Astronaute
Shannon Lucid wil
best naar Mars
Halley, beroemdste aller kometen,
tot in detail gefotografeerd
tijdens de (elementaire) parachutistentraining.
)n van de
issische
In het
at»lvormigedeel,
pit tijdens de
'gjheervlucht
ngs Venus
I^rdt
geworpen,
■vindt zich de
Jidingscapsule
1 JA UAII/M,-
de ballon-
r«stel
reist door
de richting van
Nederlandse voorouders hebben,
zoals Jack Lousma en David Leest-
ma. „Het ging eigenlijk helemaal
vanzelf", zegt ze. Ook Wubbo Oc-
kels was daarbij meer dan eens van
de partij. Lousma nu niet meer
actief in de ruimtevaart moest,
toen hij in 1982 voor de tweede
maal naar Friesland kwam, uit
drukkelijk de beste wensen van
Lucid en Leestma aan het land van
hun voorouders overbrengen.
Voor de nu 42-jarige Lucid, ge
trouwd en moeder van drie kinde
ren, gaat deze maand een droom in
vervulling. Vliegen is altijd haar
grote passie geweest. Toen ze ne
gentien was, begon ze te sparen
voor privé-vlieglessen. Het geld dat
ze ervoor moest neertellen, ver
diende ze voornamelijk met baby
sitten. Het was geen vetpot overi
gens. „Vijftig dollarcent per uur",
zegt ze lachend.
Opstel
Trouwens, als tiener schreef ze
voor school al eens een opstel
waarin ze uiteenzette dat ze „ruim-
tevaartgeleerde" wilde worden.
„Mijn lerares vond het allemaal
maar niks en dat kan ik me achter
af nog wel voorstellen ook", zegt
Lucid. „Vergeet niet dat er, toen ik
hqt opstel maakte, nog geen mens
in de ruimte was geweest, zelfs nog
niet eens een onbemande kunst
maan
Shannon Lucid werd in de zomer
van 1979, samen met vijf andere
vfouwen, ingelijfd in het astronau
tencorps van NASA, het Ameri
kaanse bureau voor lucht- en ruim
tevaart. Verscheidene van haar
onze redacteur ruimtevaart)
het voorjaar van 1980 zei
W. Lucid dat ze er
of meer op rekende bin
twee tot drie jaar haar
ruimtevlucht te hebben
Dat bleek achteraf
iets te optimistisch. Het
precies vijf jaar duren,
nu staat „haar" Space
de „Discovery", dan
klaar voor een zeven da-
in beslag nemende missie.
Lucid, van professie bio-
maakt deel uit van
t in van de merkwaardigste
van de ruimte-
^ïndel tot dusver. Behalve
jor vijf Amerikanen wordt
jjn de vlucht deze maand
neelgenomen door een Frans
jan en een Saoediër.
ïl!
ï'rouwens, zo erg lang is mijn fa-
'ëlie ook nog niet eens Ameri-
igans", zegt Lucid. Haar grootva-
rr van moeders kant was (alweer)
:c»n Nederlander, een Huizenga, af-
uit Lioessens (bij Dok-
„Ik weet daar overigens
aiaar heel weinig van, maar dat is
tk juist de reden waarom ik graag
naar Friesland zou komen. Ik
s u het liefst zo snel mogelijk na de
al willen gaan, maar het kan
eens wat langer duren, omdat
te nog meer zaken op het prograrq-
:na staan. Nu al staat vast dat het
K als alles goed gaat ook voor
riij niet bij deze ene missie zal blij-
jn Vandaar
Jiverigens heeft ze de afgelopen ja-
n regelmatig contact gehad met
UJlega's, die eveneens Friese c.q.
De 28-jarige Saoedische astronaut sultan Al-Saoed (I) en zijn eventuele vervanger Abdoelmoh-
sen Hamad A-Bassam, tijdens de training in een Space Shuttle-vluchtnabootser in Houston.
Voor Shannon Lucid, 42 jaar, moeder van drie kinderen, gaat deze maand een droom
in vervulling.
vrouwelijke collega's zijn inmiddels
al in de ruimte geweest. Sally Ride
zelfs al twee keer. Judith Resnik
was de tweede, Kathryn Sullivan
(die ook een ruimtewandeling
maakte) nummer drie, Anna Fisher
nummer vier, Rhea Seddon num-
r vijf en Shannon sluit de rij.
Althans wat die eerste zes betreft,
die in de Amerikaanse media wel
eens zijn aangeduid als het „sex
tet". Er zijn inmiddels alweer ver
scheidene andere vrouwen in het
astronautenteam opgenomen onder
wie Bonnie Dunbar, die in oktober
de ruimte ingaat, samen met o.a.
twee Westduitsers en de Nederlan-:
der Wubbo Ockels.
Het zijn allemaal betrekkelijk korte
vluchten, in duur variërend van
vijf tot hooguit acht dagen. Maar
binnen tien jaar hopen ook de
Amerikanen (weer) over een echt
ruimtestation te beschikken, waar
in steeds missies van drie maanden
zullen worden uitgevoerd. Lucid
houdt zich warm aanbevolen voor
een dergelijke trip. „Ik hoop dat
het allemaal een beetje vlot gaat,
zodat ik nog niet te oud ben als het
eenmaal zover is", zegt ze. „Ik zou
ook dolgraag bij een vlucht naar
Mars willen zijn, maar ik denk dat
ik tegen die tijd echt niet meer in
aanmerking kom".
Ze geeft toe, dat haar man Mike
(ook chemicus van beroep) en haar
kinderen Kawai, Shani en Michael
haar zouden missen, „maar aan de
andere kant zouden ze mij zo'n bui
tenkans beslist gunnen. Ze zouden
het geweldig vinden".
„Dat is iets wat je bij heel veel
Amerikanen tegenkomt. Ze zouden
het liefst' ontdekkingsreizen willen
doen, nieuwe gebieden willen ver
kennen. Maar de witte vlekken op
de kaart van Amerika zijn nu echt
wel ingevuld en dus blijft er in fei
te maar een mogelijkheid over: de
ruimte in", zegt Lucid. Ze herin
nert zich dat ze eigenlijk maar
knap jaloers was toen Neil Arm
strong als eerste mens de maan be
trad: „Ik doe liever 2elf ergens aan
mee dan dat ik van een afstand al
leen maar sta toe te kijken".
Maanlanding
Tijdens die eerste landing van
mensen op de maan was de in
Sjanghai (China) geboren Shannon
Lucid 26 jaar. Achteraf gerede
neerd had ze er al bij kunnen zijn,
ook toen, in juli 1969, al. Per slot
van rekening js een van haar reis
genoten, aan boord van de Shuttle,
de Saoedische sultan Salman Abdel
Aziz Al-Saoed (neef- van koning
Fahd) pas 28 en daarmee de jongste
van alle astronauten, die tot dusver
met een Amerikaans ruimteschip
hebben gevlogen (de Russen Joeri
Gagarin en Gherman Titov vlogen
ook al op die jeugdige leeftijd: Ti
tov was zelfs nog maar 25). Maar de
taken van de Saoediër stellen in
feite maar heel weinig voor. Hij
gaat voornamelijk om religieuze
redenen „de nieuwe maan" foto
graferen en is voor het overige bij
na uitsluitend van de partij als
„gast-astronaut", omdat er tijdens
de komende vlucht onder meer een
Arabische communicatiesatelliet
moet worden gelanceerd; zijn trai
ning duurde dan ook slechts twee
maanden.
Behalve de Arabische kunstmaan
worden er ook nog een Mexicaanse
en een Amerikaanse verbindings
kunstmaan (resp. Morelos A en
Telstar 3) overboord gezet en zal er
een astrofysisch observatorium,
aangeduid als de „Spartan", tijde
lijk op korte afstand van de ruim
tependel vliegen om tegen het eind
van de missie weer aan boord te
worden genomen en mee terug te
keren naar de aarde. Het met be
hulp van de Shuttle-grijparm over
boord zetten en terughalen van die
„Spartan" is een van Shannon Lu-
cids belangrijkste taken. Sally Ride,
Anna Fisher en Rhea Seddon heb
ben tijdens vorige missies al aange
toond, dat zij dergelijk precisiewerk
op zijn minst even goed aan kun
nen als hun mannelijke collega's.
Star Wars
Het astronautenteam aan boord
van de Discovery zal ook nog assis
teren bij een proef met een experi
menteel systeem, dat in het kader
van Amerika's Strategische Defen
sie Initiatief (Star Wars) wordt uit
geprobeerd. Terwijl de ruimtepen
del in een lage baan om de aarde
draait wordt vanaf Hawaii een la
serstraal gericht op een reflector
ter grootte van iets meer dan 20
centimeter, die bij een van de rui
ten van de Discovery is gemon
teerd (in verband daarmee is het
normale glas in het raam vervan
gen door hoogwaardig kwarts met
een speciale coating). Men wil hier
mee nagaan of het mogelijk is om
met een laserstraal een snel bewe
gend doel buiten de dampkring
nauwkeurig te raken. In feite is die
mogelijkheid al lang bewezen met
het weerkaatsen van laserstralen
door op de maan opgestelde (Ame
rikaanse en Russische) reflectors,
maar de Discovery zit uiteraard in
een veel lagere baan dan de maan
en hoe lager de baan hoe groter
ook de vliegsnelheid en hoe moei
lijker het ook wordt om een „preci-
sie-schot" af te vuren.
Behalve Shannon Lucid en de
Saoediër Al-Saoed nemen aan de
nu voor de deur staande ruimte-
pendelmissie deel Daniel Branden-
stein (gezagvoerder), John Creigh-
ton, John Fabian, Steven Nagel en
de Fransman Patrick Baudry, wel
ke laatste zich vooral zal bezighou
den met medisch-biologische expe
rimenten. En wat Shannon Lucid
en haar vrouwelijke collega's be
treft, de dames vinden het een hele
verademing dat ze na een aantal
vluchten te hebben gemaakt nu
in elk geval niet meer als „raritei
ten" en „bezienswaardigheden" in
de tot voor kort uitsluitend door
mannen bevolkte (Amerikaanse)
ruimtevaartwereld worden be
schouwd.
SJOERD VAN DER WERF
ZELFMOORDACTIE VAN WESTEUROPESE RUIMTESONDE GIOTTO
(Van onze redacteur ruimtevaart)
NOORDWIJK Het zit nog
niet helemaal goed met de
Westeuropese ruimtesonde
Giotto. Er zijn problemen met
de uiterst gevoelige camera,
die, als alles goed gaat, in
maart van het volgend jaar de
kern van de befaamde Ko
meet van Halley op circa 150
miljoen kilometer van de aar
de tot in kleurig detail moet
fotograferen.
Toen de in opdracht van de West
europese ruimtevaartorganisatie
ESA ontwikkelde en gebouwde
Giotto naar zijn plaats van lance
ring, de basis Kourou in Frans-
Guyana, werd overgevlogen, bleef
de camera achter in Europa. Toch
heeft men goede hoop dat de moei
lijkheden met het systeem tijdig
kunnen worden opgelost en dat
Giotto, met camera en al, op de
vastgestelde datum, begin juli, per
Ariadne-raket in de ruimte kan
worden gebracht voor zijn lange,
interplanetaire reis die hem in de
nacht van 13 op 14 maart van het
volgend jaar op minder dan vijf
honderd kilometer langs „Halley"
moet doen scheren.
Men vindt het alleen jammer en
in principe ook niet juis». maar er
zat gewoon niets anders op dat
de door het Westduitse Max Planck
Instituut ontworpen en bij British
Aerospace gebouwde camera nog
niet in het voertuig was geïnstal
leerd, toen dat in het Noordwijkse
Estec zijn laatste, definitieve be
proeving onderging. v
Van de vijf aardse Halley-verspie-
ders zal de Europese Giotto de
meest riskante aanvliegroute vol
gen. De eind vorig jaar door de
Sovjet Unie gelanceerde Vega's-1
en -2 houden een wat veiliger af
stand aan, maar kunnen toch
vooropgesteld dat alles inderdaad
volgens plan blijft verlopen een
belangrijke rol spelen bij het wel
slagen van de Giotto-onderneming.
Vega-1 passeert de komeet (op on
geveer 10.000 km afstand) namelijk
al op 6 maart, d.w.z. een week
voordat Giotto „arriveert" en men
is overeengekomen, dat de gege
vens van Vega-1 meteen beschik
baar zullen zijn. Dat houdt in, dat
er met de Giotto eventueel nog een
laatste, kleine koerscorrectie kan
worden uitgevoerd, althans wan
neer duidelijk wordt dat hij op de
kern (doorsnede circa 13 km) van
de Komeet van Halley te pletter
dreigt te slaan.
Venus
Overigens staan de Russische Ve
ga's nu al voor een uiterst belang
rijke opgave. Ze naderen namelijk
het eerste doel van hun reis door
de interplanetaire ruimte, de achter
een dik wolkendek schuilgaande
planeet Venus. Vega-1 bereikt Ve
nus vrijdag 14 juni, Vega-2 de dins
dag daarop (18 juni). Tijdens die
passage zullen beide voertuigen elk
een 117 kg wegende instrumenten-
capsule afwerpen, die een zachte
landing op de planeet moet maken.
Daarbij blijft het echter niet. Aan
boord bevinden zjctf" namelijk ook
twee met helium gevulde ballon
nen van Frans fabrikaat, voorzien
van een rijk-geïnstrumenteerde
gondel, die enige tijd gehoopt
wordt dat ze het in elk geval twee
dagen zullen uithouden in de
zeer dichte dampkring van Venus
moeten blijven zweven voor het
doen van allerlei metingen. De
twee ballonnen met hun gondels
wegen elk 115 kg.
De metingen, te verrichten boven
het equatoriaal gebied van Venus,
hebben vooral ten doel informatie
te verzamelen over de uiterst ge
compliceerde meteorologische pro
cessen in de Venusiaanse atmo
sfeer. Door precisiemetingen met
betrekking tot de plaats waar de
ballonnen zich bevinden, kunnen
onder andere de heersende winds
nelheden tot op ruim drie kilome
ter nauwkeurig worden geregi
streerd. Andere onderzoekingen
zullen informatie moeten verschaf
fen over de frequentie van elektri
sche ontladingen (bliksemflitsen),
temperatuur en druk in de atmo
sfeer en de dichtheid van de wol
ken.
Het instrumentarium bevindt zich
in anderhalve meter lange gondels,
die op hun beurt ongeveer twaalf
meter onder de drie meter in door
snee metende ballons hangen. Bij
het ontvangen van de gegevens
wordt een belangrijke rol gespeeld
door de befaamde Amerikaanse
„Deep Space"-volgstations van
NASA in Australië, Spanje en Cali-
fornië.
Intussen vervolgen dan de beide,
elk 253 kg wegende Russische
„moederschepen" hun reis naar de
Komeet van Hafley, waarbij ze min
of meer op de voet worden gevolgd
door een kleine Japanse Halley -
verkenner, de begin januari gelan
ceerde „Sakigake" (Voorbode,
Wegbereider), die overigens op vrij
grote afstand van zijn doel zal blij
ven: 4 a 5 miljoen kilometer. In de
loop van augustus volgt er nog een
tweede Japanse ruimtesonde, voor
lopig aangeduid als „Planet A", die
de komeet veel dichter zal moeten
naderen.
Doorreis
Maar dat is dan toch nog niets in
vergelijking tot de Giotto, die er in
maart '86 een soort zelfmoord-on
derneming van maakt door de kern
van de komeet op minder dan 500
km te passeren, waarbij hij terecht
komt in een onvoorstelbare storm
van stofdeeltjes, die met een snel
heid van bijna 70 kilometer per se
conde op het met een bescher
mend schild uitgeruste toestel zul
len losbeuken.
De bij het project betrokken weten
schappers en technici nemen vrij
wel zonder uitzondering aan, dat
Giotto die aanslag niet zal overle
ven en zodanig wordt aangetast dat
hij aan het eind van zijn scheer-
vlucht langs de komeet volledig
verstomd zal zijn. Men hoopt
slechts dat hij het lang genoeg zal
uithouden om zijn gegevens naar,
de aarde te kunnen overseinen.
Een van de belangrijkste opdrach
ten is daarbij het fotograferen van
de vermoedelijk onregelmatig ge
vormde en uit een forse klomp ijs
en stofdeeltjes bestaande komeet-
kern. Als aan de hooggespannen
verwachtingen wordt voldaan,
kunnen er zeer gedetailleerde kleu
renopnamen worden ontvangen,
die de mensheid voor het eerst een
blik zullen gunnen op die onder
een wolk van stof schuilgaande
kern.
Forse klomp ijs
Bij ESA heeft men. zoals gezegd,
goede hoop dat de problemen met
de camera van Giotto definitief tot
het verleden zullen behoren, maar
dat betekent nog niet dat de foto
sessie in maart „dus" ook zal sla
gen. De boven de kern heersende
stofstormen kunnen niet alleen
voor een dichte „mist" zorgen, ze
kunnen de camera ook volledig
vernielen of door hun geweldige
snelheid de ruimtesonde zodanige
klappen toedienen, dat de beelden
onscherp worden.
Trouwens, die klappen kunnen er
zelfs voor zorgen dat het toestel de
juiste stand verliest, waardoor de
antenne niet meer op de aarde ge
richt staat en daar de ook bij het
Giotto-gebeuren ingeschakelde
reusachtige schotelantennes van
NASA ten spijt zelfs de geringste
fluistering van het scheepje niet
meer wordt ontvangen. Maar dat is
gewoon het risico van deze specta
culaire missie naar „Halley". de be
roemdste aller kometen, die zich
voor het eerst sinds 1910 weer in
„onze" contreien van het zonnestel
sel laat zien.
SJOERD VAN DER WERF
