TAF
Hugenoten: de
gastarbeiders
van 300 jaar
geleden
fieulóeSoiua!
kerk
wereld
Europees Hugenotenpro jekt
beroepingen
Politie doet onderzoek naar uitlatingen Beyers Naudé
Twaalf provinciën
0
weer
)e
dagpuzzel
0
m
ACHTERGROND
Ecldoe Sotwa/nt
VRIJDAG 28 JUNI 1985 PAG
Mgr. Bluyssen bij de paus
De vroegere bisschop van Den Bosch, J W. M. Bluyssen, is
door paus Johannes Paulus II in audiëntie ontvangen. Mgr.
Bluyssen verblijft op dit moment in Rome. Het is gebruikelijk
dat een bisschop de paus laat weten dat hij in Rome verblijft,
zodat deze hem eventueel kan uitnodigen voor een gesprek.
Mgr. Bluyssen kondigde eind 1983 aan om gezondheidsredenen
af te treden. De hulpbisschop van Roermond, mgr. J. G. ter
Schure werd tot zijn opvolger benoemd. Deze benoeming riep
veel negatieve reacties op. Ook mgr. Bluyssen toonde zich te
leurgesteld over de benoeming Over wat er tussen mgr. Bluys
sen en de paus is besproken, zijn, zoals gebruikelijk, geen me
dedelingen gedaan.
Marathon-bijbellezing in Freiburg
In de Lutherse gemeente te Freiburg in de Bondsrepubliek
Duitsland is een marathon-bijbellezing begonnen. Zonder on
derbreking zullen tot zondagavond 30 juni in ongeveer hon
derd uur 24 Lutherse en Rooms-Katholieke christenen de bij
bel van kaft tot kaft voorlezen.
Gemeentepredikant Helmut Zeilinger leverde als commentaar
op deze onderneming, dat het „boek der boeken" weliswaar in
bijna elke boekenkast is te vinden, maar dat geregeld bijbelle
zen bij menig christen in de versukkeling is geraakt. Van ker
kelijke zijde is meermalen zorg geuit over de geringe animo die
veel christenen aan de dag leggen om de bijbel te lezen.
Als we de rijkdom
kenden, wat zouden we
van onze armoede
houden.
De Hugenoten, de Franse protestanten die vluchtten voor de
rooms-katholieke macht in hun land. staan momenteel erg in
de belangstelling. Dit jaar wordt herdacht dat driehonderd
jaar geleden het Edict van Nantes werd opgeheven. Dat bete
kende een golf van vervolgingen, met als resultaat duizenden
vluchtende Hugenoten naar onder meer de Nederlanden.
Prof. Posthumus Meyjes schreef met de Nijmeegse hoogleraar
H. Bots een boek over de Hugenoten: Vlucht naar de vrijheid.
Tevens was hij voorzitter van de adviescommissie voor een
tentoonstelling over de Hugenoten in de Nieuwe Kerk te Am
sterdam. In gesprek met redacteur Lütsen Kooistra geeft
prof. Posthumus Meyjes een toelichting.
TENTOONSTELLING EN BOEK
BELICHTEN OPHEFFING
EDICT VAN NANTES
„De gastarbeiders van
driehonderd jaar gele
den". Zo karakteriseert
prof. dr. G. H. M. Posthu
mus Meyjes, hoogleraar
kerkhistorie in Leiden,
de Hugenoten die in de
zeventiende eeuw vanuit
Frankrijk naar de Ne
derlanden vluchtten. Die
omschrijving is maar
deels juist, voegt hij er
aan toe: De Hugenoten
waren aanvankelijk de
„protestantse broeders
onder het kruis" die in
de Nederlanden onder
dak vonden en met
christelijke naastenlief
de, bijvoorbeeld in de
vorm van financiële
steun, werden behan
deld. Nadien speelden
economische motieven
meer een rol: De komst
van de intellectuelen,
ambachtslieden en arbei
ders zou een impuls voor
de economie van de Ne
derlanden kunnen bete
kenen.
De kerkhistoricus: „De ge
schiedenis van de Hugenoten
met de Bartholomeüsnacht
als bloederig hoogtepunt
vormt een zwarte bladzijde
in de geschiedenis van katho
liek Frankrijk. Je kunt bijna
spreken van een nationaal
trauma. In de loop der tijden
zijn er steeds herdenkingen
gehouden in Frankrijk, maar
steeds op heel kleine schaal,
in protestantse kring. Pas nu
is er sprake van een echte
grote herdenking. Met geld
van de Franse overheid wor
den tentoonstellingen gehou
den, verschijnen publicaties
en worden er herdenkingen
gehouden".
In de tweede helft van de
zestiende eeuw woedden in
Frankrijk bloedige godsdien
stoorlogen. In 1572 is er het
drama van de Bartholomeüs
nacht: Het huwelijk van de
protestantse Hendrik van
Navarra en de katholieke
Margaretha van Valois werd
gevierd in Parijs. Op de brui
loft waren honderden aan
zienlijke Hugenoten uitgeno
digd. Henri de Guise wist de
koning ervan te overtuigen
dat er een Hugenoots complot
was gesmeed om de koning
van de troon te stoten. De
Guise kreeg toestemming om
alle Hugenoten uit de weg te
ruimen. In de nacht van 23
op 24 augustus 1572 vond de
goed voorbereide moordpartij
plaats. Het geschatte aantal
slachtoffers ligt tussen de
vijf- en tienduizend edellie
den, geleerden en overige
burgers. De moordpartij in
Parijs zweepte de gemoede
ren in de provincie op. Daar
vielen ongeveer dertigdui
zend slachtoffers.
In 1584 besteeg Hendrik IV
de troon. Tien jaar later ging
hij om politieke redenen
(„Paris vaut bien une Messe"
- „Parijs is me wel een mis
waard") over naar het katho
licisme. In 1598 kondigde hij
onder druk van zijn vroegere
geloofsgenoten het Edict van
Nantes aan. Hierin waren de
rechten en vrijheden van de
protestanten nauwkeurig om
schreven.
Posthumus Meyjes wijst er op
dat dit verdrag het eerste is
in Europa waaruit een zekere
godsdienstige verdraagzaam
heid spreekt. Dat Frankrijk
deze „primeur" had, is op
merkelijk, vindt hij. „Het
edict is een doorbreking van
de diep gewortelde overtui
ging dat de Franse staat zijn
eenheid vond in één koning,
één wet en één geloof, het
katholieke".
Getolereerd
Het verdrag betekende niet
volledige godsdienstvrijheid.
Het katholicisme bleef de ge-
priviligieerde godsdienst; de
PW*
ÜÉjÜ^*'
Prof. dr. g.H.M. Posthumus
Meyjes: „Niet alleen christe
lijke naastenliefde, ook eco
nomische beweegredenen"
protestanten waren een geto
lereerde minderheid. Van de
hen geboden (min of meer
beperkte) vrijheden, maakten
ze goed gebruik. Er ontstond
een nationaal kerkelijk ver
band en de protestanten
stichtten hun eigen scholen.
Ook politiek ontwikkelden
de protestanten zich. Zo had
den ze een eigen leger en
versterkte garnizoensteden.
Het eens zo eensgezinde ka
tholieke Frankrijk was ook
politiek een lappendeken ge
worden, in toenemende mate
een bedreiging voor de Fran
se kroon. Uit die kring, ge
voed door de katholieke
geestelijkheid aan het hof,
kwam steeds meer verzet te
gen de protestanten. Deze
raakten in de eerste decennia
van de zeventiende eeuw in
tern verzwakt door ruzies.
De confrontaties liepen uit op
een gewapend conflict. De
belegering van La Rochelle,
een protestants bolwerk, is
berucht geworden. Richelieu,
minister van Lodewijk XIII
isoleerde de havenstad volle
dig en wachtte af. Na maan
denlange belegering was het
verzet gebroken. Meer dan
twintigduizend mensen wa-
Bij de pogingen protes
tanten te bekeren hebben
zich gruwelijke taferelen
afgespeeld (Jan Luyken,
1696)
ren van honger gestorven,
door ziekte of sneuvelden in
de strijd.
De val van La Rochelle in
1628 betekende een verschra
ling van de rechten die de
protestanten met het Edict
van Nantes hadden gekre
gen. Zo werden protestantse
garnizoensplaatsen geslecht.
Daarmee was de politieke
macht van de Franse protes
tanten gebroken.
In de loop van de volgende
jaren, vooral sinds 1660, wer
den beperkende maatregelen
voor de protestanten uitge
vaardigd. Doel was de chris
telijke eensgezindheid in
Frankrijk terug te krijgen.
De koning zette protestanten
onder zware druk zich te be
keren van hun ketterij.
Na een algemene „Waarschu
wing" aan de protestanten in
1682, waarin werd opgeroe
pen een bekeringsformulier
te tekenen, werden in de len
te van 1685 op massale schaal
dragonders gerecruteerd die
vanuit het zuiden optrek
kend, protestanten wilden
dwingen katholiek te wor
den. Overal werden slagvel
den aangericht. Protestanten
die niet katholiek werden of
die niet vluchtten, werden
gemarteld, of gedood. De
exodus van Hugenoten, die al
een paar jaar eerder was be
gonnen, werd massaal. Feite
lijk was het Edict van Nantes
een waardeloos papiertje ge
worden; in oktober 1685
werd het verdrag formeel
herroepen. De protestanten
waren al hun godsdienstrech
ten kwijt.
Vuchtelincen
Prof. Posthumus Meyjes
schat dat eind zeventiende
eeuw vier procent van de
Fransen (ongeveer 20 mil
joen) protestant was. In de
tweede helft van de zestiende
eeuw lag dat percentage rond
tien procent. Aanvankelijk
had de protestantse beweging
leden uit alle sociale lagen.
Later ging met name de hoge
adel over naar het katholicis
me; als protestant werd het
functioneren aan het hof on
mogelijk.
De exodus rond 1685 heeft
waarschijnlijk één procent
van de Franse bevolking tot
buiten de landsgrenzen ge
bracht. Van hen kwamen er
rond de vijftigduizend in Ne
derland, „Dat betekende op
een bevolking van rond de
tweeënhalf miljoen heel
wat", meent prof. Posthumus
Meyjes.
De Waalse kerken in de Ne
derlanden speelden een be
langrijke rol bij de opvang
van de Hugenoten. Tussen de
Waalse kerken en het gere-
De Franse vluchtelingen
kwamen niet alleen naar
Nederland. Duitsland, Zwit
serland en Engeland bij
voorbeeld namen ook veel
Hugenoten op. Sinds enkele
jaren is er een Europees
Hugenotenprojekt, dat wil
proberen gegevens over de
vluchtelingen in de ver:
schillende landen te combi
neren. De registers van de
Waalse kerken, gemeente
en rijksarchieven worden
voor dit doel nageplozen.
De gegevens worden ver
werkt in een computer in
Parijs.
Daardoor wordt het moge
lijk de Hugenoot die bij
voorbeeld van Bordeaux,
via Genève en Frankfurt
naar Nederland kwam op
diens reis te volgen.
Op de tentoonstelling in de
Nieuwe Kerk in Amster
dam (tot en met 20 augus
tus) is een klein deel van de
inmiddels verkregen gege
vens in te zien:
Het met veel illustraties
verluchte boek, van de
hand van H. Bots, G.H.M.
Posthumus Meyjes en F.
Wieringa, heeft de titel:
Vlucht naar de Vrijheid, de
Hugenoten en de Nederlan
den. Het is uitgegeven door
De Bataafsche Leeuw en
kost 29,50
formeerd protestantisme be
stonden al lang hechte ban
den. Het Franse protestantis
me van Calvijn is via de zui
delijke Nederlanden naar het
noorden gekomen. Vanuit
het zuiden kwamen vluchte
lingen voor de Spaanse over
heersing naar de bevrijde
noordelijke Nederlanden. In
1574, na de vedrijving van de
Spanjaarden, werd in Mid
delburg een van de eerste
Waalse kerken in ons land
opgericht. Amsterdam volgde
in 1578, Leiden in 1584;^
Delft, Dordrecht en Haarlem
in 1586. De Nationale Synode
van Dordrecht (1578) van de
protestanten in de Nederlan
den, gaf de leden van de
Waalse kerken het recht op
een eigen kerkelijke organi
satie. Steeds bleven de Waal
se kerken een rol spelen in
het protestantse Nederland.
Bijvoorbeeld via de geestelij
ke verzorging van Franse
huurlingen in het leger van
de Staten-Generaal, nodig
voor de oorlog met Spanje.
En. de Nederlandse geloofsbe
lijdenis van 1561, opgesteld
door Guido de Brés (in het
Frans!), vertoont grote ver
wantschap met het geschrift
dat de Franse protestanten in
1559 hadden opgesteld.
Leiden
De Waalse kerken namen
het voortouw tot hulp aan de
Franse vluchtelingen. Zij or
ganiseerden bijvoorbeeld col
lecten, die volgens prof. Post
humus Meyjes enorm veel
geld opbrachten. In Leiden
bijvoorbeeld werd in de
maand december van het
jaar 1685 ruim negentiendui
zend gulden opgebracht. Dat
bedrag gaat spreken als men
weet dat een arbeidersloon
toen ongeveer driehonderd
gulden per jaar was en dat
van een hoogleraar twaalf
honderd gulden.
De collecte in Leiden werd
gehouden onder toezicht van
het stadsbestuur. Dat bete
kende onder andere dat de
burgemeester en de schepe
nen bij de ingang van de
kerk zaten, waar voetvolk:
met open schalen stond omi
het geld in te zamelen. Op
merkelijk bij de actie in Lei
den is dat tien dagen na de
collecte bij de protestantse
kerken, ook de katholieke
gemeenschap voor de Franse
protestanten ging collecteren.
De opvang van de vluchte
lingen is in het algemeen uit
stekend geweest, concludeert
de kerkhistoricus uit Leiden.
De verbondenheid door het
geloof en de deerniswekken
de toestand waarin de Fran
sen in ons land aankwamen,
waren daarvan de achter
grond. Maar ook economi
sche motieven speelden een
rol. Van de Fransen werd
een flnke industriële impuls
verwacht. Bijvoorbeeld van
de Franse wevers en druk
kers, maar ook van kooplie
den. De Hugenoten, van wie
sommigen kans hadden ge
zien veel geld mee te nemen,
kregen privileges bij het op
zetten van een industrie. Zo
kreeg een Franse wever
tweehonderd weeskinderen
ter beschikking om in Am
sterdam een bedrijf te begin
nen. Ook in andere steden
werden maatregelen getrof
fen om Hugenoten te lokken.
De Staten van Friesland stel
den in een resolutie van 1683
enige „desolate stukken land
bouwgrond" ter beschikking
aan de vluchtelingen; op deze
manier kon op goedkope wij
ze goed werk worden gedaan.
De hoge verwachtingen kwa
men niet uit. Na een korte
bloeiperiode raakten veel be
drijven in problemen. En
lang niet alle Hugenoten
konden werk vinden.
Irritatie
Langzamerhand maakte het
klimaat van barmhartige
welwillendheid plaats voor
irritatie bij de Nederlandse
bevolking. De duizenden gul
dens die kerk en overheid
aan de vreemdelingen uitga
ven, konden beter aan de
„eigen" armen worden gege
ven. De privileges van de
Hugenoten werden ingetrok
ken; de financiële ondersteu
ning werd kleiner. Tenslotte
kwam in 1709 het besluit van
de Staten van Holland en
West-Friesland de immigran
ten de gelegenheid te geven
zich te laten naturaliseren.
Daarmee werden de eens zo
ruimhartig ontvangen vluch
telingen niet anders dan alle
Nederlanders; van enige bij
zondere steun was geen spra
ke meer. In 1715 vaardigden
de Staten Generaal een plak
kaat uit waardoor alle vluch
telingen in beginsel met de
ingeborenen werden gelijk
gesteld. Feitelijk werden de
Hugenoten hierdoor van be
voorrechte vreemdelingen
tweederangs burgers, want
officiële ambten stonden niet
voor hen open.
Bij verschillende gelegenhe
den hebben de Hugenoten
hoop gehad op de mogelijk
heid tot terugkeer. Bijvoor
beeld bij de vrede van Rijs
wijk, na negen jaar strijd tus
sen Engeland en de Repu
bliek enerzijds en Frankrijk
anderzijds. De verwachting
dat de terugkeer van de
vluchtelingen onderdeel van
het vredesverdrag zou zijn,
bleek een illusie.
In de loop van de volgende
jaren werden de Franse pro
testanten een steeds minder
herkenbare groep Nederlan
ders. Velen vernederlandsten
hun naam: Du Moulin werd
Van der Molen; Le Blanc
werd De Wit.
De eigen taal- en leefwijze
werd steeds moeilijker te
handhaven; dé Hugenoten
pasten zich in toenemende
mate aan en werden Neder
lander zoals alle Nederlan
ders.
LÜTSEN KOOISTRA
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Opperdoes H.
Nagelhout, kandidaat te
Zwolle, die dit beroep heeft
aangenomen. Aangenomen
naar Maassluis H. van Veen
te Woudenberg. Beroepbaar-
stelling: drs. H. Menkveld,
Vogelzang 25, 8141 BG Hei-
loo; drs. H. Nagelhout, Mep-
pelerstraatweg 82, 8022 AJ
Zwolle.
Christelijke Gereformeer
de Kerken
Beroepen te Elburg D. Slag
boom te Katwijk aan Zee.
Aangenomen naar Drogeham
H. de Graaf te 's-Gravenzan-
de.
Vrije Evangelische Ge
meenten
Beroepen te Den Haag, toe
zegging, B. Hagen te Scher-
penzeel.
UITSPRAKEN „ILLEGAAL?'
De Zuidafrikaanse politie stelt
een onderzoek in naar een
rede van ds. C. F. Beyers
Naudé, waarin hij heeft heeft
opgeroepen tot burgerlijke on
gehoorzaamheid als middel in
de strijd tegen apartheid. Het
aanzetten tot burgerlijke on
gehoorzaamheid kan als ille
gaal worden opgevat, zo is
vernomen van de kant van de
politie en van advocaten.
Beyers Naudé, secretaris-ge
neraal van de Zuidafrikaanse
Raad van Kerken, heeft ge
zegd dat de onrust in de zwar
te woonwijken zo'n omvang
heeft bereikt dat gesproken
kan worden van het begin
van een burgeroorlog. Hij
voegde er aan toe dat "onze
hoop dat het niet-gewelddadi-
ge standpunt van de kerk zijn
doel moge bereiken, slechts
dan kan blijven bestaan als de
christelijke gemeenschap, die
zich met de Raad van Kerken
verwant verwoelt, initiatie
ven neemt en steun geeft aan
meer betekenisvolle en effec
tieve niet-gewelddadige ac
ties, waaronder een goedgeor
ganiseerde actie van burgerlij
ke ongehoorzaamheid".
Ook de Zuidafrikaanse staats
radio, die altijd de regerings
visie vertolkt, leverde scherpe
kritiek op Beyers Naudé. Vol
gens de radio is het duidelijk
dat burgerlijke ongehoor
zaamheid een klimaat van ge
weld schept. "Het is per defi
nitie een activiteit aie wets
overtreding met zich mee
brengt".
De Zuidafrikaanse Raad van
Kerken heeft in een telex ge
ëist dat de regering alle troe
pen uit de zwarte nederzettin
gen terugtrekt. De Raad stelt
die troepen verantwoordelijk
voor de recente onlusten,
waarbij ettelelijke doden vie
len. De Raad eist ook dat pre
sident Botha een nationale
vergadering bijeenroept,
waarin de leiders van het
volk bespreken hoe de apart
heid beëindigd kan worden.
jbl
""Mste
erlo
ratei
rerki
ALLE aardrijkskundeboeken van onze schooljeuLpOC
op 1 januari van het volgend jaar wat Nederland tjor z
slag verouderd zijn. Met ingang van die datum zullejn ul
de Flevopolders de Noordoostpolder en Flevoland
nieuwe, twaalfde provincie Flevoland vormen. N? £e
Tweede Kamer heeft de Eerste Kamer grote moecj^
met het voorstel van minister Rietkerk van Binr^ 0
Zaken. De tegenstellingen liepen dwars door dejyan
heen. ter
•rdei
Het kost weinig moeite begrip te hebben voor <fe*S
standers en hun argumenten. De groei van de zes gef
die deel zullen uitmaken van de nieuwe provincie, IVFl
dend minder dan de prognoses voorzagen. Voorts^
niet gering kostenaspect, want de vorming van een
aal bestuursorgaan vergt grote sommen.
Het is allemaal waar, maar daar staat tegenover!
danks de noodzaak de prognoses bij te stellen er na "W
sprake is van groei. Van enig belang is ook dat e| I
meerderheid van de bevolking van de FlevopoldersP-®-
ten blijken voorstander te zijn van de totstandkoming
nieuwe provincie, al kan de vraag worden gesteld o
sprake is van weloverwogen argumenten. In elk j
ben regionale politieke en maatschappelijke orêanijeme
totstandkoming voortdurend bepleit.
De bevolking van de nieuwe provincie wordt nullij
gang van het nieuwe jaar in staat gesteld gebruik tfme]
van een van onze grondrechten: het recht invloed ui|_e^
nen op de samenstelling van de Eerste Kamer. 0|fan
Kamer wordt immers gekozen door leden van Pr^je
Staten. Van belang is ook dat bruikbare andere °pl|en
ontbraken, waardoor bij afwijzing van minister B £a
voorstel een bestuurlijke chaos had kunnen ontstaan j
r, piet
J_/E kritiek dat het voorstel van de minister er kegir
kost is doorgedrukt, snijdt evenmin hout. Het verlat n
de Flevopolders naar een eigen provincie bestaat ali col
eerste inpoldering en zowel Tweede als Eerste KanAfri!
volop gelegenheid gehad het voorstel voor de nieuwe uit.
cie in alle rust te behandelen. De CDA/VVD-coal^_
moeilijk worden verweten de zaak te hebben op
want juist uit die hoek is de meeste weerstand tn~
voorstel gekomen.
tot 28 graden, aan de
sche kust enkele grad(
Mogelijk een bui
DE BILT (KNMI) Zaterdag
is er veel bewolking en moge
lijk valt er een bui. Later op
de dag kan de zon zich vooral
in het noorden van het land
even later zien. De maximum
temperatuur ligt rond de 18
graden. Er staat een matige
zuidwesten wind.
Bewolking en neerslag hangen
samen met een depressie die
vanochtend bij Schotland lag
en morgen boven Denemar
ken verwacht wordt. Vanaf
zondag mag op perioden met
zon gerekend worden. De
luchtdrukverschillen boven
het Europese vasteland zijn
daarbij klein. Daardoor is de
wind zwak tot matig en hij
gaat uit uiteenlopende richtin
gen waaien.
Vooruitzichten voor diverse
Europese landen, geldig voor
zondag en maandag:
Zuid-Scandinavië: Half tot
zwaar bewolkt en vooral
maandag mogelijk een bui.
Middagtemperatuur ongeveer
19 graden.
Britse eilanden: Perioden met
zon en vrijwel overal droog.
Middagtemperatuur ongeveer
18 graden.
Frankrijk: Af en toe zon en
vooral maandag mogelijk een
bui. Middagtemperatuur van
18 graden in Normandië en
Bretagne tot 28 graden aan de
Rivièra.
Spanje en Portugal: Perioden
met zon en vooral maandag
enkele regen- of onweersbui
en. Middagtemperatuur van 24
temperatuur 25 tot 30
zet
Alpengebied: Af en tc(aat
vooral maandag mog[en
bui. Middagtemperatu^gj.
veer 25 graden.
Duitsland: Perioden
en vrijwel overal dn®v0°
dagtemperatuur van
graden Idu
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal: 1 hoog bouwwerk; 5 be
lemmering (lig.); 6 onderdeel v.e. ten-
nlspartlj; 8 etmaal; 9 kleelmiddel; 11
slotwoord van gebeden; 13 tweede
letter v.h. Griekse alfabet; 14 lawaai;
16 niet mager (b.v. van vlees); 18
Spaans rijpaard; 21 standaard voor
het schilderdoek; 23 denkvermogen;
lijk dier.
Verticaal: 1 platte steen; 2 voorzetsel;
3 loofboom; 4 telwoord; 5 teken van
de dierenriem; 7 voorzetsel; 8 water
kering; 10 Engels eiland; 12 zichtbare
waterdamp; 13 hersteld; 15 heide-
meertje; 17 gesteente; 18 voorspoed;
19 liefderijk; 20 afvioeipijpje v.e. goot;
22 telwoord; 24 kenteken v.e. judoka
met meestertitel; 28 muzieknoot; 29
lidwoord.
OPLOSSING
0p 62 :b| 82
:uep pz :sez zz 'WQ 02 ^©P©i 61 ^n|
-©6 81 :l©l Zt :u©A SI üeieq Cl :I0A3U
21 :uew 01 ;wep 8 Uoj i :mej g :ue6
-eu :se e :ujo s :i©B©i i :|b«m»Joa
:u©P 62 !jns lz :X©P 92 ü©l S2 :©P©J
92 !|©Z0 12 U©ue6 81 !jeA gi 'ueA
-ei n :e»eq ei !uaure u :ujod 6 :6up
8 U©s 9 :iuej s luejot i qeeiuozpoH
Indonesische M
omelet met
tomatensaus,
komkommer eltru
rijst gebakt on
banaan met ijfanl
slagroom
vegetarisch
iioge
Nodig voor twee peithol
1 sjalot, halve dunrkoop
sambal, 2 lepels olie op!
ren, 2 lepels waterk
peper, 1 theelepel kL _r
Sjalotje, knoflook, kle
dunne prei, 50 g chi^ v,
nons, sambal, 10 g n%t.
ne, 2 dl water, half gi
bouillontablet, towf*™
ree naar smaak, 2 r n
pels maizena, ketja$™e_
bruine bastaardsuikc
Komkommer, zout, Pnlpr
azijn, sambal, bieslot
g droogkokende rijst
water, zout;
2 niet te rijpe banaflt^
JJI1IU A
S,HA
orèe
(rum), 2 kleine pori
of 0,5 dl slagroom, M.aarJ
terdsuiker.
seen
Fruit kleingesneden sjfeL
prei met iets sambal] pgj
olie op een matig vuuaarcj
en goudgeel. Klop de[jen
los met water, zout, pe:
ketjap. Schenk de eimi
de groenten, sluit de /at
laat de eieren op een,
vuur stollen. Laat de
op een warm bord glijr 0Tl
klap haar daarbij aub£n'1
Bak voor de saus &r
scheppende kleingesf.y
sjalot, knoflook en pJLun
plakjes champignon efn
sambal lichtbruin. Voie 0J
ter, bouillontablet enL v
tenpuree toe en laat r«
acht minuten trekken,
het vocht met maizel
maak de saus op sms
met ketjap, zout en HEI
basterdsuiker.
Bak de gepelde en j
veerde bananen in
margarine in een paarl
ten gaar en lichtbruin.1
er in de pan bruine bi
suiker over en warm
even mee. Leg de bè
aan één kant op de i>
en sprenkel er desgè
rum over. Leg aan de 1_
kant van de bordjes hei
de met bastardsuiker i
slagen room.
"Tm
JEÜ.
