Staatschuld Zuid-Afrika niet rampzalig
m
Moskou gaat met J
anti-satellietwapen
ook proeven nemen
Stille getuigen ondergang Titanic
„Mensenrechten geen zaak van bankerf"
ECONOMIE KOMT WEL STEEDS MEER ONDER DRUK TE STAAN
Russen vallen
guerrilla's aan bij
Pakistaanse grens
BUITENLAND
£eidóC<2ouxant
DONDERDAG 5 SEPTEMBER 1985 PAG!
Israël zal laatste
Libanezen vrijlaten
TEL AVIV Israël is van plan
over tien dagen de laatste groep
van de oorspornkelijke 700 Libane
se gevangenen vrij te laten.
Dat heeft Radio Israël bericht
Sinds de kaping van een Ameri
kaans passagiersvfiegtuig op 14
juni, waarbij de vrijlating werd ge-
eist van sii'iten die in Israël gevan
gen werden gehouden, zijn bijna
600 van de 700 gedetineerden uit de
Atlit-gevangenis vrijgelaten. De
meeste gevangenen waren opge
pakt tijdens zoekacties in Zuid-Li-
banon in de laatste maanden van
de Israëlische bezetting.
Eigen wijs stuk
grond in China
PEKING In het noordoosten van China ligt een
strook grond, waar het in de zomer vriest. In de win
ter. wanneer de temoeratuur van de omgeving min
30 graden bedraagt, heeft de grond een warmte van
17 graden. Dat meldt het Chinese Volksdagblad. De
bizarre strook is 1.000 meter lang en 15 meter breed.
Zij loopt van de helling van een heuvel naar een ri
vier in het district Huanre, dat in de provincie Liao-
ning ligt Wanneer het 's zomers regent verandert
het water dat op deze grond valt onmiddellijk in ijs.
De bodem is tot een meter diepte bevroren. In de
wintermaanden is de bodem warmer dan de omge
ving. De mensen uit deze streek kennen het ver
schijnsel al meer dan een eeuw. Zij maken er ge
bruik van door er 's winters groenten te telen. We
tenschapper zijn nu begonnen het raadselachtige
verschijnsel te onderzoeken.
Protest tegen
doodstraffen voor
mindeijarigen in VS
DEN HAAG In Amerikaanse ge
vangenissen wachten minstens 33 ver
oordeelden op de doodstraf wegens
misdaden die zij hebben begaan toen
zijn nog minderjarig waren. Dat heeft
de mensenrechtenorganisatie Amnes
ty International gemeld. Volgens Am
nesty is het executeren van personen,
die zijn veroordeeld wegens delicten
begaan voordat zij de leeftijd van
achttien jaar hadden bereikt, in strijd
met internationale verdragen. De or
ganisatie is overigens in alle gevallen
tegen de doodstraf en vindt dat dood
vonnissen moeten worden omgezet in
andere straffen.
Tachtig
gewonden door
chloorwolk
MANCHESTER In zieken
huizen in Manchester (Noord-
west-Engeland) zijn gisteren
80 werkneemsters van een
kledingfabriek behandeld, na
dat er een chloorwolk was ont
snapt.
Geen van hen is er ernstig aan
toe. Het ongeluk gebeurde in
een fabriek in Middleton, ten
noorden van Manchester, toen
een werkneemster schoon
maakmiddelen met elkaar
mengde, waarbij giftige dam
pen ontsnapten.
Aangehouden spionne
had toegang tot
militaire geheimen
BONN De eerder deze maand op verdenking
van spionage aangehouden secretaresse van het
bureau van de Westduitse president, heeft bekend
Tot dusver had de 49-jarige Margarete Hoke vol
gehouden, dat zij onschuldig was. Volgens bron
nen in Bonn zou zij echter weigeren te vertellen
wie haar opdrachtgevers zijn. Volgens veiligheids
deskundigen in Bonn was de vrouw officieel ge
machtigd om kennis te nemen van de inhoud van
zeer vertrouwelijke rapporten Zij heeft haar
Oosteuropese opdrachtgevers gedurende 17 jaar
onder meer voorzien van notulen van vergaderin
gen van de ministerraad en van de Nationale Vei
ligheidsraad. Hoe groot de schade is die de spionne
heeft aangericht, is nog niet precies bekend.
Ex-president weiger-n
pensioen met kuur "1
SINGAPORE Ex-president Devan
van Singapore heeft een regeringspen
geweigerd, omdat daar de voorwaard» on;
was verbonden dat hij zich moet laten bJN
delen wegens alcoholisme.
Devan Nair trad eind maart af als presua«
In een brief schijft de 61-jarige ex-presi
„Het was duidelijk niet te accepteren dat,,
vrouw en ik onze levensavond zouden Us:
ten doorbrengen onder een bedekte Krui
dus kan ik onder geen enkele omstaide
verbonden". De voormalige vakbondsf!^
Nair werd in oktober 1981 tot presideiftn
noemd. Hij werd opgevolgd door de 69-j
Wee Kim Wee.
_jelic
Elke dag doen zich op td,
plaatsen in Zuld-Afrika bf
gen voor tussen demorfl
rende zwarten en de polil
Athlone, een zwarte wool
bij Kaapstad, staken betl
wegversperringen in branl
de politie tegen te houdel
DEN HAAG Balan
ceert Zuid-Afrika werke
lijk op de rand van de af
grond nu het niet meer
aan zijn betalingsverplich
tingen tegenover buiten
landse banken kan vol
doen, zoals hier en daar
wordt gesuggereerd? Dit
is nog maar de vraag. De
kredietwaardigheid van
een land wordt op de eer
ste plaats bepaald door
nuchtere economische cij
fers. Voor een land als
Zuid-Afrika, dat vorig jaar
een nationaal inkomen
had van bijna 130 miljard
rand en over een econo
mie beschikt die in princi
pe nog kansen genoeg
heeft om verder te groei
en, wordt door de econo
men een staatsschuld van
dertien miljard rand be
paald niet als rampzalig
beschouwd.
Zuid-Afrika is met de aanwe
zigheid van een goed opgeleide
bevolking en vele, vaak strate
gische mineralen in principe
een rijk land. Voor het in de
afgelopen twee jaar ook zijn
deel kreeg van de droogte die
geheel Afrika trof, exporteer
de het bovendien graan. De af
gelopen twee jaar moest het
dit echter importeren. Dat
kostte Zuid-Afrika de afgelo
pen twee jaar drie miljard
rand.
Ernstiger is dat het land al ja
ren gebukt gaat onder een zeei
forse inflatie, gevolg van het
feit dat er meer uitgegeven
wordt dan er wordt verdiend.
De koers van de rand die in
zijn beste tijd meer dan een
dollar waard was, maar nu al
zelfs geen halve meer, was
overigens al enige jaren ge
staag aan het dalen, voorna
melijk als gevolg van de in
bakkende prijs van het goud,
het voornaamste exportpro-
dukt Dit verergerde de infla
tie.
Tegenover de in waarde ver
minderende munt staat het
feit dat de begroting van Zuid-
Afrika de afgelopen vijf jaar
bijna is verdubbeld tot bijna 28
miljard rand. Aan het oplopen
van dit bedrag zijn niet in de
laatste plaatsde kosten van
het politieke bestel debet Het
in stand houden van de apart
heid met zijn gescheiden rege
lingen en voorzieningen voor
blank en zwart kost immers
zeer veel geld. Men denke ook
aan het leger- en politie-appa-
raat dat sinds de onlusten in
Soweto in 1976 zeer sterk
werd uitgebreid.
De tekorten hebben er voor
gezorgd dat Zuid-Afrika
voortdurend grote bedragen in
het buitenland moet lenen om
op deze grote voet te kunnen
blijven leven. Tot voor kort le
verde het aangaan van lenin
gen nauwelijks problemen op.
Exportkredieten
De al maar uitzichtlozer wor
dende rassentegenstellingen
die de economische bedrijvig
heid zeer onzeker maken, zijn
echter naast de al genoemde
inflatie de voornaamste oor
zaak van de dramatische
waardevermindering van de
rand.
Steeds minder banken en on
dernemingen zijn nog langer
bereid te investeren. Voor Ne
derlandse banken geldt dat zij
al zeker tien jaar geen lenin
gen meer hebben afgesloten
met de Zuidafrikaanse staat of
met ondernemingen daar. Wel
wordt er door Nederlandse be
drijven nog volop geëxpor
teerd. Voor de financiering
van die leveranties sluiten de
bedrijven verzekeringen af.
Directeur Groen van de Ne
derlandse Credietverzeke-
ringsmaatschappij schat de
waarde van de lopende leve
ranties op enkele tientallen
miljoenen guldens. De risico's
van deze instelling worden
weer gedekt door de Neder
landse staat Zuid-Afrika heeft
laten weten dat deze leveran
ties gewoon zullen worden be
taald en dus niet vallen onder
de afgelopen zondag aange
kondigde opschorting van de
betalingen aan het buitenland.
De opschorting heeft uitslui
tend betrekking op de staats
schuld. Niettemin wordt, aldus
Groen, binnenkort opnieuw
advies uitgebracht aan minis
ter Ruding over de voortzet
ting van de kredietgaranties.
Ondenkbaar is het allerminst
dat daar een eind aan wordt
gemaakt gezien de risico's.
Dalende rand
De al maar dalende rand had
als jongste gevolg dat de staat-
saflossingen van geleende dol
lars in gevaar dreigden te ko
men. Nog niet zo lang geleden
was minder dan een rand no
dig om een dollar terug te be
talen, vlak voor de betalings
opschorting bijna drie randen
en het eind was nog niet in
zicht. De Amerikaanse Chase
Manhattan vertrouwde het
niet langer en eiste als eerste
zijn geld op waarna andere
banken volgden. De westerse,
voornamelijk Amerikaanse en
Engelse banken, wilden hun
kort lopende leningen, teza
men dertien miljard dollar be
dragend, meteen terug hebben.
Dit werd vorige week zondag
door Zuid-Afrika geweigerd.
Aflossing van de dertien mil
jard dollar schulden zou een
geweldige aanslag betekenen
op de financiële overschotten
die daarvoor niet toereikend
zijn. Men heeft nu een uitstel
periode bedongen van vier
maanden om de problemen op
te lossen. Zuid-Afrika zal, zo
verwacht men zeker op de iets
langere termijn, heel wel in
staat zijn z'n schuld te voldoen.
Aflossing van die buitenlandse
schuld betekent volgens de
deskundigen evenwel dat
Zuid-Afrika ziin geld expor
teert naar het buitenland, ter
wijl het dat geld zo brood no
dig heeft voor investeringen in
eigen land, onder meer om de
groeiende werkloosheid te be
strijden. Vandaar dat de Zuid
afrikaanse centrale bank nu
alles in het werk stelt tot een
herschikking van die schulden
te komen. De Engelse noch de
Amerikaanse schuldeisers lij
ken daar oren naar te hebben.
Officieel zijn er geen cijfers
over de werkloosheid bekend,
maar men schat die bij de
zwarten nu al op twintig pro
cent. Het was dan ook geen
wonder dat de zwarte mijn
werkers uiteindelijk weinig
animo hadden voor een sta
king die het risico inhield dat
zij als zovele zwarten werkloos
op straat zouden komen te
staan. Alleen nieuwe investe
ringen kunnen de werkloos
heid terugdringen.
In de adempauze die de Zuida
frikaanse overheid zich nu
gunt is de hoop gericht op
koersstijging van de rand,
maar die hoop lijkt gezien de
laatste stand van de Zuidafri
kaanse munt bijzonder ijdel.
De rand is opnieuw aan het
kelderen. Minister van finan
ciën Du Plessis gaf deze week
dan ook toe dat alleen politie
ke hervormingen het vertrou
wen in de munt kunnen her
stellen.
Het Zuidafrikaanse bedrijfsle
ven heeft zich parallel aan de
pijlsnelle waardevermindering
van de rand opgeworpen als
de voornaamste pleitbezorger
van die politieke veranderin
gen. Een aantal zakenlieden
praat binnenkort met leiders
van het Afrikaans Nationaal
congres, het ANC. De politieke
ongeloofwaardigheid van
Zuid-Afrika kost de bedrijven
handen vol geld en verlies van
exportmogelijheden. Buiten
landse leveranties moeten uit
zonderlijk duur betaald wor
den. Nieuwe activiteiten kun
nen niet of nauwelijks worden
ondernomen omdat het geld
opgaat aan bestaande verplich
tingen. Er is sprake van een
oplopend aantal faillissemen
ten. Een oplossing lijkt voorlo
pig niet in zicht. De regering
koestert de hoop haar eigen
problemen in vier maanden
de periode waarover de aflos
sing van de staatsschuld is op
geschort te kunr
sen. jm-i,
PAUL VAN VELTHOVEblle
AMRO TOPMAN.
AMERSFOORT „Men
senrechten zijn op zichzelf
bij het verlenen van kre
dieten geen criterium
voor banken. Banken kij
ken naar de politieke sta
biliteit van een land, en
daarbij worden zaken als
mensenrechten wel mee
gewogen, maar meer niet.
We hebben daar geen
maatschappelijke verant
woordelijkheid".
Dit verklaarde Amro-topman
drs. Th. Meys gisteren op en
bijeenkomst in Amserfoort, die
onder meer ging over de rol
van banken in Zuid-Afrika.
„Het is ook uit puur bedrijfse
conomische overwegingen dat
internationale banken nu hun
belangen in Zuid-Afrika ver
minderen. Ze zijn gewoon
bang dat ze door de ontwikke
lingen daar hun geld kwijtra
ken. Bovendien, hoe verderfe
lijk is verderfelijk? Als we bij
voorbeeld de lijst van Amnes
ty International nemen, dan
kan het internationale bank
wezen de deuren wel sluiten".
De Nederlandse bankwereld
zal volgens Meys overigens
„als eerste" gehoor geven als
de regering tot een economi
sche boycot van Zuid-Afrika
zou besluiten. „De wenselijk-
Op de vraag of de bank uin
gen beweging tot een bo] de
van activiteiten in Zuid-TC ii
ka zou besluiten als de réj-at
ninghouders de bank ma»..:*
de rug zouden toekeren,
woordde Meys bevestig! U1'
Jdif
„Als je iemand bedreig4ens
hem een pistool tegen ;tej(
hoofd zet, wat doet hij daij Q1
ISLAMABAD Honder
den gewonde Afghaanse
verzetsstrijders zijn de
laatste twee weken vanuit
de Afghaanse provincie
Paktia, waar het Russi
sche leger afgelopen
maand een groot offensief
tegen hen heeft ingezet,
de grens naar Pakistan
overgestoken. Dit hebben
functionarissen van het
Rode Kruis gisteren in Is
lamabad bekendgemaakt.
De gewonden worden onder
gebracht in ziekenhuizen in
Peshawar, de hoofdstad van
de Pakistaanse noordwestelij
ke grensprovincie. De meeste
gewonde verzetsstrijders kun
nen Pakistan echter niet be
reiken omdat de Russische en
Afghaanse troepen hun routes
afsnijden.
Artsenploegen uit Denemar
ken, Nieuw Zeeland en Noor
wegen naar Pakistan zijn vol
gens het Rode Kruis onderweg
om de behandeling en verple
ging van de gewonde Afgha-
nen op zich te nemen. Volgens
de guerrillastrijders zijn de
Russische troepen doorgedron
gen tot minder dan twee kilo
meter van de Pakistaanse
grens en wordt hier en daar
tot op Pakistaans gebied ge
vochten. De Pakistaanse pre
mier. Mohammed Khan June-
jo, werd gisteren op de hoogte
gesteld door de legerleiding
die maatregelen heeft geno
men met het oog op de be
scherming van de Pakistaanse
veiligheid en onschendbaar
heid. Volgens de Pakistaanse
minister van buitenlandse za
ken, Sahabzada Yacub Chan,
wordt zijn land echter niet be
dreigd. Het offensief in Paktia
is volgens hem waarschijnlijk
gericht op het opruimen van
haarden van verzet.
Zinloos
geweld
In de Oostlibanese,
christelijke stad Zahle
is .gisteren bij de
groentemarkt een au
tobom ontploft. Daar
bij kwamen veertien
mensen om het leven
en raakten 46 anderen
gewond. De explosie
zette een nabijgelegen
benzine-opslagtank in
lichterlaaie en ver
scheidene gebouwen,
winkels en voertuigen
werden verwoest. Zah
le. een stad van ruim
honderdduizend inwo
ners, is de grootste
christelijke enclave in
Oost-Libanon. De ont
ploffing in Zahle volgt
op een reeks autobo
maanslagen in Beiroet,
waarbij de afgelopen
maand ruim 60 men
sen het leven verloren.
In Beiroet duren de
gevechten tussen
christenen, islamiti
sche strijdgroepen en
Palestijnen nog steeds
voort. Daarbij komen
elke dag mensen om
het leven. Door de ge
vechten is in het isla
mitische westen van
de stad een groot te
kort ontstaan aan
brood en bezine.
NA AMERIKAANSE AANKONDIGING
IA
idei
ld g
nth
WASHINGTON Het
Amerikaanse ministerie
van defensie heeft giste
ren officieel bekendge
maakt dat nog deze
maand de al eerder aan
gekondigde proef met een
anti-satellietwapen (Asat)
zal worden uitgevoerd. De
preciese datum wordt ge
heim gehouden. Bij de
proef zal voor eerst een
raket worden afgevuurd
op een doel in de ruimte.
De bekendmaking kwam eni
ge uren nadat de Sovjet-Unie
aankondigde dat zij een stop
op het plaatsen van anti-satel-
lietwapens in de ruimte zal op
heffen als de Amerikaanse
proef doorgaat. Volgens het
Amerikaanse ministerie van
defensie hebben „de Sovjets
reeds sinds 1977 een operatio
neel, op land gestationeerd
Asat-systeem hebben". „Voor
zover het Pentagon betreft is
er geen verschil tussen opera
tioneel en geplaatst. De Sovjets
hebben meer dan eens met
hun Asat-systeem satellieten
in de ruimte vernietigd", aldus
de verklaring.
Op gezag van het Kremlin
meldde Tass dat de Sovjet-
Unie de eenzijdige bevriezing
van het plaatsen van anti-sa
tellietwapens in de ruimte on
gedaan zal maken.
Moskou kondigde zijn Asat-
-stop twee jaar geleden af.
Asat en SDI. het Strategisch
Defensie Initiatief of Star
Wars genaamd, zijn niet bb{
zelfde. Wel maken beide sjaf
men gebruik van wapens ilgn'
ruimte. ASAT, een afkorf'
van Anti-Satellietsysteem,
een wapen dat een vijandeP11*
satelliet kan vernietigen, jn 1
ASAT kan bijvoorbeeld nde
ruimte in worden gelancefotr
een vijandelijke satelliet L*
sporen en tot dichtbij nader
om vervolgens tot ontplof
te komen. De technologie v zij
ASAT is betrekkelijk eenvi B<
dig, omdat satellieten dgmii
gaaans in een voorspelteseu
baan om de aarde draaien, [let.
Strategisch Defensie Initiaijd
is een omvangrijk onderzejeen
sproject voor het ontwen
en ontwikkelen van wap
die vijandelijke raketten
nen uitschakelen.
SMIDJE VERHOLEN EN DE KNAP-MUTATOR
1075) Pjotr Nogrottr voelde zich ellendig, hele
maal ziek en totaal afgeknapt. Met wankele
schreden bereikte hij zijn telefoon om Kille
Klansky te bellen. ,,Je moet onmiddellijk naar
de smidse komen. Klansky," bracht hij er met
moeite uit. „We hadden een mooi potje op het
vuur staan, maar ik geloof dat het bezig is goed
aan te branden...." - Dat was genoeg voor Kille
Klansky om in een ijltempo te Rijkhuyzen te ver
schijnen en gejaagd bij de smid binnen te stor
men. „Wat is er aan de hand, Pjotr?" vroeg hij.
- „Ezels! Runderen! Uilskuikens zijn we!" smeet
Pjotr er nerveus uit. „Die leerjongen van me
die provoknul met zijn lange harendat is
Kareltje Knetter niet! Hij deed alleen maar alsof.
De echte Kareltje Knetter is al lang onder dienst
bij de Marine!" - „Dan moeten we dat jonk on
middellijk vragen wie hij wèl is," siste Kille Klan
sky. „Desnoods met geweld!" - „Vergeet het
maar," gromde Pjotr. „We kunnen er niet meer
bij, want hij zit in de bak wegens knokken! De
veldwachter is zelf hier geweest om alles te ver
tellen. Gelukkig is die kerel zelf zó oliedom, dat-
ie niks merkt van wat zich hier allemaal afspeelt.
Hij is van plan dat provo-knulletje een mooi tijd
je in de bajes te laten zitten. Maardat ventje
is helemaal geen provoknulletje! Zijn lange haar
was een valse pruik, en hij heeft aan de veld
wachter verteld, dat-ie Sjeems Pond van de Ge
heime Dienst was! Denk daar maar 'es goed
over na, Klansky! Als dat waar is, dan zijn de
poppen aan het dansen. Dan laten ze hem na
tuurlijk zo los en dan kunnen we elk ogenblik de
komst van agent 009 verwachten!"
,,Sj...sjeems Pondagent 009...," bibberde
Klansky en hij trok nerveus zijn revolver, zich
geschrokken vastklemmend aan de niet minder
angstige Pjotr....
WOODS HOLE Onderwa
tercamera's bij het wrak van
de Titanic hebben stille ge
tuigen gevonden van het dra
ma uit 1912, toen de onzink-
baar geachte oceaanreus in
nauwelijks twee uur tijd in
de golven verdween. De oce
aanbodem ter plaatse wemelt
van goed-geconserveerde
flessen wijn. bagage en ledi
kanten. Maar er zijn nog
geen sporen gevonden van
resten van de meer dan 1.500
mensen, die verdronken toen
de Titanic ten onder ging.
Dr Robert Ballard, leider
van het team dat de Titanic
vond. is een van de mensen
die vinden dat men het wrak
maar moet laten liggen waar
het ligt „als maritiem ge
denkteken
De internationale verzeke
ringsmaatschappij die eige
naar is van het wrak van de
Titanic, wil echter met ber
gers overleggen of het moge
lijk is het scheepswrak te
lichten. De bergers die on
langs in Nieuw-Zeeland de
Rainbow Warrior lichtten,
hebben al laten weten het
scheepswrak naar boven te
willen brengen.
De 80-jarige Eva Hart, één
van 21 nog in leven zijnde
mensen die destijds konden
worden gered, ziet liever dat
het scheepswrak blijft liggen
waar het ligt. De vrouw, die
ten tijde van de ramp zeven
jaar oud was, maakte de
oversteek van Southampton
naar New York met haar fa
milie. Haar vader verdronk
die nacht en wat haar betreft
is de Titanic zijn graf. Het
wrak zou daarom met rust
moeten worden gelaten.
De nu 80-jarige Britse Eva Hart (rechts) is een van de 21 nog
in leven zijnde overlevenden van de ramp met de Titanic. Zij is
een fel tegenstander van eventuele pogingen het schip te lich
ten. De foto boven werd gemaakt kort voor het vertrek van de
familie Hart naar Amerika. De toen 7-jarige Eva staat tussen
haar vader, die verdronk, en moeder, die de ramp eveneens
overleefde.
