De nieuwe romantiek van Gretna Green Achter vriendelijkste glimlach schuilt diepe onderlinge haat 1 Goede solisten bij Cantate Deo CeidócSouoanti SPANNINGEN OP SRI LANKA BLIJVEN ONVERMINDERD GROOT Eerste deel „Kunst en beleid in Nederland" i^SIJTHOFSJIERS BINNENLAND/BUITENLAND ZATERDAG 27 APRIL 1985 PAGI1 GRETNA GREEN Het is weer lente in Gretna Green. Maar niet alleen weerkundig zijn er betere tijden aangebroken in dit van oudsher bekende Schotse huwelijksoord, even voorbij de grens met Engeland. Er wordt ook weer getrouwd dat het een lieve lust is. De motieven van de trouwlus tigen in Gretna hebben echter een duidelijke verandering on dergaan. Was het vroeger vooral een wijkplaats voor jon gelieden wier ouders niet toe stemden in hun huwelijk, van daag de dag spelen het verlan gen naar romantiek en afkeer van formaliteiten een belang rijkere rol. Wat de drijfveren ook mogen zijn, Patricia Bryden (53), ambtenaar van de burgerlijke stand in Gretna is tevreden. „We doen het goed. Er worden hier nu per week meer men sen in de echt verbonden dan in vergelijkbare plaatsen per jaar", zegt ze zonder overdrij ving. Vorig jaar sloot ze maar liefst 914 huwelijken, tegen 426 het jaar ervoor. Ze boekte daar mee een nieuw record. Het oude record stamt uit 1966, toen 521 paren in de echt tra den. Ruwweg 2,5 procent van de stellen is Nederlands. „Ro mantiek en het gemak waar mee je hier kunt trouwen" geeft Bryden op als de voor naamste redenen van de ex plosieve stijging. In 1834 schreef de toen 26-jari- fe Nederlandse dichter De choolmeester tijdens een ver blijf in Londen een brief aan een 18-jarig meisje, dat hij had liefgehad en van wie hij afwil de, dat hij geen penny had om naar Gretna Green te gaan. In zijn dagen was het volgens de Schotse huwelijkswetten nog mogelijk dat een man en vrouw al vanaf hun zestiende huwden, door elkaar tegen over twee willekeurige getui gen trouw te beloven. Niet- -Schotten, vooral Engelsen, van wie de huwelijksplannen thuis in familiekring op weer stand stuitten, vonden het een uitkomst. In horden meldden ze zich toen in het Schotse grensplaatsje. Betaalde huwelijkspriesters Omdat iedereen de plechtig heid mocht voltrekken, wier pen leden van de plaatselijke beroepsbevolking zich al snel op als betaalde „huwelijk spriesters". Zo had bij voor beeld de smid een aardige bij verdienste. De mannen en vrouwen, die zich bij hem meldden, werden met een ha merslag op het aambeeld tot echtelieden verklaard. De centrale regering probeer de in de loop der tijd de wet ten steeds weer aan te passen om „misbruik" door de buiten landers te voorkomen. Het succes was wisselend. Toen in 1974 de minimumleeftijd voor een huwelijk gelijk werd ge steld aan die in het land van herkomst, leek het definitief gedaan met Gretna. Toch kwam er weer een nieu we lichting Gretna-gangers, zoals Erik en Saskia van der Put uit Leiden en Tom en Lu- cienne van Meerten uit Den Haag. Alle vier achter in de twintig en al enige tijd samen wonend, trouwden zij vorig jaar tegelijkertijd. Ze waren ook eikaars getuigen en de eerste „Double Dutch" van Patricia Bryden. „Het was leuk om een reis te ondernemen naar een plaatsje met zo'n reputatie", zo vertel den zij. „Je volgt dezelfde rou te die zovelen voor je hebben afgelegd. Om het een beetje in de stijl van toen te houden, hebben we pas de dag voordat we met de boot naar Engeland vetrokken de huwelijksaan kondigingen verstuurd. Weer terug in Hoek van Holland hebben we dezelfde avond voor familie en vrienden een receptie gegeven". „De trouwdag zelf is in Neder land niet van jezelf maar van familie en vrienden", zo vin den zij. „Vaak zie je dat de bruid en bruidegom zich ver liezen in allerlei plichtmatig heden. In Gretna konden we ons eigen tempo bepalen. De huwelijksplechtigheid was for meel en toch ontspannen en de rest van de dag konden we doen waar we zin in hadden". De formaliteiten voor een hu welijk kan je schriftelijk van uit Nederland regelen. Je krijgt onder meer een vragen formulier toegestuurd en je moet in je eigen gemeentehuis een (in het Engels opgestelde) verklaring van huwelijksbe voegdheid en een uittreksel uit het geboorteregister halen. Voor het trouwen zelf wordt achttien en een halve pond (ongeveer tachtig gulden) in rekening gebracht. Het „boter briefje" is in Nederland geldig. Het Gretna Green van weleer maakt tegenwoordig deel uit van de aangrenzende gemeen te Gretna, een eenvoudig Brits plaatsje dat niet meer dan twaalf straten telt. Wie nu nog „Yes I will" wil zeggen, komt daar terecht in een piepklein gemeentehuis met een trouw zaal zo groot als een huiska mer. '.M Buiten op de gevel prijke namen van hen die troi gaan. Een bordje ernaast dat er ook een kaakch praktijk houdt. Door de trapte confetti voor de 1 deur weet je zeker dat je het goede adres bent. Veelzeggend is het dat naast de trouwruimte, hetzelfde dak, een kantt J van de VVV is gevestigd, wordt je als toerist, pas trouwd of niet, in de plaats weer naar het Gretna Green verwezen. volgens de folders is de me van het oude dorp in jaren onveranderd groot bleven. rk De smederijen waar vrcr 1 de huwelijken werden giee ten, zijn in ere hersteldgS kunt je er nog steeds, maard zogenaamd en geholpen La een Schot in rok, een huw, aangaan. Samen met een restaureerd hotel en „ld" lane" (een door bloemed struiken omgeven laantje ftT geliefden) zijn dit de belfK rijkste attracties. Enkele iC( derden meters achter het k tje raast nu het verkeer oP snelweg Londen-GlasgowP oude postkoetsweg die des v de paartjes op de vlucht |e] voerde, bestaat nu echt DEN HAAG/COLOMBO Sri Lanka is een para dijs. Wie ooit een voet op dit onderaan India bunge lende eiland in de Indi sche Oceaan heeft gezet, zal dat volmondig moeten beamen. Een eiland van nog geen twee keer Ne derland vol palmen, geu rende bloemen, wildpar ken, koningssteden, tem pels en paleizen, omzoomd door honderden kilome ters blinkend witte stran den en een diep-blauwe oceaan. Met een bevol king ook, die bekend staat om zijn ijver, gastvrijheid en vriendelijkheid. Geen moeite is de Srilankaan teveel, vooral niet als het om buitenlandse toeristen gaat. Wie Sri Lanka op deze manier heeft leren kennen, zal zich nauwelijks kunnen voorstellen dat er ook een ander Sri Lan ka bestaat. Hetzelfde eiland, hetzelfde natuurschoon en de zelfde mensen, die echter ach ter hun vriendelijkste glim lach een diepe onderlinge haat verbergen. Sri Lanka wordt beheerst door een conflict tussen de twee voornaamste bevolkingsgroe pen: de Singalezen (ruim 70 proccent) en de Tamils (onge veer 21 procent). Die geschil len hebben een eeuwenoude achtergrond, maar zijn vooral sinds de onafhankelijkheid in 1948 tot uiting gekomen. De afgelopen jaren met name hebben zij verschillende malen geleid tot uitbarstingen van ongekend geweld. Als eerste Het is niet duidelijk welke be volkingsgroep als eerste op Sri Lanka (Ceylon) is komen wo nen. Zowel de Singalezen als de Tamils zijn voor het begin van onze jaartelling de nauwe zeeëngte tussen India en Sri Lanka overgestoken. De Sin galezen verspreidden zich over het hele eiland, terwijl de Ta mils zich voornamelijk in het noorden, op het schiereiland Jaffna, en in het oosten vestig den. Daar woont ook nu nog het grootste aantal Tamils. In de Engelse tijd vestigden Ta mils zich bovendien als hande laren in de steden. Al deze mensen, de zogenoem de Ceylon-Tamils, vormen iets meer dan de helft van de tota le Tamil-gemeenschap op Sri Lanka. De tweede grote groep zijn de Indiase Tamils, die de vorige eeuw door de Engelsen uit India naar (toen nog) Cey lon werden overgebracht. Zij werken vooral als landarbei ders/plukkers op de uitge strekte theeplantages in het Srilankaanse hoogland. Het onderscheid tussen deze groepen Tamils is belangrijk voor het begrip van de huidige situatie op Sri Lanka. In de Engelse tijd (1796-1948) be kleedden de Ceylon-Tamils veel hoge posities in het lands bestuur. De Indian-Tamils daarentegen leefden én leven aan de absolute onderkant van de maatschappij: een schamel loon voor lange dagen hard werken, slechte behuizing, mi nimale medische en geen en kele sociale voorzieningen. De helft van hen is statenloos: geen Indiër en geen Srilan kaan, in feite niet veel meei dan een horige. Zowel de Sin galezen als de Ceylon-Tamils hebben nooit veel aan deze In dian-Tamils gelegen laten lig gen. Oorzaken Het ethnische verschil is maat een van de uiteenlopende oor zaken, die aan het geweld op Sri Lanka ten grondslag lig gen. Er zijn ook religieuze ver schillen: de Singalezen zijn in meerderheid boedhist, de Ta mils hindoe. Daarnaast spelen sociaal-economische factoren door de jaren heen een steeds belangrijker rol. Dat begon al kort na de onaf hankelijkheid in 1948. De Cey- De sporen van de laatste grote uitbarsting van geweld op Sri Lanka zijn nog steeds niet verdwenen. lon-Tamils moesten de bevoor rechte positie die zij tijdens het koloniale bewind hadden ver worven opgeven. Een beperkt aantal Ceylon-Tamils heeft zich desondanks op invloedrij ke posities kunnen handha ven. Zij vertegenwoordigen de „vervolgde minderheid" in de overheidslichamen, maar ge nieten in de Tamil-gebieden nauwelijks enige steun. Sinds 1948, zo luidt de aan klacht, hebben de opeenvol gende regeringen een duidelij ke anti-Tamil-politiek ge voerd. Pas in 1972 werd de taal van de Tamils als (tweede) officiële taal erkend. Verder bedrijft de regering in Colom bo in het oosten van het land een gerichte bevolkingspoli tiek. Het gebied rond de stra tegisch zeer belangrijke haven van Trincomalee was altijd een overwegend Tamil-gebied. Maar de komst van duizenden landverhuizers heeft de regio nu een onmiskenbaar Singa- lees gezicht gegeven. Spanningen Spanningen en irritaties liepen zo hoog op, dat de Tamils in 1977 hun zinnen zetten op een eigen onafhankelijke staat, Eelam, in het noorden en oos ten van Sri Lanka. Radicale Tamil-jongeren, de zogenoem de Tamil-Tijgers, zetten deze eisen kracht bij door middel van bomaanslagen, bankover vallen en aanvallen op over heidsgebouwen en voor al op het voor meer dan 90 procent uit Singalezen be staande Srilankaanse leger. In de zomer van 1983 barstte de bom. Een aanslag van de Tijgers op ïnilitairen in Jaffna, als reactie op een aantal moor den en verkrachtingen door het leger, leidde elders op het eiland tot een ongekende uit barsting van geweld jegens Ta mils, zowel op het platteland als in de steden. Dagenlang konden opgehitste benden moordende en rovende Singa lezen ongehinderd hun aggres- sie botvieren, voordat de rege ring in actie kwamen. Er zijn zelfs aanwijzingen, dat de campagne door elementen in leger, politie en de regering werd gecoördineerd. Volgens de officiële cijfers kwamen meer dan vierhonderd Tamils om het leven. Schattingen van hulporganisaties komen tot ruim 1.000. Tienduizenden Ta mils vluchtten naar het Noor den. Toen wij twee maanden later over het eiland rondreisden, stonden overal nog uitgebran de huizen, winkels en auto's. Ooggetuigen maakten melding van de afschuwelijkste wreed heden die jegens Tamils waren begaan. En ook nu, bijna twee jaar later, vertonen steden en dorpen in Sri Lanka nog steeds open gaten. Straathan delaren hebben bezit genomen van de zwartgeblakerde ruï nes. Maar de littekens van het geweld camoufleren kunnen ze niet. Daarvoor waren en zijn de wonden te diep. Arrestaties Op het eiland lijkt de rust op het eerste gezicht weerge keerd. Behalve in het noorden. Da^ir is het geweld sinds de zo mer van 1983 steeds verder geëscaleerd: uitgaansverboden, massale arrestaties, verbannin gen, verdwijningen, stilgelegde ontwikkelingsporjecten en zin loze slachtpartijen over en weer. Elke (poging tot een) aanval van Tamil-Tijgers leidt tot een gewelddadig antwoord van het leger. De regering in Colomo lijkt te hebben geko zen voor een militaire oplos sing, waarvoor men zelfs de hulp van Israëlische en Ame rikaanse experts heeft inge roepen. Theo Janssen, bij de ontwik kelingsorganisatie Cebemo be last met de projecten in Sri Lanka: „Het noorden is een bezet gebied. Het leger pa trouilleert er tot in de kleinste dorpjes, waar als gevolg van vergeldingsacties talrijke win kels en huizen zijn platge brand. Vooral de jongeren zijn het doelwit van het leger. Ie dere Tamil tussen 18 en 30 jaar oud wordt ervan verdacht een terrorist te zijn". „De Tamils wordt het leven eigenlijk onmogelijk ge maakt", concludeert Janssen. „De marine controleert langs Sri Lanka: een paradijselijk eiland dat wordt beheerst door een diepe onderlinge haat. de noordkust van het eiland, om te voorkomen dat Tamils uit India de nauwe zeeëngte tussen India en Sri Lanka oversteken. De marineschepen schieten op alles wat beweegt. Dat betekent dat de vissers niet uit kunnen varen, waar door duizenden families zon der werk en inkomsten zijn komen te zitten". Ook voor de Tamils die na het geweld van 1983 naar de steden zijn terug gekeerd, is het leven moeilijk. Zij leven onder grote span ning. Elke gebeurtenis in het Noorden kan aanleiding zijn tot een nieuwe golf van brad- stichtingen en moorden, waar bij vooral zij het dan opnieuw zullen moeten ontgelden. zichzelf en hun familie te ver dienen. Maar die belabberde economische situatie heeft on- galese boedhisten, die zfia beschouwen als een suj»e> ras. Sri Lanka is volgen miskenbare politieke oorza- het „beloofde land" vj ken. Tamil-jongeren lopen boedhisten. De aanweka groot gevaar. De Westduitse van hindoes (de Tamils m ambassadeur in Colombo heeft een gruwel, laat staai niet voor niets gezegd dat zijn aparte Tamil-staat. Dez land de Tamils niet moet te rugsturen. Waarom ze uitgere- w kend naar Europa komen? De Tamils in de Zuidindias< hele familie legt geld bij el- staat Tamil Nadu, die i kaar om hun familielid te la- door een dertig kilomete ten vertrekken. Als je dan de de zeestraat van Sri k-i kans krijgt naar het rijke Eu- wordt gescheiden. Deze(J] ropa te gaan, vlucht je toch pen zijn gebaat bij een niet naar India waar de situa- during van de strijd, tie ook al slecht is?" galezen voelen zich bovi [e bedreigd door de 50 n Extremisten zij handig gebruik van brek aan discipline in ger. Jongeren Uitzichtsloos noemt Theo Janssen vooral de situatie van de Tamil-jongeren. „Omdat ie mand tussen pakweg 18 en 30 elk moment van de dag kan worden aangehouden, neemt niemand hen is dienst. Voor zover er in het noorden nog economische activiteiten zijn, want het gebied is in alle op zichten van de rest van het land afgesloten". In die om standigheden vindt hij het niet vreemd dat de jongeren, van wie de meesten een goede op leiding achter de rug hebben (sinds de Engelse tijd staat het onderwijs in het Noorden op een relatief hoog niveau), het eiland proberen te ontvluch ten. „In sommige opzichten zijn de Tamils die naar Europa komen inderdaad economisch vluchtelingen", zegt Janssen. „Omdat ze in eigen land niet de kans krijgen het brood voor Maskers Geen van beide partijet Op papier lijkt een politieke oplossing voor het Tamil-pro- bleem niet zo moeilijk. Een meerderheid van de Tamils in het noorden en oosten van Sri Lanka zou voorstander zijn van een federatie, waarbij hun gebied een belangrijke mate van zelfbestuur krijgt. De Sri lankaanse president, Jayawar- dene, heeft ooit voorstellen in die richting gedaan. Maar extremistische stromin- Eeuwenoude geschillei gen aan beide kanten maken echter niet in^en paar zo'n oplossing vooralsnog on mogelijk. De Tijgers en de overige Tamil-guerrilla-groe- peringen zijn vastbesloten door te vechten tot hun Eelam bereikt is. Daarbij worden hun elkaar kan brengen. mede-Tamils niet ontzien. Wie Zolang dat niet gebeui verdacht wordt van samen werking met de regering in Colombo, loopt grote kans 's- ochtends hangend aan een lantaarnpaal gevonden te wor den. Aan de andere kant staan de ders wil, daarmee nog extremistische, racistische Sin- lang vooruit. JOS TIN re overwinning. Een l mis is zodoende de eni£| lossing. Ook de landen <Ln Lanka jaarlijks grote beL. aan ontwikkelingsgeld, stoppen, dringen steeds sL bij de regering in ColonLj een politieke oplossing a' op te lossen. Sri Lankaj daarom op behoefte aal eerste-klas dompteur, dj" veel geduld de leeuwert (=Singalezen) en de Tijgf ven de vriendelijke gezi van de Srilankanen mi In de souvenierwinkels l lombo liggen er nog den, in alle soorten en Sri Lanka kan, als het r AMSTERDAM De Boekmanstichting en uitgeverij Van Gen nep hebben vrijdag het eerste deel gepresenteerd van de serie jaarboeken "Kunst en beleid in Nederland". In deze eerste stu- die staan drie bijdrage, van Annemiek Hoogenboom, van Hans van Duiken en van Truus Gubbels. Kunsthistorica Annemiek Hoogenboom richt haar studie op het kunstbeleid in ons land in de periode tussen de Bataafse Repu bliek en de liberale staatshervorming (1795-1848). Volgens haar is er in die tijd een heel wat actiever beleid gevoerd dan ge woonlijk wordt aangenomen. Socioloog Hans van Duiken heeft de herkomst van de cultuur politieke opvattingen van de eerste minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen (OK en W). prof. G. van der Leeuw tot onderwerp van zijn studie gekozen. De schrijver komt onder meer tot de conclusie dat Van der Leeuws ideeën wel heel ver af staan van wat in onze dagen onder progressief wordt ver staan. Sociologe Truus Gubbels heeft in haar bijdrage de CPN op de korrel genomen. Zij beschrijft uitvoerig de veranderingen in de opvattingen van deze partij over kunst, kunstenaars en kunstbe leid tussen 1945 en 1976. Zij maakt in haar studie de gevolgtrek king dat de CPN meer een kunstenaarsbeleid dan een kunstbe leid nastreefde en dat deze partij de officiële kunstrichting in de Sowjet Unie en Oost-Europa, het socialistisch realisme, nooit werkelijk als leidend beginsel heeft aangehangen. Voorzitter Jan Kassies van de Boekmanstichting vertelde bij de presentatie dat er aan het volgende jaarboek al wordt gewerkt. In de loop van 1986 zal een boek verschijnen dat handelt over kunstenaarsorganisaties. Een goed verzorgde Spanje-aanbieding van uw krant: 10 DAGEN COSTA BRAVA- LLORET DE MAR vanal 435a" Lloret de Mar, de geliefde vakantieplaats aan de Costa Brava is de bestemming van onze pendelreizen naar Spanje. U reist per comfortabele luxe touringcar met bar, toilet en video rechtstreeks vanuit Oen Haag/Rotterdam via Venlo. Roermond. Maastricht, langs Luxemburg, Metz, Lyon. Perplgnan naar Lloret de Mar. Het vertrek Is op maandag rond het middaguur uit Den Haag/Rotterdam en de aankomst in Spanje is dinsdagmorgen om plm. 9.30 uur. Het verblijf is in het driesterren hotel Don Quiyote op basis van een 2-persoonskamer met douche en toilet en VOLPENSION. De terugreis is op dinsdagavond, waarbij men dan woensdag 13.30/14.00 uur weer in Rotterdam/Den Haag arriveert. Er is een mogelijkheid voor een 10- en 17-daags verblijf en het vertrekschema is als volgt: 29 april 6. 13. 20 en 27 mei 3, 10, 17 en 24 juni verlenging tot 10 dagen 17 dagen 435.- 270.- 485.- 320.- Gecomblneerde reisverzekering 25.-// 42.50 per persoon 5.- pollskosten. Gecombineerde reisverzekering 3 1/2% van de reissom 6.- poliskosten. Inlichtingen en boekingen telefo nisch onder nummer 070-190882 ot persoonlijk in onze vestiging aan de Spuistraat 71 /hoek Spui te Den Haag (maandag t/m vrijdag van 9-16 uur), POSTBUS 16050 2500 AA DEN HAAG TEL 070-190882 LEIDEN In de tijd voor Pa sen is met de traditionele uit voeringen van de Passiones al de nodige aandacht aan Joh. Seb. Bach gewijd. Nu is het de beurt aan zijn tijdgenoot Georg Friedrich Handel (1685-1759). Evenals Bach aanschouwde hij 300 jaar geleden het levens licht. Ook hij is dus één van de jubilarissen in het Muziekjaar 1985. Met de eerste uitvoering in 1742 van zijn in drie weken tijds geschreven Messiah oog stte Handel een doorslaand sukses. Het werk schonk de toen 57-jarige componist blij vende en algemene erkenning. Nog steeds is het in Engeland het meest uitgevoerde concert- werk. Hoe dan ook, er was voor de Christelijke Oratorium Vere niging Cantate Deo uit Zoeter- meer voldoende reden om gis teravond in de Stadsgehoor zaal de Messiah opnieuw tot klinken te brengen. En dat deed men met inzet en en thousiasme. De klank van het koor is vrij helder en het ni veau is zodanig, dat er heel goede muziek gemaakt kan worden. Helaas slaagde de di rigent Sander van Marion er niet in om alle kwaliteiten van zijn koor uit te buiten. De ex- Cressiviteit van het geheel leef zeer beperkt door een gebrek aan timing en doordat er nauwelijks duidelijke ac centen merkbaar waren. Aan de weinig exacte slagtechniek van Van Marion waren even eens de ongeregeldheden in de orkestbegeleiding, verzorgd door het Dordts Kamerorkest, te wijten. Slotcadenzen bij voorbeeld werden zo onduide lijk aangegeven, dat ongelijk heid bijna niet te vermijden De keuze van de solislLr aan de uitvoering meewC€ was over het algemeen jar lukkig. De alt Myra £n sprong er wat muzikalif stemkwaliteit bovenuit danks haar wat kleine w Ze zong mooi en natJ zonder overbodige thl franje. Jitske Steendari raan) zong met een vel der dragende stem zeerK en expressief. In virtuoL, sages, zoals Rejoice Cl was zij echter niet altij^ soepel. Math Dirks het prachtige volle basstem expressief, maar soms geëxalteerd met net te brato. De tenor Wouterfc hart was de minste vani^ listen: hij zong correct» slaagde er niet in de M werkelijk tot leven te bfl ANNETTE JASM

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1985 | | pagina 18