TAFEL
Hervormde Kerk verantwoordelijk
voor godsdienstonderwijs
Rechte lijn tussen Grieks en christelijk denken is er niet
£cidóc6otvuu|
HTTÏÏ71
boekwijzer
beroepingen
kerk
wereld
Paus verwerpt
complot-theorie rond
dood Johannes Paulus I
Gorbatsjovs bezem
weer
ACHTERGROND
CcidóG Gomont
MAANDAG 17 JUNI 198S PAG
Si
Drs. Th. Mandos directeur Hoger Katechetisch Instituut
Drs. Th. Mandos is door het bestuur van het Hoger Kateche
tisch Instituut (HKI) in Nijmegen benoemd tot directeur. Hij
volgt in deze functie drs. G. Schlatmann op die eind 1982 ont
slag nam in het kader van een omvangrijke afslanking van het
instituut. De afgelopen jaren hebben bestuursleden van het
HKI de directie waargenomen. Mandos (53) is lid van de con
gregatie van de Broeders van Maastricht en studeerde van 1974
tot 1979 spiritualiteit aan de theologische faculteit te Nijmegen.
Begin dit jaar werd het HKI losgekoppeld van de Nationale
Raad voor de Katechese, waardoor een einde kwam aan de
nauwe band tussen het instituut en de RK bisschoppenconfe
rentie.
Psychotechnisch onderzoek aankomende theologen
Studenten, die aan een theologische opleiding willen beginnen,
zouden aan een psychotechnisch onderzoek moeten worden
onderwerpen. Deze voorselectie zou kunnen voorkomen dat er
geld en tijd verspild wordt onder meer doordat visitatoren het
maar weer moeten opknappen. Ds. A. W. Kranenburg pleitte
voor deze selectie in een dankwoord tijdens een afscheidsre
ceptie op de Generale Synode van de Nederlandse Hervormde
Kerk. Ds. Kranenburg zal vanaf 30 juni niet langer optreden
als praeses van het College van de Visitatoren Generaal. Ds.
W. H. Steenbeek uit Amersfoort is de nieuwe praeses van het
College.
NOTA AVONDMAALSMUDING GEEN „JACHTVERGUNNING"
De Generale Synode van
de Nederlands Hervorm
de kerk heeft het be
leidsplan van de Raad
voor de zaken voor kerk
en school zaterdag goed
gekeurd. Daarmee
spreekt de synode nog
maals haar verantwoor
delijkheid uit voor het
vak godsdienstonderwijs
op de openbare scholen.
Er werden kritische
kanttekeningen geplaatst
bij de invulling van dat
onderwijs.
Drijfveer tot het stellen van
de vraag was de angst voor
vervlakking. Uiteindelijk
stemden acht van de 56 syno
deleden tegen het beleid van
de raad.
Verschillende sprekers vroe
gen naar de preciese invul
ling van het onderwijs. De
indruk bestond dat de doel
stelling uit de kerkorde, na
melijk „kerstening van het
onderwijs", door de raad ver
taald werd met een „humani
sering van de samenleving,
waarbij Christus alleen maar
als model wordt gebruikt";
i.p.v. een „dialogische levens
stijl" stelden deze synode-af
gevaardigden een „bijbelse
levensstijl" voor.
Het rapport over „ambt en
avondmaalsmijding" zal wor
den omgewerkt tot een her
derlijk schrijven voor de
kerk. Aldus heeft de genera
le synode van de Nederlands
Hervormde Kerk Doorn be-
sloten. Het rapport wijst de
avondmaalsmijding door
ambtsdragers af.
Dr. R. J. Mooi
Prof. dr. A. v. d. Beek was
niet gelukkig met dit besluit,
omdat sommige mensen bin
nen de kerk tot ketters wor
den gemaakt, waarop jacht
gemaakt kan worden.
Prof. v. d. Beek wilde ruimte
laten voor de groep, waarvan
de leden met name afkomstig
uit het „verkrookte riet".
„Ook zij vertegenwoordigen
een bepaald aspect van het
christelijk geloof. Ze beseffen
dat God een mysterie is
waarvoor ze beven".
Dr. S. Gerssen, voorzitter van
de commissie „Ambt- en
avondmaalsmijding" ant
woordde dat de kritiek van
ketterjacht niet van toepas
sing is. Het rapport is niet ge
richt op lidmaten van de ge
meente, maar op ambtsdra
gers, die niet aangaan aan
het avondmaal. „Diezelfde
ambtsdragers die 's zondags
niet aan het avondmaal gaan,
moeten wel bij de mensen op
huisbezoek. Zo'n pastoraat
van ouderlingen is huive
ringwekkend", aldus dr. Ger-
Diakonie, de dienst van het de
len - J. Firet a.a. red. Paperback
editie van „Praktische Theologie"
aflevering 1985/2 over het dienst-
karakter van de christelijke ge
loofsgemeenschap door auteurs van
diverse disciplines. Met apart
hoofdstuk voor literatuuroverzicht.
Omvang: 230 bladzijden, prijs
17,50. Uitgave Waanders.
Roomse heisa - Gerard Reve.
Bundeling artikelen die Gerard
Reve schreef in NRC Handelsblad
naar aanleiding van pausbezoek.
Met foto's van Vincent Mentzel.
Omvang: 52 bladzijden, prijs 12,50.
Uitgave Manteau.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen: te Stedum J. Verdijk te
Westerlee-Heiligerlee; te Klaren-
beek P J H J Overduin. kandi
daat te Hoogvliet; te Hei en Boei
kop C van Duyn, kandidaat te
Bergambacht Aangenomen naar
Soesterberg, mevrouw S. Hovestad-
De Jong, kandidaat te Rhenen.
Toegelaten tot evangeliebediening
en beroepbaar A. den Besten, Rijn-
soever 147 in Katwijk, W M. den
Boer, Pelikaanhof 124a in Leiden;
C van Duyn, Merelstraat 28 in
Bergambacht, T Kamper. Kemp
haanstraat 1 in Uitgeest; P Nagel,
Eendraehtsweg 4 in Bodegraven; L.
de Ronde, Meeuwenweide 17 in
Houten; H A van Til. Elsa Brand-
stroemstraat 218 in Haarlem, M
Zoeteweij, Groensvoorde 116 in
Waddinxveen
Internationale Pax Christi-beweging tegen „Star Wars''
De internationale bestuurs
raad van de RK vredesbewe
ging Pax Christi heeft zater
dag in een resolutie het Stra
tegisch Defensie Initiatief
(SDI) van president Reagan,
beter bekend als „Star
Wars", afgewezen. Volgens
Pax Chri?ti is het gebruik
van de term „defensief" mis
leidend en leidt uitvoering
van de plannen van Reagan
tot een escalatie van de wa
penwedloop.
De bestuursraad, waaraan
vertegenwoordigers van Pax
Christi-afdelingen uit meer
dan tien landen deelnemen,
werd dit jaar in Brugge ge
houden. De Nederlandse de
legatie stond onder leiding
van bisschop H. Ernst van
Breda, voorzitter van de Ne
derlandse afdeling. De raad
koos kardinaal Franz König,
sinds 1956 aartsbisschop van
Wenen, tot president van de
internationale Pax Christi-
-beweging. Bisschop Ernst
werd tot vice-president geko
zen.
De bestuursraad sprak zijn
bezorgdheid uit over het be
leid van de Poolse autoritei
ten met betrekking tot de RK
Kerk en leden van het ver
boden vakverbond Solidari
teit. Verder werd het beleid
van de Amerikaanse rege
ring ten aanzien van Nicara
gua in een resolutie afge
keurd. Daarbij werd vooral
gewezen op de financiële
steun van de Verenigde Sta
ten aan de tegenstanders van
het sandinistische bewind.
In Brugge werd herdacht dat
Pax Christi dit jaar veertig
jaar bestaat. De beweging is
in maart 1945 in Frankrijk
opgericht. Zij richtte zich in
het begin vooral op de ver
zoening tussen Frankrijk en
Duitsland. De Nederlandse
afdeling, die op dit moment
ruim 25.000 leden heeft, ont
stond aan het eind van de ja
ren veertig. Inmiddels zijn er
afdelingen in meer dan tien
Europese landen en in de
Verenigde Staten.
De Star Wars-plannen van
president Reagan zijn afgelo
pen zaterdag ook van de
hand gewezen door de Cam-
pagneraad van het Interker
kelijk Vredesberaad (IKV).
Volgens de Campagneraad is
het SDI een uiting van het
Amerikaanse streven naar
volstrekte onafhankelijkheid
van andere landen in de we
reld en staat het haaks op de
opvatting van de vredesbe
weging dat toenadering en
samenwerking van Oost en
West een voorwaarde is voor
de toekomst van Europa en
de gehele internationale ge
meenschap.
„Hervormde synode moet over gevolgen pausbezoek spreken'
De hervormde synode moet
op de eerstvolgende vergade
ring in november de gevol
gen bespreken van de oecu
menische ontmoeting tijdens
het pausbezoek. De zaak is
dan nog aktueel, ook met het
oog op het bezoek van een
protestantse delegatie aan het
Vaticaan. Verder lopen de
opvattingen van de hervorm
de praeses (ds. H. Huting) en
de scriba (dr. R. J. Mooi) nog
al uiteen. De synode moet
daarom over deze zaak kun
nen meepraten.
Dit bepleitte de Haarlemse
predikant dr. K. Blei zater
dag op de hervormde synode
te Doorn. Het moderamen zal
beslissen of deze zaak als
apart agendapunt op de ko
mende synode aan de orde
komt, zo zegde praeses Hu
ting toe. Bovendien zullen de
synodeleden op korte termijn
de toespraken ontvangen die
Huting en de paus tijdens die
ontmoeting hebben gehou-
den.
Ofschoon er
tienduizend
onderwerpen bestaan
vooreen elegante
conversatie, zijn er
altijd mensen die geen
kreupele kunnen
ontmoeten zonder over
voeten te praten.
Johannes Paulus II bij het standbeeld van zijn voor
ganger in Vittorio Veneto in Noord-ltalië.
De plotselinge dood van Johannes Paulus I is alleen maar te
zien als een „ondoorgrondelijk raadsbesluit van God". Deze
opvatting verkondigde paus Johannes Paulus II zaterdag in
de Italiaanse stad Vittorio Veneto, waar de voorganger van de
huidige paus bisschop is geweest. De paus brengt op dit mo
ment een bezoek van drie dagen aan Venetië en omgeving ter
herdenking van de 150e geboortedag van paus Pius X
(1903-1914), die in Riese bij Venetië werd geboren.
Johannes Paulus I overleed in de nacht van 27 op 28 septem
ber 1978 na een pontificaat van 33 dagen. Met zijn woorden
verwierp de huidige paus indirect de stelling van de Engelse
schrijver David Yallop als zou de vorige paus zijn vergiftigd.
Yallop schreef in 1984 in zijn boek „In Gods naam", dat Jo
hannes Paulus I uit de weg is geruimd, omdat hij van plan
was zuiveringen door te voeren in het bestuur van de RK
Kerk. Van deze zuiveringen zouden onder anderen de secre
taris van de paus, kardinaal Jean Villot, en het hoofd van de
Vaticaanse bank, aartsbisschop Paul Marcinkus, het slachtof
fer zijn. Het Vaticaan heeft de beschuldigigen van Yallop
„absurd" genoemd.
Johannes Paulus II prees zaterdag zijn voorganger om zijn
„absolute trouw" aan het kerkelijk leergezag, vooral op het
gebied van de voorbehoedmiddelen en de onontbindbaarheid
van het huwelijk. Johannes Paulus I legde de leer van het
Concilie „helder als kristal" uit en bracht de richtlijnen ervan
op de juiste wijze in praktijk De grootheid van de paus was
omgekeerd evenredig aan de korte duur van zijn pontificaat,
aldus paus Johannes Paulus II.
Met zijn studie „Plato en het
christendom" heeft dr.
W. Aalders de kerk en het
christendom een waardevolle
dienst bewezen Onze ver
warrende tijd die de laatste
vragen niet meer stelt en de
mens gekluisterd laat binnen
de afgesloten omheiningen
van een puur horizontalis
tisch denken, heeft deze op
roep bitter nodig. Dit boekje
daagt ons uit, alle componen
ten van ons leven, alle facet
ten van onze cultuur, ons le
vens- en werkelijkheidsbesef
ten volle ernstig te nemen en
het geeft ons hiertoe enkele
krachtige handreikingen.
Om met de beroemde Griek
se filosoof Plato te beginnen:
De mens is niet binnen zich
zelf besloten, maar hij reikt
boven zichzelf uit naar een
andere werkelijkheid, het
rijk van het Goede, Schone
en Ware. Plato is de filosoof
van het Transcendente, dit
betekent: Plato weet dat er
naast de natuurlijke orde een
bovennatuurlijk gebied is
waaraan de mens deel heeft.
Deze supranaturalistische
zienswijze stempelt Plato tot
een voorloper van het chris
telijk geloof. Aalders poogt
de geschiedenis te plaatsen
onder het gezichtspunt van
een voortgaande lijn, die niet
door crisissituaties en revolu
ties kan worden verknipt. De
auteur besteedt veertig pagi
na's aan de uiteenzetting van
het Platoonse denken en legt
de principiële kern van deze
filosofie bloot.
Mijn enige bezwaar tegen
deze visie is dat hij aan de la
tere Plato nauwelijks toe
komt: diens opvattingen over
de kosmos, de tijd en de ken
nis dragen een meer „hori
zontaal" karakter en verra
den een toenemende beïn
vloeding van Aristoteles.
Ruim de helft van dit ge
schrift wordt ingenomen
door een bespreking van Au-
gustinus, de Confessiones
(Belijdenissen) en de Civitas
Dei (de Staat Gods). Ik meen
dat deze omvang niet teveel
van het goede is. Aan een
denker en theoloog van zo'n
formaat, die de problemen
van de mens, de staat en de
kerk als geen ander tot op de
grond heeft doordacht, wordt
in de wijsgerige, sociologische
en theologische reflectie van
onze moderne tijd lang niet
die ruimte gelaten die hem
met het oog op zijn omvat
tende betekenis toekomt.
Augustinus is blijkens zijn
Belijdenissen bekend gewor
den om zijn ontdekking van
de subjectiviteit: hij ontdekte
zijn eigen innerlijk, dat open
ligt naar het eeuwige Zijn.
De geheime ruimte van het
eigen Ik, het zelfbewustzijn
bestreed hij niet op weten
schappelijke gronden (de mo
derne psycho-analyse), maar
in het licht van Jezus Chris
tus, die hem uittilt boven de
spanningen van zijn natuur
en hem brengt tot aan de
grenzen van het gelukkige
leven. Aalders wijst op de
tweestrijd die het leven en
denken van Augustinus ge
durende zijn gehele leven
heeft beheerst. Deze twee
heid is voor het redelijk den
ken onoplosbaar. Hoe kan
Christus een eenheid zijn in
de gestalte van God en mens?
Dit gaat het verstand te bo
ven en daarom kan er slechts
één methode zijn om dit ge
heim te benaderen: de para
dox, een geheel nieuwe
denkvorm die slechts in het
geloof te benaderen is. Waar
toe een wetenschappelijke
methode niet bij machte is,
dat vermag een bovenredelij-
ke denkweg. De paradox om
schrijft de Openbaring op
zulk een manier dat het mys
terie-karakter ervan be
waard blijft zonder de rede
geweld aan te doen (p. 78).
Mens
In de antropologie van het
existentialisme wordt de
mens eveneens op paradoxale
wijze beschreven, in velerlei
vormen van dubbelzinnig
heid (mens als lichaam en
ziel, existentie en essentie,
engel en beest, vrijheid en
gebondenheid enz.), maar
toch wordt nooit het diepste
Plato
mysterie van de mens, met
uitzondering van Marcel en
Levinas, in de vraag naar het
mens-zijn gesteld. Dit is ook
de reden dat de zinvraag die
essentieel is voor de proble
matiek van het leven, buiten
beschouwing blijft: een ver
minking van de mens!
In zijn studie laat Aalders
zien hoe anti-platonisch, anti-
Grieks die instelling van het
huidige denken is. Duidelijk
is volgens hem de doorwer
king van het Griekse denken
op Augustinus voelbaar. De
Griekse wijsheid wordt door
hem niet als een anti-christe
lijke zaak gediskwalificeerd,
maar hij ziet haar als een
voorportaal van het geloof.
De paradox is ook aanwezig
in de Staat Gods. Dit magi
strale werk mag opgevat
worden als een grootschalige
herhaling en toepassing van
wat in de Belijdenissen als ei
gen persoonlijke geloofserva
ring op schrift was gesteld.
Zoals in de menselijke zijns
wijze natuur en geest een el
kaar weersprekende eenheid
vormen, zo is een geestelijke,
mystieke bron aanwezig in
de historiscKe werkelijkheid
van de aardse staat. Aalders
werkt deze paradox op een
boeiende manier uit, waarbij
hij de actualiteit van deze
grote klassieken ondubbel
zinnig aantoont.
Toch moeten ook enkele
schaduwzijden van dit boekje
worden vermeld. Het is na
melijk de vraag of de door
Aalders zo vurig beleden
continuïteit van het Griekse
denken en het christendom
wel zo rechtlijnig kan wor
den gehandhaafd als hij doet.
Het christelijk geloof gaat uit
van de Openbaring in Chris
tus. De apologetiek (o.a. van
Justinus Martijs en andere
patristici) zag in de verlich
ting door de rede (logos) een
heenwijzing naar de Rede,
zoals zij in het Woord, dit is
Christus, geopenbaard is.
Hiermee wordt aan de exclu
siviteit van het christelijk ge
loof te kort gedaan. De men
selijkheid en solidariteit be
hoeven niet aan de Grieken
ontleend te worden, maar zij
gronden hun bestaansrecht
in het bijbels getuigenis dat
zowel het Oude als het Nieu
we Testament omvat. Dat de
moderne theologie nu met
vreugde put uit de wateren
van het Oude Testament, zou
zijn oorzaak wel eens kunnen
vinden in de eenzijdigheid,
waarmee het Nieuwe Testa
ment als centrum van het
christelijk geloof werd aan
geboord met veronachtza
ming van de verhalen van
het Oude Testament.
Marxisme
Dat er in onze kerken weer
iets speurbaar wordt van een
Messiaans besef, dat er een
impuls van herkenning ver
neembaar is bij het aanhoren
van de profeten van het
Oude Testament kan in de
onverschilligheid en verza
kelijking van deze tijd een
zinvol en inspirerend alter
natief zijn. Daarom acht ik
het slothoofdstuk van Aal
ders' studie „Karl Marx en
het ideologische denken" van
dezelfde eenzijdigheid getui
gen die hij de daarin bespro
ken denkers verwijt. Heeft
prof. Van Ruler indertijd niet
geschreven dat het Nieuwe
Testament eigenlijk een com
mentaar (Randbemerkung) is
van het Oude? Hoe kan Aal
ders schrijven dat Miskotte
blind zou zijn geweest voor
het ideologisch karakter van
het nazisme en fascisme?
Was hij het niet die enkele
dagen na de bevrijding een
brochure het licht deed zien
onder de titel: Gods vijan
den!!) vergaan? Is het juist
niet Karl Barth geweest die
met zijn theologische kritiek
op de religiositeit de vele
vaak ondoorzichtige gestalten
van ideologische snit de das
heeft omgedaan? Men denke
aan zijn optreden in de kerk
van het vooroorlogse Duits
land, zijn afzetting op grond
van zijn Christus-getuigenis,
zijn accentuering van de
Messiaanse doorbraak. En
verder: hoe kan Aalders het
marxisme en het neo-marxis-
me op een hoop gooien? Het
grote gezag dat het neo-mar-
xisme in vele kringen geniet
is niet te danken aan de term
„Marxisme", maar aan het
streven om aan deze sociale
filosofie het vaandel der
menselijkheid te hergeven
die haar rechtens toekomt.
De naar Engeland gevluchte
Poolse filosoof Kolakowski
heeft zijn kritiek op het dog
matische marxisme van Sta
lin niet onder stoelen of ban
ken gestoken, en haar ideolo
gie ontmaskerd.
Hij bepleitte een open dialoog
met het christendom en ver
diepte zich grondig in de ge
schiedenis van het christelijk
geloof, zoals hij dit ook deed
in die van de Joodse wijsgeer
Spinoza.
Van de vele documenten
waaruit Aalders zijn citaten
verzamelt, heb ik de grote
Joodse denker Levinas ge
mist. Als hij kennis zou heb
ben genomen van diens oeu
vre, dan zou zijn kijk op de
nawerking van het Oude
Testament wellicht een ge
heel andere zijn, onvertroe-
beld door het waas der ideo
logieën.
Al met al: een belangrijk ge
tuigenis, dat vele eenzijdighe
den daargelaten, ongetwijfeld
velen tot steun kan zijn.
PROF DR. R. BAKKER
Prof. dr. R. Bakker, is oud-
hoogleraar wijsbegeerte van
de Rijksuniversiteit te Gro
ningen. Hij is tevens classicus
en theoloog.
Dr. W. Aalders, Plato en
het Christendom. Over het
Griekse, het christelijke en
het ideologische denken.
J. N. Voorhoeve, Den Haag,
1984, 164 blz.
nge
jbk|r
uv
Opnieuw wordt in de Sovjet-Unie getracht de be|r'stl
halen door de Augiasstal van verstarring, bureaucratie[noei
houdzucht, die zoals in vrijwel alle communistisc||enk(
den een duidelijk stempel heeft gedrukt op de ec$n w
en de technologie van het land. Partijleider Michaïl GP® v
jov heeft vorige week zijn landgenoten een harde les jf
toen hij de achterblijvende economie van zijn land hje gr
Hij aarzelde daarbij niet ministers en andere function^ g<
in overheidsdienst met name te noemen. »den
t gev
EVENALS twintig jaar geleden premier Alexei Kosyyjg
heeft gedaan, laat de huidige Sovjet-leider zich adi^
door Abel Aganbegian, een van de meest hervorming;
de economen, werkzaam op het Russisch economisch
tuut in Novosibirsk. Zijn raadgevingen zijn in al die ,Ci
ker niet ingrijpend veranderd, nadat de pogingen van
gin indertijd waren gestaakt zonder dat enige verbj
was gekomen in de situatie. Gorbatsjov, die pas drier*
den aan de macht is, heeft echter het niet geringe
dat hij nog slechts 55 jaar is en waarschijnlijk over ee
langere adem beschikt dan zijn voorgangers. Bov,
heeft hij een leeftijdgenoot in het Politburo, Nicolai IO
belast met de uitvoering van de voorgestelde hervond
GORBATSJOV heeft al laten weten, dat het Politl
middels een ontwerp-vijfjarenplan als ondeugdelijl
verworpen. Het zal worden vervangen door een niem
dat wél uitgaat van de noodzaak tot modernisering t
industrie, verbetering van de produkten, herstructi)
van het economisch systeem en van een produktie, d!
louter is afgestemd op de vervaardiging van zo groot ra
ke aantallen, maar op de vraag van de consument B^ze
de scherpte van de kritiek van Gorbatsjov is voor
openheid verrassend. Het feit alleen al dat hij repte $RS
verwerping van het ontwerp-vijfjarenplan is opmefets
want meestal houdt Moskou zoiets zorgvuldig binnen ^de
ke muren van het Kremlin. »r
iet
De Sovjet-economie gaat diep gebukt onder de q d
hoge militaire uitgaven. Al vele jaren ontbreekt de jdoc
heid in het systeem om de gevolgen daarvan ook maaifl°re
zins op te vangen. Gorbatsjov lijkt niet alleen van fet
bezem door de stal te halen, maar de hele stal zo nod? BI
breken en door een modern, efficiënt gebouw te verv
s he
Ongetwijfeld zijn de tegenkrachten, die de Rubgra
partijleider daarbij ondervindt, bijzonder groot. Het paderc
paraat, dat in de hervormingsplannen ook een bedfPec
voor zichzelf ziet, zal zich met de leiders van de vaklf e.(
zeker in het begin negatief opstellen. Het wordt een iLjIJ
mingsoperatie die vele jaren zal vergen. Er zou een oJ,eèr
keling op gang kunnen worden gezet, waarbij aan hóe X
taire apparaat in de Sovjet-Unie niet langer de eerste raak
teit zal worden toegekend. Een dergelijke ontwikkelJ 'c
uiteraard ingrijpende gevolgen hebben voor de geht
reld.
kt
Af en toe zon
DE BILT (KNMI) Hoewel
de middagtemperatuur de ko
mende dagen met circa acht
tien graden geleidelijk wat
dichter bij de normale waarde
Babi boemboe met
tomatensaus,
sperziebonen en
rijst karamelvla
Voor twee personen hebt u
nodig: 200 g hamlap, knof
look, kemiri, boemboe saté,
sambal, 1 lepel ketjap, 2 le
pels bloem, olie, zout, uitje;
ui, 1 lepel olie, sambal, 2 dl
water, 1 bouillonblokje, to
matenpuree naar smaak, 2
theelepels maizena, bruine
basterdsuiker, ketjap,
azijn;
500 g verse of halt blik
sperziebonen, zout, uitje, 1
lepel olie, sambal;
250 g droogkokende rijst,
4,5 dl water, zout;
0,5 liter melk, 75 g suiker,
25 g maizena, halt pakje
vanillesuiker, 1 lepel ge
malen kokos.
Snijd het vlees in dobbelste
nen. Meng geperste knof
look, fijngedrukte kemiri,
boemboe saté, sambal en ket
jap en kneed de vleesblokjes
door dit geurige mengseltje.
Schep na vijf minuten de
bloem door het vlees. Bak de
dobbelstenen in olie bruin en
gaar in circa zeven minuten.
Strooi halverwege het bak
ken zout over het vlees en
leg er de laatste minuten
fijngesneden ui naast. Fruit
voor de saus kleingesneden
ui met sambal in de olie
lichtbruin, voeg water, bouil
lonblokje en tomatenpuree
toe en bind de saus met mai
zena. Maak de saus op smaak
af met bruine basterdsuiker,
ketjap en azijn.
Meng de gaargekookte of op
gewarmde boontjes met stuk
jes ui, die met sambal in olie
gefruit zijn.
Laat de suiker smelten in
een braadpan op een matig
vuur en vervolgens licht
bruin worden. Wacht tot de
helft van het suikeropper
vlak bruist, voeg de melk toe
en laat de karamel op een
kleine pit oplossen. Bind de
melk met maizena tot vla,
voeg de vanillesuiker toe en
garneer later de afgekoelde
vla met kokos.
JEANNE
hel
s, a
komt, behoudt het w^aats
enigzins wisselvallig k£iUj
De wind wordt zuidwgen
en na een heldere navan
minimumtemperaturens va
ongeveer zes graden, t. Dé
morgen bewolking
depressie op de Ocea ze]
land binnen. Veel regein 0
hieruit niet verwacht A Va
dagtemperatuur ligt ftlek
rond achttien graden, ijjet J
blijft matig, kracht vierbrie
Middelandse-zeegebied tooi
het warme weer aan m he
peraturen van 25 tot feche
den. Ook daar is het Mfleke
vast, vooral in het tf)ijck
deel. Plaatselijk kometen
gen- en onweersbuien Volg
kt d
Vooruitzichten voor jens
Europese landen, geldj 0p
woensdag en donderda| zif
een
Zuid-Scandinavië: WolVooi
den en vooral in tma'
plaatselijk een bui. Ibrdi
temperatuur 18 tot 20 frtel
Te a
Denemarken: Zonnige ge<
den maar donderdag njat
wolking en mogelijk (n.
Middagtemperatuur cfcan
graden. k v
t of
Britse eilanden: Veelmin
king en af en toe rege
derdag ook zonnige p«
Middagtemperatuur
graden in Schotland tot i
den in zuid-Engeland.,u
Benelux: Veel bewollpRC
plaatselijk regen. Mid^er
peratuur circa 18 gradéist<
ront
Duitsland: Woensdag
overwegend droog, do£n6'
veel bewolking en plikon
regen. Middagtempera"oc
tot 20 graden. ,l'it
die
Frankrijk: Half tot
wolkt en plaatselijkrt h<
donderdag meer zon. 1 A<
temperatuur van 16 gff^d
Bretagne tot 26 graden^^
Rivièra. f "1
Amsterdam h.bew.
De Bilt l.bew.
Deelen h.bew.
Eelde regenbui
Eindhoven l.bew.
Den Helder l.bew.
Rotterdam h.bew
SST
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
Luxemburg onbew.
Stockholm h.bew
Casa blanca
Istanbul
Las Palmas
