyalisten in de Tweede- Kamer
fractie".
„Nu is het de verdienste van Dries van
Agt geweest dat hij in die begintijd het
electoraat, de basis van de partij, tot gro
te eensgezindheid heeft weten te bren
gen. Het was alleen jammer dat hem dat
met het kader van de partij niet lukte.
Daar werkte hij soms juist polariserend.
In het kader zaten nogal wat mensen die
zeiden: we lusten hem niet".
„Lubbers is er als premier in geslaagd de
rijen werkelijk te sluiten en een eenheid
van opvatting in alle geledingen van de
partij te bewerkstelligen. Hij had natuur
lijk ook de tijd en de omstandigheden
mee. In de eerste plaats zag langzamer
hand iedere CDA'er in dat een kabinet
met de PvdA beslist onmogelijk was. We
en het CDA blijft gelijk. Hoe zou dat ko
men?
„Ik denk dat toch vooral het CDA het
beeld heeft bepaald van het huidige rege
ringsbeleid. En nu dat beleid ondanks
alle kritiek toch vruchten blijkt af te
werpen, merken vooral wij het effect
daarvan in de peilingen. We regeren wel
iswaar samen met de VVD. maar je
moet het Lubbers-effect niet onderschat
ten. De VVD heeft door een aantal affai
res, onder andere rond Van Aardenne,
niet zo'n grote aantrekingskracht meer.
Er lopen vooral veel jongeren weg, die
indertijd op Nijpels zijn afgekomen
maar die nu zeggen dat het toch niet is
geworden wat ze ervan verwacht had
den. Voor een deel gaan de VVD-weglo-
pers naar D'66, met name de jongeren
vermoed ik, maar ik denk dat ook het
CDA nogal wat kiezers krijgt die het bij
de VVD niet meer zien zitten. En bo-*
vendien krijgt het CDA ook meer aan
hang onder de jonge kiezers die voor het
eerst mogen stemmen".
Intenties
Zo te horen bent u niet bang dat het
CDA door de verdergaande ontkerkelij
king en de vergrijzing van het kiezersbe
stand gedoemd is almaar verder af te
brokkelen.
„Integendeel! We klauteren weer tegen
de wal op. Ik durf de voorzichtige voor
spelling te doen dat onze partij in de ko
mende jaren weer zal groeien. Het pro
ces van afkalving van de christelijke par
tijen is jarenlang gelijk opgegaan met de
deconfessionalisering en ontkerkelijking
in onze samenleving, maar nu werkt dat
niet meer zo. Er blijken een heleboel
mensen te zijn die nooit een godsdienst
hebben beleden of de kerk al lang achter
zich hebben gelaten, die zich tóch aange
sproken voelen tot de uitgangspunten en
de manier van politiek bedrijven van
het CDA. Ik denk dat het CDA zich
heeft losgemaakt uit het proces van de
confessionalisering. Misschien komt dat
voor een deel door het karakter van
onze partij, namelijk dat wij geen chris
telijke pretenties hebben, maar christelij
ke intenties".
Hoe zal het CDA zich in de komende
verkiezingscampagne gaan opstellen?
„We zullen uitdragen wat we in de afge
lopen vier jaar tot stand hebben ge
bracht. We zullen zeggen dat we het wel
iswaar samen met de VVD hebben ge
daan maar dat het beleid toch een zwaar
CDA-stempel droeg en draagt. De huidi
ge coalitie maken we niet tot inzet van
de verkiezingen. Wel gaan we erop ha
meren dat de beleidslijn die in 1982 is
ingezet, en waarvoor wij de eerste ver
antwoordelijkheid hebben gedragen,
doorgetrokken moet worden".
„Als CDA en VVD samen weer een
meerderheid halen ligt het voor de hand
dat we met de VVD verder proberen te
gaan. Maar het is beslist geen automatis
me dat er opnieuw een CDA-VVD-kabi-
net komt zodra daartoe de mogelijkheid
bestaat. En het is evenmin een automa
tisme dat we met de PvdA gaan regeren
als voortzetting van de huidige coalitie
niet haalbaar is. De PvdA roept momen
teel: het CDA móet in dat geval wel met
ons samengaan, maar daar stel ik dan te
genover: we motten niks. Het enige wat
moet, is onderhandelen en dan zien we
wel of we daar uitkomen. Lukt dat niet,
dan zouden we wel eens tegen de PvdA
kunnen zeggen: waarom proberen jullie
het niet eens met de VVD?".
DICK VAN RIETSCHOTEN
Foto's: MILAN KONVALINKA
ZATERDAG 12 OKTOBER 1985
LONDEN - In mijn buurt woont ene
Mister R. J. Edmonds. Zijn vrouw is een
Zwitserse en ze is lid van het Franstalige
damesclubje van mijn eigen echtgenote, frag
Die meneer Edmonds heeft hier enorm !bele<
veel gezag. Werd in het Engels nog een jtog.
onderscheid gemaakt tussen de beleefd-mu2
heidsvorm u en het gewone jij, dan zoujwein
jc hem met u aanspreken.
Want R. J. Edmonds is secretaris van
Boodle, Londens beste traditionele „gen
tlemen-club". Boodles leden betalen mo-jje a
menteel een jaarlijkse contributie van
345 pond. Dat is meer dan de periodieke
bijdrage die door welke andere Londen-
se club ook wordt gevraagd. Voor het i
privilege van Boodles lidmaatschap tel
len nieuwelingen bovendien het eenma
lige bedrag van 300 pond neer. Maar als
Mister Edmonds iets over je weet dat
een tikkeltje ongunstig is en hij verklapt
het aan Boodles bestuur, dan kom je er
niet in.
Lidmaatschap van een echte gentlemen-1
club hangt minder af van je goed gedrag l
en zeden dan van je standing in de
maatschappij. Je mag je maitresse op l
straat hebben gezet en je vrouw en kin
deren veel onrecht hebben aangedaan,
maar als twee sponsors van aanzien het
bestuur van de club vertellen dat je een
fidele kerel bent, die bovendien veel
centen en - wat meer is - de nodige in
vloed heeft, dan wordt je kandidatuur
met grote welwillendheid bekeken.
Hoewel de tijden sterk veranderd zijn,
telt Londen vandaag de dag nog veertig
echte, ouderwetse gentlemen-clubs. Het
blijft trouwens een waarheid als een koe,
dat de Engelse heer zijn liefde voor an
dere levende wezens in deze rangorde
verdeelt: zijn club komt eerst, dan vol-
gen zijn honden, daarna zijn paarden,
vervolgens zijn kinderen en tot besluit
zijn vrouw. Engeland mag dan nieuwe
wetten hebben die iedereen gelijke kan
sen geven en er mag in die natie ook een
vinnige feministische beweging bedrijvig
zijn, toch floreren de herenclubs er te
genwoordig beter dan ooit.
Waaraan dat ligt, is niet moeilijk te ver
klaren. De Engelsman die vooruit wil
komen in het leven, heeft meer voor-
spraak dan diploma's nodig. Voor het
soort bemiddeling dat de Engelsen voor
uit helpt, is een goede club meestal het
beste adres. Clubleden vormen een soort
loge; zij helpen elkaar altijd.
Boodle (28 St. James's Street), waarvan
mijn buurtbewoner dus secretaris en te- j
zelfdertijd manager is, werd gesticht in
1762. Het is een a-politieke sociale club.
Brooks, eveneens op St. James's Street
(uitgesproken: Saint Jamesses Street), is
twee jaar jonger en eveneens a-politiek.
De Carlton (69 St. James's Street) daar
entegen trekt prominente conservatieven
aan. Hij werd pas in 1832 gesticht en
heet de invloedrijkste, radicaalste, meest
ultra-rechtse conservatieve club van de
wereld te zijn.
De Carlton telt ook een stel bekende me
dici onder zijn leden. Deze artsen grij
pen vaak hun kans aan om politieke me
deleden te beïnvloeden betreffende de
manier waarop de Britse Nationale Ge
zondheidsdienst moet worden gedreven.
De Reform (104-5 Pall Mali; gesticht in
1836) daarentegen is in de eerste plaats
een club van Anglicaanse bisschoppen.
Zijn bibliotheek is naar verluidt de beste
in Londen na die van het befaamde Bri
tish Museum.
Pratt, op Park Place, is een goedkope so-
toetredingsgeld te betalen. De eetkamer
van Pratt is echter aan de kleine kant; er
kunnen maar veertien leden tegelijk di
neren. Telkens wanneer 's avonds een
dame naar Pratt telefoneert om te vra-
gen of haar echtgenoot van zins is nog LOS
lang te blijven plakken, antwoordt de Boll;
portier steevast: „Er zitten vanavond slaan
geen getrouwde heren in de club, me- Veer
vrouw". j°en
De Gresham, in Abchurch Lane, ser- niet
mige
;n voortreffelijk koud buffet. De Savile, -Bol
Brook Street, is een a-politieke sociale en
club die bitter weinig op Boodle gelijkt ..con
en zelfs niet daarmee wil worden verge- statis
leken. De Caledonian, in Halkin Street, per e
accepteert alleen Schotse leden. White,
ook in St. James's en eveneens a-poli-
tiek, telt meer dan honderdveertig leden
uit de adelstand. Buck, in Clifford
Street, werd na de eerste wereldoorlog
gesticht voor jonge officieren van de ca
valerie.
De Londense clubs zijn voor hun leden
comfortabele en relatief goedkope hotel
restaurants en café's. Zij kunnen er
overnachten, maaltijden en drankjes ge
bruiken en lekker luieren in de gemakke
lijke fauteuils van hun ruime salons en
bibliotheken. Grote clubs hebben wel
vijftig man personeel. Zij worden des
kundig gedreven door professionele ho
teliers en restaurateurs. Vandaag de dag
werken ze zelden met verlies. De meeste
clubs verhuren trouwens geregeld hun
kamers en zalen aan zorgvuldig uitgeko
zen outsiders, die er feestjes organiseren.
Dat brengt goed geld op. Vrijwel geen
enkele van de veertig Londense gentle
men-clubs heeft financiële problemen,
De panden die zij in eigendom hebben,
zijn goud waard.
Sommige clubleden maken wel eens van
de gelegenheid gebruik elkaar onder tafel
te drinken. Sir John Gave werd destijds
door zijn bloedeigen club aan de deur
gezet omdat hij op een avond „beestach
tig dronken" was. Hoewel de meeste
clubbesturen veel door de vingers zien,
vooral wanneer de pretmakers van adel
zijn, was Sir John te ver gegaan. Hij had
een duel op de degen uitgevochten met
een clubfauteuil, die dit tweegevecht
nauwelijks overleefde.
De graaf van Carlisle gooide ooit een
kelner door het open raam van de Carl
ton. Toen deze arme man jankend van
St. James's terugkeerde, riep de graaf
naar de ober: „Zet hem maar op mijn
rekening!"
En dan vragen gewone mensen zich af
waarom bijna alle Londense gentlemen-
clubs zich op St. James's of op Pall Mall
bevinden. Volgens de Londenaren is het
antwoord doodeenvoudig: omdat de
Britse koningin, die vlakbij op Bucking
ham Palace woont, graag goede buren
heeft.
ROGER SIMONS
LKiJ
„Ik durf op dit moment rustig te stellen dat de totstandkomingvan het CDA de enige werkelijk belangrijke gebeurtenis is geweest
in de partijpolitieke verhoudingen van na de oorlog".
hadden in 1981 de bereidheid getoond
om met de PvdA te gaan regeren, maar
dat mislukte. Het krachtige beleid dat
nodig was kwam niet van de grond.
Toen hebben we gezegd: handen uit de
mouwen, we gaan het weer met de VVD
proberen. En tegelijkertijd zullen we
aantonen dat we beslist niet aan het
handje van de VVD lopen. In de tweede
plaats was het ook een zegen voor het
CDA dat Scholten en Dijkman uiteinde
lijk uit de fractie stapten. Dat waren
geen loyalisten meer. Ze hadden zich
ontpopt als echte querulanten, als een
ingebouwde pseudo-oppositie".
Onbarmhartig
Tevreden stelt Bukman vast dat het ein
delijk goed gaat met het CDA. „De
stemming in de kamerfracties en in het
bestuur is prima, op lokaal en regionaal
niveau is iedereen enthousiast bezig, het
kabinetsbeleid begint vruchten af te wer
pen, in de opiniepeilingen blijft het CDA
de laatste tijd stabiel, kortom: we blaken
van zelfvertrouwen".
We werpen de vraag op of het CDA nog
wel als een partij van het politieke mid
den kan worden gezien. Is de koers niet
naar rechts afgebogen?
„Geen sprake van!", zegt Bukman fel:
„Ik verzet me tegen de mensen die vin
den dat het CDA een duidelijk rechts
karakter heeft gekregen en dat er van de
christelijke en sociale principes nauwe
lijks meer wat over is. Ik geef toe dat het
beleid van het kabinet-Lubbers soms on
barmhartig lijkt. Maar dat is alleen het
uiterlijk. Het zou pas echt onbarmhartig
en a-sociaal zijn geweest als we dit be
leid niét hadden gevoerd. We waren al
maar bezig op kosten van de volgende
generatie te leven. Een vorm van collec
tief egoïsme had zich van ons land
meester gemaakt: als wij het nu maar
goed hebben, dan zien degenen die na
ons komen wel weer verder hoe het
moet. Is dat christelijk? Er zijn welis
waar harde klappen gevallen en zware
offers gebracht, maar alleen op die ma
nier hebben we eindelijk de weg kunnen
inslaan naar een leefbare samenleving
die z'n eigen rekeningen betaalt".
U had het net over de opiniepeilingen.
De VVD staat op een aanzienlijk verlies
„Het CDA is een echte partij geworden van een stevig kaliber".
