final
I
h
^■i
19
weekpuzzel door dr. Pluizer
WETENSCHAPPEN
z> oplossing vorige puzzel
NR. 39
CRYPTOGRAM
m n i
tfjfst st
i o o jt
O n
Ni
'CeidócSou/io/nt
De prijswinnaars van puzzel nr. 38 zijn:
J. Vogelenzang. Morsweg 132a, 2332 ER Leiden.
E.J.M. Springveld, Westerstraat 19, 2171 CG Sassenheim.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
HORIZONTAAL
1. Munitiekamp dat in as ligt.
6. Geef u mij dat venster maar terug!
10. Zelfs de worstenmaker kan me er niet één
meer leveren!
11Het is meer dan droevig om 'm drie maan
den hierop te laten wachten.
12. Hebt u liever wat pittigere op uw brood?
13. Behalve een kaartspel zat er niets in die
verdraaide lattenkist.
15. Vindt u het verwaand om een tegenhanger
zo te noemen?
17. Via hen komen wij aan dit toetje.
19. Eén ding is zeker: die grieten zijn onkreuk
baar.
21. De beschrijving van zulk een bedaagde
dame heeft hij in die roman te onduidelijk
gegeven.
22. Die damp was me te zwaar om alles dui
delijk te kunnen waarnemen.
24. Hiervoor zal hij volgens mij niet uitslui
tend in Petten moeten boeten.
27. Die Europeaan achter dat godsdienstige
bouwwerk lust er wel één!
ZATERDAG 5 OKTOBER 198
A
VERTICAAL:
1. Dit is in het geheel geen struise vogel!
2. Geschokte strategen lusten wel een biertje!
3. Doeniet in spe.
4. Is deze satire 't werk van een kunstenaar?
5. Hopelijk zal ook deze vijfde zending een
goed resultaat geven.
7. Volgens mij heeft u die bloem te vlug ge
kort.
8. Zou deze vent er wel een bestaan hebben
als verkoper op die planeet?
9. Wat men na u verbouwt.
14. Hiermede blust een brandweerman beslist
geen branden.
16. Ik vind het al laag vaag hierover te praten.
18. Ik tast in het duister hoe het komt dat er
van die vis minder dan tien over zijn.
20. Het is betreurenswaardig dat men bij her
haling de priester geen thee geeft.
21. Mogelijk kan dit ook uw dokter zijn.
23. Als u ziet hoe mijn baas 'm danst, blijft u
lachen!
25. Wedden dat er meer zijn die u niet kent
dan wel?
26. Schitterend onderscheidingsteken.
Oplossingen onder vermelding van Puzzel nr. 39 moeten uiterlijk woensdagmiddag in be
zit zijn van de:
LEIDSE COURANT. POSTBUS 11. 2300 AA LEIDEN
Naam, adres en postcode s.v.p. in blokletters vermelden.
WAS!
der h
getrol
maat
gaat
dit la
aan ti
die pl
reizei
Dan
eigen
have
vliegt
klei v
leven
of ht
van
Duizi
tuigb
ste vi
wardi
dacht
rok kt
Ben 1
de. ht
Karpov-Kasparov
Na tien partijen in de match
om het Wereldkampioenschap
lijkt de strijd voorlopig in even
wicht. De witspelers krijgen
veelal een licht overwicht, maar
zien dat vervolgens door accu
rate verdediging verdwijnen.
Alleen in de vijfde partij ver
brak de wereldkampioen dat
evenwicht door Kasparov met
een nieuwtje te verrassen.
G. Kasparov-A. Karpov.
5e matchpartij. Spaans.
I.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6
4.La4 Pf6 5.0-0 Le7 6.Tel b5 7,
Lb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 Lb7 10.d4
Te8 ll.Pbd2 Lf8 12.a4 Db7
13.axb5.
In de 46e partij van de vorige
match geïntroduceerd als
nieuwtje; andere zetten die hier
gespeeld werden waren 13.Lc2
en 13.d5.
13...axb5 14. Txa8 Lxa8 15.d5
Pa5!?
Ook Karpov blijkt bij zijn
voorbereiding op deze match
niet stil gezeten te hebben. Des
tijds werd deze zet verworpen
vanwege: 16.La2 c6 17.b4 Pc4
18.Pxc4 bxc4 19.Lg5! en wit
handhaaft d5 en kan c4 gaan
belagen. Karpov speelde daar
om 15...Pd8?! en kwam na
ló.Pfl h6 17.P3h2 Pb7 l8.Lc2
Pc5 19.b4 Pa6 20.Pg4 enigszins
in moeilijkheden.
16.La2 c6 17.b4 Pb7!
Het paard kan nu ook naar d8,
om de zwakke f7 te bescher
men, maar eerst kan nu Te8 te
hulp schieten op de damevleu
gel.
18.c4 Tc8!
De belangrijke pointe van de
zwarte opstelling: 19.cxb5 is i
niet goed vanwege 19...cxd5! en
zwart dreigt nu sterk 19...c5!
19.dxc6 Dxc6 20.c5?
Hierna gaat het bergafwaarts
met wit. Misschien dacht Kas
parov nog om het initiatief te
vechten, terwijl het zwart is die
al iets beter staat. Na het rusti
ger 20.cxb5 Dxb5 21.Db3 Pd8
22.Lb2 staat zwart een tikje be
ter.
20...Pd8! 21.Lb2.
Wits beste zet, want na 21.cxd6
Lxd6 22.Db3 Dc2 worden de
problemen voor wit te groot.
21...dxc5 22.bxc5.
Niet 22.Pxe5 Dab6 en 23...c4.
22„.Dxc5 23.Lxe5 Pd7
24.Lb2?!
Teleurgesteld door zijn mindere
stelling begint Kasparov te
knoeien. Beter was 24.Lal,
want de tekstzet blijkt een tem
po te kosten.
24...Db4 25.Pb3 Pc5 26. Lal.
Het eindspel na 26.Pxc5 Dxb2
27.Db3 Dxb3 28.Pxb3 staat
zeer slecht en 26.Pfd4 Pd3
27.Te2 Pxb2 kost de e-pion.
26...Lxe4 27.Pfd4 Pdb7 28.De2
Pd6 29.Pxc5 Dxc5 30.Dg4 Te8
31.Tdl.
Wit heeft niets voor de pion,
het blijft echter leerzaam om de
techniek van de wereldkam
pioen te volgen.
31...Lg6 32.Df4 Db4! 33.Dcl
Le4 34.Tel Da5 35.Lb3 da8
36.Db2 b4 37.Te3 Lg6 38.Txe8
Dxe8 39.Dcl Pe4 40.Ld5 Pc5
41.Pb3 Pd3. Wit geeft het op.
Na in de zevende partij niets
bereikt te hebben met het da
megambiet, probeerde Kaparov
in de negende partij weer de
Spaanse opening. Nu was hij
beter voorbereid en wist na ge
duldig manoeuvreren een mini
maal voordeel te krijgen. Met
een flitsende aanval schiep hij
veel problemen voor Karpov.
Deze verdedigde zich echter be
kwaam en bereikte een zwaar
bevochten remise.
Voor de eerste 12 zetten zie bo
venstaande partij.
12...h6.
Karpov vertrouwt erop dat zijn
tegenstander iets gevonden
heeft. Deze zet staat overigens
ook als goed bekend.
13.Lc2 Pb8 14.Ld3 c6.
Luidt een fase van moeizaam
laveren in. waarin alles draait
op het moment dat wit op b5
en/of op e5 ruilt.
15.Pfl Pbd7 l6.Pg3 Dc7
17.Ld2 g6 l8.Dcl Kh7 I9.b3
Lg7 20.Dc2 Pf8 21.Le3 Pe6
22.Tadl Tac8 23.Lfl Lf8
24.Td2 Db8 25.Dbl La8 26.b4
Lb7 27.axb5.
Beide spelers hebben hun stel
lingen ingenomen en wit begint
de schermutselingen.
27...axb5 28.Tedl Dc7 29.Tcl
Lg7 30.Tcdl Tcd8 31.dxe5
dxe5 32.Txd8 Txd8 33.Txd8
Pxd8 34.c4.
Op deze manier behoudt wit
een klein voordeel.
34...bxc4 35.Lxc4 Pe8 36.Da2
Pd6 37.Lb3 Pb5 38.h4 Pd4
39.Lxd4 exd4 40.h5 De7
41.Dd2 c5 42.Dc2!
Hier werd de partij afgebroken
en hoewel de verzwakte zwarte
koningsvleugel wit het beste
spel geeft, leek het evenwicht
niet beslissend verbroken. Kas
parov vond met zijn secondan
ten een ingenieuze weg om de
zwarte koning onder druk te
zetten; er moest een speler van
wereldkampioensklasse aan te
pas komen om een verdediging
te vinden.
42...cxb4 43.hxg6+ fxg6 44.Dc4
h5 45.e5!
Deze verrassende zet was Kar
pov ontgaan bij zijn analyses.
Na ruim een half uur nadenken
vond hij echter de remiseweg.
45...Lxf3!
niet 45...h4 46.Ph5! gxh5
47.Dg8+ Kh6 48.Lc2 en wit
heeft een beslissende aanval.
46.gxf3 Lxe5 47.f4! Lxf4!
Kost een stuk, maar wit heeft al
te veel pionnen gegeven. Na
andere loperzetten beslist 48.f5.
48.Dg+ Kh6 49.Lc2 Dg7!
50.Dxd8 Lxg3 51.fxg3 De5
52.DÏ8+ Kg5 53.Kg2.
Hier werd de partij remise ge
geven, want ook voor zwart zit
er niet meer in dan eeuwig
schaak. Een fraaie partij op
hoog niveau!
Correspondentie-adres: Leo
Hofland, C. Fockstraat 113,
2613 DE Delft.
Belangstelling voor dukaten zeer groot
De belangstelling voor de eerste
door het rijk zelf aangemaakte
gouden dukaten is zeer groot.
Bij 's Rijks Munt in Utrecht
zijn in de eerste twee weken
van september al ruim 40.000
gouden dukaten 1985 besteld.
Bij de eerste slag op 14 augus
tus werd een vermoedelijk aan
tal van 30.000 bestellingen ge
noemd voor de gehele bestelter-
mijn, van 1 september tot 1 ok
tober.
De dukaten kosten 185 gulden.
Het erin verwerkte Canadese
goud is ongeveer 120 gulden
waard. De produktie- en be
drijfskosten en een bescheiden
winstopslag zorgen voor een
prijs van 185 gulden.
Mevius-catalogus
De 17e editie van Mevius is
weer geheel herzien. Onder an
dere zijn nu de namen van de
muntmeesters vermeld van
1806 tot heden en staan bij de
munten van het Koninkrijk
Holland nu ook de wettelijk
voorgeschreven gewichten en
gehaltes afgedrukt. De prijsda
ling van de Nederlandse mun
ten, ingezet in 1981, zet zich
ook weer in deze druk door. De
lagere noteringen zijn vooral
zichtbaar bij munten in minde
re kwaliteit. De prijzen voor
„FDC'-kwaliteit, alsmede de
schaarsere jaartallen, bleven op
het vorige prijspeil of vertonen
een kleine opwaartse trend.
Deze niet in prijs verhoogde
Mevius-catalogus blijkt ook dit
jaar weer een betrouwbare
graadmeter van de prijsontwik
keling van de Nederlandse
munten.
e catalogus v.
i van 1806 tot heden met Ned.
Wesl-Indiê. Ned. Oosl-lndiè. Surina
me. Curacao en de Nederlandse Antil
len door Johan Mevius. 131 pagina's,
prijs 10.75.
Muntalmanak '85-'86
De derde editie van de Muntal
manak verschaft uitstekende
informatie voor het verzamelen
van munten van het Konink
rijk der Nederlanden. In deze
officiële uitgave van de Neder
landse Vereniging van Munt-
handelaren is hier en daar een
opwaartse prijstendens waar te
nemen. De prijzen in neergaan
de richting zijn onder andere
waarneembaar bij de oudere
munten van Willem I tot en
met Willem III voor munten in
matige staat van conservering.
Een prijsstijging manifesteert
zich bij de munten in prachtig
en FDC. Behalve de vermel
ding van het jaartal wordt bij
de verschillende munttypen,
waar nodig, enige achtergrond
informatie verstrekt. Nieuw in
deze uitgave is een artikel waar-
Munialmanak '85-'86. 3e editie, uit
gave van de Nederlandse Vereniging
van Munthandelaren, 192 pagina's,
België ruimt muntstuk
van tien franken op
BRUSSEL - Begin september
heeft België het muntstuk van
tien franken uit de circulatie ge
nomen. Tot 15 december 1986
kan het nog worden ingeleverd
bij de Nationale Bank. Tot 30
november van het volgend jaar
kan men het tien-ffankstuk ook
nog kwijt bij de posterijen, de
belastingen enzovoort.
Het muntstuk kwam in maart
1969 in de circulatie. Er is acht
gram zuiver nikkel in verwerkt.
Het wordt uit de circulatie ge
nomen om een aantal redenen:
mensen spaarden het veel,
waardoor het onvoldoende in
omloop bleef, maar ook vreest
men dat de intrinsieke waarde
ervan op den duur gaat uitko
men boven de nominale waar
de. Bovendien zijn de aan-
maakkosten te hoog opgelopen.
Volgend jaar komt er ook een
nieuwe munt van vijf franken
in omloop.
Zomertoernooi
Zoals u vorige week in deze
rubriek hebt kunnen lezen,
moest de heer Nuys wegens
promotie zijn bezigheden als
rubriekredacteur stopzetten,
en neemt nu schrijver dezes de
Het is mijn bedoeling de partij
spelers allerlei damkost voor
te schotelen, terwijl de pro
bleemoplossers onder u weer
mee kunnen gaan doen met de
vertrouwde ladderwedstrijd.
In afwachting van nieuws uit
de tweekamp Gantwarg-Clerc,
die nu ik dit schrijf net is be
gonnen, wil ik u eerst wat la
ten zien van een van de laatste
zomertoernooien. Enkele we
ken geleden werd in Amers
foort het tweede Van der
Meer-toernooi gehouden. Het
door het Amersfoorts Dam
Genootschap georganiseerde
evenement had evenals vorig
jaar als sponsor bakker Van
der Meer. Deze mag men, ge
zien de talloze activiteiten die
door zijn medewerking plaats
hebben kunnen vinden, met
recht wel de Mecenas van de
damsport noemen.
Het deelnemersveld was gro
tendeels gelijk aan dat van vo
rig jaar: een aantal Amers-
foortse spelers aangevuld met
diverse geïnviteerde dammers.
Onder de laatsten bevinden
zich ditmaal ook de ex-wereld-
kampioen Van der Wal en de
nationale grootmeester Van
den Borst, en daardoor kreeg
het toernooi nog meer inhoud.
Dat Van der Wal winnaar zou
worden was te verwachten.
Hij kon echter pas in de laatste
ronden enige afstand nemen
TH"
*t
m w m m
i
S IS K 4
e s bl,h m
u m n is
S 8 S
O 8 O 1
enne
M 1
wint nu 44. 34-29, en op 43
24-30 wint 44. 40-35 8-13 4
35x24 19x30 46. 33-29 30-,
47. 29-24+.
Het verloop in tijdnood wj
18-23 (met de bedoelii
24-30 45. 22x11 16x7
26x17 12x21 wint 47. 40-3j
45. 22x2 25-30 46. 34x25 21-2
47. 32x12 23x45 48. 33-2!
24x33 49. 2x38 en zwart gaf o
omdat wit door overmacht ga<
Diagram 1.
van de uitstekend spelende
Krajenbrink, de winnaar van
het eerste Van der Meer-toer-
De eindstand ziet er als volgt
1. Van der Wal 16 uit 9, 2.
Krajenbrink 14. 3/4. Bor en
Van der Kooij 11, 5. Van den
Borst 10, 6. Salomé 9, 7. W. de
Jong 8, 8. Martin 9, 9. Hessel 4,
10. Van de Ham 1.
Uit de gespeelde partijen heb
ik de volgende fragmenten ge
haald. De deelname van vier
voudig ex-kampioen van Ne
derland, W. de Jong, betekent
altijd: interessante partijen. Zo
ook nu. In de tweede ronde
trof hij met wit de Huizense
speler K. Bor, die in dit toer
nooi uitstekend op dreef was
(zie diagram 1).
In deze positie had wit aan zet
alleen de ruil 21. 28-23 19x28
22. 31-27 enz. Andere voortzet
tingen zouden direct tot ver
lies leiden:
21. 31-27? 22x31 22. 26x37
17-21 23. 16x27 18-23 24.
29x18 12x21.
Diagram 2.
21. 41-37? 18-23 22. 29x27
17-21 of -22 en 12x41.
21. 47-42? 18-23 22. 29x27
24-30 23. 35x24 20x47
met dam.
21. 43-38? 25-30 22. 34x25
17-21 23. 28x17 19-23 24.
16x27 12x34 en wint.
Verloop: 21. 28-23 19x28 22.
31-27 22x31 23. 33x11 6x17 24.
-26x37 24x33 25. 39x28 14-19.
Zwart heeft nu groot voordeel.
26. 44-39 7-11 27. 16x7 2x11
28. 37-32 11-16 29. 41-37 19-24
30. 36-31? Na deze fout in
slechte stand forceert zwart de
winst: 18-22! Omdat wit nu
niet mag opvangen met 31. 49-
44 22x33 32. 39x28 wegens de
dam 24-29 33. 34x23 12-18 34.
23x21 16x49, berustte hij met
31. 28-23 24-30 32. 35x24
20x18 in schijfverlies. Later
won zwart ook de partij.
In de zevende ronde behaalde
De Jong met wit een mooie
overwinning op Salomé (zie di
agram 2). Na wits laatste zet,
43. 43-38 moet zwart altijd de
partij verliezen. Op 43... 8-13
In de achtste ronde ontmoet)
ten de nummers één en twee e>
kaar. Op dat moment had V;
der Wal één punt voorsproi
op zijn naaste concurrent.
Vanuit de cijferstand: wit, Vi
der Wal, 28. 33, 34, 37, 39, 4(
43 en 47, zwart, Krajenbrink.
8, 9, 14. 21, 24, 25, 36, was he
verloop: 46. 28-23 9-13 47. 4C
35 24-29 48. 33x24 13-190 4!
24x13 8x28 50. 43-38 21-27 5
39-33! 28x30 52. 35x24 25-3!
53. 24x35 14-19 54. 35-30 2-)
55. 37-31 27-32 56. 38x27 19
23. Wit heeft nu wel een schil
gewonnen; het eindspel resul
teerde echter na langdurig
strijd toch in remise.
Tot slot nog een kleine comb
natie. In de partij Van d
Kooij-Van der Wal, dcide roi
de, was de stand na 32. 39-3
als volgt: zwart: 1, 4, 8, 9, 1
12, 13, 17. 22, 23 en 27; wit: 2i
26,31,33. 36, 38, 43, 44. 48,1
en 50. Verloop: 32... 13-19? (d
32... 1-6 heeft zwart goed spel
33. 38-32 27x29 34. 26-3
17x37 35. 48-42 37x39 3)
44x2. Door deze damzet is w(
twee stukken achter geraakt. D
partij werd later remise.
Uitkomen is één van de moei
lijkste facetten van bridge, want
op grond waarvan moet waar
mee worden gestart? Wat pre
valeert? De bieding van tegen
partij of partner, de eigen kaart
en moet die start in deze situa
tie actief of passief zijn? Derfkt
u eens mee met de bezitter van
de volgende hand:
V873
^72
oHV 10652
*7
Met deze hand zit u op de
noordstoel in een viertallen-
wedstrijd en u hoort het vol
gende biedverloop langskomen
(W/NZ):
ZUID WEST NOORD OOST
1 Sch pas 2 Ha
pas 2 Sch pas 4 KI
pas 4 Sch pas 4 SA
pas 5 Sch pas 5 SA
pas 6 Sch a.p.
Voordat u uw start bepaalt,
vraagt u wat nadere inlichtin
gen over de bieding en wel
voornamelijk wat 4 klaver bete
kent. Dat blijkt dan echt te zijn
en geen cue dus. Verder dat
west 3 azen heeft. Naar 5 SA en
het antwoprd 6 schoppen infor
meert u niet.
Waarmee komt u uit ofwel: hoe
stelt u zich de dummy voor?
(Bepaal uw keuze alvorens ver
der te lezen).
Er zijn in dit geval diverse
startmogelijkheden. En tot één
daarvan zult u moeten beslis
sen. Gezien uw min of meer
vaste troefslag lijkt ruitenheer
voor de hand te liggen, maar
hoeveel ruitens denkt u dat er
in de dummy zullen verschij
nen? Daar zullen minimaal vijf
hartens en vier klavers verschij
nen, zodat er voor ruitens en
schoppen maximaal vier plaat
sen resteren.
In de praktijk kwam de noord-
speler met troef uit, in de ver-
onderetelling dat de dummy,
op grond van de bieding niet
meer dan een singleton ruiten
zou bevatten. Daarop legde
oost, Louise Berenson, de vol
gende opmerkelijke dummy
neer.
W/NZ v 8 7 3
72
o HV 10652
7
A B 10 9 6 4 H
986 N (jAHB
o|AB9 W Oo83
+'A2 Z *HV8
Startoverwegingen
loos hebben gemaakt, terwijl er
na een troefstart 12 slagen wa
ren. Tussen twee haakjes: 6
harten is met deze handen na
tuurlijk een veel beter contract.
Vooruitzien
Vorige week heb ik een nieuw
boek van Hugh Kelsey bij u ge
ïntroduceerd, het eerste deel in
een serie (Kelsey on squeeze
play) over dwangposities. De
keerzijde van dit fenomeen is
de verdediging tegen een
dwang, waarvan in het volgen
de spel een voorbeeld.
In een viertallenwedstrijd heeft
u als west:
A H V 8
072
o 109 r
H9
zuid bekennen). Wat speelt i
Als u weet (of aanvoelt) hoe hl
mechanisme van een eenvoud
ge dwang werkt, kunt u zid
precies vooretellen hoe hi
eindspel kan gaan verlopen. .41
u daarvoor gevrijwaard wj
blijven, moet u nu een klein
schoppen naspelen, in de hoa
dat uw partner één troef}
heeft. Wanneer u achteloos rui
ten 10 zou naspelen, gebeuret
er ongelukken:
Ll B9 5 2
9 B 8 4
o 76
A854
IAHV83 N *104
>H72
W O ^6
Z o V B 8 5 4
B 10632
LV7
en de bieding gaat (Z/-):
ZUID WEST NOORD OOST
1 Ha 1 Sch 1 SA pas
3 Ha pas 4 Ha a.p.
U komt met een hoge schoppen
uit en in de dummy verschijnt:
Uw partner signaleert een dou-
bleton aan en u vervolgt met
nog een hoge schoppen (oost en
Stel dat west in slag drie ruite
10 zou naspelen, dan volgc
ruitenaas, heer en ruiten op ti
fel getroefd (met de boer). Vè
volgens een hartensnit nai
wests heer, die alleen maar ha
ten kan naspelen. Zuid trel
ook de laatste troef en spee
nog een paar ererondjes trod
totdat deze situatie is bereikt
len t
ook v
klas g
krekel
tergefc
had g
geens;
balstu
mer h
vel gi
de m»
gezicl
„In g
vijftie
uitkw
Engel
groot:
gchaa
het k
Lenii
probt
werk
thenc
zich
de 4
lijk c
hij a<
zijn
omsp
uit b
land.
ruim
Maai
Gran
het
diem
kund
faam
TH Delft ontwikkelt „supermicroscoop"
De afdeling Technische Na
tuurkunde van de TH Delft
gaat met Philips en met steun
van de Stichting voor de Tech
nische Wetenschappen een zeer
geavanceerde elektronenmi
croscoop ontwikkelen.
Philips stelt aan de TH Delft
instrumenten ter beschikking
met een waarde van drie mil
joen gulden, de Stichting voor
Technische Wetenschappen be
taalt vier personeelsplaatsen
(twee promovendi en twee
technici) en geeft 750.000 gul
den voor materiaalkosten, ter
wijl de TH Delft zelf voor de
projectleider, twee technici en
de organisatie zorgt.
Het onderzoeksproject heeft
echter meteen al forse wind te
gen. Het blijkt moeilijk de twee
jonge natuurkundigen met tech
nische inslag te vinden, die no
dig zijn voor de uitvoering van
het onderzoeksproject. Er be
staat nauwelijks werkloosheid
in deze beroepsgroep en veel
jonge academici geven de voor
keur aan de iets hogere beginsa
larissen in de industrie boven
een universitaire werkkring.
In dit onderzoekproject gaat
het om de ontwikkeling van
elektronenmicroscopen, waar
mee met grote nauwkeurigheid
het oppervlak van materialen
bestudeerd kan worden. De be
langrijkste oppervlakte-analyse
techniek is de elektronenspec-
troscopie, waarbij de snelheid
wordt gemeten van elektronen.
die uit het oppervlak komen als
er licht of een elektronenbundel
op het materiaal valt.
Die snelheid is karakteristiek
voor het soort atomen aan het
oppervlak. Op deze wijze kan
men in staal onderscheid ma
ken tussen koolstof en ijzer of
chroom, in chips kan zuurstof
worden onderscheiden van sili
cium, enzovoorts.
Van het nieuwe instrument zal
de invallende elektronenbundel
maar een zeer klein deel van
het oppervlak, een plekje met
een diameter van een miljoen
ste millimeter, belichten. In
moderne elektronenmicrosco
pen kan men al de gevraagde
zeer smalle bundel maken,
maar men is nog niet in staat
de snelheid van de terugko
mende elektronen te meten.
Read enkele jaren geleden de
den bij het FÖM-Instituut voor
Atoom- en Molecuulfysica in
Amsterdam, lijkt het mogelijk
te maken zo'n geavanceerde
meetmethode in een elektro
nenmicroscoop te ontwikkelen.
Kruit (TH Delft) zal als pro
jectleider optreden van het
elektronenmicroscoopproject in
de vakgroep Deeltjesoptica van
dOle afdeling Technische Na
tuurkunde. Volgens de onder
zoekers is een samenwerkings
project zoals nu tot stand geko
men één van de weinige moge
lijkheden die een universiteit
nog heeft om grote, dure pro
jecten te starten in een tijd van
inkrimpende middelen.
Schaarste aan metalen
De terugwinning van metalen
uit afvalstromen wordt in ver
band met de schaarste aan deze
grondstoffen steeds belangrij
ker. Stimulering van het herge
bruik van deze materialen is
zelfs absoluut noodzakelijk.
De overheid zou er daarom
goed aan doen het onderzoek
op dit terrein te intensiveren.
Dit heeft ir. W. Koumans, lid
van de Raad van Bestuur van
TNO. Hij wees erop dat van
een aantal metalen de voorra-j
den beperkt zijn. Dit zijn onder
meer titanium, chroom, man
gaan, vanadium en platina. De
materialen worden maar in een
paar landen gewonnen.
Het TNO-bestuurslid bena
drukte tijdens het gesprek dat
de industrielanden sterk afhan
kelijk zijn van deze materialen.
Zo zou de fabricage van auto's
en machines vrijwel stil komen
te liggen als de aanvoer van
chroom zou stagneren.
In dit opzicht verkeert het wes
ten in een kwetsbare positie,
omdat chroom praktisch alleen
door Rusland en Zuid-Afrika
wordt geleverd. Dezelfde twee
landen leveren vrijwel alle pla
tina, een metaal dat als kataly
sator onmisbaar is voor de che
mische industrie.
Verder moet men er volgens
Koumans rekening mee houden,
dat ook de gangbare voorraden
ijzer en koper maar beperkt
zijn. Hij schat dat deze over
een paar honderd jaar uitgeput
zijn. Omdat de voorraden me
taal niet onuitputtelijk zijn en
om strategische redenen is het
volgens het TNO-bestuurslid
van groot belang metalen uit
het afval terug te winnen.
„Voor een land als het onze is
afval zelfs het rijkste erts",
meent Koumans.
Oud ijzer en staal worden op
grote schaal opnieuw gebruikt.
Winning van niet-ijzerhouden-
de metalen uit huisvuil is voor
alsnog niet rendabel. Er zijn in
principe wel goede mogelijkhe
den, als de metalen al in een
eerder stadium van de afval-
route geselecteerd worden.
In twee gemeenten heeft TNO
een proefproject opgezet, over
de resultaten waarvan het de
TNO'er nog niets kon meede
len. De verwerking van oud en
nieuw schroot, afkomstig uit de
industrie, kan door nieuwe
technologieën worden bevor
derd.
Wat resteert, is een van de b;
sisvormen van de enkelvoudig
dwang: Op zuids dwangk.
(de laatste troef) moet west
overgeven. Het gecombineei
schoppen/klavergeweld kan
niet aan, waardoor zuid de
maakt.
Had west in slag drie verve
met een kleine schoppen (d<
partner getroefd en door de li
der overgetroefd) dan had wei
wanneer hij later met hartei
heer aan slag kwam, e
schoppen kunnen naspelei
waardoor de dwang gebrok<
was en hij nog klaverheer h.'
binnengekregen voor
Correspondentie p/a Leh«
straat 10, 2162 AC Lisse.
i
