Rol van Oostblok bij aanslag op paus centraal in „proces van de eeuw" Plaatsing kruisraketten I kan teruggenomen worden Snelle opkomst van sji'iten versnelt deling van Libanor Sacharov is wanhoop nabij Nog vijf van zevenling in leven m ƒ335.- ir SIJTHOFF^ER^s mrwKwri' BUITENLAND £eidóC@omaiit ZATERDAG 25 MEI 1985 PAGINA VS vragen opheldering over actie Z-Afrika WASHINGTON De Verenigde Staten heb ben opheldering gevraagd aan Zuid-Afrika over de actie van Zuidafrikaanse troepen die opereerden vanuit het noorden van Angola. Verwacht wordt dat de roep om maatregelen in het Amerikaanse Congres tegen Zuid-Afri- ka nog zal toenemen, vooral aangezien door de acties olieinstallaties van Amerikaanse maat schappijen werden beschadigd. Zuid-Afrika heeft inmiddels toegegeven dat twee Zuidafrikaanse commando's zijn gesneu veld en dat een derde is gevangen genomen. Tegelijkertijd werd de actie op zich verdedigd. Prëtoria wil nu spoedoverleg met Angola om de gevangen genomen Afrikaan alsnog vrij te krijgen. Hoge Poolse communist vroeg asiel KOPENHAGEN Josef Zim- nicki, lid van het centraal comité van de communistische partij van Polen blijkt in februari met zijn vrouw en dochter naar Denemar ken te zijn gevlucht. Dit is giste ren in kringen van de politie in Kopenhagen vernomen. Zimnic- ki heeft in Denemarken politiek asiel aangevraagd. Over zijn mo tieven is niets bekend. Zimnicki maakte van een dag tochtje naar Kopenhagen gebruik om over te lopen, aldus de politie. Hij was per veerboot naar Dene marken gekomen. ORANGE Van de zevenling die een vrouw in Californië vori ge week baarde zijn nog vijf kin deren in leven. Een van hen kwam al dood ter wereld en gis teren stierf de tweede. De toe stand van de baby, die 450 gram woog, was vanaf zijn geboorte al kritiek. Medal of Freedom voor Moeder Teresa en Frank Sinatra WASHINGTON Moeder Teresa, die werkt onder de armen in Calcutta, en de zanger Frank Sinatra zijn door pre sident Ronald Reagan onderscheiden met het hoogste burgerlijke eerbewijs van de Verenigde Staten: de „Congres sional Medal of Freedom". Moeder Te resa was niet persoonlijk aanwezig. An dere mensen die de medaille kregen waren filmacteur James Stewart, diep zeevorser Jacques-Yves Cousteau, ou d-ambassadeur dr. Jeane Kirkpatrick, jazz-pianist Count Basie en testpiloot Charles Yeager, die als eerste mens met een straaljager de geluidsbarrière door brak. BBC heeft 14 miljoen Russische luisteraars LONDEN De uitzendingen in het Russisch van de Britse radio-omroep BBC hebben in de Sovjet-Unie ruim 14 miljoen vaste luisteraars. Dit heeft de directeur van de sectie Bui tenland van de BBC, Austen Kark, verklaard tegenover een commissie van het Lagerhuis. Onder vaste luis teraars worden verstaan mensen die minstens één keer per week op de uitzendingen afstemmen. Kark vroeg naar aanleiding van de buiten gewoon sterke stoorzenders in de Sovjet-Unie en de miljarden die de Verenigde Staten besteden aan hun „Voice of America", om aanvullende middelen voor de bouw en sterkere zenders. Zuidkoreaanse studenten eisei excuses van Washington Iicl SEOUL Zuidkoreaanse oproerpolitie is deze weéflStl de hoofdstad Seoel met traangas opgetreden tegen f zenden studenten die de straat op waren gegaanj&lll sympathie te betuigen met de bezetters van het An* u a a kaanse voorlichtingsbureau. Deze hebben gedr» bej. „massaal zelfmoord te plegen door naar benedeir w' springen of vergif in te nemen, als de politie ingrijjorma Het gaat naar zij zelf zeiden om 73 studenten, die hun actie willen protesteren tegen wat zij Amerikaanse steun voor de onderdrukking van stand vijf jaar geleden in de stad Kwangju. Zij dronj gisteren het gebouw binnen en verschansten zich i bibliotheek op de eerste verdieping. Ook na vele c handelingsrondes bleken de bezetters gisteren v blijven houden aan hun eis dat Washington officf'utir iT, Ingen je bel ROME Maandag wordt in Rome het proces geo pend tegen de drie Bulga ren en vijf Turken die van samenzwering tegen paus Johannes Paulus II wor den beticht. Het proces wordt in de Italiaanse pers al aangeduid als het proces van de eeuw. En niet ten onrechte, want de brandende vraag die tij dens het proces moet wor den opgelost luidt: was het Kremlin betrokken bij do aanslag op de paus Het proces zal worden gevoerd in een tot vesting verbouwde sporthal en worden verslagen door 450 journalisten uit de hele wereld. De hal werd in 1982 tot rechtszaal verbouwd voor een massaproces tegen 63 leden van de terroristische Rode Brigades in verband met de ontvoering en moord op de christen-democraat Aldo Moro. Ook in de Sovjet-Unie en Bul garije bereidt men zich op het proces voor, onder andere door het oprichten van verde digingscomités en het aanleg gen van speciale TV-aanslui- tingen zodat de gebeurtenissen dagelijks kunnen worden ge volgd. Voor Sergei Antonov, hoofdbeklaagde in het proces, is een speciaal comité opge richt, zo liet het Russische persbureau Tass weten. In totaal worden dre Bulga ren en vijf Turken beschul digd van deelname aan wat Ali Agca, zowel kroongetuige als hoofdbeklaagde in het pro ces over de samenzwering te gen de paus. onderzoeksrechter Ilario Mar- tella een internationaal com plot heeft genoemd met de moord op de paus als doel. Mehmet Ali Agca, de Turkse schutter die levenslang kreeg voor zijn moordaanslag op de paus, op 13 mei 1981, /ei aan vankelijk op eigen houtje te hebben gehandeld. Later trok hij die verklaring in en ver strekte inlichtingen die leid den tot aanklachten tegen de Bulgaar Sergei Antonov, twee andere Bulgaren die voort vluchtig zijn en vier Turken. Agca werd verder beschuldigd van het illegaal invoeren van het wapen waarmee de aan slag werd gepleegd, en is der halve niet alleen kroongetuige maar ook beklaagde. Agca's verklaringen leidden tot het vermoeden van een in ternationaal complot waarin Bulgarije, wellicht met mede weten en steun van de Sovje t-Unie, de moord op de paus zou heben gepland. Met de dood van de Poolse paus zou een eind moeten komen aan de pauselijke steun aan de ver boden Poolse vakbond Solida riteit. Sergei Ivanov Antonov is de enige Bulgaarse verdachte die in Italië is gedetineerd. De aanklacht luidt dat Bekir Ce lenk, een bekende Turkse gangster die vanuit Bulgarije opereerde, Agca en twee Turkse medeplichtigen 3 mil joen Duitse mark heeft gebo den voor de moord op de paus. Celenk zit op het ogenblik in een Bulgaarse gevangenis, en de Bulgaarse autoriteiten wei geren hem uit te leveren. An tonov, het voormalige hoofd van de vestiging in Rome van de Bulgaarse luchtvaartmaat schappij, werd op 25 november 1982 gearresteerd. De twee an dere Bulgaarse verdachten, Todor Aivazov, een medewer ker van de Bulgaarse ambassa de in Rome, en majoor Zjeljo Vassilev, een plaatsvervan gend militair attaché, genoten beiden diplomatieke on schendbaarheid. Aivazov ver trok in november 1982 uit Ita lië en Vassilev in iuni van dat zelfde jaar. Italië heeft om op heffing van de diplomatieke onsschendbaarheid van het tweetal verzocht, maar de Bul gaarse autoriteiten hebben daarop nooit gereageerd. Aivazov en Vassilev worden op het proces vertegenwoor digd door Manfredo Rossi, die door de Bulgaarse regering is ingehuurd. Antonov wordt vertegenwoordigd door Giu seppe Consolo, die in zijn ver dediging de leugenachtigheid van Agca wil aantonen, waar mee tevens de bewijsvoering van de aanklagers wordt on dergraven. Volgens Consolo heeft Agca zijn verklaringen bij herhaling gewijzigd en zelfs toegegeven onwaarheden te hebben gesproken. Volgens de aanklacht was An tonov op de dag van de schiet partij gewapend en vervoerde hij Agca en een medeplichtige naar het Sint Pietersplein. Consolo zegt echter te kunnen bewijzen dat Antonov op dat moment op zijn kantoor zat. Een jury bestaande uit vier vrouwen en twee mannen zal in samenwerking met rechter- -president Severino Santiapi- chi en een tweede rechter uit spraak doen. Consolo zei dat zijn cliënt, die om gezond heidsredenen onder huisarrest is geplaatst, bij het proces aan wezig zal ziin, hoewel dat niet strikt noodzakelijk is. Alle verdachten kunnen tot levens lang worden veroordeeld. Verwacht wordt dat het proces maanden in beslag zal nemen. Het wordt niet uitgesloten ge acht dat de rechtbank ook zit tingen in Bulgarije zal houden om de daar verblijvende ver dachten te ondervragen. Een maal veroordeeld, kunnen de verdachten levenslang krijgen. Naast prominenten als Lord Carrington en de Amerikaanse voormalige adviseur voor nationale veiligheid onder Carter, Zbigniewet 1 Brzezinski, nam ook oud-minister van buitenlandse zaken Henry Kissinger aan de conferentie van de Atlantische Commissie dei0ok Hier arriveert hij op de luchthaven Valkenburg. d hon NAVO-SECRETARIS-GENERAAL CARRINGTON: Ia"! i uitz< Ulo DEN HAAG Op de stu dieconferentie van de At lantische Commissie over de rol van Europa en zijn verdediging heeft NAVO- -secretaris-generaal Lord Carrington gisteravond in Den Haag zich sterk ge maakt voor plaatsing van kruisraketten in Neder land en een verdere ver hoging van de defensie- -uitgaven. Het lijdt geen twijfel, aldus Lord Carrington, dat de plaat sing van nieuwe Amerikaanse raketten in België, West- •Duitsland, Italië en Engeland heeft bijgedragen tot de terug keer van de Sovjet-Unie naar de Geneefse onderhandelings tafel. „Ik ben optimistisch over de mogelijkheid dat ons aanbod om als resultaat van onderhandelingen deze plaat singen te staken, te verande ren of ongedaan te maken door de Sovjetleiders serieus zal worden genomen, voorop gesteld dat zij ervan kunnen worden overtuigd dat de alter natieven inderdaad plaatsing of geslaagde onderhandelingen zijn, en dat er geen derde mo gelijkheid is. Deze boodschap is van belang, en ik hoop dat Nederland het zijne zal doen om dit duidelijk te maken". Carrington zei ook dat plan voor de versterking de conventionele verdedi dat deze week in Brussel de NAVO-landen is go« keurd, het nodig maakt dat defensiebegroting elk jaar i meer dan drie procent st^*l Er ligt nog altijds een offici richtlijn van drie procent lï overigens door de me^ NAVO-landen niet wordt j DEN HAAG Beiroet is sinds enige weken op nieuw het voornaamste strijdtoneel waar de span ningen tussen de diverse Libanese gemeenschappen worden uitgevochten. De felle gevechten tussen Pa lestijnen en de pro-Iraanse sji'itische Amal-militie vórmen een nieuw tra gisch dieptepunt in de al tien jaar oude burgeroor log, die Libanon definitief dreigt te verscheuren in njin of meer op religieuze grondslag gebaseerde au tonome gebieden. Met de gedeeltelijke verovering van de Palestijnse vluch telingenkampen Sabra en Chatila onderstreept de Amal-militie nog eens de vooraanstaande rol die de sji'iten momenteel vervul len in het schimmige machtsspel, dat de Liba nese leiders al dan niet onder invloed van Syrië en Israël sinds 1975 bij voorkeur met militaire middelen lijken te willen spelen. De opmars van de sji'iten mag opmerkelijk worden genoemd. Sinds de onafhankelijkheid van Libanon in 1946 namen zij een ondergeschikte positie in in het wankele Libanese poli tieke bestel. Pas na de Israëli sche invasie in juni 1982, die een einde maakte aan de over heersing van de PLO in Zuid- Libanon en West-Beiroet, ont stonden er voor de sji'iten mo gelijkheden om zich als onder drukte minderheidsgroepering te laten gelden. De vele gewapende acties te gen de Israëlische bezettings macht in Zuid-Libanon, het onder controle brengen van West-Beiroet in februari vorig jaar, dat grotendeels het werk was van de Amal-militie, en vervolgens de uitschakeling van andere islamieten in West-Beiroet. de progressie ve soennieten zijn tot nu toe de belangrijkste wapenfei ten van de sji'iten. Grootste minderheid De sji'iten vormen, numeriek gezien, met ongeveer dertig procent van de Libanese be volking de grootste minder heid. Veruit de rpeeste sji'iten wonen in de verarmde delen van Zuid-Libanon en West- Beiroet. In de jaren vijftig en zestig leidden velen van hen als landarbeider op de Zuidli- banese tabaks- en sinaasappel plantages of als eigenaar van een klein boerenbedrijfje een kommervol bestaan. In tegen stelling tot de soennitische en christelijke gemeenschappen bestond er onder de sji'iten geen krachtige bourgeoisie, die over voldoende invloed be schikte om op te kunnen ko men voor de belangen van haar geloofsgenoten. De sji'i ten, die geen werk konden vinden of hun boerenbedrijfje om economische redenen moesten sluiten, verhuisden naar de Libanese hoofdstad, waar zij terecht kwamen in de armenwijken rond het eens zo rijke en imposante centrum van Beiroet. De vestiging van de staat Is raël in 1948, die gepaard ging met de vlucht van honderd duizenden Palestijnen, maakte het leven voor de Zuidlibanese sji'iten moeilijker. De verbre king van de handelscontacten na het ontstaan van de staat Israël dwong de Zuidlibanezen elders afzetgebieden te zoeken voor hun landbouwprodukten. Meer dan ooit waren zij aange wezen op Beiroet, waar weinig belangstelling bestond voor hun sociale en economische noden. Nadat de Palestijnen in 1965 de strijd tegen Israël waren aangegaan, raakten de sji'iten geleidelijk steeds meer betrok ken bij deze oorlog die aan vankelijk over hun hoofden werd gevoerd. De in gang ge zette helse cyclus van Pale stijnse actie en Israëlische ver- felding maakte van Zuid-Li- anon een oorlogsgebied. Door de vele Israëlische bombarde menten weken steeds meer sji 'iten uit naar het „veilig" ge achte Beiroet, waar zij terecht kwamen in de „Gordel van El lende", de verpauperde stads delen grenzend aan de Pale- Sab rasjneh. Na een eerste massale Israëli sche vergeldingsaanval, in maart 1978, vluchtten enkele honderdduizenden inwoners van Zuid-Libanon naar' Bei roet, die als gevolg van de drie jaar eerder uitgebroken bur geroorlog ondertussen was op gedeeld in een christelijke en een islamitische sector. Bondgenoten Jarenlang golden de Zuidliba nese sji'iten als de natuurlijke bondgenoten van de Palestij nen en na 1965 voerden bei den een gezamenlijke strijd. Omdat het centrale Libanese gezag te zwak was om een vuist te kunnen maken tegen de Israëlische vergeldingsaan- vallen, groeide de behoefte on der de sji'iten om hun dorpen zelf te verdedigen. Palestijnse guerrillagroeperingen, zoals Arafats Fatah en het marxisti sche Volksfront voor de Be vrijding van Palestina onder leiding van George Habasj, gingen ertoe over de Zuidliba nezen te trainen en te bewape nen. Behalve op militair ni veau zou de PLO, de rijkste bevrijdingsbeweging in de we reld, na de oliecrisis van '73 ook veel „oliedollars" steken in sociale en medische voorzie ningen, waarvan ook vele sji'i ten wisten te profiteren. Zo ontstond in Zuid-Libanon en West-Beiroet een Palestijnse „staat". Niettemin werd de rol van de Palestijnen door de sji'iten op den duur als steeds drukken der ervaren. Geleidelijk aan keerden zij zich af van de Pa lestijnen, die in hun ogen op een hinderlijke wijze de dienst waren gaan uitmaken. Toen de Israëliërs in 1982 in Zuid-Libanon binnenvielen werden zij door vele sgi'iten zelfs als bevrijders onthaald. Imam Moessa Sadr In de bewustwording van de sji'iten heeft de uit Iran af- vestigde, een grote rol ge speeld. Hij groeide uit tot een charismatisch leider, die de ge wapende strijd niet schuwde. In 1975 richtte Moessa Sadr de Amal-beweging (Hoop) op. Na zijn geheimzinnige verdwij ning in augustus 1978 tijdens een bezoek aan Libië werd Moessa Sadr een figuur van welhaast goddelijke afmetin gen voor de sji'iten. Nog meer dan voor zijn verdwijning hielden de sji'iten aan de aan sporingen van hun leider vast. De omstandigheden en voor uitzichten voor het optreden van Nahib Berri, die in 1980 tot voorzitter werd gekozen van de Amal-beweging, waren dan ook gunstig. De groeiende afkeer van de Palestijnse over heersing, de armoedige positie van de sji'iten in West-Beiroet, de verdrijving van de PLO uit SMIPJE VERHOLEN HET GEHEIM VAN DE UYLENBORGH 122) „Wel gompeldepip! Daar schijnt iemand in nood te verkeren." gromde smidje Verholen, de deur-van het kantoortje opengooiend. Toen trol hem een vreemd schouwspel, want daar op de grond, half geleund tegen het schrijfbureau, zat een meneertje met een bolhoedje. Hij droeg een keurig horecaf-gelegenheidspak en zijn opgerol- dè paraplu lag bij hem op de grond. „Wel, wel, wel!" zei de smid grimmig. „Als dót Loetje Sa- loe niet is! Maar zoals ik zie, is Kleuntjes de „mepper" mij al voor geweest en die heeft jou goed stevig in de hennepen touwtjes gezet!" De gebonden figuur schudde driftig van néé, want hij had een prop in zijn mond en kon geen woord uitbrengen. Toen zag smidje Verholen, dat hij zich vergiste, want deze figuur had een kale biljartbal en gladgeschoren wangen, terwijl Loetje Saloe zich mocht verheugen in een hippe haardos met blitse bakkebaarden. „Ja ja, ik be grijp het alzuchtte de smid en ijlings begon hij de arme gevangene los te knopen. „U be grijpt NIKS!" raasde deze. toen hij vrij was. „Ik ben commandant Klunzemans van het overval- commando! Loetje Saloe dwong mij ZIJN kleren aan te trekken. Stel je voor: een commandant in een horecaf-pakkie! Zelf is-ie er toen vandoor gegaan in MIJN fraaie uniform en dat acht ik een belediging! Mijn mannen sloot-ie op in een kelder door ergens op een geheim knopje te drukken!" „Zulke knopjes zitten altijd onder het tafelblad van een schrijfbureau," mompelde de smid, zich bukkend. En jawel..., dóór zat het knopje. Nauwelijks had hij erop gedrukt of daar kwamen de wakkere agenten van het overval- commando de kamer al binnenstormen. „Wéér is de schurk, die ons dit kunstje heeft geflikt?" brulden ze wraakzuchtig. RUSSISCHE EMIGRANTE: WENEN De winnaar van de Nobelprijs voor de vrede en voorvechter voor de mensenrechten in de Sovjet-Unie, Andrej Sacharov,, gelooft niet dat hij ooit zal mogen emigreren. Dit heeft de gisteren uit de Sovjet-Unie geëmigreerde vriendin van de Sacharovs, Irina Kristi, voor de Oostenrijkse televisie ver klaard. Volgens mevrouw Irina Kristi verkeert Andrej Sacharov, die sinds 1980 in ballingschap in Gorki verblijft, in een „zeer slechte psychische staat". Hij is volgens haar de wanhoop nabij en ge looft dat het voor hem onmogelijk is te emigreren en doet alles om zijn vrouw, Jelena Bonner, te helpen. Mevrouw Kristi verklaarde na aankomst in Wenen dat Sacha rov van 16 april tot 3 mei een hongerstaking heeft gehouden om een uitreisvisum voor zijn vrouw te verkrijgen. Mevrouw Bon ner lijdt aan een hartkwaal en een oogziekte en wilde zich daar voor in het Westen laten behandelen. Mevrouw Kristi, een 47-jarige wiskundige, verklaarde dat zij vijf dagen geleden een telegram van Sacharov heeft ontvangen. Gevraagd waarom Kristi, die zelf ook actief was in de mensen rechtenbeweging, een uitreisvisum kon krijgen zei ze: „Ik was de laatste die Sacharov had gezien. Ze wilden van me af". de Libanese hoofdstad en Israëlische bezetting leid<Mjen tot een verhoogde strijdlB onder de sji'iten. ikbet In de „slag om de Palestijj <jat kampen" in Beiroet lijkt jq sji'itische overwinning on wendbaar. De sji'iten wilP* kennelijk eens en voor altrat voorkomen dat in het huidland: Libanese machtsvacuüm y zi Palestijnen hun positie weleer heroveren. Syrië kL. daarbij stilzwijgend toe, wF dat wil maar al te graag af?rsP1< kenen met de Arafat-getri de wen onder de Palestijtl he vluchtelingen. Na het mactjn verlies van de christenen ktük Zuid-Libanon, die zich ster J meer terugtrekken op de Mc °e Liban boven Beiroet, brel de de snelle doorbraak van de |r dit 'iten de verbrokkeling van eid v banon in kleine staatjes i stap dichterbij. RICK KERSJE"6 1 ~lut z ADVERTENTIE ss^sbe Juni-vakantie-aanbod van uw krant: 10 DAGEN COSTA BRAVA volpension per persoon op basis van een 2-persoonskamer met douche, toilet en balkon en volpension ter plaatse (aanvangende met de lunch op de 2e dag en eindigende met de lunch op de 9e dag met ver trek uit Spanje). U verblijft in MALGRAT DE MAR. een gezellige gemoedelijke badplaats. Het hotel Sorra d'Or (met zonneterras, zwembad, lounge, t.v. en Internationale keuken) ligt 25 m. van het mooie zandstrand met verspreide groepjes pijnbo- Het station ligt nabij het hotel zodat ook bijv. een bezoek aan Barcelona (de op èèn na grootste stad van Spanje) tot de mogelijkheden behoort. Onze ter plaatse aanwezige Nederlandse hostess zal u daarover gaarne alle gewenste inlichtingen verstrekken. U vertrekt per luxe touringcar (voorzien van toilet, t bar, t.v. en video) aan het eind van de morgen uit Den Haag en Rotterdam. Wf Aankomst in Malgrat de andere dag om plm. 9 uur Tijdens de reis wordt gedurende de nacht doorge- reden. fc- tif De vertrekdata zijn maandag 3,10 en 17 juni a.s. Toeslag voor verlenging tot 17 dagen 195.-. Gecombineerde reisverzekering voor 10 dagen 25.- per persoon 5.- poliskosten. Annuleringsverzekering 3.5% van de reissom 6.- poliskosten. Inlichtingen en boekingen teleio- nisch onder nummer 070-190882 oi persoonlijk in onze vestiging aan de Spuistraat 71 /hoek Spui te Den Haag (maandag t/m vrijdag van 9-16 uur), •j POSTBUS 16050 2500 AA DEN HAAG TEL 070-190882

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1985 | | pagina 4