TAFEL
Gereformeerde studie weerspiegelt
onenigheid over oorlog en vrede
BI
ÊeidoeSoiwcwit1'
lïTïïTl
Huwelijk onderwerp van gesprek in bisdom Rotterdam
kerk
en
wereld
Publicatie heeft lange voorgeschiedenis
Nu kort geding tegen Goeree's
Raad van Kerken roept op
tot gebed voor Zuid-Afrika
b\
'h
ACHTERGROND
CckiócQomant
WOENSDAG 4 SEPTEMBER 1985 PAGINJ&I]
De nota over het huwelijk, opgesteld door de Haagse sectie van
de Diocesane Pastorale Raad (DPR) van het bisdom Rotterdam,
wordt gespreksonderwerp in het hele bisdom. Dat heeft de
DPR besloten.
Vergezeld van een aanbevelingsbrief van bisschop R. Ph. Bar
gaat de nota naar pastores, schoolcatecheten, dekenale- en pa
rochieraden met verzoek of bezoekgroepen zich ermee willen
bezighouden. Een ad hoe comissie zal proberen na te gaan hoe
de nota functioneert.
Na een eerste bespreking in de DPR in oktober 1981 is de nota,
die oorspronkelijk „Echtscheiding" heette, enige malen her
schreven en geactualiseerd. Het gevolg was dat de nota nu niet
meer uitsluitend over echtscheiding handelt, maar over het hu
welijk in deze tijd, inclusief alle factoren die leiden tot een cri
sis van dit instituut.
Na een gedeelte waarin het huwelijk wordt beschreven wordt
een opsomming gegeven van de factoren, die het huwelijk in
een crisis hebben gebracht. Ook de verschillende visies op het
huwelijk worden beschreven alsmede in welke situatie mensen
-maatschappelijk, psychologisch en kerkelijk - geraken „als het
mislukt"
De mens is vrijgeboren
en toch is hij aan alles
geketend
J. J. Rousseau
Hoe vrede te vinden,
blijft een vraag voor kerk
en samenleving. Dit is de
conclusie die iedere lezer
zal trekken uit het studie-
rapport van deputaten
Oorlogsvraagstuk van de
Gereformeerde Kerken
in Nederland, dat van
daag wordt gepresen
teerd.
Het heeft als titel: „Vrede,
vraag voor kerk en samenle
ving". De deputaten de
wergroep die van de synode
opdracht tot het schrijven
kreeg zijn er niet in ge
slaagd tot een gezamenlijk
rapport te komen over oorlog
en vrede. Het is daarom een
lijvig stuk geworden met drie
verschillende visies. Dit
wordt nu gereed gemaakt
voor het gesprek in de ge
meenten Nog dit najaar zal
het materiaal daarvoor ver
schijnen.
Het is geen wonder dat de de
putaten niet tot overeenstem
ming zijn gekomen. Het depu-
taatschap werd immers zo sa
mengesteld. dat alle posities
van de kerkleden weerspie
geld zijn. Het gesprek tussen
de leden van de werkgroep is
zeer moeizaam geweest. Zij
hoopt dat de lezers als het
ware zullen -deelnemen aan
dit gesprek en het wellicht
verder zullen brengen. Ze uit
de wens dat dit gesprek in de
kerken boven de partijschap
pen zal uitstijgen.
Het feit dat de deputaten on
derling niet tot één rapport
konden komen, belooft echter
weinig goeds voor het gesprek
in de kerken. De kans dat de
gespreksdeelnemers blijven
steken in al reeds lang inge
nomen standpunten, is groot.
Menig gemeentelid zal den
ken: als de deputaten er al
niet uitkomen, hoe zullen „ge
wone" kerkleden het gesprek
verder kunnen brengen?
Deze maand zullen we her
haaldelijk bekogeld worden
met uitspraken van het IKV
en het ICTO in verband met
het volkspetitionnement te
gen het plaatsen van kruisra
ketten. De standpunten lijken
muurvast te liggen.
Daar komt alleen beweging
in, als we erin slagen vanuit
een nieuw gezichtspunt naar
het probleem van oorlog en
vrede te kijken. Zoals wan
neer iemand een toren be
klimt, en plotseling de hem zo
bekende stad op een nieuwe
wijze ziet. De deputaten zijn
er niet in geslaagd een nieuw
gezamenlijk uitzichtspunt te
vinden en aan de kerken aan
te bieden. Het studierapport
geeft wel een helder zicht op
wat de huidige standpunten
zijn. Wie weet. of dit rapport
zo toch een opstapje wordt tot
het vinden van een nieuwe
invalshoek.
Duidelijk geluid
Het studierapport bestaat uit
een meerderheidsrapport, een
bijdrage van ds. W. F. Bolt,
waarvoor hij persoonlijk ver
antwoordelijk blijft, en een
minderheidsrapport De bij
drage van ds. Bolt is kort en
krachtig. Als pacifist wijst hij
de conventionele wapens af
en dus ook nucleaire, bacte
riologische en chemische wa
pens. Het lijkt hem ongerijmd,
dat christenen uit allerlei na
ties die eens de bruiloft van
het Lam zullen vieren, zich
nu als militairen laten trainen
om elkaar zo nodig te doden.
Er is geen internationale in
stantie om te oordelen of een
oorlog rechtvaardig is. Boven
dien vervalt zelfs in een oor
log met conventionele wape
nen het verschil tussen mili
tairen en burgers. Het risico
van overheersing door een
communistisch bewind moet
worden afgewogen tegen de
risico's van voortgaan op de
weg van de afschrikking.
De lezer die niet reeds wat er
varing heeft opgedaan in het
debat over de kernbewape
ning, zal de tekst van ds. Bolt
wat mager vinden. Er is ech
ter elders veel materiaal te
vinden dat de visie van ds.
Bolt ondersteunt.
Het meerderheidsrapport
heeft veel sympathie voor zijn
radicale standpunt. Het is
rechtmatig en actueel. Er
moet nog maar bewezen wor
den dat het gebruik van ge
weld toch niet geheel uitge
sloten kan worden. Als be
zwaar wordt gevoeld, dat
christenen verantwoordelijk
heid is gegeven voor de huidi
ge gebroken wereld; het
standpunt van het christelijk
pacifisme lijkt te radicaal.
Maar ds. Bolt staat dus sterker
dan de niets vermoedende le
zer op het eerste gezicht
denkt. Ik vraag me af of hier
niet een mogelijkheid was ge
weest voor de deputaten om
tot een nieuw uitzichtpunt te
komen.
De drie rapporten suggereren
dat christenen een grote ver
antwoordelijkheid hebben bij
het dragen van de huidige sa
menleving. De laatste zeven
tienhonderd jaar hebben we
inderdaad geleefd in een
maatschappij die zei uit te
gaan van de christelijke le
vensovertuiging. Maar in
West-Europa worden christe
nen snel een kleine minder
heid De waarden van onze
samenleving zijn niet christe
lijk. Biedt dit christenen geen
mogelijkheid om zich vrijer
tegenover die samenleving op
te stellen'' Kunnen ze wellicht
een radicaler en kritischer
standpunt innemen? Dit hoeft
geen terugkeer naar het ghet
to te zijn, als christenen tege
lijk in gesprek blijven met
niet-christenen. Een discussie
hierover zou het gesprek over
oorlog en vrede in een nieuw
licht kunnen plaatsen.
Afschrikking afgewezen
De lezer moet lang wachten
voor hij toekomt aan de con
clusie van het meerderheids
rapport „niet alleen het ge
bruik, maar ook het bezit van
kenwapens is moreel niet te
rechtvaardigen". Deze conclu
sie berust op het gegeven dat
de huidige afschrikking de in
stabiliteit in stand houdt. Bo
vendien is de bereidheid
eventueel kernwapens te ge
bruiken moreel verwerpelijk.
Het al of niet gebruiken van
conventionele wapens blijft
buiten beschouwing.
Aan deze conclusie gaat een
lange discussie vooraf over de
maatschappelijke samenhang,
de bijbelse theologie en de
ethiek. Het verband tussen de
conclusie en deze hele discus
sie is niet erg helder. De dis
cussie is eerder een afspiege
ling van de moeizaamheid
van de dialoog. Ik maak een
paar kleine opmerkingen bij
deze discussie.
Het verbaast rhe dat het
meerderheidsrapport de theo
rie van de rechtvaardige oor
log nog steeds bruikbaar
vindt. Bijna overal is zij al
lang verlaten De deputaten
hebben het zich moeilijk ge
maakt door uit te gaan van
het bijbelse sleutelwoord
„verzoening". De bijbel is
concreter en praktischer dan
de deputaten schijnen te den
ken. Zij heeft er weet van dat
er twee soorten vrede bestaan.
De eerste is de messiaanse,
waarin inderdaad alle mensen
met elkaar verzoend zijn.
Maar vaak moeten we tevre
den zijn met een vrede, die
voorkomt dat het oorlog
wordt.
Zo worden in Handelingen 6
de Grieks sprekende christe
nen gescheiden van de Ara
mees sprekende gelovigen.
Dat is dan geen messiaanse
vrede, geen volledige verzoe
ning. maar het helpt conflic
ten te regelen De deputaten
hadden beter kunnen uitgaan
van hun eigen suggestie, dat
de nieuwtestamentische tek
sten ons kunnen oefenen in
het oplossen van bestaande
conflicten.
Het Nieuwe Testament, met
name de bergrede, roept op
tot verwerping van weder
zijds geweld Aan ons de
vraag hoe deze oproep hier en
nu te verwezenlijken. Terecht
komt het meerderheidsrap
port uiteindelijk op grond van
een analyse van de situatie
waarin wij ons bevinden, tot
afwijzing van een veiligheids
systeem gebaseerd op af
schrikking
Teleurstellend
Het minderheidsrapport vind
ik zonder meer teleurstellend.
Niet eens zozeer, omdat het in
de huidige omstandigheden
afschrikking door kernwa
pens moreel aanvaardbaar
vindt. Ik had graag een goede
motivering van dit standpunt
gelezen. Het rapport wemelt
echter van anthropologische,
historische, economische en
exegetische fouten. Ik kan
hier slechts een paar voor
beelden geven.
Aan het kapitalisme wordt
ten onrechte toegeschreven
dat de vorige eeuw de ver
paupering van Europa verhol
pen heeft. Niet wordt ver
meld dat deze verpaupering
juist het gevolg was van de
opkomst van het vrije onder
nemersschap dat mensen als
concurrenten en rivalen te
genover elkaar zet. De proble
men van de derde wereld
worden zonder meer op de
schouders van deze landen
zelf gelegd.
Hoewel het rapport toegeeft
dat de tekst van Rom. 13 („de
overheid draagt het zwaard
niet voor niets") gaat over de
politietaak van de overheid,
wordt deze toch gebruikt om
het recht te handhaven zich
te verdedigen tegen een bui
tenlandse aanval. De uit
spraak van Jezus: „allen die
naar het zwaard grijpen, zul
len door het zwaard omko
men" zou slechts van toepas
sing zijn op de enkeling Pe
trus.
Oost-Europa is voor dit rap
port de grote zondebok terwijl
het Nieuwe Testament juist
het aanwijzen van zondebok
ken afwijst. Het rapport sluit
een goed gebruik van geweld
niet uit. de vijandsbeelden
moeten blijven bestaan, geloof
moet (gewapend) strijd voeren
tegen ongeloof.
Dit rapport doet mij geloven,
dat een goede motivering
voor het handhaven van het
afschrikkingssysteem niet be
staat. Toch zou een goede dis
cussie mogelijk zijn over de
vraag of een (plotselinge) op
heffing van het huidige af
schrikkingsysteem de span
ningen in de wereld nog niet
hoger zou doen oplopen.
We hebben een nieuw uit
gangspunt nodig om de partij
schappen in de christelijke
kerken te overwinnen.
Dit wordt ons welicht gege
ven door de Franse katholiek
René Girard die van de gere
formeerde Vrije Universiteit
op 21 oktober een eredocto
raat zal ontvangen. Als het
aan mij ligt, worden de depu
taten verplicht zijn werken te
bestuderen. Daarin vinden we
een wetenschappelijke bena
dering van het geweldsme-
chanisme, die mede tot stand
is gekomen door lezing van
het Nieuwe Testament.
DR. A. F. LASCARIS
(Dr. A. F. Lascaris, domini
caan, is theoloog en publi
cist. Hij schreef onder meer
het boek „De tweede mijl -
wegtrekken uit conflicten",
Hilversum, 1982).
„Vrede, vraag voor kerk
en samenleving" is de titel
van een studierapport dat
vandaag in Leusden is
overhandigd aan dr. H. J.
Kouwenhoven, voorzitter
'van de synode van de Ge
reformeerde Kerken. Het
rapport is geschreven door
deputaten voor bestude
ring van het oorlogsvraag
stuk (een door de synode
ingestelde werkgroep)
Deputaten hebben vele ja
ren aan het studierapport
gewerkt. De gereformeer
de synode besprak in
maart 1982 een eerste con
cept. Na forse kritiek uit
de synode besloten de de
putaten op advies van het
synodebestuur het rapport
voor nader beraad terug te
nemen. In april vorig jaar
kwamen de deputaten met
een nieuwe tekst. Hierin
kwam een meerderheid
van de deputaten tot de
conclusie dat niet alleen
het gebruik, maar ook het
bezit van kernwapens
ethisch met te verdedigen
is. Een minderheid van
vier deputaten. soms ge
steund door prof. I. A. Die
penhorst. bleek met de
overige deputaten op voor
al drie punten van mening
te verschillen: de waarde
ring van de huidige poli
tieke en maatschappelijke
situatie, de ethische en
theologische benadering
van het oorlogsvraagstuk
en de mogelijkheden en
taak van de kerkelijke ge
meente. De minderheid
had haar visie in kantte
keningen bij drie hoofd
stukken naar voren ge
bracht. Op verzoek van de
synode hebben de vier de
putaten hun visie in het
definitieve rapport uitge
werkt. De meerderheid
der deputaten heeft ook
wijzigingen in de tekst
aangebracht zonder het
betoog op essentiële pun
ten aan te tasten. Vorig
jaar hadden vele synodele
den en synode-adviseur
drs. M. H. van Es vooral
kritiek geuit op het on
zorgvuldig omgaan met
Schriftgegevens.
De minderheid der depu
taten heeft de hulp gehad
van een aantal adviseurs,
onder wie de Amsterdam
se prof. dr. H. M. Kuitert
en dr. J. Vlaardingerbroek
uit Rotterdam.
Religieuze
opmerking
Gorbatsjov zaait
verwarring
De Italiaanse pers heeft
gisteren veel ophef ge
maakt van het feit, dat
de Russische leider Gor
batsjov in zijn vraagge
sprek met het Ameri
kaanse weekblad Time
het woord God in de
mond heeft genomen.
Zijn uitlating gaf aanlei
ding tot een heftige dis
cussie over de vraag of
Gorbatsjov godslastering
heeft begaan, of een wit
voetje wilde halen bij het
godvruchtige deel van de
Amerikaanse bevolking.
Een stukje van het Heilige
Rusland komt boven in de
atheïst, luidde de kop boven
het voorpagina-artikel van
de Corriere della Sera over
het Time-interview. De op
merking die Gorbatsjov zich
tegenover Time liet ontval
len. luidde: „De hoge God
heeft toch zeker niet nagela
ten om ons genoeg wijsheid
le schenken een manier te
vinden om tot een verbete
ring in onze betrekkingen te
komen".
De opmerking werd niet
weergegeven door het offi
ciële Russische persbureau
Tass of door andere media in
de Sovjet-Unie. Niettemin
worden .uitdrukkingen waar
de naam God in voorkomt, in
Rusland in de dagelijkse om
gang veel gebruikt. „Zeg niet
dat het geen nieuws is", aldus
het communistische blad
Paese Sera. „Het is hetzelfde
als wanneer de paus in een
interview met Time zich een
godslastering laat ontvallen".
ZEVEN JOODSE ORGANISATIES NAAR RECHTER
Zeven joodse organisaties
hebben een kort geding
aangespannen tegen het
oud-Emmer evangelisa
tie-echtpaar Lucas en
Jenny Goeree uit Zwolle.
Het kort geding dient a.s.
vrijdag voor de vice-pre
sident van de rechtbank
in Zwolle.
De organisaties eisen een on
middellijk verbod van de ver
spreiding van het evangelisa
tieblad Evan en andere „dis
criminerende" publicaties op
straffe van 100.000 gulden per
overtreding. Het Nederlandse
Auschwitz-comité en de Anne
Frank-stichting in Amster
dam, het Overlegorgaan Jo
den en Christenen in Neder
land (OJIC), het Centraal In
stituut Documentatie Israël in
Den Haag (CIDI), de Joodse
gemeenten in Zwolle, Utrecht
en Emmen en een aantal in
woners uit Harderwijk en
Amsterdam voelen zich door
de „anti-Semitische opmerkin
gen" ernstig vernederd. Op
grond van art. 1401 van het
wetboek van strafrecht willen
de organisaties de versprei
ding van de gewraakte folders
stoppen. Dat artikel acht een
daad onrechtmatig als hij in
strijd is met de goede zeden
en het algemeen fatsoen.
Directeur R. Naftaniel van
het CIDI heeft met andere or
ganisaties eerder een straf
klacht ingediend bij de recht
bank in Zwolle, waarvan ver
wacht wordt dat de zaak eind
september voorkomt. Nu de
Goeree's deze week opnieuw
een uitgebreide campagne be
ginnen, is de maat voor hem
vol. Een landelijke folder ver
schijnt in een oplage van
20.000 exemplaren in onder
meer Emmen, Zwolle en Am
sterdam. „Het is toch te gek
dat een gewone burger met
zulke uitermate beledigende
taal tegenover joden wordt
geconfronteerd. Moet men dat
zomaar pikken? Mensen met
een oorlogstrauma kun je mis
schien zo opnemen in een zie
kenhuis. Voor hen zijn de fol
ders verschrikkelijk".
Volgens de Goeree's zijn de
joden verantwoordelijk voor
hun eigen uitroeiing in de
tweede wereldoorlog omdat ze
de Verlosser hebben ver
moord. Alleen bekering tot
het christendom kan hen nog
redden, stellen zij in de fol
der. Vooral deze opmerkingen
kwetsen de joodse organisaties
diep.
HENK VAN ESS
Nederlandse Hervormde
Kerk
Beroepen te Losser mevr. M.
Sudhölter-Russchen, kandi
daat te Boekelo, die dit be
roep heeft aangenomen.
Gereformeerde kerken
Beroepen: te Maarssen A. C.
kandidaat te Amstelveen. Be
noemd te Surhuisterveen als
bejaardenpastor R. de Vries,
emiritus predikant te Frane-
ker, die deze benoeming
heeft aangenomen.
De kerken die zijn aangesloten zijn bij de Raad van Kerken
in Nederland, hebben alle plaatselijke gemeenten en paro
chies opgeroepen in het weekeinde van 7 en 8 september te
bidden voor Zuid-Afrika. De kerken hebben met grote zorg
kennis genomen van de gebeurtenissen in Zuid-Afrika sinds
het uitroepen van de noodtoestand in 36 districten.
Voor de Nederlandse kerken is deze bezorgdheid des te in
dringender omdat het de Zuidafrikaanse kerken zijn die de
Nederlandse kerken bij de situatie in Zuid-Afrika bepalen en
hulp inroepen. In de brief die is vergezeld van een aanbeve
ling van het bestuur van de desbetreffende kerk, wordt de
gemeenten en parochies gevraagd de gevangenen, de familie
leden en hen die omgekomen zijn, in de voorbeden te geden
ken en te bidden voor een toekomst in Zuid-Afrika in vrede
en gerechtigheid.
Op zes plaatsen in Nederland worden zondagavond 8 septem
ber oecumenische gebedsdiensten gehouden.
Mediagerecht valt verkeerd^
De aankondiging van een derde televisienet voor NOS^n v
kleine zendgemachtigden, te financieren uit zwevende blócrei
ken STER-reclame, heeft kennelijk als aperitief moeten qi
nen voor het als onverteerbaar ontvangen ontwerp medf"te*
wet. Minister Brinkman zal als bereider van dit gerecht iun1
meer hebben verwacht dan de kale pluim van PvdA-o^rkc
roepspecialist Kosto dat de indiening van het wetsontw^nds
op zich een prestatie is. tn e
'"li
HET ontwerp omvat naast de opsplitsing van de NOS ,t v<
zendgemachtigde en technisch bedrijf een veelheid ainsl
bepalingen die als compromissen tussen de twee coalitiepa]
ners kunnen worden beschouwd en tenslotte een dosis ov«
heidsbemoeienis in de vorm van een commissariaat vA r
de omroepen waarvan Hilversum niet kan inzien dat
ten dienste staat aan de bescherming van het bestel. Het f
heel is trouwens een zo complex geheel geworden dat het,p
vraag is of deze Kamer de behandeling ervan voor de ver
kiezingen van volgend jaar kan afronden.
BRINKMAN reageert, zoals bij hem gebruikelijk, nogal
koniek op de vaak vernietigende kritiek die over hem wol
uitgestort. Van omroepzijde wordt hem verweten dat hij ar
deur openzet voor commercie, waardoor het bestel, een fcjjjj
pisch stukje Nederlands cultuurgoed, sneller in gevaar koian
dan de bewindsman nu voorziet. Hilversum valt ook over 5 j;
ongewenste greep die de overheid zich verschaft op het o^ei
roepbeleid en op de splitsing van de NOS, waardoor de ojejc
roep de zeggenschap over de techniek verliest; een maatre^jjf
trouwens waarvan nog moet worden afgewacht of zij kost^^c
besparend zal zijn en of zij het technisch bedrijf wel leveren
vatbaar zal houden. |en|
A Cn
AL met al zaken die een zorgvuldige afweging noodzakelten
maken. De bewindsman heeft trouwens zich al eerder lattijn
kennen als een man die zich door het parlement niet snel 180.
wet laat voorschrijven. Er is dus alle reden voor de Kannac
de tijd te nemen voor de behandeling. De belangen van han
huidige omroepbestel, met zijn waarborgen tegen de maoBge
van het getal en van het geld, mogen niet ondergeschflaa
worden aan de wens van de minister deze kabinetsperioderan
te sluiten met een veelomvattend stuk mediawetgeving. )ve
late soepelheid van Brinkman ten aanzien van Veronica {an
een nog leeg derde televisienet ten spijt. Eur
Verwerpelijk optreden [4
leid
LJP allerlei manieren wordt in de hele wereld geprotesteePng
tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Dat gebeurt al vele jar|al
en al heeft dat dan geen direct effect, de mensen worden fam
door wakker geschud, zullen de actievoerders terecht deijet
ken. Het gaat er nu alleen maar om, wat voor acties er w<j,erT
den gevoerd. Demonstraties trekken veelal wel aandacjlub
maar het effect gaat door de veelheid van dergelijke mapegi
festaties dikwijls verloren. Niettemin er er alle sympatH^^'
voor op te brengen.
A ',tJ
ANDERS wordt het als men de aandacht op onderdrukken
in Zuid-Afrika gaat vestigen door in Nederland particulii
te treffen, die niets met het apartheidsregiem te maken h»
ben. Zoals vannacht het zogenaamde Steve Biko Komm;
heeft gedaan bij een garagebedrijf in Den Haag. Ome
Volkswagen „alle belang zou hebben bij de orde en rust
Zuid-Afrika" heeft het „kommando" achtenveertig auto's t
schadigd door ze met een afbijtmiddel te bewerken. Het re
liseert zich bij zo'n actie niet dat de verzekering hier wel:
waar de schade dekt, maar dat de gemiddelde Nederland^
toch uiteindelijk via de premies de rekening krijgt gepreset^/
teerd. Een verwerpelijk optreden van een groep mensen, d
maar in het wilde weg iets doet en niets heeft begrepen vj^a|
de spelregels in onze maatschappij, waaraan ook actievoe
ders zich dienen te houden. [)g
Indische vlees-
groen tenschotel
met rijst en
kroepoek vla-
flip
Voor twee personen heeft u
nodig: 2 Vz dl water, half
bouillontablet, 200 g run-
derpoulet, 1 ui, knoflook, 1
lepel olie, sambal, laos, 150
g sperziebonen, 250 g spits
kool, 1 paprika, 1 lepel ge
malen kokos of santen,
ketjap, bruine basterdsui
ker, zout;
250 g droogkokende rijst,
4 '/z dl water, zout;
kroepoek;
2 '/z dl yoghurt, circa 100 g
bramen, 1 theelepel aard
appelmeel, suiker naar
smaak, 2 l/z dl gele vla
(2 Vz dl melk, 12 g custard,
15 g suiker).
Breng het water met het
k
bouillontablet aan de kocdaa
leg er het poulet in en tril ai
(is heel zacht koken) dat jch
twee uren gaar. Fruit kleii
gesneden ui en knoflook 1
de olie goudgeel, doe er -m
fruitende sambal en laos b
Voeg vervolgens de bouillc
en het zo nodig kleiner g
sneden vlees toe. Kook
het geurige vleesmengsel
sperziebonen tien minutf
voor en voeg vervolgens
fijngesneden kool toe. Lagg
het gerecht acht minutt
doorkoken en doe er dP
stukje paprika en de kokV°'
of santen bij. Laat de mas£c'
nog twee minuten koken
breng haar vervolgens
smaak met ketjap, bruiDe
basterdsuiker, zout en evegel
tueel sambal of laos. var
Koop de kroepoek kant f>m
klaar of bak zelf de stukf"e
in frituurvet. Pro
Kook de bramen in weir£°
water in een paar minute0i
zacht. Wrijf de vruchtPe!
door een zeef, bind het s^L
met aardappelmeel tot e<jn^
dunne vla en doe er suikj-)e
bij. Doe de yoghurt in Ao^pr
glazen, leg er de afgekoel\eT
bramenvla op en bedek 4na
met de gele vla. Garneer nJDa
een enkele achtergehoudene
braam. -ve
JEANKDe
-val
zakelijk uit zuid tot zuidwgijb
in de middag draaiend ni-in
noordwest. ter
Onbestendig
msterdam regenbui
19 13 8
NeV
'-fta
Eelde
Eindhoven
Den Helde
Rotterdam
Vlissingen zw.bew
Zd. Limburg zw bew
Aberdeen h.bew.
Athene onbew.
DE BILT (KNMI) Morgen
wordt het een regenachtige
dag. De oorzaak hiervan is een
depressie bij Ierland, die rond
het middaguur dichtbij ons
land wordt verwacht. Van
avond gaat de eerste regen
vallen. Pas in de middag als de
depressie zich via noord-Duits-
land verwijdert, gaat het wat
opklaren. Maar ook dan zijn
nog buien mogelijk. Bij lang
durige regen lopen de tempe
raturen niet hoog op. Gemid- }c°P«tnha8en Iwtbew-
deld over het land zal 17 gra
den worden bereikt, in het
noorden enkele graden lager
dan in het zuiden. Er staat een
vrij krachtige wind, aan de
kust en op het IJsselmeer af
toe krachtig of hard. hoofd-
?lei<
9 ma
'?de
Bordes
Brussel
Dublin
Helsinki
Innsbruck
Klagenfurt 1 b
18 13 17
ibui 17 11 29
