BBC zendt gewraakte
documentaire toch uit
Frankrijk aast op
Europees Disneyland
Goud-boycot meest
effectieve sanctie
tegen Zuid-Afrika
dik heb
""ids
]én ik bijt"
sederland
|kent op
frijgeleide
e Jonge
Dodental noodweer stijgt tot achttien
pagiiJITENLAND
SeidóaQowumt
DONDERDAG 8 AUGUSTUS 198S PAGINA 5
JOHANNESBURG Zwarte mijnwerkers in
Zuid-Afrika zijn begonnen met een boycot van de
door blanken gedreven winkels bij de mijnen en
bij de woongebieden van de mijnwerkers. Deze ac
tie is een protest tegen de invoering van de nood
toestand in 36 zwarte woongebieden. Als de rege
ring in Pretoria uitvoering geeft aan het dreige
ment zwarte gastarbeiders naar de buurlanden te
rug te sturen, zullen de mijnwerkers in staking
gaan.
Deze berichten wijzen op een bereidheid tot zelfopoffering,
waarmee een van de belangrijkste argumenten van de te
genstanders van economische sancties wordt weerlegd. Het
excuus niets te doen omdat sancties de zwarte bevolking
meer kwaad dan goed doen, lijkt niet langer op te gaan.
Terwijl de roep om internationale maatregelen steeds ster
ker wordt, zal president Botha die toch al niet bekend
staat om zijn gevoel voor humor met weinig genoegen
herinnerd worden aan het feit, dat het moderne concept
van sancties in grote lijnen bedacht is door een Afrikaner,
generaal Jan Smuts, de latere premier van Zuid-Afrika.
Bij de oprichting van de Volkenbond, de organisatie die na
de Eerste Wereldoorlog de vrede moest bewaren, kwam
Smuts met het voorstel om sancties voortaan als alternatief
te gebruiken voor militaire acties, in het geval een land de
nieuwe internationale afspraken zou schenden. De Vol
kenbond heeft geen enkele maal effectief van dit „wapen"
gebruik kunnen maken. Toch werd, na de Tweede We
reldoorlog, de macht om sancties af te kondigen overgedra
gen aan de Veiligheidsraad van de net opgerichte Verenig
de Naties. Ook daarbij speelde Smuts een grote rol.
Onvermorgen
Het onvermogen van de Volkenbond om met behulp van
sancties de Italiaanse verovering van Ethiopië te voorko
men, wordt door veel Westerse politici nog altijd be
schouwd als hét „bewijs" dat sancties niet werken. Toen de
Volkenbond in 1935 tot de sancties besloot, waren noch de
VS noch nazi-Duitsland lid van de organisatie. Belangrijke
lidstaten als Groot-Brittannië en Frankrijk waren officieel
voorstander van de maatregelen, maar hadden tegelijker
tijd Mussolini nodig om Hitler in toom te houden. Van ech
te sancties kwam niets terecht, maar toen ze in 1936 weer
waren ingetrokken, gaf Mussolini privé toe dat een olie-
embargo of het sluiten van het Suez-kanaal voor de Itali
aanse scheepvaart in één week een einde had kunnen ma
ken aan zijn avontuur in Afrika.
Het gebrek aan vertrouwen in sancties wordt nog eens
versterkt door het mislukken van de sanctiemaatregelen
tegen Rhodesië (het huidige Zimbabwe).
De Verenigde Naties kondigden een olie-embargo af. Een
Brits fregat voor de haven van Beira (Mozambique) was
voldoende om te voorkomen dat olie via de daar liggende
pijpleidingen naar Rhodesië zou stromen. Maar terwijl
Groot-Brittannië de voordeur bewaakte, zat er een groot
gat in de achtermuur. Via Zuid-Afrika en Mozambique
stroomde de olie per trein Rhodesië binnen. De Rhodesi-
sche olieconsumptie verdubbelde zelfs in de tijd van de
sancties, maar het land moest daar wel een flinke prijs
voor betalen.
De sancties, die bedoeld waren om de zwarte meerderheid
in Rhodesië te steunen, hielpen de (toch al grote) werkloos
heid onder de zwarten verder vergroten.
Andere economie
De Zuidafrikaanse economie is echter veel omvangrijker
en moderner dan de Rhodesische. Daarom is een verwij
zing naar het geringe succes van die eerdere sancties, om
er in het geval van Zuid-Afrika van af te zien, onjuist. Men
zou zich in eerste instantie meer moeten verdiepen in de
mogelijkheden én de gevolgen van sancties tegen Pretoria.
De oproep van de Veiligheidsraad tot vrijwillige sancties
zou als zinloos kunnen worden afgedaan, ware het niet dat
de Zuidafrikaanse regering de dreiging kennelijk serieus
genoeg neemt om met tegenacties te dreigen. Dit bewijst
dat sancties ook een psychologische waarde hebben.
Een eerste vereiste bij het treffen van sancties is een rea
listische doelstelling. De ervaring leert, dat de Afrikaners
niets voor de zwarte meerderheid zullen doen, tenzij onder
zware druk. Het doel van sancties is deze druk te vergro
ten. Bovendien zijn sancties een voelbaar blijk van solida
riteit voor de slachtoffers van het apartheidsregime en ge
ven ze de landen die de sancties treffen het tevreden ge
voel iets aan de situatie te doen, hoe weinig dat ook is.
Ten tweede moet aandacht geschonken worden aan de
aard van de sancties. Hier leert de ervaring dat beperkte
maatregelen, waaraan alle betrokkenen gehoor geven,
meer effect sorteren dan zeer uitgebreide sancties, waar
toch maar weinig landen aan meewerken.
Goud ligt nog altijd aan de basis van de Zuidafrikaanse
economie en eigenlijk zou de wereld daar best even buiten
kunnen. De industrie, een van de belangrijkste afnemers,
zou het metaal ergens anders vandaan kunnen halen. Lief
hebbers van juwelen hebben ook genoeg alternatieven, net
zoals tandartsen en zelfs bankiers. Het Amerikaanse drei
gement van een Krugerrand-boycot heeft de Zuidafrikaan
se mijnwerkerswereld al danig schrik aangejaagd.
Een boycot van het Zuidafrikaanse goud zou overigens de
Russen de zeldzame gelegenheid bieden hun woorden nu
eens in daden om te zetten: hun medewerking zou onmis
baar zijn. Als de tweede goud producerende natie van de
wereld zou een boycot van Zuid-Afrika bovendien in hun
eigen voordeel uitvallen.
Investeringen
De meest voor de hand liggende maatregel is echter het
stopzetten van nieuwe investeringen. Het terugtrekken
van investeren is praktisch moeilijk: hoe moet je een Ford
fabriek uit Port Elizabeth verwijderen? Je loopt ook het
risico, dat het bedrijf in beslag wordt genomen.
Intussen is in Zuid-Afrika de verkoop van buitenlands be
zit op gang gekomen, zoals op valt .te maken uit de grote
hoeveelheid Zuidafrikaanse aandelen die in het buitenland
te koop worden aangeboden en de val van de Zuidafri
kaanse rand.
Het volledig dichtdraaien van de investeringskraan zou
Zuid-Afrika al snel dwingen tot het opeten van het eigen
economische zaaigoed, maar op zichzelf geen banen wegha
len bij de zwarte bevolking, die deze banen toch niet heeft.
Geschiedenis en ervaring suggereren dat hoe minder lan
den bij de sancties betrokken worden, het des te waar
schijnlijker is dat de maatregelen effect zullen sorteren
wanneer tenminste de juiste landen mee doen.
De overige Afrikaanse landen zouden overigens een geldig
excuus hebben het verzoek om sancties naast zich neer te
leggen: voor veel Afrikaanse landen is het economisch
contact met Zuid-Afrika noodzakelijk om te kunnen over
leven en bovendien zijn deze landen te zwak om de vergel
dingsmaatregelen die president Botha al heeft aangekon
digd het hoofd te kunnen bieden.
DAN VAN DER VAT
Copyright The Guardian
euw-Zeeland ziet Franse
ld achter aanslag Greenpeace
*IJS De Franse president Francois Mit-
and heeft premier Laurent Fabius gevraagd
■„diepgaand onderzoek" te gelasten naar de
siot- vrfelijke Franse betrokkenheid bij de aanslag
«7-8 bourifjp „Rainbow Warrior", het schip van
i.oo i9?£npeace, dat op 10 juli in de haven van
!'oo 209i and (Nieuw-Zeeland) door een bomexplo-
i.oo 179,101 zinken werd gebracht. Daarbij kwam
l'oo» wln Nederland wonende Portugese fotograaf
t.'so 68j het leven. In Parijs kwamen gisteren
i'20 y'jwzeelandse politiefunctionarissen aan, die
',so .{onderzoek naar de daders van de aanslag
!oo 4eJ"ankrijk voort willen zetten. Tot nu toe zijn
'20 337F'jzingen gevonden, die er op wijzewn dat
2°3f ns^a^ ^et werk 's geweest van de Franse
oojime dienst of een andere Franse organisa-
„Geen contacten tussen joodse
en arabische leerlingen"
JERUZALEM Het Israëlische ministerie van onderwijs
wil contacten tussen religieuze joodse en Arabische leerlin
gen verbieden uit vrees voor vermenging en gemengde hu
welijken. Dit heeft de Israëlische pers gisteren gemeld. Het
verbod was vervat in een memorandum aan alle scholen
van Jacov Hadani, de voorzitter van de autonome religieu
ze afdeling van het ministerie. De onderwijsinstellingen
wordt gevraagd „ieder contact en elke ontmoeting van
joodse en Arabische leerlingen te vermijden uit vrees voor
gelijkstelling en gemengde huwelijken tussen joden en ara
bieren". Het Israëlische ministerie van onderwijs weigerde
commentaar. Voor de Israëlische radio veroordeelde de
Communistische afgevaardigde Tewfik Toubi, een Israëli
sche Arabier, „de racistische en onmenselijke houding van
de verantwoordelijken voor het joodse religieuze onder--
Chilenen beëindigen
bezetting EG-kantoor
SANTIAGO Acht leden van de
Chileense oppositie, die sinds dins
dag het regionale kantoor van de
Europese Gemeenschap in de Chi
leense hoofdstad Santiago bezet hiel
den om de aandacht te vestigen op
de arrestatie van veertien dissiden
ten, hebben hun actie gisteravond
(Nederlandse tijd) beëindigd. Zij be
sloten hiertoe na de belofte, dat hun
„ongerustheid" zal worden overge
bracht aan de Europese Commissie
in Brussel. De bezetters hadden de
EG-autoriteiten gevraagd bij de Chi
leense overheid te bemiddelen voor
de arrestanten, die voor drie maan
den naar een uithoek van Chili zijn
verbannen.
Poolse politieke
gevangenen in
hongerstaking
WARSCHAU In de gevangenis van Lec-
zyca in het zuidwesten van Polen is een
tiental politieke gevangenen in hongersta
king gegaan. Onder hen is Wladyslaw Fra-
syniuk, oud-bestuurder van het thans ver
boden vakverbond Solidariteit. De honger
stakers hebben de gevangenisleiding een
aantal eisen voorgelegd. Volgens de actie
voerders is met geweld op hun eisen gerea
geerd. Het is de eerste hongerstaking van
politieke gevangenen in Polen sinds het af
kondigen van de amnestiewet in juli vorig
jaar. Volgens de autoriteiten zijn er thans
231 politieke gevangenen. De politieke op
positie schat hun aantal op ongeveer 300.
1 t*urc7-8
1930,00 «I
144,70
'STOCKHOLM Een
180,50feedse automobilist die
i08.'«>fige week in een slaap-
7720 jd van Stockholm was
[gehouden en meegeno-
375.00 in om een bloedproef te
dergaan, waarschuwde
409.50 agenten dat hij aan aids
1751.00 d en hen zou bijten als
100000'kem niet vrijlieten. De
11300kedse radio, die dit gis-
^•jgen berichtte, voegde er-
24800 3 toe dat de 28-jarige
43*50d'e een Z'ekenhu'sat"
260001 had laten zien, naar
173.00 is werd gebracht omdat
43000ïn a8enl 'n z'jn buurt
56.io|de blijven en geen zie-
™®°®nhuis hem wilde opne-
23800in. Verwacht werd dat
10800* r'jhewijs van de man
73008* worden ingetrokken.
6900> Zweedse politie wil nu
30940 (te richtlijnen hoe te
23000 ndelen met wetsovertre-
SMOfc die zeggen aids te
bben en op zo'n manier
n vervolging proberen
pntkomen.
,80
51.
685.00,
39.10 l
180,00
56,60
'Si HA AC Nederland
99,50 ervan uit dat Zuid-Afrika
115100 ^tropoloog Klaas de Jonge
10420 vrijgeleide geeft. Die is
2620 g omdat de Nederlandse
aljoassade, waarin De Jonge
120.00 10 juli vertoeft, over en-
weken een nieuw gebouw
4s!oo'retoria betrekt. De antro-
172,00 pg beschikt niet over di-
latieke onschendbaarheid
^jou zonder vrijgeleide na
rerlaten van de ambassade
iddellijk kunnen worden
^^^^esteerd. Buitenlandse Za-
siot. „We nemen aan dat Pre-
b«jfj7-8. er geen behoefte aan
102.S01 6e zaak op de spits te
103'. 10'en".
104.15 b'j speelt mee dat minister
101.20 den Broek enkele dagen
100 60 B 6eP'an6e verhuizing van
10270 Bmbassade als vertegen-
101.80 rdiger van de Europese
lozso «enschap Zuid-Afrika zal
10370 eken om de Europese af-
i026o'në van 6e noodtoestand
10225 e lichten. Een nieuwe rel
10170 *^aas 6e Jonge zou Zuid-
10080 °P 6at moment zeker
100.70 uitkomen.
HjJ} iren krijgt Van den Broek
9870 ?en rapport van een inter-
inale liberale delegatie die
9820 -Afrika enkele dagen
97 50bezocht. De liberalen
97'_30 len geen goed woord over
96.70 het „misdadig beleid"
Pretoria. Gijs de Vries,
9680 irlands lid van de liberale
ie in het Europees Parle-
94201 en lid van de delegatie,
^•80 laarde na zijn terugkeer
9530 er enig optimisme tegen
9820 toestand aan te kijken,
^•go rhts één ding kan het ge-
9670 beëindigen: de zwarte
880® rderheid moet over zijn ei-
9420 [oekomst kunnen beschik-
93.70 Maar men is in Zuid-
9920 ka ziende blind en horen-
pof", aldus De Vries.
LONDEN De nieuws
uitzendingen op de Britse
radio en televisie zijn
vannacht om 00.00 uur na
een staking van 24 uur
weer hervat. De BBC-di-
rectie heeft intussen laten
weten dat de door de re
gering verboden docu
mentaire over Noord-Ier-
land, die de inzet van de
protestactie was, alsnog in
gewijzigde vorm op het
televisiescherm zal ko
men.
Volgens de Britse journalis
ten was het ingrijpen van de
minister van binnenlandse
zaken, Brittan een ongeoor
loofde inbreuk op de hoog
geroemde onafhankelijkheid
van de BBC.
Door de staking bleven gis
teren 56 miljoen Britten ver
stoken van nieuws via radio
en televisie. Ook de naar
schatting 120 miljoen luiste
raars over de gehele wereld
moesten het doen zonder de
vaste uitzendingen van de
BBC-Wereldomroep.
De BBC-directie heeft van
minister Brittan al wel de
duidelijke toezegging gekre
gen dat deze de onafhanke
lijkheid van de omroep vol
ledig respecteert.
Zij zag er daarom vanaf het
eerdere besluit om zich bij
het uitzendverbod neer te
leggen te Herroepen. Door
de staking is het de BBC-di
rectie echter duidelijk ge
worden dat elke vorm van
censuur door de journalistie
ke staf niet wordt geaccep
teerd. Zij heeft daarom be
sloten de documentaire op
een later tijdstip en in aan
gepaste vorm alsnog uit te
zenden.
In het Zillertal in Oostenrijk proberen inwoners een muur vrij te krijgen van een dikke laag modder, die het huis dreigde te
overspoelen. De modderlaag is een gevolg van de zware regenval in Oostenrijk.
PUINRUIMEN IN DE ALPEN
WENEN/CHAMONIX
Het zal nog dagen duren
voordat in het Alpenge
bied de ergste ravage is
opgeruimd, die het hevige
noodweer de afgelopen
dagen in Oostenrijk, Zwit
serland en Noord-Italië
heeft aangericht. Het aan
tal slachtoffers bedraagt
achttien maar zal zeker
stijgen, omdat nog talrijke
mensen worden vermist.
De omvang van de mate
riële schade is voorlopig
niet vast te stellen.
Ook gisteren heeft het in de
Alpen vrijwel de gehele dag
geregend, maar tegen de
avond klaarde het op. Voor de
komende dagen wordt beter
weer verwacht, zodat het red-
dings- en opruimingswerk met
kracht ter hand kan worden
genomen.
Vooral Oostenrijk, waar zeker
tien mensen zijn omgekomen,
is zwaar getroffen. Rivieren
zijn buiten hun oevers getre
den en weg-, telefoon- en
elektriciteitsverbindingen ver
broken. De Brennerpas is
weer gedeeltelijk voor het au
toverkeer heropend. De Bren-
nerspoorweg, een van de be
langrijkste noord-zuidverbin
dingen in Europa, blijft voor
alsnog geblokkeerd. Het trein
verkeer wordt omgeleid via
Zwitserland, waar het nood
weer met name slachtoffers
heeft geëist onder bergbeklim
mers, die niet op tijd een
schuilplaats konden vinden.
In de Franse Alpen zijn met
een helikopter twee Neder
landse alpinisten gered, die
sinds dinsdagavond werden
vermist nabij de Pic de la
Meije (3883 meter).
Ook in Italië hebben het slech
te weer én bosbranden slacht
offers geëist.
JIDJE VERHOLEN
Nieuwzeelanders
redden walvissen
Een Nieuwzeelandse kikvorsman is
in de Kawa-baai van het Great Bar-
rier-eiland bezig een aantal walvis
sen weer naar open zee te drijven.
Met behulp van andere kikvors
mannen slaagde hij er gisteren in
een kudde van 300 walvissen van
het strand te houden. Hiermee
werd voorkomen dat de kudde een
collectieve „zelfmoord" zou be
gaan. Voor 80 walvissen kwam de
redding echter te laat. Onder de
dode dieren was een grote man
netjeswalvis, die waarschijnlijk de
leider was en een wijfje, dat bezig
was een kalf te baren. Mogelijk
was het mannetje ziek en heeft het
dier het strand opgezocht waarbij
de gehele kudde volgde.
EN DE KNAP-MUTATOR
J) Smidje „Pjotr" Verholen koesterde geen
vaan jegens de oude Turk, maar wel erger
lij zich er aan, dat deze blijkbaar dacht dat
T" kleedje het in de smidse wel goed zou
9 dl. „Pak je spullen maar weer bij elkaar, Yu-
3 i6oeli Bey," zei hij nors. „Turkse kleedjes
l Un niet in de smidse." - „Gij spreekt ver-
i3idige taal, o edele heer uit het avondland,"
9 'ik de Turk. „U moet het kleedje kopah voor
9 3|voonvertrek, opdat uw geliefde echtgenote
3~| blanke voetjes alleen nog maar zal doen
if) over de warme wol uit Istanboel. Kopah?
ïdje kost maar driehonderd waardeloze gul-
,p." - „Het spijt me wel, meneer Boeli Bey,"
boordde de smid. „Maar hier is voor jou
[tiaag geen handel. Bovendien ben ik niet ge-
wd. Ik verzoek je dus met spoed op te hoe-
n." - Verdrietig rolde de Turk zijn kleedje
op. „Geen handel?" sprak hij gebroken.
i zullen de honderd arme weeskindertjes
lYusuf's tien arme weduwvrouwen honger lij-
Als gij dat op uw west-europese verant
woording kunt nemen, vind ik het goed, want al
leen de wil van Allah zal geschieden..." - „Hier,
arme man!" riep Jopie 009 de Bietel toen. Hij
haalde een glanzende gulden uit zijn broekzak
en gaf die aan de Turk. „Als ik geld had, kocht
ik uw mooie kleedje," vervolgde hij. „Maar mis
schien kunt U hiervoor toch nog een beetje
snoep kopen voor uw kindertjes." - „Allah zal U
duizend maal belonen, o kleine vent," sprak de
Turk geroerd. „Kijk 'es an! Een hele gulden voor
honderd arme kindertjes. Da's een cent de man!
Wil dan vast als nietig geschenkje deze heerlijke
dadels van mij aanvaarden. Ik plukte ze zelf in
de zoete, zonnige tuinen van Istanboel. Jammer
genoeg is het pakje niet meer helemaal vol,
want ik snoepte er zelf reeds van. Maar dat mag
hem de Turkse fez niet drukken...." - Met een
onmerkbaar knipoogje pakte Jopie 009 het pak
je dadels aan, en hij dacht: „Daar zit natuurlijk
de B.G.D.-camera SP 11 in. Die slimme
Plimmp!"
(Van onze correspondent
Bob van Huët)
PARIJS Frankrijk is
zeer geïnteresseerd in de
plannen van het Ameri
kaanse Disney-concern
om in Europa een nieuw
Disneyland te bouwen
van dezelfde omvang als
het fameuze pretpark in
Californie.
De mogelijke komst van Mic
key Mouse en zijn vrienden
was gisteren onderwerp van
gesprek tussen de Franse pre
mier Fabius en de voorzitter
van de gewestraad Ile-de-
-France. Deze regio zou een
goede kans maken het nieuwe
Disneyland naar zich toe te
trekken, waarbij het stadje
Marne-le-Vallee (ongeveer
dertig kilometer ten oosten
van Parijs) als locatie wordt
genoemd. Frankrijk is voor dit
miljardenproject in concurren
tie met Spanje, dat de streek
rond Alicante beschikbaar
heeft gesteld.
Hoewel waarschijnlijk pas vol
gend jaar zal worden besloten
aan welke kant van de Pyre
neeën Mickey Mouse een Eu
ropese domicilie zal krijgen,
rekent men er hier voorzichtig
op dat de keuze in het voor
deel van Frankrijk zal uitpak
ken. Een bouwterrein van
tweeduizend hectare, de aan
wezigheid van twee vliegvel
den in de buurt, goede trein
en wegverbindingen en vooral
een potentieel van driehon
derd miljoen bezoekers in een
straal van zeshonderd kilome
ter, zouden Marne-le-Vallee
zwaarder doen wegen dan Ali
cante, dat het in hoofdzaak
van zijn altijd mooie weer
moet hebben. Indien de Fran
sen dit „grootste pretpark"
van Europa krijgen, zou dit
een welkome stimulans voor
hun economie betekenen. Dis
ney heeft een eerste investe
ring in gedachten van een mil
jard dollar. Het totale project,
inclusief de bouw van hotels,
de aanleg van wegen en der
gelijke wordt geraamd op 25
miljard dollar. Ongeveer tien
duizend mensen zouden in en
rond het nieuwe pretpark
werk kunnen vinden. Over
vijf jaar zou het Europese Dis
neyland open moeten.
Geluidsapparatuur
in beslag genomen
LEIDEN De politie heef
vannacht na klachten van om
wonenden in een woning van
een 24-jarige Leidenaar de ge
luidsapparatuur in beslag ge
nomen. Een en ander speelde
zich af in het Hof van Venetië
aan de Uiterstegracht. De Lei-
pg
denaar werd aangehouden.
Tegen half vijf waarschuwde
de politie de man dat de appa
ratuur veel te hard stond. Een
half uur later bleek dat de
man zich niets van de waar
schuwing had aangetrokken.
In aanwezigheid van een hul
pofficier van justitie forceerde
de politie de deur van de wo
ning en maakte definitief een
einde aan de herrie.
