Gesprek joden-christenen is „hartoperatie
w
Visies op
hedendaags
antisemitisme
£eidó&<2owtar[
kerk
wereld
KTH AMSTERDAM PUBLICEERT STUDIE
Zwarten moeten kerk
uit in Transvaal
Export bloedplasma
zwarte mijnwerkers
uit Zuid-Afrika
Hervormde ambtsdrager
moet avondmaal niet mijden
beroepingen
a
tie
Europa en Star Wars
weer
ACHTERGROND
CeidócQowuwt
VRIJDAG 31 MEI 1985 PAGI
PAUSBEZOEK: HALF TOT EEN MILJOEN KIJKERS
Het bezoek van de paus aan Nederland is op de televisie matig
bekeken. Volgens een opgave van de Kijk- en Luisterdienst
van de NOS trok het vier dagen durende bezoek van paus Joy-
hannes Paulus II gemiddeld een half tot één miljoen kijkers.
Vertaald in kijkdichtheid is dat maximaal 8,5 procent. De
1-2-3-Show van de KRO leverde een gemiddelde kijkdichtheid
op van 65 procent (7,7 miljoen kijkers), de Elfstedentocht had
een kijkdichtheid van 55 procent (6,5 miljoen kijkers). De luis
terdichtheid op de radio werd als normaal ervaren. De mon-
sterproduktie van de KRO, die werd ondersteund door de
NOS, kreeg wel een redelijke waardering, iets boven de 7.
Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat de kerkvaste
katholieken het meest hebben gekeken, gevolgd door de ka
tholieken die minder dan twee keer per maand naar de kerk
gaan.
Televisiedirecteur Schoonhoven toonde zich in ieder geval te
vreden over de opzet van de verslaggeving, waarbij een schei
ding was aangebracht tussen de registratie van de gebeurtenis
sen en de nabeschouwingen. „De kritische analyses en de com
mentaren zijn door grote groepen mensen op prijs gesteld. De
hoge waardering vanuit een toch verdeeld katholiek achter
land stemt tot tevredenheid", aldus Schoonhoven. Uit een tele
fonische enquête door de NOS-dienst een week na het pausbe
zoek onder een representatieve groep katholieken, kwam nog
naar voren dat 50 procent van mening was dat het bezoek een
goede zaak is geweest. Slechts drie procent was de tegenover
gestelde mening toegedaan, 27 procent had geen mening en
voor 20 procent maakte het niets uit.
Degeen die 't kwaad niet
keert wanneer hij 't keren
kan, hét zondige gebiedt
Joost van den Vondel
,,De vragen over de ver
houding tussen jodendom
en christendom gaan veel
dieper dan we vaak den
ken. Dieper dan bijvoor
beeld de problemen die
zich voordoen bij het pro
ces van eenwording van
hervormden en gerefor
meerden in Samen op
Weg. Ook dieper dan bij
de oecumenische contac
ten tussen protestanten en
katholieken. In het ge
sprek met het jodendom
staat de identiteit van het
christendom op het spel.
Dat is het boeiende en te
gelijkertijd gevaarlijke of
soms zelfs angstaanjagen
de van het gesprek met
het jodendom".
Prof. dr. L. A.R. Bakker, sy
stematisch theoloog aan de
Katholieke Theologische Ho
geschool Amsterdam (KTHA),
zegt dit naar aanleiding van
de publicatie „Joden en chris
tenen, een moeizaam gesprek
door de eeuwen heen". Het
boek is geschreven door leden
van de KTHA-werkgroep jo-
dendom-christendom en door
de Leidse wijsgeer De Rijk en
de Westduitse theoloog
H. Kremers. Prof. Bakker
voerde met prof. H. P.M. God-
dijn de redaktie.
Het boek is een bijdrage in de
christelijke bezinning op de
relatie met het jodendom. Bij
zonderheid daarbij is dat niet
alleen theologen een bijdrage
leverden, maar ook bijvoor
beeld een socioloog (Goddijn)
en een psycholoog (prof.
C. J. M. Donders). De aard
van het onderwerp vraagt om
een veelzijdige aanpak, me
nen de redakteuren.
De publicatie, opgenomen in
de Annalen van het Thijmge-
nootschap, wil tegemoet ko
men aan de honger die bij
veel christenen bestaat naar
inzicht in de joodse wortels
van hun geloof. „De verschil
lende artikelen in het boek
zijn de eerste gepubliceerde
vruchten van de werkgroep
jodendom-christendom van de
KTHA. En we moeten er met
een bijzeggen dat het boek
wellicht meer vragen oproept
dan dat het antwoorden geeft.
We vragen ons af wat het jo
dendom te zeggen heeft. Want
we hebben ontdekt dat die
boodschap al honderden jaren
verminkt is. Jezus is ontjoodst
en daarmee is een wortel van
het christelijk geloof doodge
gaan. Maar we hebben de le
venssappen van die joodse
wortel nodig. En daarnaar
zoeken we. We staan aan het
begin van een periode die de
fundamenten van ons christe
lijk theologisch denken be
vraagt. Het gaat om vragen
als: „Waar splijt Jezus joden
Prof. L. A. R. Bakker
en christenen nu precies ot
delen we hetzelfde geloof? We
zijn, zoals prof. Kremers het
uitdrukt, begonnen aan een
hartoperatie".
Afzetten
Beide KTHA-hoogleraren
wijzen er op dat een belang
rijk deel van de christelijke
identiteit bestaat uit het afzet
ten tegen het jodendom. „Het
jodendom is door de afwijzing
van Jezus niet meer Gods
volk, het heeft als zodanig af
gedaan. Christenen hebben
Jezus voor zichzelf opgeëist
en Hem tégen zijn volk ge
bruikt. In Zijn naam werden
joden gedood, verdreven, ge
discrimineerd. Ons boek is
een bijdrage in de poging om
het christelijk geloof te her-
bronnen, zonder het vooroor
deel dat de christenen gelijk
hebben en dus de joden onge
lijk".
De heren Bakker en Goddijn
menen dat de katholieken een
eigen vertrekpunt hebben als
het gaat om het gesprek met
het jodendom. Net zoals de lu
theranen door hun geschiede
nis anders aan de ontmoeting
beginnen dan calvinisten. Met
name de Duitse lutheranen
staan in een traditie die mee
bepaald is door Luthers hou
ding ten opzichte van de jo
den. De Reformatie heeft wat
dat betreft het negatieve
beeld over de joden meer be
vestigd dan gecorrigeerd. Bij
de calvinisten ligt het genaun-
ceerder. Calvijn sprak anders
over het jodendom dan Lu
ther en de ervaring van veel
protestanten, onder andere
Hugenoten, om net als de jo
den een kleine, verdrukte
minderheid te zijn die in bal
lingschap moest leven, heeft
wellicht bijgedragen tot een
Prof. H. P. M. Goddijn
ander klimaat. Maar ook in de
calvinistische traditie leefde
de gedachte dat het christen
dom het nieuwe Verbonds
volk is, tegenover het oude,
het jodendom.
De Reformatie heeft de wor
tels van het anti-joodse kli
maat met de Katholieke Kerk
gemeen. Verschillende kerk
vaders, onder wie Augustinus,
waren uiterst radicaal in hun
afwijzing van het joodse volk
en het jodendom. Zij gaven
voeding aan het sterke anti
semitisme dat alle tijden door
zoveel joden het leven letter
lijk onmogelijk heeft ge
maakt, met de onthutsende
climax van de holocaust in
onze eeuw.
Prof. Goddijn meent dat de
structuur van de katholieke
kerk tot in de jongste geschie
denis een vruchtbare bodem
is voor anti-semitisme. Er zijn
relaties te leggen tussen het
Vaticaanse hiërarchisch den
ken en fascisme, waarbinnen
anti-semitisme welig kan tie
ren.
„Je schrikt als je bedenkt wat
er onder de vlag van de ka
tholieke kerk allemaal is ge
beurd. En je vreest voor wat
er nog kén gebeuren. Denk
maar aan de pogroms in Po
len né de tweede wereldoor
log. In dit geval is het duide
lijk dat de hiërarchie het anti
semitisme injecteerde in het
volk. En wat gebeurde er in
het Vaticaan zelf na de oor
log? Er vonden in lokale ker
ken in Duitsland en Frank
rijk zuiveringen plaats, maar
niet in het centrum van de
kerk. De vatbaarheid voor de
fascistische mentaliteit is er
nog aanwezig".
Theologie
De theologische bezinning op
de relatie met het jodendom
gaat verder dan de Vaticaanse
theologie toestaat. Zelfs de
vraagstelling van christelijke
zijde, bijvoorbeeld naar de
christologie, verdraagt zich
niet met de claim van het Va
ticaan op de zuiverheid van
de leer. De beide hoogleraren
menen dat in de theologische
praktijk van de katholieke
wereldkerk dat Vaticaans
denken allang een gepasseerd
station is. De identiteitsbevei
liging waarvan het Vaticaan
herhaaldelijk blijk geeft,
wordt door steeds minder
mensen gewaardeerd.
De herbronning van het
christelijk geloof is een bij uit
stek oecumenische aangele
genheid. Steeds meer theolo
gen, van welke huize ook,
spreken uit dat de toekomst
van het christendom weieens
kan liggen in de gezamenlijke
bezinning op dat wat in de
loop van de kerkgeschiedenis
verloren ging aan joodse wor
tels. Vandaar dat Samen op
Weg, het streven naar een
wording van hervormden en
gereformeerden, of de dialoog
tussen Rome en Reformatie
niet het eindstation is van oe
cumene. „In Israël ligt de
bron voor een hernieuwd
christendom. De strekking
van die constatering is veel
breder en dieper dan alle ge
sprekken tussen hervormden
en gereformeerden of tussen
protestanten en katholieken.
Waarmee niet gezegd is dat
deze initiatieven zonder waar
de zijn; integendeel, die oecu
menische activiteiten kunnen
meespelen in de gezamenlijke
herbronning".
De Amsterdamse hoogleraren
zien dat katholieken zich niet
neerleggen bij theologische
uitspraken van het Vaticaan.
noch bij de structuur van de
„Het middel van het strafrecht om anderen een bepaalde
overtuiging bij te brengen is weinig overtuigend. Toch
kunnen we het niet achterwege laten bij gebrek aan be
ter". Dat verklaarde mr. F. Korthals Altes, minister van
Justitie, bij de presentatie van een bundel opstellen onder
de titel „Visies op het hedendaagse antisemitisme". Voor
zitter R.A. Stein van de Stichting ter Bestrijding van het
Antisemitisme (Stiba) verrichtte de officiële handeling.
In de visie van prof. mr. J. E. Doek, hoogleraar privaat
recht aan de VU en mede-auteur van het boek, moet er
meer worden gedaan om het strafrecht meer te doen zijn
dan een papieren tijger. De grote moeilijkheid blijkt steeds
weer te zijn, dat bij het beledigen en discrimineren van
minderheden opzet moet worden bewezen. Dit probleem
kan ook niet langs de weg van de „voorwaardelijke opzet"
worden opgelost. Hij suggereert bepalingen op te nemen
analoog aan de huidige artikelen 137c en 137d, zonder het
opzet-vereiste. Dat kan zijns inziens worden vervangen
door het schuldvereiste, dat is het strafbaar stellen van de
genen die zich in het openbaar beledigend uitlaten over
groepen mensen wegens hun ras, godsdienst of levensover
tuiging. Daarbij behoeft de intentie te beledigen niet aan
wezig te zijn.
katholieke kerk. „De hiërar
chie van de kerk is voor een
groeiend aantal mensen een
belemmering om te geloven
zoals zij denken dat ze moeten
geloven. Het probleem is hoe
dat verzet tegen de structuur
vorm moet krijgen. Het is de
vraag naar het „aantrekkelijk
alternatief", meent prof. God
dijn. Zijn collega Bakker:
„Misschien kan ook wat dit
betreft het jodendom met zijn
leerhuizen als voorbeeld die
nen. Wellicht dat veel mensen
in huisgemeenten beter kun
nen leren geloven dan in de
traditionele kerk".
Schroom
De grote christelijke belang
stelling voor het jodendom
wordt niet door alle joden op
prijs gesteld. „Vroeger heette
het jodenzending, nu is het
oecumene; het gaat altijd om
christelijke zieltjeswinnerij" is
een geluid dat uit orthodox
joodse kringen is te horen. De
redakteuren van het boekje
kunnen zich een dergelijke
reactie goed indenken; de
kerkgeschiedenis geeft alle
reden tot joodse huiver voor
contacten met christenen.
Vandaar dat in ieder geval
Goddijn en Bakker met een
zekere schroom hun werk
hebben gedaan. Vandaar ook
dat de pretentie van het boek
niet is: een dialoog met het jo
dendom. „Zover zijn we nog
lang niet; we moeten eerst
veel meer afleren van ons
christelijke vooringenomen
heid en leren wat joden wer
kelijk te zeggen hebben",
meent prof. Bakker. „Ik ben
ook huiverig voor dat begrip
dialoog omdat we als christe
lijke beschaving eerst bijna
alle joden hebben uitgemoord.
Kun je die paar overgebleve
nen dan nog tot een dialoof
uitnodigen? Ik heb daar grote
moeite mee", aldus prof. God
dijn.
Het is niet toevallig dat de
Katholieke Hogeschool Am
sterdam met dit boekje is ge
komen. Het is de enige theo
logische hogeschool ter we
reld waar een rabbijn docent
is. Al sinds 1967 is rabbijn Ye
huda Aschkenazy verbonden
aan de hogeschool. Prof. Bak
ker zegt dat het boekje dan
wel geen joodse mede-auteur
heeft, maar dat het jodendom
via de joodse hoogleraar Tal-
mudica toch duidelijk aanwe
zig is. „Want zijn kennis van
de joodse traditie en de bewo
gen wijze waarop hij deze aan
de gemeenschap van de
KTHA vermag mee te delen,
zijn een bron van inspiratie
geweest voor wat in het boek
besproken wordt".
LUTSEN KOOISTRA
N.a.v. „Joden en christenen.
Een moeizaam gesprek door
de eeuwen heen". L. A. R-
Bakker en H. P.M. God
dijn red. Omvang: 184 blad
zijden, uitgave Ambo, te
vens publicatie van het
Thijmgenootschap. Prijs
ƒ28,50.
In het geheim heeft de kerkeraad van de Nederduitse Gerefor
meerde Kerk van Pietersburg-Noord in Transvaal het besluit
genomen de politie te hulp te roepen, als zwarten die het zou
den bestaan een dienst van deze blanke gemeente bij te wonen,
niet vrijwillig het veld zouden willen ruimen na daartoe te zijn
gesommeerd. Enige tijd geleden had de predikant van deze ge
meente vanaf de preekstoel al aangekondigd de dienst direct te
zullen beëindigen, als zwarten in de kerkbanken zouden plaats
nemen.
Deze kwestie is in een stroomversnelling geraakt toen vijf jon
ge zwarte studenten de dienst bijwoonden van de gemeente
van Pietersburg-Centrum zonder dat iemand daartegen in het
openbaar zijn stem verhief. Het besluit van de kerkeraad zal
zondag ter goedkeuring aan de gemeente worden voorgelegd.
De moderator (voorzitter) van de synode van de NG-Kerk van
noordelijk Transvaal, prof. Johan Heyns van de universiteit
van Pretoria, heeft verklaard dat het kerkeraadsbesluit een in
breuk betekent op het synodebesluit waarin wordt afgezien
van rassendiscriminatie in de kerk. Hij heeft de kerkeraad al
om opheldering gevraagd.
Twee zwarte mijnwerkers
WERELDRAAD: ONMENSELIJK
Japanse farmaceutische bedrijven importeren bloedplasma uit
Zuid-Afrika, afkomstig van zwarte mijnwerkers die zonder
vergoeding bloed moeten afstaan, zo meldt de „Urban Rural
Mission Newsletter", een uitgave van de Wereldraad van Ker
ken.
De 800.000 zwarte mijnwerkers in Zuid-Afrika moeten elke 56
dagen 500 cc. bloed afstaan, bestemd voor bloedtransfusies bij
mijnongelukken. Grote hoeveelheden bloed worden echter
verwerkt tot bloedplasma. Door de rassenscheiding in Zuid-
-Afrika die ook doorwerkt in de gezondheidszorg, wordt bloed
van zwarte donors niet voor blanken gebruikt, maar dient wel
als exportprodukt. De Wereldraad vindt het onmenselijk dat
bloed dat onder deze omstandigheden wordt afgetapt van Zuid-
afrikaanse mijnwerkers nu wordt gebruikt voor de welvarende
Japanners. Tussen maart en september 1984 zou Japan in totaal
820 kilo bloedplasma, ter waarde van 1,5 miljoen dollar, heb
ben ingevoerd uit Zuid-Afrika.
Paus naar zeven
Afrikaanse landen
Paus Johannes Paulus II zal
in augustus voor de derde
keer naar Afrika reizen
voor een 12-daags bezoek
aan zeven landen. De paus
zal van 8 tot 10 augustus in
Togo zijn, op 10 augustus in
Ivoorkust, van 11 tot 14 au
gustus in Kameroen, op 14
augustus in de Centraal
Afrikaanse Republiek, op 15
augustus in Zaire, van 16 tot
19 augustus in Kenia en op
19 augustus in Marokko.
De ambtsdrager die niet deel
neemt aan het avondmaal,
kan zijn ambt niet op een be
hoorlijke wijze vervullen. Er
ger nog: zo'n ambtsdrager
verspert door zijn houding de
toegang tot de Tafel des He
ren voor veel „aangevochten
Dat schrijft de commissie
Ambt en Avondmaalsmijding
in een rapport dat in juni door
de hervormde synode wordt
besproken. De commissie
heeft zich gebogen over de
problematiek van de avond
maalsmijding door ambtsdra
gers in een aantal hervormde
gemeenten. Deze avondmaals
mijding is het gevolg van de
opvatting dat men te onwaar
dig en zondig is om aan het
avondmaal deel te nemen. De
houding komt vooral voor in
de uiterste rechterzijde van de
kerk.
In rapporten van 1958 en 1960
werd er al op gewezen dat
ambt en avondmaal niet van
elkaar gescheiden kunnen
worden. De commissie meent
dat de oplossing van de pro
blematiek eerder een pastora
le dan juridische benadering
behoeft, omdat een puur ker
krechtelijke benadering vaak
alleen maar verharding van
standpunten tot gevolg heeft.
Hiermee doelt de commissie
op de problemen in een aantal
gemeenten over de avond
maalsmijding.
Hervormde
Nederlandse
Kerk
Beroepen: te Soest,
H. J. J. Radstake te Heinkens-
zand; te Lienden,
L. W. Chr. Ruijgrok te Bru-
chem.
Gereformeerde Kerken
Aangenomen naar Bergum
parttime, drs.W. A. Andela en
drs. M. A. Andela-Hofstede te
Winsum-Oosterend parttime.
Beroepen te Alkmaar,
F. D. Rooze te Eefde-Gorssel.
Jen
!oc
De grootste trots van Frankrijk, die via zijn president^
die nu De Gaulle, Pompidou of Mitterrand heet afif
op de Fransen, is zijn onafhankelijkheid. Als uitvloeis
die trots heeft Frankrijk sinds jaren zijn eigen atoomw*<
die het zorgvuldig in eigen beheer houdt. Frankrijk votl
daarom niets voor aan de leiband van de VS te lopen t
project voor defensieve ruimtewapens, dat in de volksi'
de romantische maar onjuiste naam Star Wars heeft g
gen. Inventief als altijd stelt Frankrijk er iets tegenovefo
eigen Eureka, een technologisch project dat liefst op Eu*
se basis en wetenschap moet stoelen. Ook in dit geval j
naam ietwat misleidend: Eureka („Ik heb het gevondei
nog slechts een papieren plan.
De bedoeling ervan is echter overduidelijk: Europa I
zich op dit technologisch terrein niet uit te leveren i
VS en moet voorkomen dat het zich in een al te ondt
schikte positie manoeuvreert. Europa moet zich boven'
niet al te snel blind staren op mogelijke lucratieve comphp
tieorders of de levering van onderdelen, die uit het Af
kaanse plan voor een afweerschild in de ruimte voor
europese industrieën kunnen voortvloeien. Parijs is (L^
overtuigd dat Europa de zaken in eigen hand moet ho|eft
raag'
DAARVOOR maakt Frankrijk zich op het ogenblik Pn
bij zijn bondgenoten, met uitzondering uiteraard van cke fj;
Daartoe heeft Frankrijks president Mitterrand een lantdra,
derhoud gehad met Kohl, de bondskanselier van Eurvoor
machtigste industrieland. West-Duitsland vormt een wat"0"'
derlijke hobbel voor de Frans-Europese aspiraties, wanr
is Kohl geweest die, onder de indruk van het recente
van Reagan, tegenover de VS al min of meer heeft l eei
doorschemeren alles te voelen voor het Amerikaanse S&e U
gische Defensie Initiatief (SDI).
Het Frans-Duitse gesprek heeft weinig opgeleverd,
geen duidelijke ommekeer bij Kohl. De bondskanselier^ 19J
op twee gedachten hinken. Uit het overleg is een afsfj" De
voortgevloeid samen te onderzoeken hoe de technologPe^'
Europa gebundeld kan worden om op die manier een daU^j
te werpen tegen de Amerikaanse (en Japanse) kennis vajan
ken. Kohl speelt daarbij met de gedachte, dat die gebunijij d<
Europese technologie kan worden ingepast in het Aijerel
kaanse project. Hij lijkt daarbij echter over het hoofd tef°'ei
dat West-Duitsland niet over voldoende financiële mii
beschikt om zowel aan het Amerikaanse als aan het
plan mee te werken. hgj.
Zijn voorganger, oud-bondskanselier Helmut SchF
heeft voor het eerst sinds jaren weer zeer nadrukkelijaOT
stem laten horen door bij Kohl in deze kwestie hartsl
lijk te pleiten tégen een deelname aan het Amerikaan:
ject en vóór een nauwe Duits-Franse en Europese techn<
sche samenwerking. Moskou is deze Westeuropese ver<
heid bepaald niet onwelgevallig. Het partijblad Pravda
gisteren in een commentaar op het Frans-Duitse overli
vreden geconstateerd, dat boven de boot waarin Mittei
en Kohl hun besprekingen afsloten „de schaduw hing vi
VS met hun Star-Warsproject".
ish
r3 F
ALLE vage toezeggingen van Kohl ten spijt kijkt Mfach
rand teleurgesteld terug op zijn overleg met de bondskPj^l
lier. Hij had liever een besluit gezien tot consequente aaferzc
van de Franse Eureka-plannen. Zijn visie is zeker niet|an
der meer verwerpelijk. Het zou inderdaad spijtig zijn idams
de kennis van zaken die Europa nu al heeft, zou emi|
naar de overkant van de Oceaan, ons werelddeel ach
tend met een wetenschapspotentieel dat beroofd is vai
top. Ook voor ons land staan daarbij grote belangen o
spel.
Zonnig
DE BILT (KNMI) Ook
morgen wordt het een zonnige
dag. 's Nachts is het nog vrij
fris met minimumtemperatu
ren van ongeveer 7 graden. In
de vroege morgen kan er wat
lage bewolking ontstaan, die
echter weer snel oplost,
's Middags lopen de maxi
mumtemperaturen uiteen van
16 graden op de Waddeneilan
den tot circa 23 graden in het
binnenland. De wind blijft
noordoostelijk, in het binnen
land matig, aan de kust vooral
's middags af en toe krachtig.
Het zonnige weer hangt samen
met een krachtig hógedrukge-
bied boven de Noordzee, dat
tot en met maandag het weer
beheerst. Het ziet er naar uit,
dat daarna depressies weer
dichterbij kunnen komen.
Spinazie met
uiensaus en
aardappelkroketten
kwark- vanille vla
vegetarisch)
Voor twee personen hebt u
nodig: 750 g spinazie, 1 ui,
15 g margarine, 1,5 dl wa
ter, half groentebouillonta
blet, 15 g bloem, paar le
pels melk, peper, nootmus
kaat, 1 lepel citroensap,
zout;
4 eieren, 4 lepels melk,
zout, peper, 15 g margari
ne;
250 g aardappelen, zout,
circa 0,5 dl melk, half ei
dooier, peper, paneermeel,
losgeklopt ei of eiwit, fri
tuurvet;
225 g kwark, 2,5 dl gele vla
(2,5 dl melk, 12 g custard,
15 g suiker), 1 lepel grof ge
hakte hazelnoten, half fles
je vruchtenpuddingsaus.
Was de spinazie en Iaat haar
uitlekken. Fruit de kleinge
sneden ui lichtbruin in de
margarine, voeg water en
bouillontablet toe en laat het
mengsel zacht koken. Zet de
spinazie op met aanhangend
water, laat haar slinkei
daarna uitlekken.
Meng bloem en melk to#
papje, schenk dit men,
roerende bij de ui-bod
en laat deze even ko|
Snijd de spinazie, dot
groente bij de uiensauï
maak haar op smaak a/j
peper, nootmuskaat, citi
sap en zout.
Klop de eieren los met t
zout en peper. Schenk h^
mengsel in een steelpan
met gesmolten margarid
roer steeds het stollend
los van de bodem. Leg
roerei midden op de spini
Maak de gaar gekookte a
appelen zeer fijn (start
mixer of pureeknijper}
meng ze met melk en eifp
er tot een stevige pv
Voeg zout en peper
Vorm met twee lepels aDW.
tjes van de puree, haa IK
door paneermeel, rol zéCp i
kroketten (met één hani \J
een plankje), haal die j
losgeklopt ei en weer j
paneermeel. Bak de kroI
ten in warm (180 graden
tuurvet bruin.
Meng kwark, vla en nJ
doe het mengsel in de sclj
(tjes) en leg er de puddi
aus op.
JEAiï
