ariété en
:ircus als
;ezamenlijke
room van
aags gezin
ery
i teresting
de katholieke paus te
protesteren? Dat kan ik geen
religieuze tolerantie noemen".
Mijn geloof in de
bovenmenselijkheid van miin
opdracht was nu onwankelbaar,
maar ik gaf niet op.
„Die protesteerders die jij hier in
Washington op de televisie zag,
waren geen protestanten, dat
waren katholieken die het niet
eens zijn met de geboden van
hun Kerk en dus van hun
paus op het gebied van de
moraal".
Waarom gaan ze dan niet bij een
andere kerk, of richten ze een
nieuwe op, of doen ze het zonder
kerk?", luidde de Amerikaanse
logica.
„Sommigen doen dat ook, maar
de mees ten willen toch katholiek
blijven en proberen om van
binnenuit de Kerk te veranderen.
Ze vinden dat de traditionele
leerstellingen niet meer
toepasbaar zijn in de moderne
tijd. Omdat hun Kerk heel veel
wat tegenwoordig normaal is,
zoals geboorteregeling, nog altijd
als zonde beschouwt, zijn veel
katholieken in Nederland in
gewetensnood".
Er kwam een vaag teken van
herkenning. „Now that you say
so", zei de man, „de commentator
op de televisie zei ook dat de
Nederlandse katholieken in
gewetensnood zijn. En toen zag je
allemaal punk-achtige jongeren
die het pausmobiel wilden
aanvallen. Een Hollandse punk is
dus eigenlijk een katholiek in
gewetensnood?".
„Nou nee, die punks hadden er
eigenlijk niets mee te maken. Die
zijn misschien zelfs helemaal niet
godsdienstig. Die wilden alleen
maar een potje vechten met de
politie", legde ik uit.
Peinzend vroeg de man om nog
twee bier. Toen de glazen
geheven en aangesproken waren
zei hij: „Maar op de televisie
zeiden ze dat er behalve de
gewelddadige betogers bijna geen
mensen voor de paus op de been
waren, geen supporters en geen
tegenstanders. En ze zeiden dat
de meeste katholieken in
Nederland zich toch weinig
aantrekken van de officiële leer.
Wie zijn dan nog de mensen die
echt iets tegen de paus hebben?
Het kunnen er nooit veel zijn".
Dat zijn vooral de priesters die
graag zouden willen trouwen en
gelovige vrouwen en homofielen,
die graag een grotere rol zouden
spelen in de Kerk. dus zeg maar
priester willen worden, maar zich
gediscrimineerd weten door het
Vaticaan. Alles bij elkaar ziin dat
denk ik inderdaad niet zo heel
veel mensen nee".
„I see. Dan vind ik het toch maar
vreemd dat er zoveel opwinding
kan ontstaan over iets dat zoveel
mensen onverschillig laat. Ik zag
de paus duidelijk door bijna lege
straten rijden in The Hague".
„Tja", zocht ik naar een
antwoord. En vond het in:
„Misschien komt het omdat wij
Nederlanders nu eenmaal erg
begaan zijn met het lot van
minderheden. Als wij ergens
discriminatie zien, worden we
woedend. Wij vinden dat
iedereen dezelfde rechten heeft,
ongeacht ras, geslacht, politieke
richting of godsdienstige
overtuiging. Dat is die typisch
Nederlandse verdraagzaamheid
waar ik het over had". Ik moest
gaan en maakte aanstalte.
De Amerikaan gaf me dankbaar
een hand. „Het was een plezier
met je te praten. Ik heb veel
geleerd. It was very interesting".
„Graaggedaan", zei ik en spoelde
mijn mond met een laatste
bruisende slok.
Bij de deur naar de straat keerde
ik me met een groetende hand
naar hem om. Maar hij tuurde in
ziin glas en zag me niet meer.
„Very interesting", hoorde ik
hem mompelend herhalen.
MARC DE KONINCK
Ron Ronel heeft als clown een mu
zikaal nummer, zijn „muzikale we
reldreis". Hij speelt viool, zingende
zaag, de marimba en de concertina.
Hij heeft een mini-versie van dat
typische clownsinstrument in En
geland laten maken voor driedui
len, of in inrichtingen, of voor be
jaarden, prima, graag. Het is trou
wens nauwelijks onder woorden te
brengen wat de echte clown van
een slechte clown onderscheidt. Je
ziet het gewoon: de een is alleen
maar verkleed en de ander is een
clown. Het is die uitstraling, die
warmte. Grote clowns hoeven niets
te doen, die kijken alleen maar de
zaal in en het publiek lacht".
demonstranten in Joetrecht
eisten geloof ik het recht op om
een ander soort religie uit te
oefenen dan de katholieke
staatsgodsdienst, isn 't it?".
Zuchtend besloot ik tot een
poging tot exegese: „Nee hoor, wij
hebben in Nederland helemaal
geen staatsgodsdienst. Iedereen is
volkomen vrij om welke God dan
ook op welke manier dan ook te
gehoorzamen. Er zijn ook bijna
net zoveel protestanten als
katholieken in ons land.
Nederlanders staan juist bekend
als bijzonder verdraagzaam
tegenover andersdenkenden
„Maar waarom wilden dan zoveel
Nederlanders de paus niet in hun
land hebben?".
„Omdat ze het niet eens zijn met
zijn leer".
Mijn Amerikaanse
gesprekspartner vouwde zijn
gezicht in een verbaasde plooi.
„Natuurlijk zijn de protestanten
het niet eens met zijn leer, maar
daarom hoeven ze toch niet tegen
De clownsfamilie Ronel: vlnr. Patricia, Ron, Margot en
moeder Ovina. De huiskamer als circus.
de foto's van haar revue-act van
weleer: een welgeschapen jongeda
me in de plakkaat, acrobatiek be
drijvend op een champagne-glas,
een nummer waar ze de Moulin
Rouge in Wenen mee „deed", het
Astoria in Hamburg en de Winter-
garten in Dortmund. Het glas is
verkocht aan de Moulin Rouge in
Parijs, waar het nog moet staan.
Met wegwerpgebaren wil ze het
verleden het verleden laten, maar
je voelt dat het heimwee kruipt
waar het niet gaan mag. Ze schudt
het van zich af en vertaalt het naar
enthousiasme voor zoon en doch
ters. Ze onderhoudt de contacten
met impresario Baretto in Mun-
chen en Madeywis in Lausanne, ze
maakt alle theaterkleding zelf, en
ze houdt bij waar „die Panzen"
verkeren. „Ze staan vooral in war
me landen. Griekenland, Spanje,
Portugal, dat is beter voor ze dan
hier. Je moet ontzettend oppassen
dat chimpansees niet verkouden
worden en longontsteking oplopen.
Hier is nauwelijks iets te doen, ze
moeten voortdurend huis in huis
uit. En je moet werk voor ze heb
ben. Hier heb je die „Anschluss"
niet. Vandaar dat we dat nummer
uitbesteed hebben. En het is steeds
twee jaar van tevoren volgeboekt
Hier had dat nooit gekund. En zo'n
nummer moet blijven draaien. De
chimpansees moeten bezig blijven.
Anders verleren ze het en gaan ze
zich vervelen".
Ron Ronel: „Iedere jongen van
pakweg een jaar of tien, heeft wel
eens het idee dat hij clown wil
worden. Ik had dat ook, maar ik
heb 't volgehouden. En niemand
keek daar eigenlijk raar van op.
Hier, dit is een boek dat ik van m'n
klasse-onderwijzer heb gehad.
Over circus. Zie ie die tekst voorin:
„Voor Ron die altijd clown was en
het zal blijven". Zus Margot: „Als
ik jarig was, wilde altijd de hele
school bij ons thuiskomen. Al mijn
vriendinnen zaten urenlang spra
keloos te kijken naar wat Ron alle
maal uithaalde".
Loyaliteit
Wanneer het lot het allemaal doet
zoals het hoort, zwerft de familie
Ronel straks met die Panzen, de
ongehoorzame Engelse bulldogs
(nooit doen wat de baas wil), de
poedels tussen zoon, dochters en
moeder in, langs de circussen en
variété-theaters van West-Europa.
Het zou een heerlijke beloning voor
hun loyaliteit aan elkaar zijn. En
de vervulling van de hartewens
van moeders. Net als vroeger. „Het
circus was vroeger net een fami
lie", zegt ze. Voorlopig heeft ze het
omgekeerde in elk geval waarge
maakt in huize Ronel: de familie is
er een compleet circus.
Where are you from?", vroeg de
man die in het café in downtown
Washington naast me was komen
zitten.
„Uit Nederland", antwoordde ik.
„O werkelijk? Wat toevallig! Ik
zag vanavond op de tv nog
beelden uit jouw land. Over de
paus die daar op bezoek is".
Ik wist dat dit moment zou
aanbreken. Wat vond je
ervan?", vroeg ik gedwee.
Mijn buurman hapte in het
schuim van zijn Old Milwaukee.
„Ik had me nooit gerealiseerd dat
iullie zo'n fel religieus volk
waren. De laatste keer dat ik
zoveel fanatieke gelovigen met
gebalde vuisten over het scherm
zag marcheren, ging het over
Iran
„Tja". Ik zag in dat uitleggen
onbegonnen werk was.
De man zette meteen door: „Als
ik het goed begrepen heb kennen
jullie in Nederland geen vrijheid
van godsdienst, zoals wij die hier
in Amerika hebben. De
Grock
Ron Ronels ambities reiken duide
lijk verder. Hij verzamelt alles over
zijn grote voorbeelden, laat de
knipselboeken daarvan zien, pakt
een videoband: een optreden van
Grock. Zijn befaamde sprong op de
stoel. Ron Ronel weet opeens niet
meer dat er nog mensen in de ka
mer zitten. Hij geniet, geeft com
mentaar, draait een heel mooie scè
ne nog eens terug. „Dat is mijn gro
te voorbeeld", zucht hij. „Niet dat
ik zoiets wil kopiëren, na wil doen,
maar die stijl, fantastisch. En als ik
dat leer door voor peutertjes te spe
HAAG Wie zei daar
het variété dood was? Dat
SP| ouderwetse sfeer van de
circusgasten niet meer
fbeftnd? Wie praatte daar
perSalgisch over die circusfa-
van vroeger, die met
len een hele serie „num-
vertegenwoordigden?
een deed dressuur, de an-
danste, weer een ander
Je clown en samen nog eens
acrobatuur. Of welke
:re volgorde dan ook. Het
lat nog steeds. Er zijn nog
Is mensen die „gek" zijn
n'ÖJ „Het vak", die het van
ratie op generatie doorge-
En daar hoef je niet al-
Boltini of Strassburger
te heten. Ik wist het niet.
het toeval bracht me in
huiskamer van de familie
t gt^iel. Een huiskamer waar
gewoon mens onmiddel-
aan het opruimen zou
i, maar waar de Ronels in
voortdurende en onbezol-
act" het ene attribuut
het andere te voorschijn
plakboeken aanslepen,
ijurken aantrekken en
met z'n allen naar de be-
idste aller clowns op de
gaan zitten kijken,
:k. Alleen het zaagsel ont-
>tsff4ekt: eerste rang bij de Ro-
lcw4-show
delif
ikëifneer ^et 'n een keurige
buurt gelegen huis binnen-
ruik je al de kruidige lucht
het circus: dieren. Engelse
jen en poedels. De chim-
zijn er niet. Die zijn uitge-
en doen via impresario's in
it u xland, Spanje en Grieken-
kè$ goede zaken elders. Laat ik de
>WHtlie even voorstellen: op komt
[e^ 1 Ronel, een opgeruimde, over
pr- enthousiasme struikelende
^Jarige knaap, die het clowns-
ip a Ia Grock, a la Charlie Re
lais een droom koestert. Achter
aan komt zus Margot, 19, zijn
■"""hente op het toneel, doet mee
n-ifhet illusionistennummer met
moeder, kan het apenummer
en oefent op een poedelnum-
Daarachter Patricia, 16 jaar,
ikt haar laatste schooljaar af,
"j^'ikt ook aan een poedelnummer
ipt volgend jaar met de hele
definitief de planken te
Het mini-circus wordt be
door moeder Ovina, arties-
im Ovina te Voler, Oosten
van geboorte en dat valt nog
te horen, achter in de veertig
grootste fan van haar zoon
Dn is een natuurtalent"). Ze
ft vanaf haar zestiende in cir-
len gewerkt. Bij Sarassani, bij
jenbeck en bij Krone. Moeder
;V zangeres, vader Kapellmeister.
nwagen was het vaste honk
i de familie tot de zoon naar
tol moest. Toen werd een
burgerhuis door de familie
Duwd" tot een voor hen
der honk. Een stilstaande
inwagen, waar Het Vak van
kanten de gelegenheid krijgt
zend gulden, „Iemand anders van
mijn leeftijd koopt dan een brom
mer", zegt hij lachend. „Ik wil al
die instrumenten goed leren bespe
len. Zoals Karei de Rooij van Mini
Maxi dat doet".
De instrumenten zijn te voorschijn
gekomen en dat betekent dat de
kogel door de kerk is. Even later
sjouwt hij het hele voorpaneel van
zijn theater-act de kamer in. De
boekenkast moet wijken, de deur
gaat bijna uit z'n voegen Volgende
stap: de kostuums. „Moet ik me ook
nog schminken?", roept hij. Voor
de fotograaf die sowieso al z'n lens
vol heeft met al die attributen
hoeft dat niet. Maar inmiddels zijn
Champagneglas
•Op een moment in de late avond
dat de gemiddelde Nederlander
wat amechtig in z'n pak neer zou
zijgen, veren de Ronels op. En dat
terwijl ze net, met z'n. allen in een
busje, twee en half uur naar
huis hebben moeten rijden na een
optreden in Nijmegen. Moeder pakt
biggen.
moeder en dochters in de theater-
kleren gestoken, worden de kunst
bloemen uit het goochelnummer
kwistig rondgestrooid en kan er ge
schoten worden.
om toe te slaan. Als Ovina te Voler
haalde ze acrobatische toeren uit op
de ruggen van olifanten, danste ze
in variété, in een serie Duitse mu
ziek- en revuefilms („Blumen von
Hawai", „In Hamburg sind die
Nachte lang", „De tijger van New
York"). Vader Ronel is er niet
meer bij. Hij was trapezewerker,
een vak dat hem in '69 noodlottig
werd. Maar daarover moesten we
het maar liever niet hebben. Moe
der Ovina: „Ik wil niet dat je een
droevig verhaal schrijft".
Kippevel
Ook de Ronels kennen de nostalgie.
„Vroeger was het een romantische
tijd", zegt Ovina. „Al was het vaak
ploeteren voor nog geen gulden per
dag en na afloop van de voorstel
ling als maaltijd een kop erwten
soep achter in de circustent. Nu is
het ieder voor zich en meteen na
de voorstelling naar huis. Vroeger
was het net een familie". Ze lijkt er
alles aan de doen om de tijd stil te
zetten. Haar kinderen laat ze niet
alleen, ze zal ze steunen in hun am
bities, zal daar aan meewerken zo
lang ze kan. Al is de tijd anders.
Zoon Ron zegt: „Waar moeder kip
pevel van krijgt, dat is er niet
meer". Niet dat ze zoon Ron ooit
heeft aangezet tot een loopbaan als
clown. „Als die jongen 't niet kon,
dan had ik 't natuurlijk veel beter
gevonden als hij timmerman was
geworden. Maar hij is echt een na
tuurtalent (Ron tussendoor: „Mutti,
laat dat nou") en ik dank de lieve
Heer dat hij wel het vak in wilde".
Ron Ronel wil dat vak leren in al
z'n facettên. Hij treedt 's winters
op tijdens de gala's in de wintercir-
cussen van Frankrijk, met de hele
familie; hij doet in Nederland per
soneelsfeesten, kinderpartijen, is te
vinden in bejaardentehuizen en
psychiatrische inrichtingen. Zusje
Margot: „De directeur van de in
richting voor geestelijk gehandi
capten waar we laatst optraden, zei:
„Als er hier clowns komen, moet ik
altijd de deuren dichtdoen, want de
mensen lopen de deur uit. Maar bij
hem kan ik ze rustig laten open
staan. Ze blijven op hun plek".
Maar is het circus niet de grote
droom van een clown? En is al dat
Nederlandse werk niet frustre
rend? Ron vindt van niet. „Thea
terwerk is 't leukst, circus is het
meest afwisselend, maar ik denk
dat je alles moet kunnen. Je moet
zo breed mogelijk kunnen werken,
dat hoort allemaal bij die, zeg maar,
studie voor clown. Want de grote
jongens in het vak waren allemaal
op leeftijd. Het is een groeiproces.
En hoeveel circussen zijn er nou
helemaal hier? Je hebt die kleine
circusjes, die familiezaakjes. Dat is
een tentje en een mastje. Een wa
gen, een ezeltje, een konijntje en
een eendje. Dét krijg je dan. Of het
dierennummer bestaat uit twee gei
ten, en daar moeten volwassen
mensen dan naar zitten kijken.
Dan lig je toch dubbel. Kijk, ik wil
ze niet afkraken, hoor. Maar daar
val ik gewoon niet op. Als je die
clownsnummers ziet: ze zetten een
neus op en het moet leuk zijn. En
ze komen allemaal met dat water-
spuitnummer en dat afgezaagd
bordje met eieren".
