etalage op
WD-initiatief siert vooral liberale
Ook onder ANC-bestuur blijft
in Zuid-Afrika plaats voor blanken
Politiek
Partij
Parlement
SIITHOFF^gS
ZeidóeOowiant
Gi NNENLAND/BUITENLAND
DIALOOG MET
ZWART VERZET
LAATSTE KANS
ÓP VREEDZAME
OPLOSSING.
Inlichtingen en boekingen telefo
nisch onder nummer 070-190882 j
ot persoonlek in onze vestiging
aan de Spuistraat 71 hoek Spui te
Den Haag
(maandag t, m vrijdag van 9-16 uur).
•l
II
POSTBUS 160S0
2500 AA DEN HAAG
TEL 070-190882
5-daagse luxe touringcarrreis
ELZASenVOGEZEN
vertrek op dinsdag 07C
20 augustus a.8. J O f Wi*
Een unieke reis naar Frankrijk, waar u verblijft in
hotel Europe in SAVERNE. Het hotel ligt midden in
het stadje waardoor u 's avonds gemakkelijk op ei
gen gelegenheid de stad kunt verkennen.
Op de eerste dag vertrekt u vanuit Den Haag/Rot
terdam naar de Belgische Ardennen. Via Bastogne
en Luxemburg rijdt u naar SAVERNE
Na het ontbijt op woensdag maakt u een stadswan
deling. onder leiding van een gids. In de middag
brengt de bus u naar Haute Barr. Vanaf de uitkijkto
ren heeft u een fraai uitzicht over de Elzas en de
hoogvlakte van Lotharingen.
Via Lutzelbourg, met werelds hoogste schepenlift
(45 meter) rijdt u terug naar het hotel voor het diner.
De volgende dag gaat u naar Straatsburg met zijn
oude en gezellige binnenstad. Een stadstour met de
bus staat op het programma.
Op de vierde dag van deze reis staat een uitgebrei
de dagtocht door de Elzas op het programma waar
u een bezoek brengt aan de drukst bezochte berg
van de Vogezen, de Mont Ste. Odile. Langs een toe-
ristische wijnroute waar o.a. de wijnen: Gewurztra-
miner en Riesling vandaan komen rijdt u via Barr.
Haut Koenigsbourg naar de geboorteplaats van Al-
bert Schweitzer, het oude wijnstadje Kaysersberg.
Vervolgens rijdt u via de hoofdstad van „Haute
Rhin" naar Colmar, een mooie, vrolijke en grootse
stad met een vrijwel ongeschonden stadscentrum.
waar de late Middeleeuwen en de vroege Renais-
sance voortleven. Via Munster. Col de la Schlucht,
Col du Bonhomme en Schirmeck rijdt u terug naar
het ANC niet kunnen passe
ren. Het ANC is tenslotte de
belangrijkste machtsfactor on
der de zwarten. Maar tot dus
ver is het standpunt van Bot
ha steeds geweest dat een dia
loog met een gewelddadige
organistie geen zin heeft.
Steeds opnieuw verklaren
blanke woordvoerders dan
ook, dat het multiraciale
Zuid-Afrika zoals het ANC
dat bepleit, met zijn stelsel
van één-man-één-stem, nooit
een democratie zal kunnen
zijn. Het zou neerkomen op
een zwarte dictatuur. Het zou
bovendien een zeer instabiele
samenleving zijn, omdat de
zwarten, met hun aloude
stammentegenstellingen,
spoedig met elkaar slaags zou
den raken.
De vraag is of dit waar is.
Zuid-Afrika is een land dat,
anders dan de rest van Afri
ka, al meer dan honderd jaar
van industrialisatie heeft ge
kend. Er is een omvangrijke
verstedelijkte bevolking ont
staan, die de stammentradities
allang achter zich heeft. Ze
ker voor de blanken zou er de
eerste jaren onder een zwart
meerderheidsbewind vermoe
delijk weinig te vrezen vallen.
Het nieuwe bewind zal aan
zienlijke sommen willen uit
geven aan onderwijs en socia
le zorg voor de zwarten.
Daarvoor is economische
groei nodig, en deze zou on
denkbaar zijn als blanken op
grote schaal het land zouden
verlaten. Te verwachten valt
dus dat een regering onder
ANC-leiding moeite zal doen
om de blanke minderheid een
veilig bestaan en een zekere
welvaart te garanderen.
Sancties: weinig
effect
Het effect van buitenlandse
sancties zal onder de huidige
omstandigheden niet groot
zijn. Hun betekenis is vooral
dat ze bijdragen tot het zelf
vertrouwen van de zwarte op
positie, die zich in zo'n geval
gesteund weet door de rest
van de wereld. Tot dusver
zijn de westelijke landen te
rughoudend geweest. Ze zijn
bang dat een sanctiebeleid de
importen in gevaar zal bren
gen van een aantal vitale
grondstoffen uit Zuid-Afrika,
waaronder mangaan, chroom,
vanadium en platina. Natuur
lijk komen deze metalen ook
elders in de wereld voor,
maar voor het starten van
nieuwe mijnbouwprojecten is
veel kapitaal en tijd nodig.
Ook bij toenemend geweld in
Zuid-Afrika zal de voorzie
ning van grondstoffen vanuit
dit land echter stagneren, ze
ker als het gepaard zal gaan
met het vertrek van blanke
ingenieurs. Sancties of niet,
het Westen zal er in elk geval
goed aan doen zich minder af
hankelijk te maken van
grondstoffen uit Zuid-Afrika.
DRS. J.W. VAN DER MEULEN
(Drs. J.W. van dar M«uten ia verbonden
het Instituut voor Internationale Betrek
kingen „Clingendaei" te Den Haag.)
uw hotel. Onderweg wordt gestopt voor koffie en
lunch.
Op zaterdagmorgen vertrekt u na het ontbijt,via de
Ardennen terug naar Nederland.
De prijs voor deze unieke reis 4 7 E
bedraagt slechts J 0 I W«"pepersoort.
Op basis van een 2-persoonskamer met douche en
toilet en halfpension 4x diner, logies en ontbijt)
alsmede een afscheidsdiner in Nederland en bege
leiding door een Nederlands sprekende gids.
De toeslag voor een 1-persoonskamer (waarvan er
3 beschikbaar zijn) bedraagt 50.-. Er zijn in het
hotel tevens een tweetal 3-persoonskamers be
schikbaar.
Gecombineerde reisverzekering 12.50 per per
soon 5.- kosten. Annuleringsverzekering
3 1/2% van Ha rpi«nm i R
ZATERDAG 27 JULI 1985 PAGINA 5
Veel is er niet veranderd in
uid-Afrika. nu de regering
i grote delen van het land de
T'oodtoestand heeft uitgeroe-
en. Leger en politie beschik-
j en al tientallen jaren over
dde il8ebreide bevoegdheden.
uiszoekingen en arrestaties
ie vDnder verdere vorm van pro-
ter z'Jn een betrekkelijk nor-
taal verschijnsel. Veel kran-
j tn durven niet te schrijven
at ze eigenlijk zouden wil-
>n. Toch is de noodtoestand
- en ingrijpende gebeurtenis.
e/pe regering-Botha heeft er-
;rt oor te kennen gegeven zelf
14 iet meer te geloven in het
n eleid van geleidelijke her
iet orm'nf>en- De toestand blijkt
eel ernstiger te zijn dan de
jverheid ooit heeft willen toe-
jeven.
roor de meeste zwarten was
iet allang duidelijk, dat het
ieweld sterk toenam. Voort-
lurend zijn de zwarte woon
wijken de afgelopen maanden
iet toneel geweest van ge-
echten. Steeds weer deden
ch dezelfde gebeurtenissen
oor. Zwarte jongeren hielden
f rotestbetogingen en werden
'oor de oproerpolitie met
2 aangas en kogels uiteenge-
pjfcj reven. Zwarte gezagsdragers
i zwarte politiemannen wer-
n door woedende volksme-
jten belaagd. Knokploegen
in zwarte gemeentebesturen
ikken op hun beurt woon-
fbieden als Soweto in en
lishandelden talrijke on-
:huldige voorbijgangers.
busonderneming Putco be-
loot in mei de zwarte woon-
ibieden rond Johannesburg
zonsondergang niet langer
linnen te rijden. Teveel bus-
n werden met stenen beko-
ild. De passagiers moesten
een lange werkdag maar
ien hoe ze in het donker
luiskwamen.
t alles stond dagelijks uit-
•erig te lezen in zwarte
anten als The Sowetan en
'ity Press. De blanken (Afri-
mers) in hun riante villawij-
ten konden echter nog steeds
illusie hebben, dat ze in
n paradijs leefden. In Afri-
jtJaanstalige dagbladen als
waren de onlusten
leestal binnenpaginanieuws,
last de ongelukken op de
elwegen.
'iemand kan rustig meer
ipen", meldde Beeld in sep-
mber 1984 op de voorpagina.
Iet bleek echter te gaan om
en ruzie binnen de Trans
vaalse rugbybond. Pas als
"anken bij rellen om het le
en kwamen werd er uitvoe-
ig melding van gemaakt.
Schokeffect
»lin)e noodtoestand zal in elk ge-
,.lnial een schokeffect onder de
Urikaner-bevolking teweeg
irengen. Een ander gevolg is
~~!at de positie van de legerlei
ding er plotseling door is ver
sterkt. Ook dit zou ertoe kun-
len leiden dat Botha zijn aar
telend hervormingsbeleid op-
lij zet en zal besluiten tot een
>aar drastische ingrepen.
De legertop is al jaren ernstig
•^iezorgd over de huidige situa-
^|e en vreest dat de bijna vijf
van de verkiezingen maken en
deze coalitie laten voortbe
staan. Een coalitie, die door
verzet van het CDA juist ten
prooi viel aan de onmacht
waar het de anti-discriminatie
wetgeving betrof, en waarte
gen de VVD tot nog toe nau
welijks met daadkracht op
trad. Politieke logica maakt
het dus bepaald niet uitgeslo
ten dat de ingrijpende liberale
voorstellen een mooi stuk pa
pier zullen blijven, dat dan
vooral dient ter opsiering van
de eigen liberale etalage. Die
moet immers het VVD-pro-
duct in de komende verkie
zingsstrijd zo goed mogelijk
zien te verkopen. Het krachti
ge pleidooi het kwaad van de
discriminatie bij de wortel aan
te pakken kan dan bij de kie
zers misschien compensatie
bieden voor de laksheid, waar
mee de eigen en eerst verant
woordelijke liberale bewinds
lieden dit onderwerp de afge
lopen jaren hebben behandeld.
ARJEN BROEKHUIZEN
Nobelprijswinnaar bisschop Tutu is een van de gematigde zwarte
leiders met groot moreel gezag, die een rol zouden kunnen spe
len bij het zoeken naar een vreedzame oplossing in Zuid-Afrika.
Tutu, op de foto bij een begrafenis van een door politiekogels
gestorven demonstrant in Kwathema, is een verklaard tegenstan- Een dagelijks terugkerend beeld in de zwarte woonwijken in Zuid-Afrika. Patrouillerende agenten controleren de voorbijgangers,
der van geweld. na de begrafenis van een van de slachtoffers van het aanhoudende geweld.
miljoen blanken het op den
duur in een confrontatie nooit
kunnen winnen van de ruim
21 miljoen zwarten met hun
veel hogere geboortecijfer.
De schepping van zwarte
thuislanden zien de militairen
meer als een probleem dan als
een oplossing, omdat de grens
die verdedigd moet worden cr
duizenden kilometer langer
door is geworden. Het leger,
dat voornamelijk uit dienst
plichtige blanken bestaat, zal
het nooit kunnen volhouden
om overal in zuideliik Afrika
tegen „communisten te vech
ten en tegelijk ook nog eens
de binnenlandse orde te
handhaven. Het liefst zou de
legerleiding veel meer dan
nu gebeurt onder de zwar
te bevolking gaan recruteren.
Maar dat zal niet kunnen zon
der de verlening van politieke
rechten.
Dat er iets moet gaan gebeu
ren, ?al dus ook voor de con
servatieve Afrikaners duide
lijk zijn geworden. Tot dusver
probeerde Botha een oplos
sing te vinden door de blanke
machtsbasis te verbreden.
„Coöptatie" werd dit ge
noemd. Twee minderheids
groepen, de bijna drie miljoen
kleurlingen en de 850.000 Azi
aten, kregen eigen parlemen
taire vertegenwoordigingen.
Verstedelijkte zwarten, men
sen die dus buiten de thuis
landen wonen en onmisbaar
zijn in de blanke industrie,
kregen het recht op lokaal
zelfbestuur. Op hun politieke
toekomst zou gestudeerd wor
den.
Maar na een paar jaar van
„coöptatie" is gebleken dat dit
nooit een oplossing kan zijn.
Bij de verkiezingen voor de
parlementen van kleurlingen
en Aziaten in 1984 kwam
slechts een fractie van de
kiesgerechtigden opdagen.
Een kleurlingpoliticus die als
staatssecretaris toetrad tot het
kabinet-Botha, werd onlangs
door een bomaanslag bijna ge
dood.
Zwarten in verzet
Veel meer tegenstand nog
kwam er van de zwarten. Na
tuurlijk zal ook de economi
sche recessie een belangrijke
oorzaak van de onlusten ziin
geweest. Armoede en werk
loosheid hebben met name
veel zwarte jongeren de straat
op gedreven. Maar dat ook
het politieke bewustzijn sterk
is gegroeid, blijkt wel uit de
talrijke massademonstraties
die het Verenigd Democrati
sche Front (UDF) heeft weten
te organiseren. Deze bunde
ling van zwarte organisaties
en vakbonden werd in 1983
opgericht uit protest tegen
Botha's initiatieven. Doel is
een multiraciaal Zuid-Afrika.
Blanke regeringsvertegen
woordigers hebben er de afge
lopen maanden steeds op ge
wezen dat de onlusten eerder
een teken zijn van zwarte
verdeeldheid dan een blijk
van mislukte hervormingen.
Aanhangers van het UDF
raakten herhaaldelijk slaags
met leden van Azapo, een
zwarte bewustzijnsorganisatie,
die niets van multiraciale
principes wil weten. De mas
sale stenigingen van zwarte
lokale gezagsdragers en zwar
te politiemensen wijzen vol
gens de blanke overheid
eveneens op interne zwarte
conflicten.
In het laatste geval gaat het
echter wel degelijk om een
conflict tussen blank en
zwart. Zwarte gezagsdragers
als Soweto's burgemeester
Kunene, met zijn Mercedes en
zijn lijfwacht, worden door
veel zwarten als verlengstuk
ken van de blanke overheid
beschouwd. Doordat ze belast
zijn met impopulaire taken als
het innen van belastingen en
huren, en weinig blijken te
kunnen doen aan oplossing
van de woningnood of verbe
tering van het onderwijs, kan
het haast niet anders of ze
worden verafschuwd. Voor
aanslagen op zwarte bestuur
ders is bovendien minder
moed nodig dan voor aansla
gen op de gevreesde witman.
Vandaar dat deze mensen zo
dikwijls worden belaagd. De
meesten van hen zijn intussen
vrijwillig afgetreden. Ook op
dit terrein zijn Botha's her
vormingen dus mislukt.
Onderhandelings
forum
Het is moeilijk te voorspellen
wat Botha en de legerleiding
nu zullen gaan doen. De laat
ste maanden gaf de blanke
president zelf al regelmatig te
kennen, dat hij een voorstan
der is van veel radicalere her
vormingen. Hij sprak van
zwarte medezeggenschap „op
het hoogst mogelijke niveau"
en wilde een onderhande
lingsforum met een aantal
zwarte politici in het leven
roepen. Vermoedelijk zal hij
deze pogingen voortzetten en
proberen met mensen als Zoe
loeleider Buthelezi, de leider
van de machtige Inkathabe-
weging, tot een vorm van
machtsdeling te komen. Bu
thelezi staat aan het hoofd
van het thuisland Kwa Zulu,
maar heeft zich niettemin al
tijd tegenstander van het
thuislandenbeleid getoond.
Waarschijnlijk zal Botha, on
der Amerikaanse druk, tege
lijk moeite doen om enkele
zwarten met een groot moreel
gezag bij zijn forum te betrek
ken. Te denken valt aan do
minee Boesak en bisschop
Tutu. De laatste werd vorig
jaar door president Reagan
ontvangen. In Amerikaanse
ogen zou hij de ideale (want
gematigde) president van een
multiraciaal Zuid-Afrika zijn.
Onder hem zouden blanke en
andere minderheidsgroepen
én buitenlandse investeerders
zich redelijk veilig kunnen
voelen.
Tutu is een verklaard tegen
stander van geweld. Hij heeft
deze week nog een emotioneel
beroep op de zwarten gedaan
om op te houden zwarten te
doden. Maar steeds meer
zwarten volgens een re
cent onderzoek zelfs 63 pro
cent ziet geweld als de eni
ge oplossing. Het verboden
African National Congress,
dat net als het UDF naar een
multiraciaal Zuid-Afrika
streeft, blijkt een groeiende
aanhang te hebben. Bij ettelij
ke begrafenissen van omge
komen zwarte activisten werd
de afgelopen weken de ANC-
vlag gedragen. ANC-leider
Mandela, die als sinds 1963
gevangen zit, is de populairste
politicus onder de zwarten.
De guerrillastrijders van het
ANC treden bovendien steeds
effectiever op. Tot voor kort
opereerden ze vanuit de zwar
te buurstaten. Sinds enige tijd
beschikken ze echter ook over
bases en trainingsfaciliteiten
in Zuid-Afrika zelf. Dit stelt
het ANC in staat zeer snel op
bepaalde gebeurtenissen, zoals
stakingen, te reageren. On
langs werden bomaanslagen
uitgevoerd tegen de kantoren
van twee mijnmaatschappijen,
de dag nadat deze onderne
mingen 17.000 stakers hadden
ontslagen.
Dialoog met ANC
Als Botha werkelijk in
machtsdeling gelooft, zal hij
discriminatie nu bij de wortel
aanpakken. Elk ongerecht
vaardigd onderscheid moet in
een wet worden geregeld en
slachtoffers of wie zich voor
hen opwerpen moeten in het
strafrecht, burgerlijk recht en
administratief recht middelen
krijgen tot genoegdoening.
Waar overheidssubidies discri
minatie in stand helpen hou
den moet de geldkraan dicht
worden gedraaid. Zuiver op
principes beschouwd verdient
deze aanpak lof. Recente we
tenschappelijke studies toon
den immers aan dat discrimi
natie, met name van homo-
sexuelen, in Nederland anno
1985 nog steeds een diep ge
worteld kwaad is.
Bij de liberale gedrevenheid
discriminatie met wortel en
tak uit te roeien passen echter
ook een paar kanttekeningen.
Als wordt vastgesteld dat het
uitblijven van een wet in de
praktijk een legitimatie aan
het worden is voor discrimina
tie, zou het verstandiger zijn
geweest al op zeer korte ter
mijn de bepalingen in de straf
wet met discriminatie naar ge
slacht en sexuele geaardheid
aan te scherpen. Ook het CDA
blijkt daar voorstander van,
zodat dit probleemloos kan ge
beuren. Kiezen voor een breed
opgezette anti-discriminatie-
wet zonder zo'n eerste „noodo
peratie" houdt het gevaar in
van nog meer vertraging,
waardoor de liberalen juist het
'omgekeerde bereiken van wat
ze beogen.
Grondrechten
Ook bij de inhoudelijke en po
litieke haalbaarheid van de
VVD-voorstellen past een
vraagteken. De liberalen
plaatsen het non-discrimina
tiebeginsel zo zeer boven de
grondrechten van onderwijs,
godsdienst en vrije meningsui
ting, dat zij scholen en zelfs
predikanten of pastores voor
de rechter willen brengen, die
zich in het uitdragen van hun
beginselen discriminerend uit
laten over homosexuelen. Het
is duidelijk dat de VVD nim
mer in innige samenwerking
met het CDA zo'n voorstel tot
wet kan verheffen. Het CDA
zal zich op het standpunt stel
len dat de tolerantie jegens de
een op die manier verruild
dreigt te worden door intole
rantie iegens de ander.
Politiek is het VVD-voorstel,
zo dit ooit al werkelijk bij het
parlement wordt ingediend,
dus alleen maar haalbaar met
steun van de PvdA. De libera
len willen echter het met het
CDA gevoerde beleid tot inzet
bij de Kamer in te dienen
evenmin nakomen.
Het terugschakelen naar een
lagere versnelling heeft er toe
geleid dat menig ander Euro
pees land Nederland intussen
voorbij is gestreefd. België
heeft naar het oorspronkelijk
Nederlands voorbeeld inmid
dels al een wetsontwerp in het
parlement liggen. In Frankrijk
werd deze zomer in record-
tempo en ondanks verzet van
de Senaat een wet aanvaard
die discriminatie van homo
sexuelen gelijk stelt aan racis
me en met flinke boetes en ge
vangenisstraffen bedreigt.
Zelfs in Spanje, dat pas op 1 ja
nuari lid wordt van de EG, is
de regering koortsachtig bezig
zijn wetten aan te passen aan
modern Europa. De Spanjaar
den gaan daarin zo ver, dat ze
in een toeristische folder over
hun hoofdstad al wijzen op de
voortreffelijke uitgaansmoge
lijkheden voor homosexuelen.
Franco draait zich om in zijn
graf.
Hoewel de Nederlandse libera
len sinds eind 1977 vrijwel on
afgebroken hebben meegere-
geerd hebben zij niet kunnen
of willen verhinderen dat hun
stokpaardje van de gelijkbe
rechtiging achter in de kast
werd opgeborgen. Pas de laat
ste maanden zijn zij weer bezig
hun staart te roeren en deze
week presenteerden zij een
notitie waarin de hoofdlijnen
worden geschetst van een
anti-discriminatiewet, waar
voor de VVD in het najaar een
concreet wetsontwerp wil in
dienen. De liberalen motive
ren dit initiatief niet alleen
met de laksheid van het eigen
kabinet en met name de twee
eerst verantwoordelijke
VVD(!)-bewindslieden. Zij wij
zen er ook op dat het lang uit
blijven van wettelijke maatre
gelen in de praktijk steeds
meer een legitimatie vormt
voor het ongehinderd voortbe
staan van discriminatie.
Inhaalmanoeuvre
In een soort van inhaalma
noeuvre willen de liberalen de
l USKE EN WISKE ANGST OP DE „AMSTERDAM"
el !N HAAG Nederland had
de jaren zestig en zeventig
Vn in de Westerse wereld de
een vrijzinnig en libe-
oe^l land te zijn. Op het gebied
'Sbj de zedelijkheidwetgeving,
afbaken als het tolereren van
*[^ijkend sexueel gedrag,
roeiar ook in gelijke behande-
k van mannen en vrouwen
onrvulde ons land een voor-
w°kkersrol. Als uitvloeisel
^dlrvan kwam het toenmalige
%inet-Van Agt I in septem-
f 1981 nog met een vooront-
rp van Wet Gelijke Behan-
|ing Mannen en Vrouwen.
voorstellen voor een zo-
laamde anti-discriminatie
die ook achterstelling van
iwen en homosexuelen
:t bestrijden, kwamen uit
koker van de CDA-be-
tdslieden De Ruiter (Justi-
en Kraaije veld-Wouters
lancipatie) en vormden in-
iationaal nog steeds een
•rbeeld van Nêerlands
vooruitstrevende beleid. In het
najaar van 1981 werd het
voorontwerp aan een groot
aantal organisaties toegezon
den met het verzoek commen
taar te leveren.
Dat moment betekende het
keerpunt in de voortrekkers
rol van Nederland. Een goed
geoliede lobby in orthodox Ne
derland zorgde ervoor dat een
stroom van bezwaren tegen
het voorontwerp bij de staats
secretaris van emancipatieza
ken werd afgeleverd. De be
zwaren uit deze kring waren
zo talrijk dat het CDA, dat
twee van zijn eigen leden als
eerst verantwoordelijken voor
dit voorontwerp had, de ste
ven onder druk van de eigen
achterban moest wenden.
Sinds 1981 is de Wet Gelijke
Behandeling daardoor gaande
weg dieper in het slop geraakt
en heeft daarbij een aantal
verwante zaken, zoals de uit
voering van de Derde Europe
se Richtlijn inzake gelijke be
handeling van mannen en
vrouwen in de sociale zeker
heid, met zich mee gesleurd.
Het huidige kabinet slaagde er
daardoor niet in, eind vorig
)aar deze richtlijn op tijd te
lebben ingevoerd, hoewel
daar al sinds 1978 de tijd voor
was gegeven. En deze zomer
kon het kabinet zijn eigen be
lofte om vóór 1 juli een defini
tief wetsontwerp inzake gelij
ke behandeling conform de af
spraak in het regeerakkoord
