IzidóaQowumt
Binnenlandse
strijdkrachten
moeten zich
op last van
Montgomery
Ikoest houden
BEVRIJDINGSBIJLAGE
Koningin en
prins op
5 mei in
Rotterdam
ZATERDAG 27 APRIL 1985
Lg naar prins Bernhard en zijn herinneringen
de avond van 4 mei 1945. „Om zeven, acht uur
j de telefoon. Het was de Canadese generaal
Ikes. Hij vertelde me dat Montgomery zojuist de
ienstilstand aanvaard had. Ik zei: nou, dat is
;htig, maar nu moet ik mijn binnenlandse strijd-
chten iets te doen geven. Kan ik de order doen
aan dat de Duitsers door de BS ontwapend zul-
worden? Geen sprake van, zei Foulkes. Mont-
lery heeft uitgemaakt, dat wij Canadezen de
sers moeten ontwapenen. In afwachting daar-
dienden de binnenlandse strijdkrachten achter
loten deuren te blijven en zich koest te houden,
nochten niet eens met hun oranje armband de
at op, laat staan met wapens. Dat heeft deze
te vriend Montgomery u hoort de aanha-
stekens met opzet zo beslist in de hoop dat
edonder met mijn binnenlandse strijdkrachten
krijgen. Het was pure rancune van hem",
vete tussen prins Bernhard en veldmaarschalk
itgomery (opperbevelhebber van de 21e Britse
•rgroep, tevens leider van alle bij de invasie be
kken grondtroepen) komt in het interview veel-
lig ter sprake. Daarover straks meer. Op voor-
d echter wil prins Bernhard zijn strenge oordeel
temperen: „Toen ik in 1976 hoorde van zijn
|d, voelde ik eigenlijk alleen een diep medelij-
Montgomery was een man die werkelijk niet
I vriend had".
Prins Bernhard, bij voortduring aan zijn kromme pijp puffend, op zoek naar de verloren tijd: „We lagen elkaar gewoon niet, Montgomery en ik.We lustten elkaar
niet. Hij was een van de meest rancuneuze mensen die ik ooit gekend heb. Een zure man". (Foto: Milan Konvalinka)
1 mei 1945 ondertussen voelde
Bernhard heel iets anders,
i eerste was ik diep teleurge-
I. En ten tweede zat ik met de
ikken peren. Wat te doen? Ik
naar het transformatorhuisje,
twintig kilometer buiten Apel-
n, gereden, vanwaar we via de
jspanningskabel een geheime
oonverbinding hadden met ge-
al Koot, de bevelhebber van de
enlandse strijdkrachten in be-
«Jederland. Ik heb Koot gezegd:
irzoek je om heel bezet Neder-
af te bellen en een beroep te
ffi op de discipline van je men-
zodat er geen narigheid en
ern ellende komt. Dat was erg
jtjekS'lijk, want tegelijk moest ik ver-
ht j^n dat er een wapenstilstand ge-
irovi^nd was, dat de Duitsers door
do&Canadezen ontwapend dienden
vroj/orden, dat de Canadezen vol-
irzorf 9eneraa' Foulkes nog wel een
dagen op zich konden laten
ten, en dat in de tussentijd
provocatie van de binnenland-
itrijdkrachten voorkomen moest
len. Terwijl ze op Het Loo feest
len, was ik enorm in mineur,
meer er iets mis ging, zou ik het
hnijn boterham krijgen",
pge'
:ies
iteki
veld1
iond ging niets mis. Het bloedbad
t te feen verslagen, maar nog bewa-
edside Duitse troepen enerzijds en
ir in jergde BS'ers anderzijds, waar-
Veln^r Montgomery met zijn rancu-
le zize besluit de voorwaarden ge-
anoiapen had prins Bernhard
de iihaalt dit laatste desgevraagd
jn eef uit. Hoe speelde hij dat klaar?
worfe lukte het hem zijn mannen in
ondihand te houden? Opnieuw blij-
jheidj de hoogspanning van die da-
J dalj en het geheugen kort te sluiten.
Ipijnt
„Ik weet het niet", zegt prins Bern
hard met iets van vermoeidheid. „Ik
kan alleen maar dankbaar zijn. Ge
neraal Koot heeft iedereen afge
beld. Hij had het gezag en hij had
de opdracht te laten weten: de
prins vraagt het. Stoute jongens
waren er in het verzet, hoor, maar
iedereen heeft kennelijk geluisterd.
Toen er twee dagen later nog niets
was gebeurd, ja, toen kon ik einde
lijk lachen".
Pauze. Zo schel het lentelicht door
het grote venster van de werkka
mer op paleis Soestdijk, zo diffuus
de herinneringen. „Wat deed ik op
5 mei 1945? Toen heb ik mijn rond
reis van 6 mei door het bevrijde
Westen voorbereid. Ik aan het stuur
van een jeep en achterin twee com
mando's. O nee, nu weet ik het
weer. Op 5 mei heb ik boven be
vrijd Nederland gevlogen. Ook hier
boven Soestdijk. Ik zie nog op het
bordes van het paleis die Duitse pa
rachutisten staan. Jongetjes van ze
ventien, achttien jaar. Later, toen
we paleis Soestdijk echt konden
verkennen, bleken er vier woonver
trekken helemaal te zijn leegge
haald. Niet door die Duitse jongens,
maar door Nederlanders. In hun be-
vrijüingsroes. We hebben in Arn
hem één enkel buffet teruggevon
den. Of ik daar begrip voor had?
Nee. Ik vond het een rotstreek. Als
de Duitsers het nou hadden ge
daan Het zit me nog steeds
dwars. Ik heb er geen verklaring
voor".
Die rondrit door het bevrijde Wes
ten van 6 mei. Utrecht, Rotterdam,
Den Haag, Amsterdam en terug.
„Het wemelde, er nog van de gewa
pende Duitsers. Ik had dus, om on
herkenbaar te zijn maar nee,
schrijft dat liever niet op". Na een
korte onderhandeling mag er toch
opgeschreven worden. „Ik had dus,
om onherkenbaar te zijn, niet mijn
pet met de rode band opgezet,
maar een gewone baret. En ik had
gebaar onder de neus zo'n
snorretje aangeplakt. Dat is er on
derweg nog afgewaaid, haha. We
kwamen in Utrecht en ik zat aan het
stuur, maar ik kende de weg niet
precies, en zo belandden we onder
een portaal door op een plein. En
wat stond daar? Daar stonden een
paar honderd zwaar bewapende
Nederlandse SS'ers. Toen heb ik
me echt niet lekker gevoeld, en ik
was behoorlijk opgelucht nadat we
er zonder kleerscheuren uit waren
gekomen. Rotterdam vervolgens.
Wat vonden we daar bij de Maas
tunnel? Er stond aan elke kant een
gewapende Duitser en een gewa
pende BS'er om hem te bewaken.
Heel gek. Er bleek tenslotte toch
één BS'er, die het bevel In de wind
had geslagen dat hij niet met een
wapen de straat op mocht gaan".
Seiss-lnquart
Een sprong terug. Dertig april 1945,
Juliana's vergeten verjaardag. In de
St.-Josephschool te Achterveld tus
sen Amersfoort en Barneveld on
derhandelt generaal Bedell-Smith,
chef-staf van Eisenhower, met
Seiss-lnquart, de Duitse rijkscom
missaris in Nederland. Onderwerp:
voedseltransporten mogen, mits de
geallieerden het vechten staken.
Prins Bernhard was erbij. Eindelijk
stond hij oog in oog met de man,
die verantwoordelijk was geweest
voor de wandaden tijdens de bezet
ting culminerend in de deporta
tie van de joden en die bijgevolg
later te Neurenberg zou worden op
gehangen. Wat ging er door prins
Bernhard heen? Vijf dagen later zou
hij aanwezig zijn toen Blaskowitz,
de bevelhebber van de Duitse
strijdkrachten in Nederland, de ca
pitulatie tekende. Hotel De Wereld
te Wageningen was het toneel, en
vooral die gebeurtenis blijft be
kend. Maar Blaskowitz was een eer
zaam militair, aan wie de geschie
denis weinig ten laste kan leggen.
Seiss-lnquart echter? Hoe ervoer
prins Bernhard die ontmoeting te
Achterveld?
„Ik kon Seiss-lnquart al ergeren
door voor te komen rijden in zijn ei
gen auto", herbeleeft hij met ken
nelijk plezier. De napret doet hem
even de kromme pijp vergeten,
waaraan hij bij voortduring puft op
zoek naar de verloren tijd. „Een
grote, zwarte Mercedes, met het
kenteken RK-1 was het. Reichs-
kommissar 1. Mijn jongens hadden
hem in Apeldoorn buit gemaakt, en
daarin kwam ik voorrijden. Ook was
er iets met de taal. Bij dat gesprek
waren Nederlanders aanwezig in
verband met de voedselvoorziening
en die vroegen of ze Duits moesten
praten. Ik zei: geen sprake van, jul
lie praten Nederlands. Verder herin
ner ik me, dat Bedell-Smith tegen
Seiss-lnquart zei: u moet niet zo dik
doen, want u wordt straks toch op
gehangen. Waarop Seiss-lnquart
zei: dat laat me koud. Waarop Be
dell-Smith zei: en koud zal het ons
laten". Korte schaterlach. Dan, mis
prijzend: „Later heeft Seiss-lnquart
aan mijn schoonmoeder, koningin
Wilhelmina, toch nog een brief ge
schreven om gratie te vragen. Daar
heeft ze natuurlijk nee op
De brutaliteit".
Dolle Dinsdag
En nog een sprong terug. Naar de
bron van de vete met Montgomery
ditmaal, die de bevrijdingsherinne
ring van prins Bernhard zo bitter
vergalt. September I944 is een
goed uitgangspunt. De prins is juist
op het slagveld in België gearri
veerd om zijn taak als bevelhebber
der Nederlandse strijdkrachten in
daden te vertalen. Dolle Dinsdag
breekt los, het na-zomerse gerucht
dat Breda is bevrijd en dat de rest
snel zal volgen. Heel Nederland
rood-wit-blauw op zijn kop, terwijl
de Duitsers en hun collaborateurs
met de staart tussen de benen
vluchten. „Op dat moment in sep
tember I944 had Montgomery door
moeten zetten", heeft prins Bern
hard ooit gezegd. „De Duitsers wa
ren volstrekt gedemoraliseerd. Met
behulp van parachutisten had
Montgomery heel Nederland in
twee, drie dagen kunnen bevrijden
en zou het volk een hongerwinter
zijn gebleven".
Geconfronteerd met dit citaat doet
prins Bernhard ruiterlijk en zonder
aarzeling een stap terug. „Het was
de kinderlijke uitspraak van iemand
die niets van strategie wist. Mont
gomery had geen brandstof, geen
munitie, geen voorraden. Maar dat
wist ik toen niet. Het is een naïeve
opmerking van me geweest. Eigen
lijk heb ik niet eens iets van Dolle
Dinsdag geweten. Ik was net op het
vasteland aangekomen. Ik moest
een hoofdkwartier zien te organise
ren. Ik had zegge en schrijve één
seiner bij me voor het contact met
bezet Nederland. Ik had geen idee
wat ik moest doen of hoe ik het
moest doen. Ik verkeerde in het
duister".
Prins Bernhard kreeg op 1 decem
ber I944 een hoofdkwartier in het
alsnog nu niet bij gerucht
veroverde Breda. En daar gebeurde
het. In eigen woorden: „Mij werd
verzocht de binnenlandse strijd
krachten in te schakelen voor de
bewaking van de grote rivieren.
iekedia
n défilé
or og
ngssfeurendia's uit de bezettingstijd
uww van vlak voor en na de oorlog
nielji pas onlangs boven water ge-
leeflmen. Zelfs het Rijksinstituut
als or Oorlogsdocumentatie ver-
d, rrerde tot voor kort in de veron
al isrstelling, dat er in die gruwelij-
periode geen kleurendia's zijn
?r hcmaakt, althans niet in ons land.
Drbotot was de verrassing toen de
nenfcburgse graficus Lodewijk Im-
zichhip onlangs de nalatenschap
laagider ogen kreeg van zijn oom,
vooir. A. Hustinx. Die bleek in die ja-
initisn zo'n kleine tweeduizend kleu-
ch fidia's te hebben gemaakt,
ofeskeehonderd ervan zijn inmiddels
iulp jgenomen in het boek „Neder-
jus id 1940-1945, de gekleurde wer-
ïdte lijkheid", dat deze maand is uit-
iapsigeven door Zomer Keuning te
pvolle.
datn van de opmerkelijkste dia's
ian de collectie van mr. A. Hustinx
ïtig deze opname, eind juni 1945 in
i. onnsterdam gemaakt tijdens de
orgfete bevrijdingsoptocht. Ook al is
aenl „pas,, veertig jaar geleden, we
Neabben niet kunnen achterhalen
:onc|arom sommige mannen en
menbuwen er gemaskerd bij lopen.
)rgiif. Hustinx heeft er geen aanteke-
ant r»g over nagelaten. Ook het
>okJksinstituut voor Oorlogsdocu-
>rgiifcntatie, noch oud-verzetslieden
ndejbben er een verklaring voor.
in tffgene die het wel weet wordt
sar irzocht contact op te nemen met
Ie bidewijk Imkamp, Jesuitenstraat
e ra, 6041 ED Roermond. Telefoon
DOS.750-35043.
vanirderop in deze bijlage nog en-
ile kleurendia's uit deze unieke
OE» rzameling.
Maar de binnenlandse strijdkrach
ten hadden niets. Ze liepen op
klompen. Ze waren nauwelijks be
wapend. Geen uniformen, geen
rantsoenen. Ik heb tegen Montgo
mery gezegd: je moet ze een uitrus
ting geven. Hij zei: nee. Toen ben ik
naar Eisenhower gegaan en heb
een ultimatum op tafel gelegd. Hij
was op mijn hand en deed een toe
zegging. Daarmee ben ik zo is
mijn aard meteen naar brigade
generaal Oliver Pool gestapt, die
over de voorraden ging. Hier is een
briefje, zei ik, voor zoveel duizend
battle dresses, ondergoed, sokken,
enzovoort enzovoort. En hij gaf ze
me. Dat heeft Montgomery razend
gemaakt. Want hij had die uitrus
ting laten komen voor een eigen
onderdeel van hem. Vanaf dat mo
ment mocht ik nooit meer op het
hoofdkwartier van Montgomery ko
men. Alle bevoorradingskwesties
moesten voortaan lopen via zijn
chef-staf Sir Francis de Guingand.
Die is een dikke vriend van me ge
worden en gebleven".
Knetterende ruzies
Nog vier, vijf knetterende ruzies
zouden er met Montgomery volgen.
En telkens won prins Bernhard. „Ik
ging naar Ike (generaal Eisenhower;
red.) en zei: beslis jij maar, want ik
sta onder jou en niet onder Mont
gomery. En elke keer heb ik van Ike
gelijk gekregen. Dat kon Montgo
mery niet verkroppen".
Zou het misschien kunnen zijn dat
de op zijn strepen staande Britse
veldmaarschalk, door menige strijd
getekend en gelouterd, zich erger
de aan het gedrag van de jonge,
onervaren bevelhebber der Neder
landse strijdkrachten? Per slot van
rekening had prins Bernhard in I944
opzien gebaard met zijn idee om
per vliegtuigje pardoes midden op
de Champs Elysèes te landen, toen
het gerucht ging dat Parijs was be
vrijd een initiatief dat louter bij
gebrek aan benzine niet doorging.
Noch waren de halsbrekende vluch
ten onopgemerkt gebleven, die hij
later boven het front in Oost-Bra
bant zou uitvoeren in een provoce
rend beschilderde Beechcraft.
Prins Bernhard reageert kort, zo
niet korzelig, op de suggestie. „Ik
heb dat allemaal gedaan. Inder
daad. Ik ben altijd impulsief ge
weest. Maar het zou geen verschil
hebben gemaakt. We lagen elkaar
gewoon niet. Montgomery en ik. We
lustten elkaar niet. Hij was een van
de meest rancuneuze mensen die ik
ooit gekend heb. Een zure man. In
I940 is er een Britse generaal-ma-
joor geweest, die niet zijn bevel
heeft opgevolgd om Duinkerken te
evacueren, maar die door is gaan
vechten. Later voerde die generaal-
majoor het bevel over een eenheid
in Afrika. Montgomery verscheen
op het toneel en eiste meteen van
de Britse premier Churchill: haal
hem terug uit Afrika, want hij heeft
geen verantwoordelijkheidsgevoel
Ik ben nog naar Churchill gegaan
en heb gezegd: dit is een schan
daal. Maar Churchill kon in dit soort
zaken niet tegen Montgomery op.
Zo rancuneus was hij en daarom
herhaal ik: toen Montgomery op 4
mei I945 besliste dat de Duitsers in
Nederland door de Canadezen ont
wapend moesten worden in plaats
van door de binnenlandse strijd
krachten, was dat voor een groot
deel gericht tegen mij persoonlijk,
met voorbijgaan van het landsbe
lang".
PIET SNOEREN
Koningin Beatrix en prins
Claus vieren de bevrijdingsdag
dit jaar in Rotterdam. Het ko
ninklijk paar woont op 5 mei in
de ochtenduren de gemeen
schappelijke kerkdienst bij in
de Laurenskerk, bezoekt ver
volgens 's middags de Centra
le Manifestatie in het Sportpa
leis Ahoy' en is 's avonds aan
wezig bij een optreden van de
Nederlandse militaire muziek
korpsen in De Doelen, waarbij
de zangeres Vera Lynn ere-
gaste is.
De feestelijkheden rond 40 jaar be
vrijding beginnen op 30 april met
de actie Manna III. Na intensief
speurwerk heeft het organisatieco
mité alle nog levende vliegers ge
vonden, die in de nadagen van de
Tweede Wereldoorlog hebben deel
genomen aan de voedseldroppings.
Een daaruit geselecteerde groep
van ruim honderd vliegers (Ameri
kanen, Engelsen, Canadezen, Au
straliërs, Nieuw-Zeelanders en Po
len) woont deze actie bij. Hoogte
punt wordt die dag een voedsel-
dropping boven Scheveningen. Mi
nister-president Lubbers reikt de
dag ervoor in het Rotterdamse
stadhuis de veteranen de Erasmus-
medaille uit.
Op 3 mei opent staatssecretaris
Van der Reijden van WVC in de
Laurenskerk de tentoonstelling
1940-1945: Nooit Vergeten' Bij
die gelegenheid worden tevens
door staatssecretaris Scherpenhui-
zen van Verkeer en Waterstaat vier
verzets- en bevijdingszegels gepre
senteerd. Het is de eerste maal dat
in Nederland dergelijke zegels wor
den uitgegeven. De tentoonstelling
bevat zes onderdelen: Nederland
van 1933 tot nu; Indische over
zichtstentoonstelling '40-'45; Duitse
verzetstentoonstelling '33-'45;
koopvaardij in oorlogstijd; koninklij
ke marine in oorlogstijd; verzet
Groot-Rotterdam. De tentoonstel
ling loopt tot 8 juni en is gratis te
bezoeken.
Op 5 mei zelf wordt in de Laurens
kerk een gemeenschappelijke kerk
dienst gehouden, die ook recht
streeks op de televisie te zien zal
zijn. Onder leiding van Jaap van
Meekren wordt vervolgens in het
Luxortheater een forumdiscussie
voor jongeren gehouden. De dis
cussie wordt voorafgegaan door de
vertoning van de Amerikaanse film
The Wave.
De Centrale Manifestatie 's mid
dags in Ahoy' staat in het teken van
dans en muziek. Behalve koningin
Beatrix en prins Claus zullen ruim
zeshonderd geallieerden, afkomstig
uit Engeland, de Verenigde Staten,
Canada, Polen, Australië. Frankrijk.
België. Noorwegen en de Sovjet-
Unie de feestelijkheden bijwonen
Ook de Prinses-lrenebrigade geeft
acte de prèsence.
Tegelijkertijd is er op het vliegveld
Zestienhoven een historische lucht
vaartshow. Een drie uur durend
vliegfeest van ruim 35 toestellen,
waaronder de legendarische B-17
Flying Fortress, de AVRO Lancas
ter, de Supermarine Spitfire en de
North American Mustang Verder
maken ruim 25 historische vliegtui
gen (onder meer Harvards, Fokker
S 11 's en Tiger Moths) in massa
formatie een zogenaamde „fly
past"
Traditiegetrouw biedt de minister
van defensie 's avonds op 5 mei
het koninklijk paar een optreden
aan van de Nederlandse militaire
muziekkorpsen. Dat gebeurt dit
keer in de Rotterdamse Doelen.
Speciale eregaste is de Engelse
zangeres Vera Lynn die enkele
nummers, waarmee zij tijdens de
Tweede Wereldoorlog succes
oogstte bij de strijdkrachten, zal
zingen. Vera Lynn wordt mogelijk
vergezeld door de filmacteur James
Steward, die in 1945 mee heeft ge
daan aan de voedseldroppings bo
ven Rotterdam.
Het Comité Nationale Viering Be
vrijding heeft ook voor na de bevrij
dingsdag nog een aantal activitei
ten georganiseerd:
Apeldoorn: 6 mei. Parade en tap
toe. met als eregasten Canadese
veteranen.
Groesbeek: 6 mei. Herdenkings
dienst Canadezen
Holten: 7 mei. Herdenkingsdienst
Canadezen.
Den Haag: 7 mei. Gerbrandy-her-
denking 1985 in de Ridderzaal
Utrecht: 18 mei. Lustrumcongres
Bond Nederlandse Militaire Oor
logsslachtoffers in het Jaarbeursge
bouw.
Rotterdam: 6. 7 en 8 juni. Interna
tionaal verzetscongres in het Hilton
Hotel.
Den Haag: 15 augustus. Herdenking
bevrijding Nederlands-lndië in het
Congresgebouw.
Arnhem: 31 augustus. Herdenking
slachtoffers Japanse vrouwenkam
pen op het landgoed Bronbeek.
Den Haag 18 november Assem-
blóe World Veterans Federation in
de Ridderzaal.
Leiden: 25 november Herdenking
universitair verzet in de Rijksuniver
siteit.
