n ir i AFRIKA
Malawiër
neemt
het leven
zoals
het komt
HET
WARMEHART
VAN
Verslaggever Thei van Kessel en fotograaf Wil Nilwik bezochten on
langs de Afrikaanse republiek Malawi. Zij maakten de reis mede op
verzoek van de Miva, de Missie Verkeersmiddelen Actie, die dit jaar
vijftig jaar bestaat. Een halve eeuw lang stelt de Miva aan Derde-We-
reldwerkers in Afrika en Azië geld beschikbaar voor de aanschaf van
een vervoermiddel. Onze verslaggevers gingen in Malawi kijken hoe
groot de vervoersproblemen in een Derde-Wereldland zijn en wat er
met het geld van de Miva gebeurt. In enkele artikelen geven zij de in
drukken weer die zij in Malawi hebben opgedaan. Ter inleiding een
korte schets van het land dat zichzelf aanprijst als „Het warme hart van
Afrika". Immers: wanneer hoor je in Nederland eens iets over Malawi?
Malawi
Malawi is een land dat naar
Afrikaanse begrippen klein en
dichtbevolkt is. Het is drie
keer groter dan Nederland en
telt ongeveer zes en een half
miljoen inwoners. Hoofdstad
is sinds 1975 Lilongwe, een
centraal in het land gelegen
stad van circa 300.000 inwo
ners. Daarvoor was het Zom-
ba, dat als troost voor het ver
trek van de regering een uni
versiteit kreeg. Ongeveer een
vijfde van het land bestaat uit
water. Het Malawimeer is op
twee na het grootste meer van
Afrika.
Het land ligt op de overgang van
Oost- en Centraal-Afrika naar zui
delijk Afrika. Het wordt omgeven
door Mozambique, Zambia en Tan
zania.
Malawi is lang en smal, heeft ber
gen tot 2600 meter hoogte, dichtbe
volkte plateaus tussen 750 en 1400
meter, en een eveneens dichtbe
volkte laagvlakte (de Shire-val-
lei) in het Zuiden.
Dat het land grotendeels boven de
duizend meter ligt, heeft tot gevolg
dat de temperaturen er meestal
niet zo ontzettend hoog oplopen. In
de Lower Shire, de lage vallei in
het Zuiden, kan het 's zomers ech
ter wel bloedheet worden. De ge
middelde jaartemperatuur ligt daar
circa tien graden boven die op de
hoge plateaus.
De maanden juni en juli zijn het
koelst, dan is het winter op het zui
delijk halfrond. In het midden en
noorden van het land kan de tem
peratuur dan tot een graad of vier,
vijf dalen als de zon weg té. De
nachten zijn er dan ook koud. Het
warmst word.t het in oktober, no
vember. Daarna volgt de regenpe
riode tot begin april. Die maakt de
vele onverharde wegen dan nage
noeg onberijdbaar. Heel wat dor
Het Malawimeer op een winderig junidag. Het meer met z'n strandjes zou een toeristische trekpleister van de eerste orde kunnen worden.
pen zijn dan maandenlang voor au
to's niet te bereiken.
Het noorden van Malawi is het
dunst bevolkt. In het midden wo
nen twee keer zoveel mensen, ter
wijl in het Zuiden weer dubbel zo
veel mensen wonen als in het mid
den. De volkstaal is het Chichewa
(de taal van de chewa-stam). In het
Noorden wordt vooral Chitumbuka
Straatarm
De bevolking van Malawi groeit
flink. Overal krioelt het van de
kinderen. Het land kent nu nog
nauwelijks voedselproblemen maar
als de bevolkingsgroei in het huidi
ge tempo doorgaat, ziet de toekomst
er somber uit. Tenzij men met bui
tenlandse financiële en technische
hulp de landbpuw kan modernise
ren en het water van het Malawi
meer gaat gebruiken voor groots
opgezette irrigatieprojecten.
Malawi wordt bestuurd door de
hoogbejaarde Ngwazi dr. Hastings
Kamuzu Banda. Hij werd bij de on
afhankelijkheid in 1964 president
en benoemde zichzelf in 1971 tot
'president voor het leven. Het par
lement komt een paar weken per
jaar bijeen om het beleid van „his
excellency the live president" te
prijzen.
De enige partij die is toegestaan is
de Malawi Congress Party, waar
van iedereen lid moet zijn. Het par
lement bestaat dan ook alleen uit
leden van die partij. Kandidaten
die niet door het volk in het parle
ment worden gekozen, kunnen
door Kamuzu erin worden be
noemd.
De mensen zijn zeer vriendelijk en
goedlachs, maar straatarm. Ze heb
ben meestal genoeg te eten, maar
het voedsel is zeer eenzijdig,,
met alle gevolgen van dien.
Er is de laatste jaren veel I
aan de verbetering van dc L
bouw, het onderwijs en de f.
heidszorg. Overal zijn scha
klinieken verrezen. De verfe v
in de gezondheidscentra isfo/i
Toch gaan velen naar de r
huisjes van de missie (waar
iets moeten betalen), omdat
ken daar beter verzorgd te \fc
Malaria, cholera en allerlei u
als gevolg van de slechte vL
komen veel voor. In Phfm.
waar de Medische Missi^u'
werken, moeten de laatste Lu^
gelijks gemiddeld zeven kbie
nieuw bloed krijgen vanwLjg
malaria. Bloeddonors zijn it
te vinden. De Malawiër wil L
alleen bloed afstaan voor eer-:n
familielid. Sterft dat familie^
ondanks, dan wil men bijnlj)e
dat het bloed voor een andeifS
gebruikt. Waar de donor ee
moet het dan worden wegg^a v
ver
Mj
Rust en orde
Er zijn geen zichtbare tegeril
gen tussen de diverse stamnl
pers staat onder persoonlijk
trole van de president en
leen schrijven wat hem welj{
is. Van openlijk verzet tei,
dictatoriale bewind van Kak
niets te merken. Wie vraaj
zet bij zijn bewind, wordu'
leerd, opgesloten of als r
tenlander is het land d
Bijna iedereen zwijgt daaro#
De oude baas hij moet ai|
de tachtig zijn, vermoedelijfj
duldt geen kritiek. „Niemanp
mij te zeggen hoe ik moet rt
zegt hij. Zijn devies is: gehoi
heid, discipline, eenheid er
Kamuzu's geheime politie!
jeugdbeweging Young
zien erop toe dat ieden
hieraan houdt. Er heerst
orde en rust in het land.
LILONGWE Wie voor het
eerst in Malawi komt en van
Kamuzu International Airport
naar de hoofdstad Lilongwe
rijdt, wordt verrast door de
weelderige plantengroei langs
de kant. Het is alsof de weg
naar de stad door een gigan
tisch park voert. Ook Lilong
we zelf lijkt bij eerste kennis
making een groot park, met
hier en daar een gebouw tus
sen bloeiende bomen. Het
gras wordt met de hand kort
gehouden. De gemeentewer
kers zwaaien met lange mes
sen elk sprietje dat boven het
andere uitsteekt, de kop af.
Overal flitsen de messen door
het gras.
Tegelijkertijd valt op hoeveel men
sen langs de weg lopen. De Mala-
wiërs lopen. Ze moeten wel, want
ze hebben geen geld om een ver
voermiddel te kopen. De auto's die
je ziet zijn van de overheid, de mis
sie of van zakenlui. Ze zijn twee
keer zo duur als in Nederland. Het
foedkoopste Japanse autootje kost
2.000 gulden. Een gewone fiets
zonder bel, bagagedrager en licht,
kost al gauw duizend gulden. Wie
zich zo'n dure investering kan ver
oorloven, gebruikt de fiets dan ook
om van alles en nog wat te vervoe
ren. Op de slechte wegen hebben
de fietsen veel te lijden. Geld voor
onderhoud is er meestal niet. Gaat
een band kapot en zijn de plakker-
tjes op, dan wordt met een touwtje
een knoop in de binnenband gelegd
en kan de band weer worden opge
pompt. Zitten er zoveel knopen in
dat door de bobbels niet meer te
fietsen valt, dan wordt de binnen
band verwijderd en de buitenband
met gras gevuld. Ook dat gaat pri
ma, vinden de Malawiërs.
Dat lopen begint 's morgens vroeg
voor dag en dauw als het nog licht
moet worden. Het gaat door tot het
's avonds weer donker is. Mala
wiërs lopen vele uren per dag: naar
hun werk, naar school, naar de
markt, naar de waterkraan, naar
hun familie, naar hun landje of
waarheen dan ook. De vrouwen
sjouwen daarbij alles op hun hoofd
mee: brandhout, een emmer water,
het wasgoed, een mand groenten
en wat dies meer zij. Het is zo gek
niet te bedenken of het wordt op
het hoofd vervoerd. Vaak hebben
ze dan ook nog een kind op hun
rug. Mannen hebben nooit veel te
dragen: hooguit een aktentas, een
plastic zakje of een kip. 's Morgens
vroeg gaat de stroom vooral rich
ting stad en 's avonds van de stad
In het ziekenhuis krijgen de patiënten alleen medische verzorging. De fami
lie moet voor het eten zorgen. Rondom de ziekenhuizen kamperen dan
ook hele gezinnen.
weer naar het platteland. Maar als
de mensen in alle vroegte richting
stad gaan om er te werken, keert
een ander leger huiswaarts: dat van
de nachtwakers.
De „watchmen" of nachtwakers
brengen de nacht door voor de
winkels en de huizen van de beter
gesitueerden. Gewapend met een
knuppel houden ze de wacht om
inbraken te voorkomen. Wie wat
meer heeft dan een ander, voorziet
zijn huis van tralies en neemt een
nachtwaker in dienst. Al dan niet
via een officiële organisatie. In de
stad zie je de nachtwakers aan het
begin van de avond met twee of
drie man op hun hurken bij elkaar
zitten, zich warmend aan een hout
vuurtje op de stoep. Later in de
nacht kruipen ze onder een deken
in een portiek, wachtend op de
morgen.
Inbrekers
Die nachtwakers zijn hard nodig
want er wordt in de steden gestolen
bij het leven. Gewapende overval
len komen in Malawi nog niet
voor; diefstallen en inbraken des te
meer. Wellicht vatten de dieven de
leus „help jezelf" wat al te letterlijk
op. Overal waar wat te halen is,
zijn ze minstens een keer geweest.
Ook missionarissen krijgen gere
geld ongewenste bezoekers. Zo lang
die het alleen voorzien hebben op
de groentetuin, vindt niemand dat
erg. „We hebben weer meeëters ge
had", zeggen ze dan 's anderen
daags laconiek. Anders wordt het
echter als de dieven het huis bin
nendringen. Tralies moeten dat
zien te voorkomen. Die zie je dan
ook overal.
De meeste missiestaties zijn inder
tijd gebouwd om een aantal missio
narissen onderdak te verlenen. Nu
er minder missionarissen zijn, heb
ben de overblijvers riante onderko
mens. Vergeleken met de gemid
delde Malawiër, wonen ze in palei
zen met vaak een flinke groente
en fruittuin eromheen. Geen won
der dat de inbrekers vermoeden
dat er wat te halen valt.
De Malawiër zelf woont veel ar
moediger. Op het platteland heeft
hij meestal een lemen hut met een
dak van lang gras. In de steden zijn
de huisjes van steen en de daken
van golfplaat. Sloppenwijken zoals
in zoveel andere Derde-Wereldste
den, vind je in Malawi niet. Men
sen die van het platteland in een
stad, zoals bijvoorbeeld Lilongwe,
willen gaan wonen, krijgen daar
voor alleen toestemming als ze er
werk hebben. Zo probeert de over
heid de trek naar de steden binnen
de perken te houden.
De mensen die in de stad mogen
wonen, kunnen een kavel grond
krijgen waarop eerst een wc ge
bouwd moet worden voordat met
de rest begonnen mag worden. Die
voorwaarde is gesteld om besmette
lijke ziekten zoveel mogelijk te
voorkomen. Daarnaast zijn in de
woonwijken voor de arbeiders en
kleine zelfstandigen om de twee-
honderd meter kranen, waaruit ge
zuiverd water komt. Zo worden
wantoestanden vermeden.
Belasting
De Malawiërs in de stad zijn meest
al beter af dan die op het platte
land. Het minimumloon in de stad
is een kwacha en 15 tambala
f 2,30) per dag, terwijl dat op het
platteland 70 tambala is (f 1,40). Ie
dereen betaalt belasting; ook dege
ne die geen inkomen heeft. Hij
heeft immers een stukje grond
waarop hij voor zijn gezin maïs
teelt. De opbrengst telt dan als in
komen.
Degenen die buiten de steden wo
nen, hebben weliswaar een lapje
grond waarop zij maïs verbouwen,
maar ze zijn vaak te arm om daar
naast nog ander voedsel te kopen.
Het menu bestaat daarom meestal
alleen uit maïs (nsima) en boontjes.
Af en toe een stukje vlees, kip of
vis erbij. Vlees is er overigens niet
duur en wordt per kilo verkocht.
Onderscheid tussen bijvoorbeeld
biefstuk en lever wordt er niet ge
maakt. Vlees is vlees en kost tussen
f 2,20 (op het platteland) en 3.-
(in de stad) per kilo. Maar het is
niet altijd te koop en lang niet ie
dereen heeft geld.
Honger hebben de Malawiërs
meestal niet, maar het voedsel is zo
eenzijdig dat ze veel vitaminen en
mineralen te kort komen. Daardoor
worden velen ziek. Malaria, tbc,
Malawiërs zijn van nature hygiënisch. Ze gruwen bij de gedachte aan een
wc binnenshuis. Die staan dan ook altijd een eindje van huis af. Hier een
rijtje wc's van de lagere school in Lughesyo in het noorden van Malawi.
polio, wormziekten, cholera en der
gelijke komen veel voor.
De kindersterfte is hoog. De Mala-
wische vrouw krijgt gemiddeld ze
ven tot acht kinderen van wie er
vier of vijf in leven blijven. De an
deren sterven voordat ze vijf jaar
zijn. De vrouwen krijgen vaak kin
deren van verschillende mannen.
Dat is in het grootste deel van Ma
lawi geen enkel probleem omdat de
samenleving er matriarchaal ge
richt is. De oudste broer van de
vrouw is verantwoordelijk voor de
kinderen van zijn zus. De vader
heeft er niets over te zeggen.
Sexuele omgang ligt voor de mees
te Malawiërs op dezelfde lijn als
eten en drinken. Je hebt het nodig
om te leven. Veel vrouwen hebben
kinderen zonder getrouwd te zijn.
Zijn ze wel getrouwd en gaan ze
met een andere man naar bed, dan
kan die man met een paar geiten
alle gevolgen afkopen.
In die samenleving krijgt het celi
baat van de jonge Malawische
priesters een heel andere dimensie
dan de kerk er officieel aan geeft.
Celibaat betekent voor de meeste
ionge inlandse priesters dat zij „niet
hoeven te trouwen". Geen kwestie
dus van niet mogen trouwen, maar
van niet hoeven trouwen. Als een
priester toch vader wordt, komt hij
er niet met een paar geiten van af.
Hij moet minstens een koe geven.
Grote klassen
Kinderen zijn voor de Malawiërs
een soort pensioenvoorziening. Wie
nakomelingen heeft, hoeft zich
geen zorgen te maken voor zijn
oude dag. De kinderen zorgen dan
wel voor hem. Vandaar dat het zo
moeilijk is volwassenen ervan te
overtuigen dat geboortebeperking
nodig is. Het grote aantal kinderen
in Malawi (de helft van de bevol
king is jonger dan vijftien jaar)
leidt in de toekomst zeker tot enor
me voedselproblemen.
Op dit moment zijn de gevolgen
vooral zichtbaar in de scholen.
Klassen met meer dan honderd
leerlingen zijn geen uitzondering.
Er zijn zelfs klassen met rond de
200 leerlingen die tijdens de lessen
allemaal op de grond zitten.
De kinderen in hun blauwe of
groene uniformen moeten vaak
uren naar school lopen. De lagere
school telt acht klassen. In de laat
ste klas wordt de selectie gemaakt
voor de middelbare school. Het kan
voorkomen dat men twee, drie
keer de klas moet overdoen voor
dat men geselecteerd wordt. Velen
vallen nooit in de prijzen en komen
zelfs niet aan de achtste klas toe.
Anderen gaan pas „op latere leef
tijd" naar school. Het gevolg is
enorme leeftijdsverschillen. In één
klas zitten vaak kinderen van bij
voorbeeld twaalf naast achttien- of
twintigjarigen.
Waar veel zieken zijn speelt de
dood in het dagelijkse leven een
belangrijke rol. Sterft iemand, dan
moeten alle verwanten naar de be
grafenis. Komt iemand niet, dan
verdenkt de familie de wei
ervan met toverij de dood j
zaakt te hebben. Bijna alle
wiërs geloven in „witchcraftfc
verkracht. Ook de christenef
bineren hun geloof moeiteló
dat in de toverij. Op de marl f
je behalve de slager, schoei
en blikslager dan ook het k®
van de „witchdoctor". Met
smeerseltjes, drankjes en an
belooft hij zijn klanten ongj
krachten.
Nog niet zo lang geleden
Lilongwe een naakte man
aangehouden. Hij had
„witchdoctor" een drankje!
gen dat hem onzichtbaar z|
ken. De man dacht dat hijl
zichtbaar zou worden, maf
kleren niet. Dus trok hij diej
zo op het inbrekerspad te gajlei
begreep niet dat de politie 1
pakte. Het kon niet anders
moest een middel hebben i
beter was dan hij had geko<
Geen stroom
Het leven begint in Malawi
dag en dauw. Om zes uur
tends is iedereen al in de w<
zes uur 's avonds is het
donker (in hun zomer drie
tier later) en twee, drie ut
ligt bijna iedereen in bed.
niet zo verwonderlijk want
platteland is nog bijna i
elektriciteit. Er wordt aan g
maar omdat alles met mai
moet gebeuren gaat het lai
Dus moeten de mensen wel
kippen op stok. Geld om
petroleumlamp de dag wat
te maken, is er meestal niel
Het leven heeft de Malawi
sterk gevoel voor de bet re
heid van de dingen gegeve
werk hoeft vanavond niet
zijn. De wereld draait
door. Dus kun je beter de
nemen zoals ze op je afkon
Wachten kunnen de M;
even goed als lopen. En oi
sen kauwen ze suikerriet
een groepje mensen heef
wachten, ligt de grond beza
de schors van het suikerri
hun sterke tanden trekken
van de rietstengel tot het zo
nenste bloot ligt. Daar wo
op gekauwd. Wachten op
kunnen ze ook. Vlak bij M
het noorden van Malawi, is
kort geleden een winkeltje
nen. Op de muur van zijn w
had hij geschreven: „Ik
een winkeltje". Lukt het n
ziet hij wel weer.
De wereld hoeft voor hen n
zonsondergang verbeterd te».
THEI VAN Kc
Foto's: WIL N"
