„Vrijere contacten
tussen Oost en West"
^Oostenrijkse knoeiers
maakten ook kunstwijn
Blanke Zuidafrikanen volgen struisvogelpolitiek
Corruptie in Chinees
vrijhandelsgebied
Knesset aanvaardt
wet tegen racisme
rf
PLEIDOOI
VAN DEN
BROEK IN
HELSINKI
Naaste medewerker
van Obote nu
premier Oeganda
Tutu negeert
verbod op
begrafenissen
Salvadoraanse leger
doodt met hulp van VS
21 guerrillastrijders
BUITENLAND
CcidAcSotvuMit
DONDERDAG 1 AUGUSTUS 198S PAGINA S
3NDERZ0EK NAAR AIDS
n [N AMERIKAANS LEGER
jnne^ASHINGTON Een studiegroep binnen
Amerikaanse ministerie van defensie heeft
derer{oor6estcld alle 2,1 miljoen leden van de Ame-
tran^aanse strijdkrachten op aids te onderzoe-
uiginjen- zo meldde gisteren de Washington Post.
horef'Jcle landmacht zijn 100 gevallen van aids ge-
e.actonstateerd, aldus de krant. Het gezondheids-
angdureau van het Pentagon en minister Wein-
t ste}erSer van defensie moeten volgens de Post
ierinun goedkeuring nog hechten aan het voorstel.
je g^nkele Hollywoodsterren, onder wie Liz Tay-
et ge)r en Shirley MacLaine, willen een gala-diner
lie aF6aniseren om 1 miljoen dollar in te zamelen
rmeloor de bestrijding van aids. Hun collega-ac-
!rind^ur Pock Hudson is getroffen door deze dode-
dü^e ziekte. Om bij het gala-diner een hapje te
meeunnen meedten moet een bedrag van 500 tot
000 dollar per couvert worden betaald.
Demonstratie
bij herdenking
opstand Warschau
WARSCHAU Een menigte
van 2.000 mensen heeft gister
avond een demonstratieve mars
gehouden in het centrum van
Warschau na het bijwonen van
een kerkdienst ter herdenking
van de opstand van Warschau te
gen de nazi-troepen. De mars, die
een anti-regeringskarakter droeg,
werd na een kilometer door de
politie verspreid. Er hebben zich
geen gewelddadigheden voorge
daan en er zijn er geen arrestaties
verricht.
PEKING De twee hoogste regeringsfunctio
narissen op het Zuidchinese eiland Hainan zijn
ontslagen in verband met een corruptieschan
daal waarmee een bedrag van 3,2 miljard gul
den is gemoeid. Dit meldde gisteren het persbu
reau Nieuw-China. De rol van tientallen ande
re functionarissen wordt onderzocht. Volgens
westerse waarnemers gaat het mogelijk om het
grootste corruptiezaak sinds de oprichting van
de Volksrepubliek in 1949. Zeker 872 bedrijven
en 88 overheidsinstellingen zijn bij het schan
daal betrokken. Tegen 143 personen is een ge
rechtelijke vervolging ingesteld. Hainan is een
vrijhandelszóne en dank zij die status konden
functionarissen luxe goederen, zoals auto's, tele
visies en videorecorders, importeren die zij ver
volgens tegen een flinke winst verkochten.
BISSCHOP MALAGA HEKELT
ORGIËN VAN DE RIJKEN
(Van onze correspondent Paul van der Voort)
BARCELONA De spectaculaire feesten van de interna
tionale jet-set in de Zuidspaanse badplaats Marbella hebben
de irritatie opgewekt van de bisschop Malaga, Ramon
Buxarrais. In een pastorale brief opent de bisschop ten kei
harde aanval op de paraderende multimiljonairs die bras
partijen organiseren waarbij „de schaterlachen van de rij
ken de noodkreten van de armen lijken te verstikken". De
directe aanleiding voor de bisschoppelijke protestbrief is
waarschijnlijk een spectaculair verjaardagsfeestje dat enke
le dagen geleden in Marbella werd georganiseerd door de
Arabier Adnam Kashoggi, die wordt beschouwd als een
van de allerrijkste mensen die er momenteel op de aardbol
te vinden is. Aanwezig op de braspartij van Kashoggi wa
ren onder anderen beroemdheden als Sean Connery,
Brook Shields en Jaime de Mora, de broer van de Belgi
sche koningin Fabiola. De kosten van het „sterrenfeest"
worden op minimaal een miljoen gulden geschat.
JERUZALEM De Knesset, het Israëlische parle
ment, heeft een wetsontwerp aanvaard dat racisme in
Israël strafbaar stelt. Van de 78 aanwezige parlementa
riërs stemden er 68 voor.
Partijen of kieslijsten die in hun programma „racisme predi
ken", het „democratische karakter van de staat aanvallen" of
„het bestaan van Israël als thuisstaat van het joodse volk be
twisten" zullen niet aan verkiezingen mogen deelnemen.
Waarnemers in Jeruzalem merkten op dat de nieuwe wet het
deelnemen van de anti-Arabische lijst van rabbijn Kahane
aan verkiezingen onwaarschijnlijk maakt. „Met zijn oproep
Arabieren uit Israël uit te wijzen, maakt Kahane zich schul
dig aan racisme", zo menen juristen.
Extremistische sikhs verdacht van aanslag
ramilieleden huilen om de dood van de Indiase parlementariër Lalit Maken. Deze werd glste-
en samen met zijn vrouw voor zijn huis in New Delhi door onbekenden doodgeschoten. Ook
medewerker van Maken kwam bij de aanslag om het leven. De Indiase autoriteiten, die
dat de aanslag het werk is geweest van extremistische sikhs, heeft een samen
scholingsverbod voor geheel New Delhi ingesteld. Bijeenkomsten van meer dan vijf personen
Jijn verboden. De moordaanslag op Maken heeft de spanningen tussen de diverse bevol-
„jXingsgroepen in India sterk opgevoerd.
/vENEN In Oostenrijk
fen reest men dat er niet al-
een op grote schaal wijn
s vergiftigd met diëthy-
englycol, maar dat er
3k „kunstwijn" is gepro-
Üuceerd. Bij een eigenaar
van een wijngaard en een
ivijnhandelaar werden
Chemicaliën in beslag ge-
bomen die blijkbaar dien-
pen voor het maken van
leze namaakwijn. Het
jweetal werd gisteren op-
P'
gepakt in verband met
het wijnschandaal en
daarmee is het aantal ar
restaties in (leze affaire op
22 gekomen.
Ondertussen werden in het
Britse graafschap Avon weer
twee flessen Oostenrijkse wijn
ontdekt waarin 2,5 gram diët-
hyleenglycol per liter zat. Het
gif zat in flessen uit 1977 en
1979. In Engeland is tot nu toe
in tien flessen gif aangetroffen
bij een steekproef van tachtig
wijnen. De Oostenrijkse minis
ter van volksgezondheid zei
bang te zijn dat het wijnschan
daal uitgroeit tot „de grootste
misdaad in de geschiedenis
van de tweede republiek".
Het aantal Duitse witte wijnen
waarin het giftige zoetmiddel
diëthyleenglycol is aangetrof
fen, is inmiddels opgelopen tot
negen. De stof werd gevonden
in een „Albinger Petersberg
Kanzier", welke wijn afkom
stig is van bottelaar Niederta-
ler Hof. Daarvan zijn eerder al
twee giftige wijnen opge
spoord.
HELSINKI Minister
Van der Broek (Buiten
landse Zaken) heeft van
daag in Helsinki een plei
dooi gehouden voor actie
ve deelname van mensen,
niet alleen regeringen, bij
het in de praktijk brengen
van de beloftes van de
Slotakte van Helsinki. Mi
nister Van den Broek
sprak op de bijeenkomst
ter herdenking van het
feit dat tien jaar geleden
de staats- en regeringslei
ders van 35 landen in
Helsinki de Slotakte on
dertekenden.
Van den Broek ging niet tot in
details in op het lot van dissi
denten in Oostbloklanden. In
direct verwees hij naar de dis
sidenten met zijn opmerking
dat „het verontrustend is dat
het burgers in sommige landen
doorgaans niet is toegestaan
met hun regeringen te spreken
over zaken die in de Slotakte
worden behandeld".
De enige westerse minister die
wel direct is ingegaan op het
lot van de dissidenten was de
Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken, George
Shultz. Deze heeft gisteren
drie uur lang gesproken met
zijn Russische ambtgenoot Sje-
vardnadze. Hoewel Shultz zich
in zekere zin tevreden uitliet
over dit gesprek, benadrukte
hij nog wel dat er voor de to
pontmoeting tussen Reagan en
Gorbatsjov, die in november
in Genève zal plaatsvinden,
nog „diepe verschillen van
mening" overbrugd moeten
worden. Shultz zei zijn ont
moeting met Sjevardnadze te
hebben beschouwd als een eer
ste stap om de topontmoeting
produktiefte laten verlopen.
Shultz zei verder te verwach
ten dat hij met zijn nieuwe
Sovjetcollega tot een even goe
de werkverhouding zal kun
nen komen als met Sjevard-
nadze's voorganger Andrei
Gromyko.
Een Brits jongetje staat temidden van een groep landgenoten bij
het Oegandese grensplaatsje Busia te wachten op een visum
voor Kenia. Ongeveer driehonderd buitenlanders, die na de mili
taire staatsgreep uit de Oegandese hoofdstad Kampala zijn ge
vlucht, zijn gisteren in Kenia aangekomen. De vluchtelingen ga
ven de eerste ooggetuigenverslagen van de onregelmatigheden
en de plunderingen die- na de coup plaatsvonden. Volgens de
vluchtelingen zijn alle winkels in Kampala gesloten en zit de stad
zonder water en elektriciteit.
KAMPALA De militaire machthebbers in Oeganda
hebben gisteren Paulo Moewanga, de voormalig vice-
-premier en minister van defensie van het land, be
noemd tot premier. Dit is bekendgemaakt door Radio-
-Kampala. Moewanga wordt vandaag beëdigd. Direct
na de coup van afgelopen zaterdag verklaarde het le
ger dat Moewanga veilig thuis was. Hieruit werd al af
geleid dat de voormalige vice-premier, die onder de
verdreven Obote had gediend, was overgelopen naar
de militaire machthebbers.
In diplomatieke kringen in de Tanzaniaanse hoofdstad Dar es
Salam werd vernomen dat de nieuwe machthebber in Oeganda,
Okello, heeft aangedrongen op de uitlevering van de afgezette
president Milton Obote. Deze zou in Kampala terecht moeten
staan op beschuldiging van het schenden van de mensenrechten.
Obote is na de coup gevlucht naar Kenya.
Volgens anonieme bronnen zouden zich een onbekend aantal
soldaten die nog loyaal zijn aan Obote bij een plaatselijke militie
gevoegd hebben in Lira. Er zijn nog geen officiële berichten
over het aantal slachtoffers van de coup maar volgens onbeves
tigde berichten zouden zich in het belangrijkste ziekenhuis van
Kampala de lijken van 40 soldaten en 20 burgers bevinden. Het
militaire bewind heeft opgeroepen alle daden van moord en
plundering onmiddellijk te stoppen. Vooral in Kampala werd za
terdag bij de coup door soldaten uitgebreid geplunderd. De
meeste winkels, banken en overheidskantoren waren gisteren
nog gesloten.
jeg')OHANNESBURG
vjToen onlangs een bom
vontplofte in het zeer luxe
°d Carlton hotel in Johan-
reageerde de ei-
sta£enaar van ^et bedrijf te-
uurf>enover bet beschadigde
vecgebouw met het sluiten
naVan de gordijnen van zijn
1 vkantoor. Deze reactie i$
^typerend voor de manier
ivaarop een groot gedeelte
'n van de blanke Zuidafri-
i vkaanse gemeenschap te-
w%en de crisis in hun land
^aankijkt. Struisvogels zijn
wJjmmers inheemse bewo-
kh£ers van Zuid-Afrika.
entpp het eerste gezicht zou je uit
jftf
de Zuidafrikaanse pers op
kunnen maken, dat de blanke
gemeenschap zich volledig be
wust is van de politieke crisis
in Zuid-Afrika. Vorige week
stonden de kranten vol berich
ten over de diplomatieke
breuk met Frankrijk, de VN-
sancties, de steeds langer wor
dende lijst van mensen die in
hechtenis zijn genomen na het
afkondigen van de noodtoe
stand en het groeiende doden-
cijfer in de zwarte woonwij
ken. Maar dit soort berichten
gaat vergezeld van een gevoel
van onwerkelijkheid, alsof het
zich allemaal afspeelt in een
land dat ver verwijderd is van
de blanke wijken, waar men
meer aandacht lijkt te schen
ken aan het schoonmaken van
het zwembad in de achtertuin.
„Kijk, de enige mensen die het
nieuws lezen zijn diegenen die
twijfelen of ze willen blijven
of weggaan. Wanneer je hier
blijft, doet het allemaal niet
meer terzake. Misschien is er
ergens verderop een rel bezig,
maar ik moet gewoon naar
mijn werk. Wanneer er rellen
zijn in een zwarte woonwijk
en de hele boel platgebrand
wordt wat zou dat? Het
raakt me niet", aldus een ad
vocaat uit Johannesburg.
De zondagsbladen leken nog
eens te bevestigen dat de situa
tie niet zo ernstig wordt geno
men. Op de voorpagina van de
Afrikaans Sunday Report
werd uitgebreid aandacht be
steed aan de nederlaag van
een jonge Zuidafrikaanse
boxer in de zwaargewichtklas
se tegen zijn Amerikaanse uit
dager. Het Engelstalige blad
The Sunday Times besteedde
een kwart van de voorpagina
aan de herinneringen van een
„Zuidafrikaans mannelijk top
model" over zijn relatie met de
door aids getroffen acteur
Rock Hudson.
Het hoofdartikel in deze krant
ging weliswaar over de zwarte
woonwijken, maar bestond
voornamelijk uit onthullingen
van de politie over „mafia-
achtige commando- en afper-
singsgroepen, die gebruik
maakten van de onrust in de
zwarte woonwijken".
Blank Zuid-Afrika mag dan
niet direct getroffen zijn door
de staat van beleg, maar over
één aspect maakt men zich
toch ernstige zorgen, zoals uit
de financiële berichten in de
kranten valt op te maken.
„Bloedbad op de beurs van Jo
hannesburg" en „Rand en aan
delen kelderen" waren enkele
koppen in de kranten. »yorige
week daalde de rand met bijna
negen cent ten opzichte van de
dollar en zakten de aandelen
op de beurs met meer dan
11.000 miljoen rand.
Met in het achterhoofd de ge
beurtenissen in Sharpeville in
1960 en Soweto in 1976, is het
onvermijdelijk dat veel blan
ken een gevoel van déja-vu
niet kunnen onderdrukken.
De hoofdredacteur van de Jo
hannesburg Star schreef hier
over: „Diegenen onder ons die
de rellen, het geweld, de sta
kingen en de schietpartijen in
1948, 1960 en 1976 moesten
verslaan, zal veel van wat er
nu gebeurt bekend voorko
men. Alles is al eens eerder
gebeurd en zal in de toekomst
nog wel vaker voorkomen".
Het verschil tussen de eerdere
uitbarstingen van geweld en
de huidige crisis is gelegen in
de groeiende politieke bewust
wording van zwart Zuid-Afri
ka. Dit blijkt ondermeer uit
een consumentenboycot in het
industriële hart van de Trans
vaal, die twee weken geleden
in Port Elisabeth begon en
waar nog maar weinig aan
dacht aan is geschonken. Vol
gens de organisatoren is de ac
tie een initiatief van een aan
tal vrouwen uit de zwarte
woonwijken rond Port Elisa
beth, dat vervolgens overgeno
men werd door de plaatselijke
leiding van het Verenigd De
mocratisch Front (UDF).
Volgens blanke winkeliers in
de stad daalde hun omzet in de
eerste week van de actie met
dertig tot zelfs honderd pro
cent. Ook in andere steden in
de Transvaal zijn zwarten aan
dergelijke acties begonnen.
Of de boycot succesvol zal zijn,
nu de staat van beleg is afge
kondigd, valt te betwijfelen.
Maar zelfs wanneer de actie op
niets uitloopt, zal zwart Afrika
niettemin weer een stap voor
uit hebben gezet in het politie
ke bewustwordingsproces. De
blanke struisvogelgemeen
schap zal zich uiteindelijk ge
dwongen zien de kop uit het
zand te halen.
^MIDJE VERHOLEN EN DE KNAP-MUTATOR
1045) Diezelfde mooie zomeravond verdween
agent 009, alias Kareltje, alias Jopie, in zijn ka-
hertje, waarvan hij de deur zorgvuldig afsloot.
,En nou maar weer 'es fijn met het bietelgui-
laartje geknutseld," grinnikte hij. „Een handig
bstrumentje, die guitaar. Dat dient gezegd." Hij
jam de guitaar op en trok onder een van de
knoppen een lange, dunne zwiepantenne uit.
roen sloot hij een kleine, maar zeer gevoelige
microfoon aan en maakt gelijkstroom-contact
pet behulp van enkele zeer speciale B.G.D.-
patterijen. „Hallo hallo.hier 009.zei hij
:acht. „009 roep Macro-controle, 009 roept Ma-
fcro-contröle. Oproep voor Macro-contróle van
109. - En op het hoofdkwartier van de Bij-
londer Geheime Dienst zat de kundige radio-te-
grafist Hendrik Spark bij zijn super-gevoelige
ntvangtoestel. Rustig suisden de buizen en
emden de transistors, terwijl Spark de tijd
lerdreef met het oplossen van een kruiswoord
puzzel. Doch plotseling knetterde en vonkte het
in de toestellen en sloegen de metertjes hevig
uit. Een metaalachtige stem klonk zacht, maar
doordringend uit de luidspreker. „Oei.een
oproep voor Macro-contröle!" mompelde
Spark. „Da's dus een oproep voor Plimmp. Dan
Is er zeker weer zwaar weer an de B.G.D.-knik-
kerl" - Kundig schakelde Spark zijn eigen mi
crofoon in en hij sprak: „Wij ontvangen U, 009.
Wij ontvangen U, 009. Blijf contact houden. In
tussen zetten wij U op de gevraagde golflengte.
Ja.spreekt U maar. Over!" - En terwijl agent
009 zijn onderhoud begon met kolonel Plimmp,
rommelde onze vriendin Jantina Spruytjens met
de emmers en melkbussen van boer Knolle. Ze
zong het hoogste lied en kon maar niet verge
ten, dat ze eens was opgevangen in de gespier
de armen van haar lievelings-held Sjeems Pond.
Ze was aan het werk achter de boerderij en van
de plaats waar ze stond, kon ze precies op het
zolderkamertje van Jopie 009 kijken.
Deense politie schiet bij ontruiming kraakpand
De politie van Kopenhagen heeft gisteren op dit kraakpand geschoten van waaruit jeugdige bezet
ters allerhande voorwerpen naar beneden gooiden om ontruiming te voorkomen. Volgens de politie
zijn twee kogels afgevuurd, die echter niemand hebben getroffen. Wel raakten acht personen on
der wie twee politiemensen en een brandweerman gewond door andere wapens. Na het afvuren
van de kogels vluchtten de krakers naar een huis aan de overkant van de straat, van waaruit
benzinebommen en stenen naar beneden werden gegooid terwijl andere krakers een barricade
opwierpen.
(Vervolg van de voorpagina)
JOHANNESBURG Bis
schop Desmond Tutu heeft
aangekondigd dat hij het door
de Zuidafrikaanse regering af
gekondigde verbod op openba
re begrafenissen naast zich
neer zal leggen.
De regering van Zuid-Afrika
maakte gisteren bekend dat
begrafenissen van meer dan
een persoon voortaan zijn ver
boden en dat er geen openbare
herdenkingsdiensten mogen
worden gehouden voor perso
nen die een niet-natuurlijke
dood zijn gestorven. Verder
mogen alleen geestelijken tij
dens een uitvaart een toe
spraak houden, waarbij deze
zich moeten onthouden van
enig politiek commentaar of
kritiek op de noodtoestand.
Ook mogen er geen luidspre
kers worden gebruikt, geen
spandoeken en borden worden
meegedragen en moeten be
langstellenden per auto langs
een door de politie voorge
schreven route. Begrafenissen
van zwarte slachtoffers van
het politieoptreden in Zuid-r
-Afrika hebben de laatste
maanden vaak tienduizenden
mensen getrokken. Ze zijn het
belangrijkste platform van po
litiek protest geworden, omdat
de meeste vormen van politiek
protest of demonstraties zijn
verboden.
In een televisie-interview
kondigde Tutu gisteren aan,
dat hij vandaag zou spreken
tijdens een rouwdienst in de
openlucht voor slachtoffers
van ongeregeldheden in Parys,
ten zuiden van Johannesburg.
Hij zei politieke en sociale
kwesties aan de kaak te zullen
stellen. „Ik zal spreken zoals
ik altijd heb gesproken", aldus
Tutu. Ook andere kerkleiders
hebben de maatregelen ver
oordeeld. Tutu zei verder dat
het verbod tot een geweldsex
plosie onder de zwarte Zuida
frikaanse bevolking kan lei
den, omdat religieuze leiders
niet langer hun matigende in
vloed kunnen uitoefenen.
WASHINGTON Het Salvadoraanse leger heeft met hulp van
Amerikaanse inlichtingen de moord van 19 juli op vier Ameri
kaanse mariniers en twee Amerikaanse burgers in San Salvador
vergolden. Dit heeft de' Amerikaanse minister van defensie,
Caspar Weinberger, gisteren bekendgemaakt.
Bij de aanval van het Salvadoraanse leger werden 21 guerrilla
strijders gedood en negen anderen gevangengenomen. Een
woordvoerder van het ministerie van defensie legde later uit dat
Weinberger niet had willen verklaren dat de daadwerkelijke
plegers van de aanslag op de Amerikanen gedood of gevangen
genomen zijn. Volgens Weinberger hebben Amerikaanse mili
tairen niet deelgenomen aan de aanval op de guerrillagroep. De
aanslag van 19 juni in San Salvador is opgeëist door een weinig
bekende linkse groep, de stadsguerrillacommando's Mardoqueo
Cruz. Toen de lijken van de vier mariniers naar de VS werden
teruggebracht, zwoer president Reagan dat de .jakhalzen", die
voor de aanslag verantwoordelijk waren, hun straf niet zouden
ontlopen.
