Lubbers: hele EG moet druk
uitoefenen op Zuid-Afrika
Braziliaanse militairen maakten zich
uitgebreid schuldig aan martelen
Indonesische vlag wapperde veertig jaar
geleden voor het eerst boven Indië
E^LKAR WORDT IN
"BRUIK GENOMEN'
ickers
Franse geheime dienst
verantwoordelijk voor
aanslag op Greenpeace
I DTE D'AZUR
'SIJTHOFR
35 PA
'ENLAND
ZeidóeQowiant
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1985 PAGINA 5
stoi- ie correspondent Gerard Kessels)
De Westduitse minister van
M.oo iapsbeleid Heinz Riesenhuber is
isieo /ertuigd dat de snelle kweekreac-
l«oo i'^ar toc^ 'n Eebruik zal worden
J7ioo l Riesenhuber zei dat gisteren na
5750 p"® 8esPre^ met minister Rei-
1570 limsen van Economische Zaken
an fdrijn'and-Westfalen. De socialis-
58 30 feering van Noordrijnland-West-
•6.50 iet de vergunning afgeven voor
B5 bebruik nemen van de snelle
jflioo )ctor. Noordrijnland-Westfalen
)3.°° nu toe al zeventien deelvergun-
fgegeven voor de snelle kweek
reactor. De deelstaat aarzelt nu echter om
dat er na het verlenen van de volgende
deelvergunningen geen weg terug meer
is. De belangrijkste vergunning, waar de
komende weken de beslissing over valt,
betreft het vullen van de reactorkern met
plutonium. Noordrijnland-Westfalen zit
zwaar met Kalkar in zijn maag nu duide
lijk is dat de technologie van de snelle
kweekreactor toch niet zo veelbelovend is
als indertijd werd aangenomen. De reac
tor zal niet „kweken", omdat hij minstens
zoveel plutonium verbruikt als kweekt.
Bovendien is aan de dure stroom van Kal
kar geen behoefte.
Westduitse ambassadeur
in Beiroet beschoten
BEIROET De Westduitse ambassadeur Antonios
Eiter is gisteren ongedeerd ontsnapt toen zijn li
mousine bij het oversteken van de Groene Lijn in
Beiroet was beschoten door christelijke militiele
den. De chauffeur van de ambassadeur, de Liba
nees Zouheir Daou, werd getroffen en kwam om
het leven. De beschieting vond plaats nabij een
controlepost van een christelijke militie langs de
demarcatielijn die Beiroet verdeelt in een moslim
en een christelijk deel.
De militie van de Christelijke Libanese Strijd
krachten erkende in een verklaring dat op de auto
van de gezant was gevuurd, omdat iemand in de
wagen foto's nam van gevoelige locaties. Het op
perbevel van de militie bood zijn excuses voor het
incident aan en zei dat de betrokkenen zouden
worden bestraft.
Ruimteveer Discovery
gaat onwillige
kunstmaan repareren
CAPE CANAVERAL Het Amerikaanse ruimte
veer Discovery is in orde bevonden om op 24 augus
tus te starten voor een reparatieklus aan een niet
werkende kunstmaan. Het gaat om de 250 miljoen
gulden kostende verbindingskunstmaan Syncom.
Deze werd in april in de goede startpositie geplaatst
maar weigert sindsdien alle dienst. Het euvel zit in
een niet functionerende tijdschakelaar die de raket
motor van de kunstmaan in werking had moeten
stellen. De raketmotor dient de satelliet naar zijn
voorgenomen hogere baan te stuwen. Twee ruimte
vaarders van de Discovery zullen naar de Sync3m
zwemmen en daar een elektronische omleiding aan
brengen die de tijdschakelaar moet vervangen. Vanaf
de Aarde kan dan de motor worden gestart.
is lestdrift
1.30
1.50 11
cmt toe
jjg izEIST De
i!oo i}ift onder de Neder-
!eo ii chauffeurs die op
teo yn naar Soedan, is
i'ooa Tnoeizame start met
>!oo 3#ch, aanzienlijk toe-
>.oo en. Vooral toen be-
!ioo 4^erd dal nu zeker is
>!oo i9t na aankomst in
l'oob $eni. meteen kun-
i!oo i>n rijden op wagens
Britse hulporgani-
(!oo 2?nd Aid.
i.oo het kantoor van
>!oo 2?and Duck Club in
M» iielden zich nog da-
ioo Jcbauffeurs en mon-
i'oo <an voor een even-
■oo I!v°lgend konvooi,
i.'oo 2< woordvoerster
>.30 i van „tientallen
ioo gingen per dag'.
i.50 s haar zijn er ook al
150 3lende vraehtwa-
1^70 Sigetxnien voor een
ioo Ie expeditie.
ze chauffeurs en
rs die zich aanmel-
de Holland Duck
inds0iunnen vo'sens de
Afrika gaan wer-
ït behoud van uit-
Een en ander zou
oo iP zijn met Sociale
oo i*naar bij het minis-
gj ^s van zo'n regeling
!oo tïkend. „Dat is een
'In de gemeentelijke
[30 Idiensten. Dat zijn
oo kerende instanties
l'oo mnemen die beslis-
.10
bedrijfsvereniging
!so iet vervoer, uitke-
j*j 13! instantie voor
loo iin*s in de ww, is
.oo de hoogte van af-
'2 „i met de Holland
M «lub. „Als zo'n ver-
had bereikt, had
,70 jtoch iets van moe-
[•0® 1iten", aldus een
^eo perder. „Ik weet in
!oo ral zeker dat wij
,5° 'estemming hebben
1 voor zo'n rege-
(Van onze parlementaire
redactie)
DEN HAAG Premier
Lubbers is „ronduit te
leurgesteld" dat de Zuida-
frikaanse regering zonder
meer vasthoudt aan het
apartheidsbeleid. „De
rede die president Botha
donderdag heeft gehou
den baart mij zorgen, te
meer daar de gekozen
klankkleur van die toe
spraak wijst op een zekere
verbetenheid. Ik zie er
geen enkel positief punt
in", zei Lubbers gisteren
na afloop van het kabi
netsberaad. Hij vindt dat
de tien EG-landen geza
menlijk druk moeten uit
oefenen op Zuid-Afrika
om de politieke koers te
wijzigen.
Lubbers noemde het „tragisch
dat de Zuidafrikaanse regering
niet wil erkennen dat het in-
stand houden van de apartheid
geen houdbare zaak is". „Er
wordt voornamelijk gewezen
op anderen die het fout zien
en er is geen bereidheid tot
overleg", aldus Lubbers.
De premier benadrukte dat
Nederland al het mogelijke zal
doen om in EEG-verband „op
de meest effectieve wijze"
Zuid-Afrika tot een andere be
leid te bewegen. „Het heeft
geen zin als klein land alleen
sancties te treffen. Een geza
menlijke Europese benadering,
waarbij in stappen oplopende
druk op Zuid-Afrika wordt
uitgeoefend, zal veel meer ef
fect hebben", aldus Lubbers.
De grootste regeringspartij, het
CDA, reageerde gisteren in
GEVOELIGE KOERSVAL
ZUIDAFRIKAANSE MUNT
PRETORIA In Zuid-Afrika is bezorgd gereageerd op de
rede van presiodent Botha hetgeen tot uiting kwam in een
forse koersval van de rand, de Zuidafrikaanse munt.
Deze zakte tot de laatste koers ooit genoteerd, 39 dollarcent,
maar herstelde zich later rond 42 cent. De dag tevoren werd
de rand nog genoteerd op 45 dollarcent. Het Zuidafrikaanse
zakenblad Business Day riep Botha af te treden. Twee blan
ke werkgeversorganisdaties toonden zich teleurgesteld over
de rede van Botha.
LE MONDE:
PARIJS Het Franse dag
blad Le Monde is er absoluut
zeker van dat dat de Franse
geheime dienst DGSE verant
woordelijk is voor de aanslag
op het Greenpeace-schip Rain
bow Warrior. De militaire spe
cialist van het blad conclu
deert uit een onderzoek dat de
bazen van de geheime dienst,
admiraal Lacoste en generaal
Emin van de actie op de hoog
te moeten zijn geweest. Van
verscheidene kanten is nu
aangedrongen op het ontslag
van de minister van defensie,
Charles Hernu.
De voorzitter van Greenpeace,
David McTaggart, heeft giste
ren in Amsterdam verklaard
dat het schip Greenpeace op 18
augustus uit Amsterdam zal
vertrekken om de missie van
de gezonken Rainbow Warrior
te voltooien. Greenpeace wil
onder andere de gezondheid
van de mensen die in de buurt
van Mururoa wonen onderzoe
ken, en eventuele sporen van
radioactieve straling opsporen
die zijn vrijgekomen bij de
zwaarste kernproef van
Frankrijk tot nu toe, op 8 mei
1985.
McTaggart heeft een telegram
aan president Mitterand ge
stuurd, waarin hij aandringt
op stopzetting van de kern
proeven, en waarin hij ver
zoekt het protocol van het ver
drag van Rarotonga te onder
tekenen, waarin alle nucleaire
activiteiten in de Pacific wor
den verboden.
Een emotionele bisschop Tutu verklaart op een persconferentie
in Johannesburg dat alleen internationale druk een ramp in Zuid-
Afrika kan voorkomen.
soortgelijke bewoordingen.
Over de mogelijke inhoud van
Europese sancties wilde de
premier zich niet uitlaten.
Zoals bekend zal minister Van
den Broek (Buitenlandse Za
ken) binnenkort samen met
zijn Italiaanse en Luxemburg
se collega's naar Zuid-Afrika
gaan om daar namens de gehe
le EEG te protesteren tegen
het apartheidsregiem en even
tuele sancties aan te kondigen.
„Dat zal een zware opgave
zijn, maar ik denk dat de
noodzaak van dit bezoek door
de gebeurtenissen van de afge
lopen dagen alleen maar gro
ter is geworden", zei Lubbers
Volgende week zullen de EG-
landen proberen tot een geza
menlijk beleidsstandpunt inza
ke Zuid-Afrika te komen.
SENATOREN GEVEN GELD
VOOR HUIS MANDELA
WASHINGTON Twaalf Amerikaanse senatoren hebben
gisteren bij het ministerie van buitenlandse zaken een
cheque van 6.000 dollar (ongeveer 20.000 gulden) afgegeven
om Winnie Mandela te helpen haar door een aanslag goed
deels verbrande huis weer op te bouwen. Het geld werd
door de Democratische senator Howard Metzenbaum over
gedragen aan onderminister van buitenlandse zaken voor
Afrikaanse aangelegenheden Frank Wisner. Wisner zei dat
hij het geld aan mevrouw Mandela zou laten overhandigen.
Metzenbaum zei dat het geld uiting moest geven aan de per
soonlijke betrokkenheid en zorg van een groot aantal leden
van de Amerikaanse senaat.
Het huis van Winnie Mandela werd dinsdagavond in brand
gestoken. Haar echtgenoot Nelson Mandela, de leider van
het Afrikaans Nationaal Congres, zit al 21 jaar in de gevan
genis. De 6.000 dollar werd gegeven door vier Republikeinse
en acht Democratische senatoren.
TWA-toestel vertrekt uit Beiroet
Het in juni gekaapte Amerikaanse vliegtuig van Trans World Airli
nes dat al die tijd stond op de luchthaven van Beiroet is gisteren
door drie Amerikaanse piloten naar Larnaca op Cyprus gevlogen.
Het toestel zal op Cyprus een grondige inspectiebeurt onder
gaan, bang als men is dat zich nog explosieven in het toestel
bevinden.
RAF-terroriste gezocht
wegens moord op Amerikaan
FRANKFORT De Duitse politie zoekt een 28-jarige vrouw
die lid zou zijn van de Rote Armee Faktion in verband met
de moord op een Amerikaanse soldaat vorige week. Het Bundes-
kriminalamt meldde gisteren dat de 28-jarige Andrea Martina
Klump hoofdverdachte is van de moord op de Amerikaanse sol
daat Edward Pimental. Klump wordt al sinds december 1984 ge
zocht in verband met haar lidmaatschap van de terroristische
organisatie. Kort nadat Pimental dood werd aangetroffen op 8
augustus ontplofte een autobom op het terrein van de Ameri
kaanse luchtmachtbasis Rhein-Main bij Frankfort.
(ADVERTENTIE)
;«f uw krant naar
franse Riviéra:
«AAGSE
llE TOURINGCARREIS
pk maandag 16 en 23 september, 7 en 14 oktober
Sn var
it plezierige klimaat d
goudgele strand van de Middellam
•I Saint Aygull In dit sfeervolle hotel (alle
zien van bad/douche, toilet) onder Ne-
dmg wordt gedurende ons verblijf al-
Jgochtend vertrekt de bus om acht uur uil
«g en halt negen uit Rotterdam. Zowel op de
|s op de terugreis wordt overnacht in Hotel Le
jDe volgende dag gaat het via het fraaie
jjal naar het Hotel bij Frejus Tijdens uw ver
fden enkele excursies gemaakt o.m. naar Fre-
jte Grimaud. Saint Tropez, en een pijpenfa-
briekje te Cogoltn. alsmede twee volle dagtochten
naar Grasse (bezoek parfumfabriek), St. Paul de Ven-
ce, Cannes. Nice en Monaco. Eventueel kan boven
dien aan een safaritocht worden deelgenomen.
De pri|s van deze biizonder aantrekkelijke AQE
Cóte d Azur-tour bedraagt slechts J Hï70.-
op basis van een 2-persoonskamer met halt-pension
logies, ontbijt, diner), echter inclusief afscheidsdiner
Toeslag voor een eenpersoonskamer 75.-. Annule
ringsverzekering 3 1/2% van de reissom 6 - polis-
kosten. gecombineerde reisverzekering 20.- per
persoon 5 - poliskosten.
|ngen en boekingen: telefo-
8 onder no 070-190882 (van
Dag t/m vrijdag van 9 tot 16
POSTBUS 16050 'KHJNC
2500 AA DEN HAAG ^UVfc/lil/
TEL 070-190882
geld-,-.-.
JE VERHOLEN EN DE KNAP-MUTATOR
Vachtig," grinnikte agent 009. die zijn
orzichtig om de keukendeur stak. "Kijk
'es schattig liggen, die beste Pjotr en
e Klansky. Ik herken hem wel, ondanks
et op zijn gezicht. En moet je die geluk-
Idrukking op hun gezichtjes toch eens
dromen vast van mooie meisjes op stil-
iestranden. Slaap maar lekker, jongens,
•aks wakker wordt, zul je je niets herin-
f" Na deze alleenspraak begaf
Pond zich naar de smidse, waar hij de
ivoelige B.G.D.-camera (model SP 11)
phijn haalde. "En nou kan ook mooi dat
Pruikje weer even af," mompelde hij.
nu snel een serie foto's gemaakt van
ische tekeningen." En daar ging hij van
Ikeen foto. Klikweer een foto,
log een foto, tot alles op de gevoelige
"laat was vastgelegd....
Diezelfde middag vond er elders in het dorp een
gewichtige bespreking plaats tussen burge
meester van Muizenis en de commandant van
de plaatselijke politie, de brigadier E. Eelkema.
Diep bezorgd las de burgemeester Eelco's rap
port over die langharige provo, die Rijkhuyzen
onveilig maakte, en arme onschuldige voorbij
gangers als Krelis en Gait Lamsbout aanviel.
"Waarom blijven die provo's niet in de grote
stad?" zuchtte burgemeester van Muizenis.
"Wat moeten we nou?" -- "We moet'n maar
èèn ding, burgemeester," antwoordde Eelco.
"Dat is óptreed'n. Daad'n stell'n waar die
snaak'n respect voor hebb'n. De gummistok d'r
op legg'n, kruusdwars over de ribb'n." "Mis
schien heb je gelijk, brigges," zei de burge
meester nadenkend. "Probeer het maar eens.
De orde moet tenslotte gehandhaafd blijven...."
SAO PAULO In Brazi
lië zijn in de jaren na de
militaire coup van 1964
duizenden mensen gemar
teld, gevangen gezet en
verbannen. De onder
drukking bereikte eind ja
ren '60 begin jaren '70
een hoogtepunt, toen de
Braziliaanse leiders hun
eigen „vuile oorlog" tegen
de stadsguerrilla voerden.
Een kleine vier maanden
nadat een burgerpresident
in april de macht over
nam van de militairen
worden bijna dagelijks
nieuwe onthullingen ge
daan over de misdadige
praktijken van de vorige
regimes.
Het boek „Brazilië: nooit
meer" beschrijft het onder
drukkingsapparaat dat werd
opgezet om de „subversieven"
te bestrijgen. Het werk is inzo-
verre uniek dat het niet is ge
baseerd op verklaringen van
ooggetuigen en slachtoffers,
maar op gegevens uit officiële
dossiers van politieke proces
sen, die onder de elkaar opvol
gende regimes werden ge
voerd. In het boek worden 707
processen beschreven, waarbij
tussen 1964 en 1979 bijna 8000
mensen waren betrokken en
tijdens welke er 1800 aan
klachten wegens marteling
werden ingediend. In een
groot aantal gevallen is de ge
martelde overleden. „Ik geloof
dat het werk uniek is en het
bewijsmateriaal onaanvecht
baar, omdat men kan aanne
men dat wat de militairen
voor publicatie in de gerechte
lijke dossiers goedkeurden
door hen als waar werd be
schouwd", aldus James
Wright, een dominee die heeft
meegeholpen bij het samen
stellen van het boek. Hij wijst
erop dat de klachten werden
ingediend terwijl de slachtof
fers nog steeds vastzaten.
In het boek worden de namen
genoemd van 365 personen die
om politieke redenen zijn ver
dwenen. Naar aanleiding van
de publicatie van het boek is
een beweging opgericht van
verwanten van vermisten.
„Als onze zoons dood zijn,
moeten de schuldigen worden
gestraft.", aldus een woord
voerder van de beweging. Hoe
het ook zij, een proces tegen de
Braziliaanse militairen, zoals
dat nu in Argentinië plaats
vindt, is voorlopig uitgesloten
door de algemene amnestiewet
die in 1979 door de vorige pre
sident, Joao Figuereido, werd
ingevoerd. Krachtens deze wet
kunnen leden van de veilig
heidsdiensten die misdaden en
politieke misdrijven begingen
in het kader van de guerrilla-
bestrijding niet worden ver
volgd.
DEN HAAG Indonesië
viert vandaag 40 jaar on
afhankelijkheid. Op 17
augustus 1945, twee da
gen na de Japanse capitu
latie, riepen in Djakarta
de latere president en vi
ce-president Soekarno en
Mohammad Hatta de on
afhankelijkheid van In
donesië uit. Pas vier jaar
later na moeizame onder
handelingen droeg Ne
derland de soevereiniteit'
De plechtigheid voor het huis
van Soekarno duurde kort,
maar de nationalisten hadden
er lang op moeten wachten.
Radicale jongeren hadden lie
ver nog eerder de onafhanke
lijkheid afgekondigd. Soekar
no en Hatta wilden daar niet
aan, zoals Soekarno zelf zei,
„uit vrees voor geweld van
zich verzettende Japanse mi
litairen".
Toen op 8 maart 1942 het Ne
derlandse gezag week voor de
binnenvallende Japanse troe
pen, viel in feite het doek
voor Nederlands-Indië. De
nationalisten zagen in de
nieuwe machthebbers een in
strument om hun doel een
vrij Indonesië te verwe
zenlijken. Ofschoon zeker niet
allemaal van harte, werkten
Aantrekkelijk
Japan „gebruikte" mensen als
Soekarno om in de gunst van
de Indonesische bevolking te
komen. Indonesië was voor
Tokio aantrekkelijk als win
gewest: grondstoffen en. ar
beidskrachten had het land te
over. De aspiraties van de na
tionalisten werden op de koop
toe aanvaard, ofschoon zij
herhaaldelijk werden teleur
gesteld. Japan wilde slechts
mondjesmaat Indonesiërs po
litieke zeggenschap geven, al
dus stellen verschillende his
torici.
Toch werden steeds meer In
donesiërs in het bestuurlijk
apparaat opgenomen, en er
kwam een Indonesisch vrij
willigersleger, de PETA. De
voortdurende verslechtering
van de militaire toestand in
Zuidoost-Azië en de Pacific
dwong de Japanners tot meer
inschikkelijkheid. Op 7 au
gustus 1945 werd een „Comité
ter voorbereiding van Indone-
sië's onafhankelijkheid" ge
vormd onder leiding van Soe
karno en Hatta. De volgende
morgen werden zij naar het
Japanse hoofdkwartier in
Djakarta ontboden. Ze kregen
te horen dat zij naar Vietnam
zouden worden gevlogen voor
overleg met maarschalk Te-
rautji, de commandant van de
Japanse strijdkrachten in
Zuidoost-Azië. Die ontving
hen op 11 augustus met de
mededeling dat het nu hele
maal aan hen lag om vast te
stellen, wanneer Indonesië
onafhankelijk zou worden.
Op de terugweg naar Indone
sië kwam de Indonesische de
legatie tot het besef, dat het
wel eens sneller zou kunnen
zijn afgelopen met de Japan
ners dan was verwacht. De
atoomaanvallen op Hiroshima
en Nagasaki, waarvan zij lang
onkundig waren gebleven, en
het feit dat de Sovjets Japan
de oorlog hadden verklaard
en Mantsjoerije waren bin
nengevallen, waren een teken
aan de wand.
Bij hun terugkeer in Djakarta
op de 14de werden Soekarno
en Hatta op het vliegveld ont
vangen door een enthousiaste
menigte. Tot hen zei Soekar
no: „Indien ik vroeger heb ge
zegd dat Indonesië onafhan
kelijk zou zijn voordat de
mais vrucht zal dragen, nu
kan ik U verzekeren, dat In
donesië onafhankelijk zal zijn
voordat de mais bloeit".
Revolutie
Op de avond van de 15e au
gustus, de dag van de Japanse
capitulatie, kreeg Soekarno
bezoek van enkele radicale
jongeren, de zogenoemde pe-
moeda's, die wilden dat hij
onmiddellijk voor de radio
een vrij Indonesië zou uitroe
pen, „anders zal er morgen op
grote schaal gemoord en bloed
vergoten worden". Soekarno
antwoordde volgens Hatta:
„Hier is mijn hals. Sleur mij
naar die hoek en ontneem mij
deze avond nog het leven. Je
hoeft niet tot morgen te
wachten".
In de nacht van 15 op 16 au
gustus werd Soekarno ont
voerd door enkele pemoeda's.
Er zou de volgende dag een
revolutie in Djakarta uitbre
ken en het was beter als hij
buiten het gewoel bleef. Met
vrouw en kind werd Soekar
no, en in een andere auto
Hatta, naar Rengasdenklok
ten oosten van Djakarta ge
bracht.
Daar kwamen in de loop van
de dag helemaal geen berich
ten over een opstand in Dja
karta binnen en om zes uur
's avonds arriveerde een func
tionaris, Soebardjo, om na
mens het Japanse militaire
bestuur (Goenseikan) naar
Soekarno en Hatta te infor
meren. Die keerden met hem
terug naar de hoofdstad waar
zij direct naar het Japanse
hoofdkwartier gingen.
De Japanse kolonel Nishi-
moera weigerde mee te wer
ken aan het uitroepen van de
onafhankelijkheid omdat
krachtens de capitulatie iede
re verstoring van de status
quo door de Japanners moest
worden belet. Maar Nishimoe-
ra liet doorschemeren dat hij
wel een oogje dicht wilde
doen.
Rood-witte vlag
In de eropvolgende nacht
stelde een groep onafhanke
lijkheidsstrijders de proclama
tietekst op. Op 17 augustus om
10 uur 's morgens werd die
door Soekarno voor zijn huis
voorgelezen: „Wij, het Indo
nesische volk, verklaren hier
bij de onafhankelijkheid van
Indonesië. De machtsover
dracht en andere kwesties
zullen ordelijk en in de kortst
mogelijke tijd worden gere
geld".
De Indonesische vlag, die
Soekarno's vrouw uit een
stuk rode en witte stof had
gemaakt, werd gehesen en het
Indonesische volkslied „Indo
nesia Raya" werd gezongen.
Een dag later werden Soekar
no en Hatta benoemd tot pre
sident en vice-president. Het
zou tot 27 december 1949 du
ren voordat de Nederlanders
officieel de soevereiniteit
overdroegen.
