willen terug, maar we hebben schoten gehoord"
Reagans „simpele geest"
wordt voor top met
Gorbatsjov geprogrammeerd
H,
SekUeCou/umt
T
WITTE HUIS BEZORGD OVER CONTRAST
MET SLIMME RUS
)EGANDESE VLUCHTELINGEN IN ZUID-SOEDAN:
Ik ben voor vrijheid en demokratie,
dus ben ik tegen kruisraketten.
VRIJDAG 11 OKTOBER 1985 PAGINA 9
j onze correspondent
Mare de Koninck)
SHINGTON Nu de
intmoeting met de
nme Russische leider
ihaïl Gorbatsjov nog
ar een handvol weken
j is, zijn in Washington
van hulptroepen gemo-
seerd voor de mentale
ntellectuele voorberei-
ig van de Amerikaanse
ydent op wat de be-
jrijkste confrontatie in
ns politieke carrière
j*dt. De koortsachtige
paratie-activiteit weer-
gelt de hevige be-
jdheid in het Witte
is over het psychische
nogen van Ronald
igan om de Rus partij
;even.
en adviseurs van
Rika's staatshoofd maken
geheim meer van hun
dat Reagans welbekende
Rplistische geest" die in
Amerikaanse binnenlandse
Jtiek al vaak goud waard is
[eken hem, en met hem
(hele westerse wereld, nu
r te staan kan komen. Met
ieuwde energie storten nu
J de Amerikaanse media
weer op „the mind of the
|ident".
is vaak koddig om te zien
J »el taalkundige vinding-
|eid analisten aan de dag
ten leggen om hun simpe-
iagnose te verpakken dat
aid Reagan is wat in goed
ierlands „dom" zou heten.
1 paar typeringen van Rea-
js geest, de laatste weken
ptekend uit twee van Ame-
gezaghebbendste kran-
,de New York Times en de
thington Post, luiden als
ilfs leden van zijn eigen
vragen zich af hoe diep
begrip is van de proble-
hij moet beslis-
Reagan is een politieke zwaargewicht,
daar zijn politieke waarnemers in de VS
het over eens. Tegelijk echter is Reagan
onberekenbaar en een regelmatige blun
deraar.
Michail Gorbatsjov heeft ook in Parijs
een goede indruk achtergelaten. Zo
goed, dat de Amerikanen niet gerust zijn
op de top met president Reagan.
i van zijn vrienden sug-
dat de president analy-
intellectueel nieuwsgie-
if goed geïnformeerd is";
ij zegt dat hij gek is op ge-
:denis, maar hijzelf noch
vrienden kunnen zijn fa-
iete historicus of geschied-
uur.kdig werk i
- „Reagan is alleen gevormd
door persoonlijke ervaringen,
niet door intellectuele kennis
van vraagstukken en ontwik
kelingen";
- „De adviseurs van de presi
dent hebben het vaak over
diens verstandelijke passivi
teit";
- „Zijn kracht zowel als zijn
zwakte is zijn totale zelfver
trouwen";
De meeste waarnemers in
Washington zijn het erover
eens dat Reagan ondanks al
die geestelijke mankementen
een politieke zwaargewicht is
dankzij de ongecompliceerd
heid van zijn conservatisme,
gepaard aan een politiek in
stinct, dat vaker iuist blijkt
dan de genuanceerde tactische
raadgevingen van zijn advi-
Tegelijk echter maakt Rea
gan's psyche hem onbereken
baar en een regelmatige blun
deraar. Die laatste kwaliteiten
hebben zijn stafleden al vaak
tot wanhoop gebracht en zijn
nu met „Genève,, zo dichtbij,
in het Witte Huis aanleiding
tot soms onmiskenbare paniek.
Inmiddels zijn er drie werk
groepen gevormd die de presi
dent regelmatig „briefen' over
wat hem in de gesprekken met
Gorbatsjov te wachten kan
staan. Er is een overkoepelen
de algemeen politieke werk
groep, die afwisselend wordt
geleid door nationaal veilig
heidsadviseur Bob MpFarlane
en stafchef Donald Regan,
twee topadviseurs.
Dan is er de militaire werk
groep die meer speciaal over
de nucleaire verhouding tus
sen beide grootmachten op de
president inpraat. „Het pro
bleem", lucht een van de
werkgroepleden zijn hart, „is
dat de president werkelijk
geen benul heeft de details
van ieders atoommacht. Hij is
slecht in cijfers. Ik denk niet
dat we hem over SS-18's en
SS-20's en zo moeten laten
praten".
Tenslotte is er de coachgroep
publieke diplomatie, die de
taak heeft samen met de presi
dent maximale politiek profijt
te trekken uit de uiterlijkhe
den van de top in Genève,
waar miljarden mensen over
de hele wereld via de televisie
kennis van zullen nemen. Ook
over dit fysieke publiciteitsas-
pect heeft het Witte Huis alle
reden zenuwachtig te zijn en
de energieke uitstraling van
het charmante echtpaar Gor
batsjov te duchten.
Het grootste dilemma waar
voor Reagans hulptroepen
staan is de vraag hoe de presi
dent niet te verwarren met te
veel informatie en hem toch
doeltreffend te prepareren. Er
zijn al 25 studieteksten voor
hem geschreven, over de ge
schiedenis, het maatschappe
lijk model, de buitenlandse po
litiek en de diverse culturen
van de Sovjet-Unie.
Maar het is bekend dat Reagan
meer opsteekt van gesprekken
met experts dan van geschre
ven materiaal. De schriftelijke
voorbereiding zal in de loop
van de komende weken dan
ook steeds verder worden in
gedikt tot tenslotte een lijst
van bondige gesprekspunten
overblijft met veel slagzi-
n-achtige teksten die de voor
malige acteur Ronald Reagan
makkelijk uit 't hoofd kan le
ren. Voor dat doel is Kenneth
Khachigian, een voormalig
speech-schrijver van het Witte
Huis, tijdelijk terug in dienst
genomen.
Arbeider
De nadruk echter komt te lig
gen op persoonlijke contacten
met deskundigen en op rollen
spellen. Reagan zal onder
meer de voormalige Ameri
kaanse presidenten raadplegen
met name Richard Nixon,
Gerald Ford en Jimmy Carter
die ervaring hebben met
ontmoetingen met Russische
leiders. Ook is besloten om Mi
chael Deaver, voormalig to
padviseur en vertrouweling
van Ronald en Nancy Reagan,
in het voorbereidingsproces te
betrekken omdat er sinds het
begin van de tweede ambtster
mijn zoveel vreemde adviseurs
rond het 73-jarige staatshoofd
circuleren.
De toespraak die Reagan over
twee weken voor de jubileren
de Verenigde Naties in New
York zal houden en de ont
moetingen die hij dan zal heb
ben met westerse leiders, heb
ben ook een „trainingsfunctie"
voor de top in Genève. En ten
slotte zal Reagan video-banden
bestuderen van uiteenlopende
optredens van Gorbatsjov.
Een van de problemen voor
het Witte. Huis is dat Reagan
niet meer heeft gedebatteerd
sinds vorig najaar tijdens de
stembusstrijd met Walter Mon-
dale. „Uit de ervaringen van
toen weten we dat het belang
rijk is om Reagan een goed in
zicht te geven in wat hij kan
verwachten. We moeten er
voor zorgen dat we van tevo
ren weten wat de Russen in
Genève gaan zeggen en we
moeten dat met de president
doornemen, liefst zo kort mo
gelijk voor hij vertrekt", aldus
een staflid van het Witte Huis.
Maar hij voegt eraan toe dat
„het altijd onzeker is wat de
president van bepaalde infor
matie die we hem geven ont
houdt en hoe hij dat gebruikt".
Anderen in de omgeving van
de president vrezen dat
Reagan zal vervallen in harde
anti-communistische taal of
dat hij Gorbatsjov de les zal le
zen over de voordelen van de
Amerikaanse „way of life".
Vorige maand vloog Reagan
samen met de gouverneur van
de deelstaat New Hampshire
over een arbeiderswijk van de
stad Manchester en zei tegen
zijn reisgezel: „Wat ik met Mi-
chaïl Gorbatsjov zou willen
doen is het eerste het beste
huis daar beneden inlopen en
hem voorstellen aan een Ame
rikaanse arbeider. Ik zou de
Rus vragen of hij ook niet
vindt dat die arbeider bij ons
er beter aan toe is dan diens
collega in de Sovjet-Unie". Het
is dit soort anekdotische en
ongecompliceerde benadering
die door het Witte Huis on
vruchtbaar wordt geacht in de
gesprekken met Gorbatsjov.
Spannend
Wat voor sommige stafleden
geruststellend is, is dat met
name veiligheidsadviseur
McFarlane in de afgelopen
maanden Reagan ervan heeft
doordrongen dat het basisprin
cipe in de benadering van
Gorbatsjov moet zijn dat Ame
rika de Sovjet-Unie als we
reldmacht aanvaardt en dat de
VS niet beoogt het communis
tisch systeem daar te verande-
Als dat al een waarborg zou
zijn tegen een totale misluk
king van de top, dan zijn daar
mee pijnlijke blunders van Re
agans kant nog geenszins uit
gesloten. Vers ligt nog de pers
conferentie van drie weken
geleden in het geheugen,
waarin Reagan met volle over
tuiging verklaarde: „De Vere
nigde Staten ligt nog ver ach
ter op de Sovjet-Unie op elk
onderdeel van de bewapening,
zowel conventioneel als nu
cleair".
En dat terwijl het officiële
standpunt van de regering
Reagan juist is dat de VS
dankzij sterk verhoogde de
fensie-uitgaven eindelijk een
globaal wapenevenwicht met
de USSR heeft bereikt, zodat
nu de Pentagon-begroting
minder hoeft te stijgen. Tij
dens dezelfde persconferentie
deed Reagan ook over „Star
Wars" uitspraken waarvan
presidentiële woordvoerders
de volgende dag zoals bijna
gebruikelijk na persconferen
ties van Reagan moesten
„ophelderen" van de president
bedoeld had.
Natuurlijk zal Reagan tijdens
de top in Genève niet of nau
welijks met Gorbatsjov alleen
worden gelaten en staan voor
al minister van buitenlandse
zaken Shultz en veiligheidsad
viseur McFarlane garant voor
de bewaking van de officiële
Amerikaanse lijn. Maar toch
zal de vraag of de ontmoeting
met een positieve of negatieve
balans eindigt worden bepaald
door de al dan niet spontane
verklaringen die de twee lei
ders persoonlijk afleggen en
waarmee ze de verkrampte
verhouding tussen beide lan
den in beweging kunnen bren
gen.
Ondanks alle zorg die in de
voorbereiding wordt gestoken,
zal de top in Genève dankzij
de onberekenbare „mind of
the president" spannend blij
ven tot en met de hand die
Reagan en Gorbatsjov elkaar
op 20 november ten afscheid
zullen drukken. „De president
heeft er zin in.^Hij vindt dat
hij een paar goede punten
heeft om over te discussiëren",
zegt een medewerker. Zijn
blik verraadt echter dat ook
die presidentiële gretigheid
niet echt geruststelt.
jid-Soedan is oorlogsgebied. Het christelijke zuiden vecht
gen het Arabische noorden. Het leger regeert slechts de
•den. De nacht is van de guerrilla. Buitenlanders worden
nauwelijks toegelaten. Toch zijn er hulporganisaties ac-
if. Evangelisch geïnspireerde technici en bevlogen idealis-
i. Een leger harde werkers, actief onder de paraplu van
rk en Verenigde Naties. Zuid-Soedan telt bovendien
50.000 Oqgandese vluchtelingen. Ze krijgenfinanciële
leun uit Nederland, maar wat gebeurt er eigenlijk met dat
eld° Verslaggever Paul de Schipper reisde naar Zuid-Soe-
ianta
|es,
e
'an
ID-SOEDAN Ibra-
d heeft drie kippen en
vrouwen. De kam-
dste van Mekke lacht
Pn beetje schielijk als het
er de vrouwen gaat. Hij
)pt over een smal pad.
m weerszijden groeit
I mais meer dan mans-
og. Ibrahim wil zijn fa-
öieverblijf laten zien.
)1 trots toont hij zijn hut.
|i moeder zit binnen te
faien. Op het erf lopen
ie van de acht kinderen,
i een doorkijk-hut van
Ut bamboe zit Kadara
J kokkerellen. Kadara
ha, 19 jaar, is Ibrahims
<eede vrouw. Ze wijst op
(ar smalle taille. „Ik wil
worden", zegt ze.
kke ligt in het uiterste zui-
van Soedan, zes kilometer
de grens met Zaïre. Settle-
it Mekke is de officiële
n van het kamp, waar
!0 gevluchte Oegandezen
Ze zijn in 1980 uit hun
d gejaagd door de troepen
de inmiddels ook al weer
dreven Milton Obote, de
r olger van Idi Amin.
dfrey Odaya, hoofdonder-
Mekke, vertelt het
haal, zoals veel van z'n lot-
loten het kunnen vertellen,
e woonden in een dorp van
duizend mensen in de
van Arua in het noor
van Oeganda. Op een
ind hoorden we ontzettend
'aai van geweren. Toen zijn
soldaten van Obote in ons
p gekomen. We zijn wegge
ld, het oerwoud in.
Nachts kwamen we terug
groente uit ons tuintje te
en. M'n broer was onvoor-
htig. Ze hebben hem dood-
choten. Een andere broer
soldaat bij Amin. Hij is op
slagveld gedood door de
nnen van Obote. Onze hut
hebben ze verbrand. De li-
amen van mijn broers kon-
ophalen, maar dan
•esten we de soldaten er
d voor geven. We zijn weer
iggevlucht, de grens over
ar Soedan. Eerst zaten we in
langkampen. Dat waren
rhrikkelijke toestanden.
J vorig jaar zitten we hier
lekke".
•lokaal
Ifrey zucht. De „boven-
van de open-lucht-
•1 steekt z'n pen in z'n
wshaar en loopt terug naar
z'n klas. Vijf bomen verder
een andere klas. De kinderen
in banken van bamboe-riet of
gehurkt op de grond. De juL-
frouw schrijft met krijt op het
bord: „Jullie moeten elke dag
goed je oren wassen". Op dat
moment begint het genadeloos
hard te regenen. De school
wordt ijlings ontruimd. We
schuilen met z'n allen in het
geraamte van de nieuwe ste
nen school.
Mekke is een van de meest re
cente vluchtelingenkampen op
de westelijke Nijl-oever. Het
dateert van september '84. Het
toezicht op de vluchtelingen
kampen in het gebied rond de
stad Maridi is in handen van
Across. Het protestants-chris
telijk georiënteerde Across
ontstond in 1972, op het mo
ment dat de Soedanese rege
ring de kerken verbood om
hun humanitaire hulpverle
ning nog langer te combineren
met zieltjes winnen. De ker
ken staken de koppen bij el
kaar en wisten dank zij een sa
menwerkingsverband binnen
de nieuwe organisatie Across
een deel van hun invloed te
behouden.
Across zorgt er voor dat de
Oegandezen materiaal krijgen
om huizen, scholen en zieken
huisjes te bouwen. Ze krijgen
zaad om een boerenbedrijfje te
starten en landbouwwerktui
gen om te oogsten. Het Hoge
Commissariaat voor de Vluch
telingen van de Verenigde Na
ties financiert het werk en
krijgt op zijn beurt geld van
onder meer de in Den Haag
gevestigde Stichting Vluchte
ling, bekend van Giro 999.
Eerste oogst
De vluchtelingen in Mekke
halen rond deze tijd hun eerste
oogst binnen. Ibrahim Dick-
-Dicken, zoals hij officieel
heet, verwacht dat er dit jaar
genoeg geproduceerd wordt
om de bevolking van het
kamp te voeden. Daarmee vol
doet Mekke al na een jaar aan
een van hoofddoelen van de
vluchtelingenhulp: Jezelf kun
nen bedruipen als het om eten
gaat.
Hoe anders was het toen de
bewoners kwamen. De kleding
die ze aanhadden was hun eni
ge bezit. Opgejaagd en uitge
put kwamen ze lopend uit Oe
ganda. Hele families.
Anno 1985 is er van die ellen
de niet veel meer te merken.
De mensen zien er redelijk ge
zond uit en kijken met trots en
wilskracht uit hun ogen. De
kinderen gaan naar scholen.
maken de akkers
bouwrijp en de vrouwen zaai
en en oogsten. Veel Oegande
zen hebben in hun land een
redelijkë goede opleiding ge
noten. Ze kunnen lezen,
schrijven en de meesten spre
ken vlot Engels. Daar komt bij
dat de Oegandezen bekend
staan als een ondernemend
volk. Dat verklaart waarom
ze, met enige materiele hulp
van buitenaf, binnen een jaar
in staat zijn zich zelf uit de
problemen te werken en voor
hun eerste levensbehoeften
kunnen zorgen.
Dat is een uitstekende ontwik
keling. Maar de gastheren, de
Soedanezen, bekijken die ont
wikkeling met scheve ogen. Er
zit veel waarheid in de stelling
dat je als vluchteling in Soe
dan beter af bent dan de Soe-
danees zelf. Ron Ferguson, een
Amerikaan die voor Across
werkt: „Het geeft spanningen
tussen die twee bevolkings
groepen. We proberen ze met
elkaar te laten praten, maar
het is nog niet zover dat we ze
tegen elkaar kunnen laten
voetballen"
Polikliniek v
Angutua is een wat oudere ne
derzetting dan Mekke. Men
heeft er een polikliniek. Ei
genlijk is het niet meer dan
een apotheek. De eerste dokter
in de buurt woont 250 kilome
ter verder. Ferguson: „Het is
een vreselijke situatie. Er was
hier een zwangere vrouw.
Haar baby zat in verkeerde
positie. Wat moet je daar mee.
Wegbrengen naar de dichtsbij-
zijnde chirurg. Dan heb je
kans dat ze sterft omdat die
man moet opereren bij een
temperatuur van 40 graden en
zonder goed ontsmette instru
menten. Een terreinwagen
kost vier gulden per kilome
ter. Je hebt kans dat je hon
derden guldens voor niks uit
geeft. Het is erg, maar zo reke
nen we wel. Vaak is zo'n
vrouw ten dode opgeschreven.
Want het is onbetaalbaar om
haar naar een echt ziekenhuis
te brengen in Juba of Khar
toem".
Op de terugweg riiden we
weer een safari. Het heeft ge
regend en de weg is glad. Kui
len en geulen staan vol water.
Bij een van die kuilen staat
een groep Soedanezen belang
stellend te kijken. Raakt ie
vast, raak ie niet vast? „Als je
blijft zitten, trekken ze je er
uit. Dan verdienen ze weer
wat", zegt Fergusson. „Een
kennis van me overkwam dat
ook een keer. Hij zat muurvast
maar ze hielpen hem eruit. Te
gen betaling uiteraard. Toen
hij wegreed en in z'n spiegel
keek zag hij ze met emmers
water naar die plas lopen.
Vastgeraakte auto's was hun
bron van inkomsten".
Hoe arm zijn ze eigenlijk, deze
vluchtelingen in Zuid-Soedan?
Door onze westerse ogen ge
zien, leven de mensen hier in
een land zonder schaduw, in
een stinkende gloeiend hete
hel. Probeer je de situatie te
zien door de ogen van een
Afrikaan, dan is Soedan een
land dat nog worstelt met de
erfenis van de slavenhandel,
die tot ver in twintigste eeuw
is doorgegaan. Politiek en da
gelijks leven worden bepaald
door religieuze verschilen en
stammentwisten.
Soedan is bovendien een wijk
plaats van vluchtelingen. Be
woners van Tsjaad, de Cen-
traalafrikaanse Republiek,
Ethiopië en Oeganda nemen er
de wijk, als er in hun eigen
land weer eens oorlog is.
De Oegandese vluchtelingen
in Zuid-Soedan zijn in goede
conditie. Het Hoge Commissa
riaat voor de Vluchtelingen
van j|e VN is voorlopig tevre
den, maar streeft ernaar dat
alle Oegandezen weer naar
huis kunnen. Dat is het hoofd
doel van de organisatie.
Even terug naar het kamp
Mekke. Willen de Oegandezen
eigenlijk wel naar huis? Inasio
Mandra is 35 jaar oud. Hij was
ambtenaar onder Amin. „De
mannen van Obote schoten
m'n zoon dood in de tuin. Toch
wil ik wel terug, maar het is
nog niet veilig".
De Oegandese vluchtelingen
houden dagelijks hun oor aan
de radio. „Kom naar huis!",
herhaalt Radio Kamapala.
Sommige Oegandezen laten
zich overhalen, 's Nachts ver
dwijnen ze uit het kamp.
„We willen allemaal terug,
maar het gaat niet zonder
hulp. In Oeganda hebben we
niets meer. De Verenigde Na
ties zouden ons moeten helpen
om daar weer hutten te bou
wen en te zaaien. Dat kunnen
we niet alleen. We waichten op
Giro 999
De Stichting Vluchteling
houdt van 14 tot 19 okto
ber een landelijke geldin
zameling ten bate van de
vluchtelingen in de we
reld. Het streefbedrag van
de actie is tien miljoen gul
den. Doel is niet de directe
noodhulp maar het helpen
van vluchtelingen bij het
opnieuw opbouwen van
een bestaan. Vuistregel is,
dat de vluchtelingen bin
nen drie jaar voor zichzelf
moeten kunnen zorgen.
De Stichting Vluchteling
werkt nauw samen met
het Hoge Commissariaat
voor de Vluchtelingen van
de Verenigde Naties.
het Hoge Commissariaat. Zij
moeten zeggen of het veilig is.
Vijftig van onze mensen zijn
aan de grens geweest. Ze heb
ben me verteld dat ze het ge
luid van schieten hebben ge
hoord. Ze wilden niet verder.
Ze hebben er gestaan en naar
hun land gekeken en naar hun
verwoeste huizen. Toen zijn ze
teruggekomen. Ja, we willen
terug. Ik houd van Oeganda.
Daar ben ik geboren. Het is
mijn moederland, daar hoor ik
thuis".
PAUL DE SCHIPPER
(ADVERTENTIE)
In WD-kringen vraagt men mij dik
wijls waarom ik toch zo tegen die kruis
raketten ben. En dat wil ik ook graag
toelichten.
Kruisraketten zijn vanwege het af-
standsbereik en de direkte inzetbaarheid
een verdere stap in de wapenwedloop.
We zijn er met z'n allen over eens dat
juist aan die wapenwedloop een einde
moet komen. Door die kruisraketten
niet te plaatsen, maken we daarmee een
begin. Daarom steun ik het Volkspetiti-
Nee zeggen tegen de kruisraketten lijkt
mij een duidelijke en zeer democratische
zaak. Daar kan eigenlijk geen welden
kend mens het mee oneens zijn.
Zeg ook NEE tegen de kruisraketten.
Teken het Volkspetitionnement.
G J. v.d. Griendt, Kapitein ter Z^e b.d.
Volkspeil
