Zwei Megah ertzen in Drei viertel takt
Alle treinen
gaan naar
Neurenberg
Een nieuwe lente, een nieuw gebit fes?)
150JAAR
DUITSE SPOOR WEGEN
BINNENLAND/BUITENLAND
CeidócSouoant
ZATERDAG 18 MEI 1985 PAGINJ
In mijn jeugd, die zich voor een belang
rijk deel afspeelde tegen het muisgrijze
decor van de crisis in de jaren dertig,
was de radio nog een fenomeen, dat bij
mij dezelfde eerbied afdwong als de
paus met mijter en staf op het balkon
van de Sint-Pieter en koningin Wilhel-
mina, eenzaam maar net niet alleen, in
haar gouden koets op weg naar het Bin
nenhof. Een woord van kritiek kwam
dan ook nooit over mijn lippen, want
het was voor een snotneus van zes, ze
ven jaar immers zeer ongepast om op-
of aanmerkingen te maken over het
wonder van de draadloze overbrenging
van lief en leed op dit ondermaanse, dat
elke dag in keurige porties op het note-
houten bijzettafeltje in de voorkamer
van mijn ouderlijk huis werd uitgevent.
Ik bleef me trouwens afvragen of die
overbrenging wel zo draadloos geschied
de. Het gebeurde in die tijd namelijk via
een indrukwekkend apparaat, dat wel
iswaar geheel in stijl was met de groot
heid van het nieuwe medium, maar dat
tevens bij mij de vraag actueel maakte
of zich wellicht in het binnenwerk toch
niet enige uitzendkrachten schuil hiel
den, die de diverse muziekinstrumenten
bespeelden en telkens met verdraaide
stemmen de waterhoogten, het nieuws
en de avondoverdenking voor hun re
kening namen. Gezien de beperkte
ruimte moesten ze dan wel ongeveer het
formaat hebben van ondermaatse dwer
gen. Wat trouwens aardig klopte. Want
aandachtig luisterend naar het gebode-
ne had ik daar al een vermoeden van
gekregen.
Gelukzalige tijden waren het. De jaren
dertig, vernam ik pas veel later, werden
weliswaar gekenmerkt door louter
kommer en kwel, maar mijn kindero
gen verzuimden dit op te merken. Ze
gumden de gruwelen van werkloosheid,
armoe, fietsplaatjes en oorlogsdreiging
resoluut uit en vulden de dagen met de
dromen, die mijn fantasie als warme
bakker in mijn hersenschors gekneed
had. In die kleine wereld, waar ik al
leen de dienst uitmaakte, speelde de ra
dio een bescheiden, maar zeer belangrij
ke rol.
Een hoog gepolitoerd praalgraf leek het
met links en rechts, voor en achter,
duistere hefbomen en vliegwielen,
waarmee je moeiteloos al die zangvogels
en pratende papegaaien uit de lucht kon
laten tuimelen. Eerst hoorde je een
fluittoon als van een naderende storm
wind. En als die was weggeëbd en het
groene katteoog aan de voorzijde van
het toestel je met wijd opengesperde pu
pil aanstaarde, wist je, dat het zo ver
was en dat de hele wereld over enkele
seconden bij jou over de vloer zou ko-
Stelje voor, wat er op zo'n moment alle
maal gebeurde. Eeuwen lang hadden
avonturiers en ontdekkers, heilspredi-
kers en brooddronken veroveraars over
de zeeën gejaagd op zoek naar verre ho
rizonten, die ze als buit enterden. En als
hun dat eindelijk na vele ontberingen
beriberi en gele koorts gelukt was
en ze als uitgeteerde maar fiere helden
op de rede van hun thuishaven afmeer
den, hoorde het achtergebleven volk op
de kade pas hun ongelooflijke verhalen
over vreemde volkeren, die daarginds
met speer en spies en verentooi hun tijd
op aarde volmaakten. Dan pas vernam
de burgerij ook, dat er jaren geleden
barbaarse oorlogen hadden gewoed, bos
sen ter grootte van de provincie Utrecht
waren verkoold, stammen waren uitge
roeid, waar nog nooit iemand van ver
nomen had, en vuurspuwende bergen
dorpen en steden onder een regen van
as en verzengende lava hadden bedol-
A1 dat achterhaalde
hout van een voltooide tijd, waar gene
raties lang aandachtig en zielstevreden
op gekauwd hadden, werd door de radio
opeens bloedstollende actualiteit, die
heet van de paald over mij werd heen-
gestort. En gaandeweg, bij het klimmen
der jaren, begreep ik, dat het geen ver
makelijk spel was. waar ik voor spek en
bonen aan mee mocht doen, maar dat
het een realiteit was, waar ook ik tot
aan mijn strot in zat. Ik moest dus wel
leren leven met rampen, die zich op
tienduizenden mijlen van mijn bed had
den voltrokken en werd niet alleen op
gezadeld met de ballast van Hoogezand,
Zuidbroek en Sappemeer, plus de tien
delige breuken en de vaten, die in een
bepaalde tijd leegliepen, maar werd
daarnaast ook nog eens ingepeperd met
moord en geweld aan de achterkant van
het wereldbehang.
Oh radio, elektronische boemerang, die
mijn leven verrijkt en verrekt heeft.
Die mij op de ellenlange dagen des He
ren met rode oren en een trillend ge
moed vastnagelde in de kamer van Ome
Keesje, waar de goocheme Chinees Ling
Tang altijd weer kans zag de boze gees
ten de baas te blijven. Die mij tijdens
Holland-België een plaats gaf op de ere
tribune en me daar dank zij Han Hol
lander van een gans andere wedstrijd
liet genieten dan er in werkelijkheid ge
speeld werd.
Nog hoor ik het Angelus, dat in die tijd
voornamelijk klepte in de verte, en
vang ik het geluid op van de bronzen
bombardon Henri de Greeve, Gods ei
gen lichtbaken in de duisternis van de
zaterdagavonden, die de naastenliefde
in hapklare brokken distribueerde.
Wat zijn ze me dierbaar: de stemmen
van de hoorspelkern, die mij zoveel
luistergenot hebben verschaftKijk
uit, Vlaanderen, achter je.'". „Nee Ina".
Tante Beatrijs en Sprong in het Heelal,
waar zijn ze gebleven? Al die schimmen
uit mijn jeugd, fladderende geesten, die
zich één voor één losmaakten uit de sar
cofaag, waarvan degenen, die daar la
gen opgebaard, mij reeds bekend waren
uit de radiogids.
De radio het hoge woord moet er nu
maar uit is mijn grote jeugdliefde,
waaraan ik nog steeds met hart en ziel
verknocht ben. Ik weet het, u hoeft mij
echt niet te waarschuwen. Ook mij is
het opgevallen, dat de radio een onge
hoorde babbelkous is, een kletsmeier
van jewelste en een kwezelke i
valse noten op haar zang. Ik lui$terd
en huiverde ook vaak. Maar uiteindelij
overwon toch steeds weer mijn liefd
voor haar en waren wij weer Zwei Me
gahertzen in Dreivierteltakt.
Daarbij vergeleken is de televisie slecEi
een vale muurbloem, tobberig bloeienL
voor de ongelukkigen, die lijden aar'
een ernstig tekort aan fantasie. Televisi
is de straf voor de lamlendigen:
horen wil, moet maar kijken.
Maar ik kijk wel uit en wens mijn eigei
gedachten niet buiten spel te zetten. Ii
mand over een ramp horen praten is U
daar aan toe. Maar die ramp ook noj
zien gaat me te ver. Ik heb ook me
dan genoeg aan de stem van Marga\
Thatcher. En de vrouw, die ik mij daarL «4
bij voorstel, is oneindig veel boeiende
dan de imitatie Jeanne d'Arc var
tend ijzerdraad, die de beeldbuis r
grote regelmaat ophoest.
Ik vertik het me als een gans te latei j
volproppen met dwarsgebakken Dynas
tie-dames, met Fred Emmer en het ha
rige hemellichaam Chriet Titulaer.
Nee, goeie ouwe radio. Je kunt gerus ri<
zijn. Je rimpels zijn me dierbaar. Ik blij
je trouw tot in golflengten van jaren.
2*
0.2*
De 31-jarige Amsterdamse
graficus Frans P. („Zet asje
blieft mijn achternaam er niet
bij", verzoekt hij dringend,
„anders krijg ik heel lijdend
en kreunend Nederland over
me heen") heeft het onlangs
goed voor zijn kiezen gekre
gen. Indachtig de wijsheid
„een nieuwe lente, een nieuw
gebit" plaatste hij in een
hoofdstedelijke krant onder
het rubriekshoofd „kleine ad
vertenties" een noodkreet met
de volgende inhoud: Welke
tandarts is bereid iemand die
doodsbenauwd is, te helpen?
Waarna een telefoonnummer
in Amsterdam volgde.
„Dat was inderdaad doodse-
rieus bedoeld", legt hij achter
af uit in zijn etagewoning aan
een morsig plein in een oude,
verloederde wijk van de
hoofdstad. „In mijn jeugd heb
ik bij diverse tandartsen uit
sluitend traumatische erva
ringen opgedaan. Dat resul
teerde ten slotte in een ex
treem dodelijke angst voor
pijn".
„Vanaf mijn twintigste jaar
heb ik geen afspraken meer
gemaakt met een tandarts. Al
leen het idee maakte me nog
zieker dan ik in feite al was.
Uit de reacties, die ik op mijn
advertentie heb gekregen, be
grijp ik nu, dat ik niet de eni
ge ben, die met dat probleem
worstelt. Ik heb dagen aan de
telefoon gezeten en geluisterd
naar mensen, die me de meest
afschuwelijke verhalen ver
telden. Er waren er bij, die
veertig jaar niet naar een
tandarts zijn geweest en de
tanden en kiezen letterlijk uit
hun mond hebben laten rot
ten. Als de pijn onverdraag
lijk wordt, slikken ze drie
buisjes asperine. Dat houden
ze net zolang vol totdat er uit
eindelijk alleen nog wat
stompjes over zijn".
Anoniem
„Wat me opviel was, dat de
meesten hun naam niet wil-,
den noemen en per se ano-
niem. wensten te blijven. Ik Melkkoe
ken dat: iemand die bang is
voor tandartsen, schaamt zich
rot en wil hoe dan ook voor
komen, dat iemand merkt, dat
hij hem knijpt als een ouwe
heeft. Maar desondanks wei
gert ze naar een tandarts te
stappen. Het is echt een gi
gantisch groot verborgen pro
bleem in onze samenleving".
„Die vrouw vertelde me ook,
dat ze vrijwel nergens meer
naar toe gaat. Ze sluipt alleen
zo nu en dan een bioscoop
binnen. Want daar ziet nie
mand wat er in haar mond
aan de hand is".
dief. Ik heb 1
dik i
„Heel wat tandartsen hebben
ook gereageerd. Die zagen een
melkkoe opduiken en dach
ten: hebbes. Die kan mooi
zorgen voor de aflossing van
mijn tweede huis. Maar toen
ze belden was ik inmiddels al
geholpen. Ik ben op een zater
dagmorgen door vier goede
kennissen letterlijk bij mijn
lurven gepakt en naar een
vrouwelijke tandarts in Am
sterdam gesleept. Daar heb ik
een wortelkanaalbehandeling
gekregen, die normaal in
twintig minuten bekeken is.
Maar in mijn geval duurde
het ruim twee uur. Eerst
moest er eindeloos gepraat
worden om me te kalmeren.
En koffie drinken, sloten kof
fie hebben we gedronken.
Naar schatting ben ik tien
keer op die stoel gaan zitten
en er per kerende post weer
uitgesprongen, voordat ze aan
het werk kon gaan. Na afloop
vroeg ze honderd vijftig gub
den. Wat natuurlijk geen geld
1 heidense klus".
0.5!
Oude angst
„Uiteraard was ik na aflooj.
opgelucht. Als een kind 2
ben ik naar huis gehuppek
Helaas kwam daar vanzelf di
oude angst weer in alle hevig Dl
heid terug. Ik moet op 21 me. w
terugkomen voor een tweed) Pj
behandeling. En daar knijp i
'm nu geweldig voor. Je keil1*'
dat wel: vlinders in de bui
en een gevoel van misselijk
heid. Niks blijft me bespaard'
„Ik durf daarom niet te belo
ven, dat ik zal gaan. Mi;
schien moeten mijn
vrienden me weer ontvoere
en op de tandartsstoel
binden. Daar zal ik ze
eeuwig dankbaar voor
Want het vooruitzicht, dat i
vóór mijn veertigste
kerkhof in mijn mond he
lokt me toch ook niet t
>2
Vanaf Neurenberg Centraal rijdt dagelijks deze extra trein
naar de tentoonstelling.
NEURENBERG Toen
op 7 december 1835 de
„Adelaar" het eerste Duit
se treintje trok, van Neu
renberg naar Flirth, was
niet iedereen even ge
charmeerd van het zwar
te, stoom uitbrakende ge
vaarte. Nu, 150 jaar later,
staat de „Adelaar" te
glanzen in een grote ten
toonstellingshal aan de
kop van een trein. Met als
passagiers bekende Duit
sers die inmiddels ge
schiedenis hebben ge
schreven. Zonder uitzon
dering is het publiek vol
ontzag voor de Duitse
stoomlocomotief waar het
allemaal mee begon en in
menig paar treinliefheb
bende ogen twinkelen
dan ook lichtjes van ple
zier.
Op nagebouwde perrons staan, voor het publiek toegankelijk,
tientallen goederen- en personenwagons tentoongesteld.
show gepresenteerd die de \U 3
reld van het treinverkeer e
half uur lang visueel e
tisch tot leven roept.
Op een zo grootse tremie
toonstelling als deze kan I
modeltrein natuurlijk niet olg j
breken. Dat doet hij dan <f
niet: op verschillende plaatig j-
in het overdekte gedeelte
de tentoonstelling zijn 1
banen opgesteld met e
taaloppervlak van 800
kante meter. Dat de klef
trein ook groot kan zijn
wijst het feit dat de ICE i
modelbouw al dienst doet.
in tegenstelling tot zijn
beeld in de werkelijkheid.
Ter ere van het 150-jarig jubi
leum van de Duitse spoorwe
gen is in de nabijheid van het
Neurenbergse station Oost, op Signaalstraat
het terrein van een voormali-
ge ijzersmelterij, een tentoon
stelling ingericht die in de
Duitse historie zijn weerga nog
niet kent. „Zug der Zeit - Zeit
der Züge" heet de expositie,
die loopt tot 18 augustus van
dit jaar.
Op 29.000 vierkante meter
tentoonstellingsruimte, zowel
binnen als in de open lucht,
wordt een overzicht gegeven
van heden, verleden en toe
komst van de spoorwegen in
Duitsland. Van „Adler" tot
ICE. Vorige zomer is men be
gonnen met de bouw van de
tentoonstelling, die tot nu toe
12 miljoen Mark heeft gekost,
en tot aan de openingsdag, af
gelopen woensdag, zijn hon
derden vaklieden onafgebro-
Komende uit de richting van
het jubileumstation Neuren
berg Oost begint het trein-
spektakel met een „signaal
straat" waar 27 seinen staan
opgesteld, die door het publiek
kunnen worden bediend.
Naast de „signaalstraat" staan
diverse moderne bouwmachi-
nes op het spoor die verschil
lende specialistische railwerk
zaamheden uitvoeren. Bijvoor
beeld de laatste uitgave van de
machine die de zware moeren
waar de rails mee aan de biels
vastzit, aandraait.
In de grootste hal van het ge
wezen ijzersmeltcomplex „Ta
fel" staan verschillende loco
motieven opgesteld die nog da
gelijks onder stoom staan. Een
van de oude beestjes zal echter
nooit meer rijden. Want om
eenieder in één oogopslag in
zicht te geven in het functio
neren van zo'n oude stoomma
chine is hij gedeeltelijk door
gezaagd en opengewerkt.
Om te laten zien dat restaure
ren niet alleen een kwestie
van een nieuw verfje is, heb
ben diverse Duitse spoorweg-
clubs een aantal historische
wagons in de hal opgesteld, die
nodig aan een opknapbeurt toe
zijn. Tijdens de openingsuren
zetten enthousiaste leden van
de treinverenigingen hun bes
te beentje voor zodat tegen het
einde van de tentoonstelling
de oude wagens zijn veranderd
in bedrijfsklare treinrijtuigen.
Recordlocomotief
In de open lucht staat als sym
bool van de „nieuwe spoorwe
gen" de locomotief uit de serie
E 120 die op 17 oktober vorig
jaar met z'n 7700 paardekrach-
ten een recordsnelheid haalde
265 kilometer per uur. Die
sprinter staat voor een com
plete intercity-trein, waar het
publiek aan machinisten en
ander treinpersoneel beroeps-
en andere vragen kan stellen.
Als bewijs van de verdere
nieuwingen van de Deutsche
Bundesbahn (DB) staan er op
nagebouwde perrons prototy
pen van de nieuwe City-Bahn-
wagons zoals die voor het ver
keer tussen Keulen en Gum-
mersbach in gebruik zijn. Ook
staat er een exemplaar van de
„Kinderland-Wagen", de rol
lende speeltuin van de expres-
streinen en een uiterst luxe
„Clubwagen" van de TEE
„Rheingold". Verder nog tien
tallen speciale wagons zoals
die in het huidige Duitse per
sonen- en goederenverkeer in
gebruik zijn.
Om de toeschouwer zowel vi
sueel als inhoudelijk aan te
spreken zijn in het overdekte ling maakt duidelijk dat ook
gedeelte de thema's onderge- de verhouding tussen tijd en
bracht op „eilanden"
vorm van enorme treinonder-
stellen. Een greep uit de vele
onderdelen van het spoorweg-
intoonstel-
trein, tussen tijdperk en spoor
weg een belangrijke rol speelt.
In een aparte hal is daarom
de tijd" opge-
bedrijf die op de tentoonstel- steld die het cultuurhistorische
ling visueel gemaakt zijn: het belang van de spoorwegen in
•- goederenvervoer in al zijn fa- Duitsland benadrukt. De trein
cetten, rangeertechniek en de maakt een reis door 150 jaar
mogelijkheden van de elektro- Duitse geschiedenis. De „Zug
denis van het treinkaartje, de één trein schiet 150 jaar cul-
moderne infrastructuur, pro- tuur, politiek en wetenschap
duktie en techniek, en als voorbij.
vooruitblik op de toekomst het Aan de kop van de trein staat
windtunnelmodel
u- de „Adler" die 150 jaar gele-
pé van de Intercity Experi- den in de Biedermeiertijd' het
menteel (ICE), die in de nabije begin van de Duitse spoorwe-
toekomst met een snelheid
rond de driehonderd kilome
ter per ui
steden zal
gen inluidde. De in de navol
gende wagons meereizende
tussen de Duitse passagiers staan voor de ge-
sen. beurtenissen en veranderingen
van hun tijd. De wijziging van
denkbeelden en gevoelens, de
verandering van de tijdgeest,
de gewaarwording van snel-
Cultuurhistorie
„Zug der Zeit - Zeit der Züge",
het motto van de tentoonstel-
Evenals het materieel
Is ook het personeel in
een historisch jasje ge
stoken.
heid en de voortdurende ver
mindering van afstand en
ruimte zijn de permanente be
geleiders van de trein met zijn
beroemde passagiers.
Van het tijdperk van de indus
trialisering en de onstuimige
groei van de spoorwegen in
het keizerrijk rijdt de trein via
de crisis in de Weimarrepu-
bliek de donkere tunnel van
de Hitlerdictatuur binnen, om
weer te voorschijn te komen
in de gouden jaren vijftig van
het „Wirtschaftswunder". En
kele bekende passagiers zijn:
Karl Marx, Richard Wagner,
Friedrich Nietzsche, Rosa Lu
xemburg, Albert Einstein,
Adolf Hitler, Romy Schneider
en Konrad Adenauer.
Modeltreinen
In een aparte zaal wordt met
behulp van 1400 dia's en tien
tallen diaprojectoren en video
recorders een multi-media-
Filmfestival
Tegelijkertijd met de
leumtentoonstelling wordt
de „Kino-express" op het
positieterrein een filmfestj jg
gehouden van rolpren f
waarin de spoorwegen
hoofdrol spelen. In de speci
festival-bioscoop worden i
komende drie maanden 1
80 films gedraaid uit binnd
en buitenland. Ruim de Hu
van de films die in het fe!
valkader in omloop wö
gebracht is al jaren niet J
te zien geweest. Juist door
aanwezigheid van die zeld
me archiefkopieën wordt I
festival het grootste retrosp j
tief van treinfilms dat
heeft plaatsgevonden. Tot
van de hoogtepunten van I
festival moet ongetwijfeld
vertoning van Abel Gani^.j
legendarische „La Roue" ge r'
kend worden. Het stomr
filmhistorische mammoetwi
Gance wordt be^el
door de Keulse filmpian
Joachim Barenz. Zowel i
tentoonstelling als vai
filmretrospectief is een cata
gus uitgekomen, die op het
positieterrein te verkrijgen
Voor alle treinlief hebb
geldt de komende 2
schijnlijk: alle treinen ga j
Ef'1
I